1861: Ο σεισμός που ισοπέδωσε την Αιγιαλεία

*Θλιβερά η όψις του Αιγίου...

*Και τη Ρόδο το 1863

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Οι πρόσφατες σεισμικές δονήσεις στον Ευβοϊκό κόλπο, αλλά και οι προηγούμενες καταστρεπτικές δονήσεις στο Αίγιο, επαναφέρουν στην μνήμη μας ένα σεισμό, που σχεδόν ισοπέδωσε το Αίγιο και ολόκληρη την περιοχή του το Δεκέμβριο του 1861. Ο σεισμός εκείνος είχε γίνει αισθητός σε ολόκληρη την τότε μικρή Ελλάδα.

                Η πόλη του Αιγίου βασικά και η Ζάχολη υπέστησαν ανυπολόγιστες ζημιές, εξαιτίας της καταστροφής των σπιτιών, τα οποία ή κατέρρευσαν ολοσχερώς ή ερειπώθηκαν και κατέστησαν ακατοίκητα. Ειδικά η Ζάχολη, πρέπει να ένιωσε εντονότερα αυτό το σεισμό και τις συνέπειές του γιατί και τα παράλια, αλλά και τα μεσόγεια τμήματά της υπέστησαν μεγάλες καταστροφές, γκρέμισμα σπιτιών κ.λπ. Αναφέρεται ότι τεράστιες ήταν οι καταστροφές σε δέκα συνοικίες της Ζάχολης  και στα χωριά Λούζι, Δερβένι κ.λπ. όπου τα περισσότερα σπίτια κατέρρευσαν ολοσχερώς, άλλα κατέστησαν ετοιμόρροπα, ενώ ελάχιστα ήταν τα επισκευάσιμα.

                Να μην ξεχνάμε, ότι τότε δεν υπήρχε η μέθοδος μέτρησης του μεγέθους των σεισμών.

                Στους Δήμους Αιγίου και Βουρών τουλάχιστον 1950 οικογένειες παρέμειναν άστεγες. Στα Βαλιμίτικα, τα 80 σπίτια του χωριού, το σχολείο και η εκκλησία καταστράφηκαν ολοσχερώς από τα θεμέλια. Ανάλογη τύχη είχαν και χωριά Γαρδενά, Άγιος Αθανάσιος και Μπουφούσικα. Ολοσχερή καταστροφή, υπέστησαν και τα χωριά του Δήμου Βουρών Διακοπτίτικα, Τρυπιά και Ροδιά με 523 κατοίκους συνολικά, καθώς και τα μετόχια της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου.

                Τεράστιες καταστροφές σημειώθηκαν επίσης στα χωριά του Αιγίου Επάνω και Κάτω Τέμενη, Ζευγολατιό και Κρόκοβα, όπου κατέρρευσαν τα περισσότερα σπίτια και τα υπόλοιπα κατέστησαν ετοιμόρροπα.

                Η πόλη του Αιγίου, η Επάνω και η Κάτω Τέμενη, το Ζευγολατιό και η Κρόκοβα, βρέθηκαν ξαφνικά με 1020 άστεγες οικογένειες. Άλλες 320 οικογένειες  έμειναν επίσης άστεγες  στα χωριά του δήμου Αιγίου, Κουλούρα, Ριζόμυλοι, Μουρλά, Αγριδέϊκα και Δημητρόπουλο

                Την καταστροφή, συμπλήρωσε και η ραγδαία βροχή που έπεφτε και ολοκλήρωνε το καταστρεπτικό έργο του Εγκέλαδου, με αποτέλεσμα οι μετασεισμοί που ακολούθησαν και ειδικά στις 5 το απόγευμα, να μην αφήσουν σχεδόν τίποτα όρθιο. Το Αίγιο και χωριά του είχαν ισοπεδωθεί.

                Τρείς μέρες μετά το σεισμό, στις 17 Δεκεμβρίου 1861, είχε γίνει γνωστό ότι στην περιοχή της Αιγιαλείας έχασαν τη ζωή τους 11 άτομα και τραυματίσθηκαν σοβαρά 15.

                Από το σεισμό σκοτώθηκαν και πολλά ζώα, που ήταν σταυλισμένα στα κτίσματα που κατέρρευσαν.

                Χαρακτηριστικά ο έπαρχος Αιγίου, έστειλε στο υπουργείο Εσωτερικών το ακόλουθο τηλεγράφημα: «Συμφορά, ανυπολόγιστος ζημία, σεισμός φρικώδης σήμερον περί την 8^ην   και ¾, διαρκέσας επί δύο λεπτά ηπείλησε τους πάντας. Άπασαι αι οικίαι της πόλεως διερράγησαν και μεγάλος αριθμός αυτών κατέπεσε. Περιήλθον εις την στιγμήν την πόλιν. Ο κόσμος διατελεί ανάστατος. Μία μόνον υπηρέτρια παρετηρήθη επί του παρόντος καταχωθείσα. Τας λεπτομερείας, μετά ταύτα. Ο Θεός σώσαι τον λαόν Του».

                Και σε άλλο σημείο του τηλεγραφήματός του υπογράμμιζε: «Θλιβερά είναι η όψις της πόλεως Αιγίου και των πέριξ παθόντων χωρίων. Ελεεινόν, αξιοδάκρυτον θέαμα παριστώσιν εις τον διαβάτην θεωρούντα επί απείρου εκτάσεως σωρούς λίθων αντί των δια των οικοδομών ωραϊσμένων πρότερον μερών αυτών».

*Αίγιο. Από το σεισμό του 1995...

Προσεισμοί…

                Από τις 10 Δεκεμβρίου 1861 είχαν αρχίσει να γίνονται μικροί αλλά ακίνδυνοι σεισμοί, αισθητοί ακόμα και στην περιοχή του Ναυπλίου.

                Ο μεγάλος όμως σεισμός έγινε πλησιάζοντας 9 το πρωί της 14^ης Δεκεμβρίου 1861. Σεισμός, που έγινε αισθητός σε όλο το κράτος, που τότε έφτανε έως τα σύνορα της Μελούνας.

                Στη Θήβα, έπαθε κάποιες βλάβες ο στρατώνας χωροφυλακής της πόλης. ‘Έπεσε και το βόρειο και δυτικό τείχος του πύργου κοντά στον στρατώνα.

                Στην Άμφισσα, υπέστησαν ρήγματα ακόμα και τα πιο γερά σπίτια. Στην Ιτέα έπεσαν κάποια λιθόκτιστα σπίτια και άλλα κατέρρευσαν μερικώς. Στο χωριό Άγιος Γεώργιος έπεσαν τέσσερις οικίσκοι. Στο Γαλαξίδι καταστράφηκαν ολοσχερώς 15 σπίτια και άλλα έπαθαν ζημιές, ενώ η στέγη του δημοτικού σχολείου αρρένων κατέπεσε τραυματίζοντας μερικά παιδάκια. Στο Παλαιοξάρι, είχαν ρήγματα τα περισσότερα σπίτια. Στο χωριό Βιτρινίτσα του δήμου Αιγητίων της επαρχίας Δωρίδας έπαθαν ζημιές 20 κατοικίες, που κατέστησαν ακατοίκητες, ενώ στην παραλία, καταστράφηκε η αποθήκη των σιτηρών και του αλατιού του Δημοσίου. Στο χωριό Βαρδάκι του ίδιου δήμου έπεσαν δύο σπίτια. Στο ένα σπίτι από αυτά έχασαν τη ζωή τους τα τρία παιδιά του ιδιοκτήτη Ιωάννη Μπούρα.

                Στον Πύργο Ηλείας σημειώθηκαν ρήγματα σε διάφορα σπίτια.

                Στα Καλάβρυτα, έπεσαν καπνοδόχοι και κάποιες χαμοκέλες.

                Στην Πάτρα κατέρρευσε ένα δωμάτιο των φυλακών της ακρόπολης, ενώ στην πλατεία των «Των Τριών Δυνάμεων» δύο μεγάλα σπίτια κατέστησαν ετοιμόρροπα.

                Στην περιοχή Κορίνθου, στις Κλεωνές, στην Σικυώνα, στο Ξυλόκαστρο και στο Καλαμάκι, υπήρχαν ρωγμές σε σπίτια.

                Την δραματική εικόνα των κατοίκων, μας δίνει και πάλι ο επίλογος του τηλεγραφήματος του επάρχου Αιγίου προς το υπουργείο Εσωτερικών.

                «Πάντες ανεξαιρέτως οι κάτοικοι των μερών τούτων διατελούσιν υπό το κράτος του τρόμου και της απελπισίας δια την παρούσαν και μέλλουσαν θέσιν των, εκτεθειμένοι τις την βροχήν και το ψύχος. Τα οικιακά αυτών σκεύη, αι αποθήκαι, τα ιμάτια, αι τροφαί  και εν γένι η κινητή περιουσία των ετάφησαν υπό ερείπια των οικιών ή κατεστράφησαν υπό των βροχών. Εν τοιαύτη διατελεί ο τόπος καταστάσει. Εις τοιαύτην οικτράν περιελθόντες θέσιν οι όμοιοί μας εισίν αναντιρρήτως άξιοι πάσης συνδρομής και οίκτου».

Τρομερός σεισμός και στη  Ρόδο, το 1863

                Καταστρεπτικός σεισμός, έπληξε ένα χρόνο αργότερα, τον Απρίλιο του 1862 και την τουρκοκρατούμενη Ρόδο.

                Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής εκείνης «ο προκείμενος σεισμός διαρκέσας 30-35 λεπτά, ήτο τοσούτον σφοδρός, ώστε οι κώδωνες των εκκλησιών εσήμαινον αφ’ εαυτών ωσανεί προανήγγελον την συντέλειαν των αιώνων».

                Εκτός από τα σπίτια που καταστράφηκαν, κατέρρευσε και ο προμαχώνας του Αγίου Νικολάου στην είσοδο του λιμανιού της Ρόδου και ο «περικλεέστατος μεσαιωνικός πύργος των ιπποτών Αράπ Καλέ». Οι μετασεισμοί κράτησαν αρκετές μέρες. Ο κόσμος για να γλυτώσει, είχε καταφύγει στους αγρούς. Τα σπίτια που ισοπεδώθηκαν υπολογίζονταν σε 3.500 και οι εκκλησίες σε 27. Σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες απώλειες 227 άτομα έχασαν τη ζωή τους κάτω από τα ερείπια, 46 αγνοούνταν.  

                Ο σουλτάνος έστειλε από την Καλλίπολη πολεμικός ατμόπλοιο με 500 χιλ. γρόσια για την ανακούφιση των σεισμοπαθών και ένα άλλο ξεκίνησε μεταφέροντας σκηνές. Ένα γαλλικό πλοία που ναυλοχούσε στη Σύρο έσπευσε για βοήθεια μεταφέροντας μεταξύ άλλων και δύο γιατρούς, οι οποίοι προωθήθηκαν στα χωριά της Ρόδου για περίθαλψη των 160 και πλέον τραυματιών.

                Ο σεισμός που κατέστρεψε το νησί της Ρόδου έγινε αισθητός στην απέναντι Τουρκία και στο νησιά Καστελλόριζο, Σύμη, Χάλκη, Νίσυρο, Κάσο και Κάρπαθο, χωρίς όμως σοβαρές ζημιές εκεί.

                Στην Αθήνα, η εθνική συνέλευση ενέκρινε ένα κονδύλιο για την ανακούφιση των σεισμοπλήκτων και η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε τη σύσταση ερανικών επιτροπών για να συγκεντρωθούν χρήματα, να σταλούν στη Ρόδο.

                Η χώρα μας, πάντα δοκιμάζονταν από την τρομακτική μανία του Εγκέλαδου.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης