ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ: ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΤΩΝ Α΄ ΚΑΙ Β΄ ΣΩΜΑΤΩΝ ΣΤΡΑΤΟΥ

*Η παρέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Σμύρνη... Ήταν πολύ νωρίς ακόμα.

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας Αντιστράτηγος ε.α.

           Την 2α Μαΐου 1919 και ώρα 07.30 αποβιβάζονταν στο λιμάνι της Σμύρνης τα πρώτα τμήματα της Ιης Μεραρχίας Πεζικού. Ημέρα ανάστασης για το λαό της Ιωνίας. Μία μόνο λέξη ψέλλιζαν όλοι οι Έλληνες της Σμύρνης. Λευτεριά. Αιώνες ολόκληροι και αυτοί και οι πρόγονοί τους έζησαν αγκαλιά με τον τρόμο. Και να τώρα που η λευτεριά έρχεται μέσα από την θάλασσα. Την πίστεψαν. Γι' αυτό όλοι τους από τα βαθιά χαράματα έτρεξαν στην προκυμαία.

           Στη σημαιοστόλιστη με τη γαλανόλευκη Σμύρνη, η αύρα από τη θάλασσα έφερνε το δικό της μήνυμα. Δεν έβλεπαν ακόμα καθαρά ούτε πλοία, ούτε στρατεύματα. Την λευτεριά είχαν προσωποποιήσει στη φαντασία τους. Την έβλεπαν μέσα από το πρώτο φως της αυγής. Εκείνες τις ώρες έβρισκε τη δικαίωση και τον θαυμασμό της η αντοχή του Μικρασιατικού Ελληνισμού, ο οποίος δεν κιότεψε από τις βαρβαρότητες των τυράννων στα χρόνια της σκλαβιάς του και ζωντάνευε ο αιώνιος πόθος τότε, το όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας, με την ένωση του σκόρπιου Ελληνισμού από την Τραπεζούντα,την Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, την Βόρεια Ήπειρο και την Κύπρο.

            Αύγουστος του 1922. Ένας τρομερός και καταλυτικός μήνας, που έβαλε ανεξίτηλα την σφραγίδα του στα πεπρωμένα του Έθνους μας, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα θερμός εκείνο το χρόνο στη Μικρά Ασία. Κανένας όμως δεν μπορούσε να προβλέψει ότι στη διάρκεια του, θα συνέβαιναν τόσο ιλιγγιώδη και κοσμογονικά γεγονότα.

*Το φοβερό Αφιόν Καραχισάρ

            Ήταν 05.00 ώρα το πρωί της καυτής 13ης Αυγούστου 1922,όταν αιφνιδιαστικά καταιγισμός πυρών του Τουρκικού Πυροβολικού σάρωσε τη Ζώνη Ευθύνης του Α΄ Σώματος Στρατού στην εξέχουσα του μετώπου τοποθεσία του Αφιόν Καραχισάρ. Εντός ελαχίστου χρόνου τα χαρακώματα της αμυντικής γραμμής ανασκάφτηκαν και τα αμυνόμενα τμήματα επ’ αυτών αποδεκατίσθηκαν. Η μεγάλη επίθεση των Τουρκικών δυνάμεων, κάτω από την Αρχιστρατηγία του Μουσταφά Κεμάλ, είχε αρχίσει. Μέσα σε λίγες ημέρες το μέτωπο είχε διασπασθεί και σκηνές απειθαρχίας, ηττοπάθειας, πανικού και άτακτης φυγής είχαν επικρατήσει.

ΝΥΚΤΑ ΤΗΣ 16ης ΠΡΟΣ 17η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1922

            Δεν θα γίνει αναφορά στις επιχειρήσεις της καταστροφής, αλλά μόνο στις τρεις τελευταίες ημέρες προ της παράδοσης των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού, κάτω από τις διαταγές του Στρατηγού Νικολάου Τρικούπη, στους Τούρκους, το απόγευμα της 20ης Αυγούστου 1922. Από ένα κείμενο με τίτλο «Το Ελληνικόν εν Μικρά Ασία Σεδάν» ,που εκδόθηκε το 1924 στην Αλεξάνδρεια, αγνώστου επωνύμου του συντάκτη, ίσως Ανώτερου Επιτελικού Αξιωματικού, αντλούμε αυθεντικά στοιχεία, μη αμφισβητηθέντα από τους επιζήσαντες, για τη δραματική αιχμαλωσία του Συγκροτήματος Τρικούπη. Ο συντάκτης του κειμένου με γλαφυρότητα και τρομερή δύναμη αφηγείται, όχι απλά δυσάρεστα γεγονότα, αλλά στην κυριολεξία τραγικά, ασύλληπτα στη φαντασία του ανθρώπου, που αν δεν τα ζήσει κανείς, είναι αδύνατο να τα πιστέψει, Στην αφήγηση, χωρίς να καταφέρεται εναντίον οποιουδήποτε, υπάρχει διάχυτο παράπονο, γιατί ο ένδοξος Ελληνικός Στρατός, με τις τόσες λαμπρές νίκες στην Μικρά Ασία, να φθάσει στο έσχατο σημείο της παράδοσης. Γι αυτόν υπήρχαν η Πατρίδα, το Στρατιωτικό καθήκον, ο συνάνθρωπος και τέλος η Ελευθερία του ατόμου, εξ ου και ο διάχυτος πόνος, όχι η ηττοπάθεια σε όλο το κείμενο.

            Για την νύκτα της 16ης προς 17η  διαβάζουμε: «Το σκότος εκείνο μας έκρυπτε την τραγική εικόνα της ήττης, αλλ η φρικτότης της ,η συνεχιζομένη ακανόνιστος ομαδική βολή και αι φωναί της απελπισίας διετήρουν την εικόνα φοβερωτέραν και απαισιωτέραν εις τον σαστισμένον νουν μας. Παντού εκυριάρχει το αίσθημα του κινδύνου αποκοπής, αιχμαλωσίας και ολοσχερούς καταστροφής». Παρά την απελπιστική κατάσταση καμιά λιγόψυχη σκέψη δεν  έγινε στο Συμβούλιο των Στρατηγών για την αντιμετώπισή της, λαμβανομένου υπόψη της σωματικής κόπωσης των τμημάτων, κατά τον προηγηθέντα ατυχή πολυήμερο σκληρό αγώνα. Η επιδείνωση της κατάστασης από την ατυχή πορεία των ελιγμών, είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια του ασυρμάτου του Β΄ ΣΣ και τη διακοπή κάθε επικοινωνίας με τον Αρχιστράτηγο.

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΚΑΙ ΤΥΧΗ ΤΩΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ

            Το τραγικότερο όλων όμως ήταν η εγκατάλειψη των τραυματιών, τους οποίους, περισσότερον από τον θάνατο, ετρόμαζε η ιδέα των βασανιστηρίων, τα οποία είχε σε κοινή χρήση ο εχθρός. Απελπιστικές ήταν οι οιμωγές «Πού μας αφήνετε αδέλφια». Για την τύχη των τραυματιών διαβάζουμε: «Οι τραυματίαι εστέναζον και όταν ακόμη περνούσε και η ΧΙΙ Μεραρχία, η τελευταία. Όσους δεν ευρήκε το χάραγμα αυτοί ήσαν οι ευτυχέστεροι. Τους άλλους τους απέκαμαν οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώται που μπήκαν στη χαράδρα, και ιδίως οι Τούρκοι χωρικοί από το Τσάλκιοι και το Αλή Βεράν. Όπως έμαθα αργότερα αυτοί συνέτριψαν τα κεφάλια των ψυχορραγούντων τραυματιών με πέτρες και σίδερα... Ουδένα των τραυματιών αυτών ,ούτε αξιωματικόν, ούτε οπλίτην συνηντήσαμε πλέον ουδαμού εν Ανατολή, εις τα νοσοκομεία Ουσάκ, Αφιόν Καραχισάρ, Ικονίου. Ουδείς ενεφανίσθη, ουδείς διεκομίσθη».

*Πτώματα παντού και ο στρατιωτικός ιερέας δεξιά να διαβάζει συνολικά την εξόδιο ακολουθία

Η ΜΑΧΗ  ΤΟΥ  ΑΛΗ  ΒΕΡΑΝ

            Για την μάχη αυτή αναφέρει το ίδιο ανώνυμο κείμενο: «Λυσσώδης αγών διεξαγόμενος υφ’ ας συνθήκας  διεξήγετο κατόπιν συνεχών ηττών και κυκλώσεων απέδειξεν ότι και το ηθικόν των προκεχωρημένων τμημάτων ήτο καλόν και καλούς είχον  διοικητάς, και καλή είχε γίνη η εκπαίδευσίς των. Αν έλειπαν αυτά, το Συγκρότημά μας θα ηχμαλωτίζετο εντός της χαράδρας εκείνης και θα κατεσφάζετο ως αγέλη τετραπόδων κατά την απαισίαν ημέραν της 17ης Αυγούστου». Όμως, μετά την έξοδό του Συγκροτήματος από τη χαράδρα, αναφέρει: «Κάποια αποστολή μ’ έφερε πάλι πίσω στη χαράδρα. Η ώρα ήταν περίπου 21.30.Εκεί, που προ μιας ώρας επλημμύριζεν ο κόσμος, τώρα εβασίλευεν ο θάνατος. Αυτός τώρα τινάζει βαρειές τες μαύρες του φτερούγες απάνω απ τη χαράδρα. Το βαρύ χέρι του πεπρωμένου σκεπάζει την πένθιμη έκτασιν ,όπου ψυχές φρεσκοδιωγμένες από το σώμα τους φτερουγίζουν και δέρνονται από το φύσημα της κατάρας .Αφήσαμε εκεί λίγο αίμα από το αίμα μας στη γη, που είναι ζυμωμένη με ανθρώπινη, με ελληνική σάρκα, μέσα σε αστραπές και σε βροντές κανονιών, μέσα στη φρίκη της μάχης. Όσοι δεν ήσαν εκεί, όσοι δεν έζησαν την ημέρα της 17ης στο Αλή Βεράν δεν θα μπορέσουν να μπουν μέσα στη ψυχή μας, να μας εννοήσουν, να αισθανθούν τον πόνο μας και να συμπασχήσουν μαζί μας».

 *Οι αιχμάλωτοι στρατηγοί. Αριστερά συνταγματάρχης Δημήτριος Δημαράς (IV Μεραρχία) υποστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης (Α' ΣΣ) Κεμαλεντίν Σαμί (Τούρκος Επιτελάρχης) υποστράτηγος Κίμων Διγενής (Β' ΣΣ).

ΠΑΡΑΔΟΣΗ  ΚΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ.

            Το απελπιστικό της κατάστασης είχεν ως αποτέλεσμα να αρχίσει να γίνεται επιτακτικό το αίτημα της παράδοσης. Υπήρχαν όμως και οι γενναίοι, οι οποίοι αρνούνταν, μεταξύ δε αυτών και ο Αντισυνταγματάρχης Σακέττας, που περιγράφει το τέλος του: «Η ελάχιστη ζωή που απέμεινεν έλειψεν αφότου έφυγε και ο Αντισυνταγματάρχης Σακέττας. Ο γενναίος αυτός Αξιωματικός μη συμφωνήσας εις την παράδοσιν εκάλπασε φεύγων εντός των δασών και έκτοτε εξηφανίσθη ουδαμού αναφανείς πλέον. Μέσα εις τα δάση του Μουράτ Νταγ κάπου θα ηύρε και αυτός μίαν έρημον γωνίαν δια την αιωνίαν του ανάπαυσιν».

            Ο Στρατηγός Τρικούπης, μετά από πιέσεις τόσο των Αξιωματικών, όσο και των Οπλιτών, αποφάσισε την παράδοση. Και όμως ο Στρατηγός Τρικούπης δεν ήταν τυχαίος Στρατηγός και ο  γράφων συνεχίζει : «Ο αδάμαστος στρατηγός, ο, ως Επιτελάρχης, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους οδηγήσας την ΙΙΙην Μεραρχίαν ανά την Δυτικήν Μακεδονίαν και την Βόρειον Ήπειρον, ο Μέραρχος ο περιαγαγών την ΙΙΙην Μεραρχίαν από της Πρέσπας και του Εριγώνος δια της Σερβικής Μακεδονίας, της Πρισρένης και των παρυφών του Νόβι Παζάρ, εις την Νύσσαν, το Πιρότ και την Σόφιαν, ο ηρωϊκός Στρατηγός του Αβγκίν, ο αείποτε περιφρονητής του θανάτου, εδαμάζετο και έπιπτε...Αποσυρθείς μόνος έκλαυσε...».

            Επακολούθησε η παράδοση και ο τραγικός επίλογος για τους αιχμαλώτους: «Αφ’ ης στιγμής απεβάλομεν την ανδρικήν μας ψυχήν θυσιάσαντες αυτήν εις άλλην άλλου σκέψιν, επαύομεν πλέον υφιστάμενοι ως ελεύθεροι άνθρωποι, ως στρατός υπό τους εκεί αρχηγούς. Έκαστος απετέλει δουλοπρεπές άτομον κλυδωνιζόμενον εις τον περιπετειώδη αγώνα της δουλικής ζωής, έναν πλάνητα προσπαθούντα οπωσδήποτε να διασωθή και να επανεύρη αργότερον τον παλαιόν ελεύθερον άνθρωπον. Εκυττάζαμεν αλλήλους και τους στρατηγούς σιωπώντας... Εφόσον είχεν αποφασισθή η παράδοσις, εφόσον ουδεμία εφαίνετο καταβαλλομένη προσπάθεια αμύνης, ήτο λίαν παιδαριώδες και άνανδρον να καθήμεθα εκεί... Το τελευταίον τμήμα του ηλιακού δίσκου εξηφανίζετο καταπόρφυρον εις τον ορίζοντα. Ήτο ο ήλιος της ελευθερίας μας όστις έδυσε την ημέραν εκείνην? Εφερόμεθα πλέον αιχμάλωτοι και δούλοι εις τα βάθη της Ανατολής παραδεδομένοι εις τον χλευασμόν του νικητού στρατού και την οργήν του αλλόφρονος όχλου».

*Αιχμάλωτοι των Τούρκων

ΕΚΕΙΝΟΙ ΗΣΑΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ... ΗΜΕΙΣ ΕΙΜΕΘΑ ΔΟΥΛΟΙ.

            Αυτές είναι και οι τελευταίες λέξεις του κειμένου. Έτσι έληξε η μάχη του Συγκροτήματος Τρικούπη [Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού] με την παράδοση του από τον Στρατηγό Τρικούπη, τον οποίο οι Τούρκοι παρουσίασαν ως Αρχιστράτηγο του Ελληνικού Στρατού στην Μικρά Ασία και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εκθέτουν το ξίφος του, ως ξίφος του Έλληνα Αρχιστρατήγου,και τις επωμίδες του στο μουσείο των Γενιτσάρων στην Κωνσταντινούπολη, στον Βυζαντινό Ναό της Αγίας Ειρήνης. Η αλήθεια είναι ότι ο Τρικούπης παραδόθηκε στις 20 Αυγούστου 1922,ώρα 17.00,και την επομένη η Κυβέρνηση, αγνοούσα την παράδοση του Τρικούπη ,του ανέθεσε τη Διοίκηση της Στρατιάς Μικράς Ασίας. Την 22α πληροφορηθείσα η Κυβέρνηση τα της παράδοσης, ακύρωσε την ανάθεση και ανέθεσε την επομένη τη Διοίκηση της Στρατιάς στον Υποστράτηγο Γ. Πολυμενάκο.

            Την 22α Αυγούστου 1922 ο Τρικούπης αιχμάλωτος όντας, συναντήθηκε με τον Κεμάλ, ο οποίος τον πληροφόρησε τα περί της Αρχιστρατηγίας, την οποία ο ίδιος αγνοούσε, μετά τη διακοπή κάθε επικοινωνίας με την Σμύρνη, λόγω της απώλειας του ασυρμάτου. Όσον αφορά το ξίφος, αυτό καταστράφηκε,προ της παράδοσης,από τον Συνταγματάρχη Βλυσμά, υπασπιστή του Τρικούπη, όπως περιέγραψε ο τελευταίος στο βιβλίο του για τα γεγονότα της αιχμαλωσίας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

            Πολλά έχουν γραφεί κατά καιρούς για τα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής, που τόσες οδυνηρές συνέπειες είχε για την Πατρίδα μας. Τα αίτια ήταν κυρίως ο επάρατος διχασμός, η στάση των συμμάχων μας κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Άγγλων, Γάλλων και Ιταλών, στους οποίους προστέθηκε και η νεοσύστατη τότε Σοβιετική Ένωση. Οι δύο λέξεις,που χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για το Ελληνικό Έθνος είναι η διχόνοια και η εμπάθεια, τις οποίες πλήρωσε πολύ ακριβά στην μακραίωνα ιστορία του. Θα μπορούσαμε να κλείσουμε την Μικρασιατική Καταστροφή σε οκτώ λέξεις, σε μια εξίσωση: Μικρασιατική Καταστροφή = Εθνικός Διχασμός+ Συμμαχική Κακοπιστία+ Μουσταφά Κεμάλ.

*Η τελευταία πράξη της Καταστροφής, γράφτηκε στην προκυμαία της Σμύρνης

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

            Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι η μεγαλύτερη Εθνική τραγωδία στην πορεία του Ελληνισμού ανά τους αιώνες, μεγαλύτερη ακόμα και από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, γιατί προκάλεσε τον αφανισμό του Ελληνισμού από τις πατρογονικές εστίες χιλιάδων χρόνων. Η Εθνική αυτή πληγή ακόμα και σήμερα αιμορραγεί με τις παράνομες και προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας στο Αιγαίο Πέλαγος και στα Δωδεκάνησα. Αλήθεια μπορούμε να φαντασθούμε πώς θα ήταν το Ελληνικό κράτος με τα παράλια της Μικράς Ασίας στην κυριαρχία του;

                                            Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ:

1. «Μικρασιατική Εκστρατεία» της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

2. «Νεώτερη Ιστορία Ελλάδας» του Σπ. Μαρκεζίνη.

3. Κείμενο άγνωστου συντάκτη, που εκδόθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1924.

*Βλέπετε επίσης στη θέση 

http://sitalkisking.blogspot.gr/2014/06/blog-post_5.html