Στοκχόλμη, Διδυμότειχο, Παρίσι, Αγία Πετρούπολη... Ένα κουβάρι της Ιστορίας!!!

 *Οι δύο πίνακες του Γκέτερστρομ. Αριστερά, έργο του 1878. Δεξιά έργο του 1884

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Είναι μια περίεργη σειρά γεγονότων της Ιστορίας, που δημιούργησαν ένα κουβάρι, το οποίο αρχίζει από τη Στοκχόλμη, περνάει από το Διδυμότειχο το 1713, από το Παρίσι το 1878, την Αγία Πετρούπολη το ίδιο έτος, αγγίζει την ελληνική βασιλική οικογένεια του Γεωργίου Α΄ και καταλήγει πάλι στη Σουηδία, μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων.

                Η ιστορία που θα αφηγηθούμε σήμερα αφορά τον βασιλιά της Σουηδίας, Κάρολο τον ΧΙΙ, που η σκληρή μοίρα του στέρησε τη ζωή στα 36 του χρόνια. Είναι ο βασιλιάς, που από τις κρύες και χιονισμένες πεδιάδες της Σκανδιναβίας, και τις μεγάλες κατακτήσεις στην Ευρώπη, βρέθηκε να είναι περιορισμένος από τους Οθωμανούς στο Διδυμότειχο, επί 11 μήνες. Ο περιπετειώδης βίος του περιγράφεται στο παρόν ιστολόγιο και στη θέση http://sitalkisking.blogspot.gr/2009/11/blog-post_23.html

                Όμως η ιστορία μας σήμερα, αρχίζει από τον θάνατο του Καρόλου το 1718 στα νορβηγικά βουνά.

                Ο Κάρολος, αφού πολέμησε σε όλη σχεδόν Ευρώπη, ηττήθηκε στην Πολτάβα από τον Μεγάλο Πέτρο της Ρωσίας, κατέφυγε στο Μπεντέρ της Μολδαβίας. Αλλά αργότερα οι Τούρκοι τον υποχρεώσαν να περιοριστεί στο Διδυμότειχο.  Όταν έφυγε από το Διδυμότειχο το 1713 κατόρθωσε να φτάσει στη Σουηδία μέσα σε 15 μέρες, ιππεύοντας πολλές ώρες κάθε μέρα. Ανέλαβε και πάλι το βασίλειό του από την αδελφή του Ούλρικα- Ελεονόρα και άρχισε να δημιουργεί ένα νέο στρατό για να συνεχίσει τους κατακτητικούς του πολέμους.

                Το 1718 διεξήγαγε ένα νέο πόλεμο εναντίον της Νορβηγίας, αλλά έχασε τη ζωή του κατά την πολιορκία της Frederiksten στις 11 Δεκεμβρίου.

                Για το θάνατό του διατυπώθηκαν πολλές συνωμοσιολογικές ερμηνείες, αλλά οι περισσότερες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι σκοτώθηκε από σφαίρα που προήλθε από το νορβηγικό φρούριο και όχι από κάποιον συνωμότη Σουηδό. Η μοιραία σφαίρα χτύπησε την αριστερή πλευρά του κρανίου του και βγήκε έξω από τα δεξιά.

                Εδώ τελειώνει το πρώτο μέρος της ιστορίας μας.

*Ο Σουηδός ζωγράφος Γκούσταβ Γκέτερστρομ στο ατελιέ του 

Ο ζωγράφος Γκούσταβ Γκέτερστρομ

                Μπαίνουμε πλέον στο δεύτερο μέρος. Το 1878 στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι έκανε την εμφάνισή του ένας Σουηδός ζωγράφος ηλικίας τότε 32 ετών, ο Γκούσταβ Γκέτερστρομ.

                Εκείνη τη χρονιά έγινε μέλος της Ακαδημίας των Τεχνών στη Στοκχόλμη. Ταυτόχρονα έπαιρνε μέρος και στο Εαρινό Σαλόνι Ζωγραφικής στο Παρίσι. Ένας πίνακάς του έκανε μεγάλη εντύπωση και συζητήθηκε αρκετά. Παρίστανε τη νεκρική πομπή, που αποτελούσαν οι στρατιώτες του Καρόλου, οι οποίοι μετέφεραν σε ένα φορείο το σώμα του νεκρού βασιλιά τους.

                Οι αντιδράσεις που ξεσήκωσε το μοτίβο που επέλεξε ο ζωγράφος και δεν αποτελούσε  μια ρεαλιστική απεικόνιση της μεταφοράς του νεκρού, αλλά ένα φανταστικό αφιέρωμα στον πεθαμένο βασιλιά, υπήρξαν έντονες. Οι κριτικές πολλές. Η σορός του Καρόλου στην πραγματικότητα, δεν γύρισε στη Σουηδία, τοποθετημένη σε ένα ανοιχτό φορείο, αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη του, τον βαρύ χειμώνα στη Νορβηγία. Αλλά ο Γκέτερστρομ, ακολούθησε μια παράδοση της ζωγραφικής. Σε κηδείες μεγάλων ανδρών και γυναικών, οι νεκροί εμφανίζονται ντυμένοι με τα καλύτερα ρούχα τους, στην πομπή προς το νεκροταφείο.

*Ο πρώτος πίνακας, σε μεγάλο μέγεθος

                Το ότι έγινε δεκτός ο συγκεκριμένος πίνακας στο Εαρινό Σαλόνι Ζωγραφικής των Παρισίων, ήταν από μόνο του ένα δείγμα για την αξία του ζωγράφου. Το ότι κέρδισε ο πίνακας αυτός και το δεύτερο βραβείο στην κατηγορία του, ανέβασε τις μετοχές του ζωγράφου.

                Ωστόσο η συζήτηση γύρω από τον πίνακα αυτόν, προκάλεσε το αιφνίδιο ενδιαφέρον από μια εχθρική προς την Σουηδία πλευρά. Τη ρωσική πλευρά, με την οποία ο Κάρολος είχε ανοιχτούς πολεμικούς λογαριασμούς. Στο Παρίσι στη Διεθνή Έκθεση, βρέθηκε ο Μέγας Δούκας της Ρωσίας Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς, πρίγκιπας των Ρομανώφ. Εδώ όμως τελειώνει το δεύτερο μέρος της ιστορίας μας.

*Ο Μέγας Δουξ Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς των Ρομανώφ

Ο Κωνσταντίνοβιτς

                Το επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας μας, αρχίζει τώρα…

                Ο Μέγας Δούκας Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς ήταν το τέταρτο παιδί του Μεγάλου Δούκα Κωνσταντίν Νικολάγιεβιτς της Ρωσίας και της συζύγου του Πριγκίπισσας Αλεξάνδρας του Saxe-Άλτενμπουργκ.

                Από την παιδική του ηλικία, ενδιαφέρονταν περισσότερο για τα γράμματα, τις τέχνες και τη μουσική και λιγότερο για την στρατιωτική ανατροφή του, που απαιτούσε για τα αγόρια, η παράδοση των Ρομανώφ. Παρ 'όλα αυτά, υπηρέτησε στο Αυτοκρατορικό Ρωσικό Ναυτικό όπου προκάλεσε δυσαρέσκεια με την συμπεριφορά του. Έτσι εγκατέλειψε το Ναυτικό και εντάχθηκε στο ελιτίστικο σύνταγμα Izmailovsky της αυτοκρατορικής φρουράς.

                Ήταν λάτρης των γραμμάτων και των τεχνών. Υπήρξε ταλαντούχος πιανίστας, και ανάμεσα στους στενούς φίλους του ήταν και ο Τσαϊκόφσκυ. Ο Κωνσταντίνοβιτς μετέφρασε επίσης έργα ξένων συγγραφέων όπως ο Σίλλερ και ο Γκαίτε στα ρωσικά και ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για την ρωσική μετάφραση του «Άμλετ» του Σαίξπηρ. Συνήθως υπέγραφε ως KΡ (από τα αρχικά των λέξεων Κωνσταντίν των Ρομανώφ).

*Η πριγκίπισσα Όλγα, που έγινε βασίλισσα των Ελλήνων

                Μεγαλύτερη αδερφή του, ήταν η Μεγάλη Δούκισσα Όλγα, την οποία παντρεύτηκε ο Βασιλιάς Γεώργιος Α ' των Ελλήνων, το 1867.

                Εδώ η ιστορία μας ακουμπάει λίγο την ελληνική βασιλική οικογένεια.

                Άλλωστε ο πολυσυζητημένος Μέγας Δούκας ήρθε και στην Ελλάδα το 1881 και έμεινε στη ρωσική Μονή του Αγίου Παντελεήμονος στο Άγιον Όρος.

                Στο μετόχι της Χρωμίτσας στον Άθω, έχει βρεθεί το ημερολόγιο του Ρώσου πρίγκιπα Κωνσταντίν Κωνσταντίνοβιτς των Ρομανώφ. Σ’ αυτό περιγράφει την παραμονή του στην Κορμίλιτσα όπως λέγεται η συγκεκριμένη τοποθεσία στον Άθω, με ιδιόχειρα σχέδια της περιοχής.

                Ο Ρώσος φιλότεχνος πρίγκιπας όταν βρέθηκε στο Παρίσι, εντυπωσιάστηκε, αλλά και σκεπτόμενος διπλωματικά, αγόρασε τον πίνακα του Γκέτερστρομ με τον νεκρό Κάρολο έναντι 22.000 γαλλικών φράγκων, τον μετέφερε στο λεγόμενο Μαρμάρινο Παλάτι της Αγίας Πετρούπολης και τον ανάρτησε εκεί. Το Μαρμάρινο Παλάτι είναι μέρος σήμερα του Μουσείου Hermitage.

*Ο δεύτερος πίνακας, το αντίγραφο, έργο του 1884

Δυσαρέσκεια στη Σουηδία

                Οι οπαδοί του Κάρολου δυσαρεστήθηκαν, γιατί ο πολεμιστής βασιλιάς τους, νεκρός έστω και σε πίνακα, βρέθηκε στα χέρια των μισητών εχθρών του των Ρώσων. Σημειώθηκε μεγάλη κατακραυγή από τον σουηδικό Τύπο, γιατί ο εμβληματικός πίνακας πουλήθηκε στη Ρωσία. Έτσι ξεκίνησε ένας έρανος, και ο Γκέτερστρομ κλήθηκε να ζωγραφίσει ένα πιστό αντίγραφο. Τον δεύτερο πίνακα ο ζωγράφος, άρχισε να τον ζωγραφίζει στη Φλωρεντία. Συνέχισε στο Παρίσι και τον τελείωσε στο αγρόκτημα Krusenbergs στο Uppland το Νοέμβριο του 1884. Οι εργασίες για την ζωγραφική αυτή κράτησαν μόλις ένα χρόνο. Ο πίνακας αυτός, δηλαδή το αντίγραφο, ανήκει σήμερα στο Εθνικό Μουσείο της Στοκχόλμης.

                Μετά την Επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία, οι Σουηδοί κατόρθωσαν να εξαγοράσουν το 1934 από τους Ρώσους, τον πρωτότυπο πίνακα, ο οποίος πλέον βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης του Γκέτεμποργκ. Ο Κάρολος, έστω και ως πίνακας, επέστρεψε οριστικά πλέον στην πατρίδα του τη Σουηδία…

                Ήταν και αυτός ένας κύκλος της ιστορίας… 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

*Μελέτη του Γκέτερστομ για τον πίνακα που θα ετοίμαζε. Βρίσκεται στο Ελσίνκι.