Εμφύλιος: Μια νύχτα κόλασης στη Φθιώτιδα, από το… χιόνι!!!

*Χιόνι σε όλα τα μέτωπα, με επακόλουθο τα κρυοπαγήματα.

*Κρουστάλιασαν τα μουστάκια των φαντάρων

*Στόμωσαν οι κάννες των όπλων από το χιόνι

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Φλεβάρης του 1949, ήταν ένας δραματικός μήνας. Ο εμφύλιος μαίνονταν. Η Ελλάδα πνιγμένη στο αίμα από το 1946. Οι συνθήκες τραγικές και για τους στρατιώτες που πολεμούσαν να καταστείλουν την ανταρσία και για τους αντάρτες, που προσπαθούσαν να γαντζωθούν στα βουνά, πιστεύοντας στη δική τους νίκη. Συνθήκες κακουχίας για τους μεν, αλλά συνθήκες κακουχίας και για τους δε.

                Το μίσος κυριαρχούσε στη χώρα. Αλλά και το πείσμα για νίκη ήταν μεγάλο. Όμως πολλές φορές οι συνθήκες δημιουργούσαν ανυπέρβλητες δυσχέρειες, επάνω στα βουνά, όσο και αν ήθελαν οι μαχητές ένθεν κακείθεν, να φέρνουν εις πέρας τις αποστολές τους.

                Επειδή σήμερα η απόσταση του χρόνου μας κάνει να ξεχνάμε τι συνέβη τότε (και δεν πρέπει να συμβεί ξανά στη χώρα ποτέ) και επειδή οι νεώτεροι δεν γνωρίζουν, θα αφηγηθούμε σήμερα τι συνέβη μια τρομακτική νύχτα στα βουνά της Ρούμελης, το Φλεβάρη του 1949.

                Φθιώτιδα. Πιο πάνω από τη Μεγάλη Κάψη. Στην περιοχή λόγω του ορεινού και δασωμένου εδάφους δρούσαν αντάρτες. Το 630 Τάγμα Πεζικού, με διοικητή τον ταγματάρχη Ιωάννη Αργυρόπουλο, είχε εντολή να πραγματοποιήσει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και να καταλάβει την τοποθεσία Πικροβούνι με υψόμετρο 1512 μ.

*Από τα ανακοινωθέντα του Γενικού Επιτελείου Στρατού, εκείνων των ημερών. 

Σφοδρή χιονοθύελλα στη Ρούμελη.

                Στις 12.30΄ μεσημέρι της 2^ας Φεβρουαρίου δόθηκε το σήμα της εκκίνησης.  Οι καιρικές συνθήκες δυσμενείς. Μια διλοχία με επικεφαλής τον υποδιοικητή του Τάγματος λοχαγό Γεώργιο Παναγιωτάκο κατευθύνθηκε βάσει των διαταγών προς την κατεύθυνση ΤΡΙΑ ΤΣΟΥΓΓΑΡΙΑ- ΑΝΩΝΥΜΟ ΔΑΣΩΜΕΝΟ- ΠΙΚΡΟΒΟΥΝΙ. Το υπόλοιπο Τάγμα σε σχετικά κοντινή απόσταση και όσο επέτρεπε η μορφολογία του εδάφους, προχωρούσε και αυτό παράλληλα.

                Ένα τμήμα στρατιωτών κατέλαβε νωρίτερα το ΑΝΩΝΥΜΟ ΔΑΣΩΜΕΝΟ και το μετέτρεψε σε βάση εξόρμησης για τις επόμενες κινήσεις του Τάγματος.

                Η κίνηση των ανδρών γίνονταν μέσα σε χιονοθύελλα. Ο άνεμος λυσσομανούσε και το χιόνι έπεφτε πυκνό. Στις 3.30 μ.μ. η προπορευόμενη διλοχία, πάτησε πόδι παρά τις δυσκολίες της κίνησης στο ΠΙΚΡΟΒΟΥΝΙ.

                Όμως οι δυσκολίες άρχισαν να κάμπτουν τους άνδρες. Επάνω στο ΠΙΚΡΟΒΟΥΝΙ  φάνηκαν τα πρώτα απτά αποτελέσματα των δυσκολιών της κίνησης μέσα στο χιόνι, που είχε φτάσει στα 80 εκατοστά και πάνω.

                Ο επικεφαλής άρχισε να δέχεται τις πρώτες διαμαρτυρίες στρατιωτών και αξιωματικών.

*Απόσπασμα της δραματικής έκθεσης του ταγματάρχη Ιωάννη Αργυρόπουλου

                Στην έκθεση, που διασώθηκε στα Αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού αναφέρεται με την ψυχρή διατύπωση των υπηρεσιακών εγγράφων:

                «Ούτω μετά παρέλευσιν δεκαλέπτου από της ανόδου παρουσιάσθηκαν 10 οπλίται παγόπληκτοι, 6 οπλίται με οξείαν επιπεφυκίτιδα και ικανός αριθμός εξ ευκράτων κλιμάτων καταγομένων οπλιτών εν εξάλλω καταστάσει, ώστε ένιοι τούτων να παρουσιάζουν φαινόμενα επί του νευρικού των συστήματος»!!!

                Παρά τον στόμφο της γλώσσας του συντάκτη της έκθεσης εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση εκείνη τη μέρα στα βουνά της Ρούμελης όπου κυριαρχούσε το χιόνι και ο φόβος.

                Μπροστά σ’ αυτήν την τόσο δραματική εξέλιξη ο διοικητής της διλοχίας κατάλαβε ότι η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο, εκεί σ’ εκείνο το ύψωμα. Αμέσως συνεννοήθηκε με τη  διοίκηση του Τάγματος και διέταξε την επιστροφή των ανδρών του, 600 μ. ανατολικότερα, όπου βρίσκονταν και το υπόλοιπο Τάγμα. Έτσι το Τάγμα εγκαταστάθηκε στη νέα του θέση και ενώ η χιονοθύελλα συνεχίζονταν με μανία.

*Η κακοκαιρία των ημερών εκείνων, έγινε αντικείμενο σάτιρας στις εφημερίδες 

(ΕΜΠΡΟΣ 3 Φεβρουαρίου 1949)

                Η νύχτα εκείνη ήταν απελπιστική.

                Οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί διανυκτέρευσαν όρθιοι, γιατί η κατάκλισή τους ήταν αδύνατη!!! Το ξημέρωμα βρήκε το Τάγμα με απώλειες και χωρίς να καλυτερέψουν οι καιρικές συνθήκες. Ο οπλισμός των στρατιωτών, ήταν αδύνατον να χρησιμοποιηθεί. Είχαν παγώσει όλα τα κινητά μέρη των όπλων, ενώ οι κάνες τους είχαν γεμίσει χιόνι!!!

                Ο διοικητής του Τάγματος αντιλαμβάνονταν πλέον ότι η κατάσταση αυτή εγκυμονούσε σοβαρούς κινδύνους ακόμα και για την ύπαρξη της δύναμης. Έτσι επικοινώνησε με τον υπασπιστή της ταξιαρχίας και ανέφερε τα όσα διαδραματίσθηκαν. Ο Ταξίαρχος διέταξε για ασφάλεια την μεταστάθμευση του Τάγματος στη Μεγάλη Κάψη της Φθιώτιδας.

                Τα αποτελέσματα εκείνης της άγριας νύχτας, αποτυπώθηκαν στην έκθεση:

1)      Στρατιώτες με κρυοπαγήματα κάτω και άνω άκρων, β΄ βαθμού, που εισήχθηκαν στο νοσοκομείο, 60, από τους οποίους 1 αξιωματικός!!! Μερικών είχαν παγώσει τα πτερύγια των αυτιών τους.

2)      Στρατιώτες με κρυοπαγήματα α’ βαθμού, που νοσηλεύθηκαν στην έδρα του Τάγματος, 52!!!

3)      Στρατιώτες με οξεία επιπεφυκίτιδα 30!!!

4)      Στρατιώτες που παρουσίασαν «φαινόμενα επί του νευρικού συστήματος συνεπεία της ψύξεως» 12!!!

*Απόσπασμα της έκθεσης του γιατρού Νταλιάνη

        Εξάλλου, σύμφωνα με την έκθεση του γιατρού του Τάγματος Νταλιάνη, 12 στρατιώτες έπεσαν λιπόθυμοι από το κρύο και ενώ η δύναμη βάδιζε προς τον αντικειμενικό σκοπό της.

        «Όλοι ημείς που βρεθήκαμε εκεί, δεν θα ξεχάσωμε το θέαμα των σχηματιζομένων κρυστάλλων εις τας βλεφαρίδας και τους μύστακας των ανδρών». Παραστατική εικόνα…

        Υπήρξαν στρατιώτες των οποίων τα μάτια επηρεάσθηκαν από το χιόνι και το ψύχος και σύρονταν στην πορεία από τους συναδέλφους τους, όπως οι τυφλοί στους δρόμους.

        Ήταν μια φοβερή νύχτα, που ο στρατός πολεμούσε εναντίον των στοιχείων της φύσης. Και οι αντάρτες τι έκαναν;

        Εκείνη τη φοβερή νύχτα, οι αντάρτες δεν εμφανίσθηκαν να απειλήσουν τη δύναμη εκείνη… Πώς να φανούν όμως; Και αυτοί τα ίδια προβλήματα αντιμετώπιζαν, ίσως και κάτω από χειρότερες συνθήκες, έλλειψης τροφίμων και κακού ιματισμού… Το παραδέχονταν και ο διοικητής του 630 Τάγματος Πεζικού Ιωάννης Αργυρόπουλος στην έκθεσή του, γράφοντας:

        «Ως ήτο φυσικόν ουδαμού ενεφανίσθη εχθρός λόγω των επικρατουσών καιρικών συνθηκών, τοσούτον μάλλον καθ’ όσον η ζωή ήτα αδύνατος επί του προαναφερθέντος υψοδείκτου.

        Προσωπική αντίληψις του Τάγματος είναι ότι εάν συνεχίζετο η παραμονή του υπό συνθήκας τοιαύτας τα αποτελέσματα θα ήσαν ολέθρια δια την ύπαρξιν  αυτού τούτου του Τάγματος».

        Ο γνωστός αξιωματικός Χριστόδουλος Τσιγάντες, που παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς τις επιχειρήσεις του εθνικού στρατού, ως στρατιωτικός αναλυτής, σε ανταπόκρισή του από τη Λαμία στην εφημερίδα «Ελευθερία» έγραφε στις 3 Φεβρουαρίου 1949 ότι ο καιρός στο μέτωπο θύμιζε το χειμώνα της Αλβανίας. Μέσα στη Λαμία το χιόνι έφτασε στα 20 εκατοστά. Και προσέθετε ότι πολλοί αντάρτες αυτομολούσαν, πάσχοντες από κρυοπαγήματα!

        Τα ανακοινωθέντα του ΓΕΣ, εκείνες τις μέρες μιλούσαν για σφοδρή χιονοθύελλα που παρεμπόδιζε τις επιχειρήσεις του στρατού.

        Ο εμφύλιος, όπως και να τον δει κανείς, είναι σκληρός και απάνθρωπος…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΗ

*Αρχείο Διεύθυνσης Στρατού.