Η Σχολή Πυροβολικού και ο Θωμάς Γεωργιάδης

*Σχολή Πυροβολικού: Στρατόπεδο ταγματάρχου Θωμά Γεωργιάδη 

(Φωτογραφία Κυριάκου Κυριακίδη από τη σελίδα ΣΧΟΛΗ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ Μ.Υ.Ε.Α.)

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

           Η Σχολή Πυροβολικού στο Μεγάλο Πεύκο Αττικής έχει την έδρα της στο στρατόπεδο Ταγματάρχη Πυροβολικού Θωμά Γεωργιάδη. Χιλιάδες συνέλληνες, που υπηρέτησαν στο Πυροβολικό είτε ως μόνιμοι αξιωματικοί είτε ως έφεδροι έζησαν για κάποιους μήνες στη Σχολή και μπαινόβγαιναν από την πύλη που φέρει το όνομά του, όπως και εγώ, που πέρασα από εκεί κατά τη στρατιωτική μου θητεία.

          Είμαι βέβαιος, πως οι περισσότεροι αγνοούν ποιος ήταν ο Θωμάς Γεωργιάδης, που το όνομα του δόθηκε τιμητικά στο στρατόπεδο αυτό. Αυτόν τον αξιωματικό που θυσίασε τη ζωή του στον Εμφύλιο Πόλεμο, θα επιχειρήσουμε να γνωρίσουμε σήμερα.

          Ο Γεωργιάδης, γεννήθηκε στο Αυλωνάριο της Εύβοιας την 1^η  Ιανουαρίου 1917 και κατετάγη στη Στρατιωτική Σχολή Ευλπίδων την 1^η Οκτωβρίου 1934. Περάτωσε τις σπουδές του και ονομάστηκε ανθυπολοχαγός την 4^η  Μαΐου 1937.

          Σύμφωνα με στοιχεία που τηρούνται στη Σχολή Πυροβολικού προήχθη σε Υπολοχαγό την 29^η  Ιουνίου 1940, σε Λοχαγό την 24^η  Δεκεμβρίου 1945 και σε Ταγματάρχη κατ’ εκλογή, την 16^η  Αυγούστου 1947.

          Πήρε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-1941. Κατά την Κατοχή διέφυγε στη Μέση Ανατολή και υπηρέτησε στο 1^ο  Σύνταγμα Πυροβολικού. Στις  30 Δεκεμβρίου 1942 τοποθετήθηκε στην 1η Ελληνική Ταξιαρχία. Το 1944 συμμετείχε στις επιχειρήσεις του Ιταλικού μετώπου εναντίον των γερμανικών δυνάμεων, υπηρετώντας στο 3^ο  Σύνταγμα Πυροβολικού της ΙΙΙης Ελληνικής Ορεινής Ταξιαρχίας.

          Κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, υπηρετώντας στο 104 Σύνταγμα Πυροβολικού, έχασε τη ζωή του στις 3 Αυγούστου 1948 στο ύψωμα Αμμούδα στην Καστοριά, από θραύσμα οβίδας. 

*Ο Θωμάς Γεωργιάδης

Η κατάληψη της Αμμούδας

και ο θάνατος του Γεωργιάδη

          Η μάχη της Αμμούδας, στην περιοχή της Καστοριάς είχε κομβική σημασία στην εξέλιξη του πολέμου. Το 1948 γενικότερα ήταν επίσης κρίσιμο έτος.

          Οι αντάρτες, ναι μεν δεν μπόρεσαν να επιβάλουν την αναγνώριση της κυβέρνησης του Γράμμου, αλλά μπόρεσαν να αυξήσουν σημαντικά τη δύναμή τους, ελέγχοντας ένα μεγάλο μέρος της υπαίθρου και απειλώντας αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα μπορούσαν να προσβάλουν ζωτικές οδικές αρτηρίες και σιδηροδρομικές γραμμές.

          Από την άλλη πλευρά, στο κυβερνητικό στρατόπεδο επικρατούσε μια σχετική αισιοδοξία από τις νίκες κατά των ανταρτών, αλλά και από την προσδοκία ότι θα φτάσει επιτέλους η αναμενόμενη αμερικανική βοήθεια του δόγματος Τρούμαν.

          Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1948 το Β΄ Σώμα Στρατού είχε εμπλακεί σε αγώνα εκκαθάρισης της ζώνης ευθύνης του,  με στόχο να εκδιώξει τους αντάρτες από τα υψώματα των υπωρειών του Γράμμου. Οι αντάρτες ήταν καλά οχυρωμένοι και διέθεταν αφθονία πυρομαχικών. Τον αγώνα του στρατού υποστήριζε το ορειβατικό πυροβολικό και η πολεμική αεροπορία.

          Οι συγκρούσεις μεταξύ των αντιμαχομένων στην ευρύτερη περιοχή ήταν πολύ σκληρές και αιματηρές. Σε κάθε ύψωμα και σε κάθε βουνοκορφή διεξάγονταν φοβερές μάχες.

*Χάρτης, που δείχνει την περιοχή της Αμμούδας

          Το Β΄ Σώμα Στρατού  μεταξύ άλλων έθεσε από την 1^η Αυγούστου 1948 το 104 Σύνταγμα Πυροβολικού στη διάθεση της XV Μεραρχίας για την επίθεση κατά της Αμμούδας με υποχρέωση διάθεσης πυρών τουλάχιστον μιας Μοίρας και στην Ι Μεραρχία. Στόχος ήταν να καταληφθεί το Κεράσοβο και το άλλο περίφημο ύψωμα, το Κάμενικ, ώστε να αγκιστρωθούν στην κορυφογραμμή του Στενού. Η επίθεση κατά της Αμμούδας, αλλά και της γειτονικής Αλεβίτσας ορίσθηκε να γίνει τη νύχτα της 2ας  προς 3η  Αυγούστου.

          Σύμφωνα με περιγραφές των εφημερίδων ο στρατός με αιφνιδιαστική επίθεση κατέλαβε το ύψωμα της Αμμούδας, που είχε οχυρωθεί από τους αντάρτες. Όπως έγραψαν τότε, μόνο σε ένα χαράκωμα επί της Αμμούδας καταμετρήθηκαν 40 πτώματα ανταρτών

          Την κατάληψη της Αμμούδας ανήγγειλε με τηλεγράφημά του προς τον Πρόεδρο της Βουλής Ιωάννη Θεοτόκη  ο υπουργός Στρατιωτικών Γεώργιος Στράτος, που περιόδευε στο Γράμμο.

          Ο δημοσιογράφος Βάσος Τσιμπιδάρος σε ανταπόκρισή του στο «Εμπρός» (4/8/1948) από την Κοζάνη ανέφερε πως η Αμμούδα (υψόμετρο 1546 μ.) απείχε μόλις δύο χιλιόμετρα από την ελληνοαλβανική μεθόριο και εθεωρείτο από την ηγεσία των ανταρτών «άπαρτο κάστρο». Ήταν οχυρωμένη με συρματοπλέγματα, διέθετε 32 πολυβολεία με ισχυρά σκέπαστρα και καταφύγια για τις περιπτώσεις αεροπορικών προσβολών. Είχε επίσης αποθήκες πυρομαχικών, τροφίμων και νερού.

          Η επίθεση του στρατού δεν έγινε κατά μέτωπο, αλλά από πολλές πλάγιες κατευθύνσεις.

          Το μεσημέρι της 2ας Αυγούστου μεγάλη φάλαγγα ανταρτών κινήθηκε προς την Αμμούδα για να ενισχύσει τους αμυνόμενους αντάρτες. Έγινε όμως αντιληπτή από την αεροπορία, η οποία με βομβαρδισμό, διέλυσε τη φάλαγγα.

          Τις πρώτες απογευματινές ώρες της 3^ης Αυγούστου 1948 από τα πυρά Πυροβολικού και από τις βόμβες των αεροπλάνων «η οχυρά Αμμούδα είχε μεταβληθεί  εις καιόμενον ύψωμα». Δεν αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκαν βόμβες ναπάλμ, κάτι που δεν αναφέρονταν τότε στις συνθήκες του πολέμου.

          Στις 3.15 μμ από την κορυφή της Αμμούδας ρίφθηκαν οι συνθηματικές φωτοβολίδες, που σήμαναν ότι η Αμμούδα είχε καταληφθεί από το στρατό.

*Η Αμμούδα κατελήφθη

          Την επομένη και τη μεθεπομένη αντάρτες της ταξιαρχίας Μπαρμπαλιά έκαναν επτά συνολικά αντεπιθέσεις για να ξαναπάρουν το ύψωμα της Αμμούδας, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Υπέστησαν μάλιστα και σοβαρές απώλειες από την αεροπορία που είχε επισημάνει φάλαγγες ενισχύσεων από τα Γιαννοχώρια προς την Αλεβίτσα και τις διέλυσε.

          Στην Αθήνα, στις 5 Αυγούστου ο εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου Στρατού αντισυνταγματάρχης Τζουβάρας, ανακοίνωσε  στους δημοσιογράφους μεταξύ άλλων ότι από τις μάχες των πρώτων ημερών του Αυγούστου, ο Μάρκος Βαφειάδης που ήλεγχε αρχικά χώρο 3.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, έφτασε πλέον να ελέγχει χώρο μόνο 585 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ενώ απεκόπη η οδός ανεφοδιασμού των δρώντων ανδρών του σε άλλες περιοχές νοτίως του Σμόλικα.

          Ο γνωστός παλαίμαχος στρατιωτικός Χριστόδουλος Τσιγάντες, που παρακολουθούσε την εξέλιξη των επιχειρήσεων εκ του σύνεγγυς ως στρατιωτικός αναλυτής, αναφερόμενος στην κατάληψη της Αμμούδας είχε γράψει  στην εφημερίδα «Ελευθερία» (4 Αυγούστου 1948):

          «Η κατάληψις του σημαντικωτάτου αυτού υψώματος αποτελούντος αυτοτελές αμυντικόν συγκρότημα ωχυρωμένον κατά τους κανόνας της ημιμονίμου  οχυρώσεως συρματοπλεγμένου και προστατευομένου από πεδία ναρκών, αποτελεί κατορθωμα άξιον πάσης εξάρσεως. Η κατάληψίς του είναι κατά την γνώμην μου και η μεγαλυτέρα από της ενάρξεως των επιχειρήσεων επιτυχία του στρατού. Η σημασία της Αμμούδας είναι στρατηγική, συνάμα και τακτική.

          Π ρ ώ τ ο ν: Αποτελεί στήριγμα του συνδέσμου ολοκλήρου της αμυντικής οργανώσεως του Μάρκου με την Αλβανίαν.

          Δ ε ύ τ ε ρ ο ν: Καλύπτει την οδόν ανεφοδιασμού των συμμοριτών, ήτις από την Κιούτεζαν κειμένην επί αλβανικού εδάφους και επί του ακραίου σημείου της αμαξιτής δια Γιαννοχώρι οδού, ανεφοδίαζε ολόκληρον το αριστερόν των συμμοριτών.

          Τ ρ ί τ ο ν: Η Αμμούδα είναι διάβασις συνδέουσα απ’ ευθείας την περιοχήν της λίμνης Πρέσπας με τον Γράμμον.

          Τ έ τ α ρ τ ο ν: Η Αμμούδα αποτελεί διάβασιν μεταξύ Γράμμου  και όρους Βίτσι και μεταξύ Καστοριάς και Φλωρίνης. Η κατάληψίς της απειλεί αμέσως την Αλεβίτσαν, ο δε Πύργος και η Άσπρη Πέτρα, ακραία και απόρθητα οχυρά απειλούνται εκ του Βορείου Βοΐου δια κυκλώσεως». 

*Πυροβόλο αγγλικής κατασκευής 25 λιβρών, στις μάχες...

          Στις 7 Αυγούστου οι εφημερίδες επεσήμαιναν: «Εις τον αγώνα εκτός της αεροπορίας συμβάλει μεγάλως και το Πυροβολικόν» με εύστοχα πυρά.

          Μέσα στον ορυμαγδό αυτό, ένα θραύσμα οβίδας, έκοψε το νήμα της ζωής του ταγματάρχη Θωμά Γεωργιάδη. Η διοίκηση τον προήγαγε στο βαθμό του Συνταγματάρχη στις 3 Αυγούστου 1948 στο πεδίο της μάχης.

          Εκείνη τη χρονιά, ο Γράμμος έπεσε στα χέρια του κυβερνητικού στρατού. Όμως τη νύχτα 21^ης  Αυγούστου οι δυνάμεις του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που βρίσκονταν επί του Γράμμου μετά από σκληρή μάχη διέσπασαν τον κλοιό του στρατού πραγματοποιώντας έναν αριστοτεχνικό ελιγμό προς ανατολικά. Μπόρεσαν έτσι και αγκιστρώθηκαν στο Βίτσι.

           Ο στρατός κατέλαβε μεν το Γράμμο αλλά απέτυχε να εξουδετερώσει τους αντάρτες. Οι απώλειες και των δύο αντιπάλων ήταν μεγάλες. Την άνοιξη του 1949 ο ΔΣΕ αιφνιδίασε τον κυβερνητικό στρατό και ανακατέλαβε το Γράμμο. Το καλοκαίρι όμως του 1949 ο κυβερνητικός στρατός έχοντας εξουδετερώσει τις ανταρτικές δυνάμεις που ήταν σκορπισμένες σε διάφορα σημεία της χώρας,  εστίασε τις προσπάθειές του εναντίον των δυνάμεων του ΔΣΕ στο Γράμμο και στο Βίτσι. Έτσι τερματίσθηκε ο Εμφύλιος, αλλά με πολύ χυμένο αίμα…

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ
*http://www.army.gr/files/File/ODIGOS.pdf
*Αρχείο Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού
*Τύπος εποχής

*Στρατιώτες σε καταληφθείσες κρύπτες των ανταρτών. Κατασκευασμένες με κορμούς δέντρων...