Πανουργιάς Πανουργιάς: Ο στρατηγός που αντιστάθηκε στη χούντα

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_02/07/2008_276147

Του Γιάννη Γουλιέλμου


Το όνομα Πανουργιάς Πανουργιάς έχει το δικό του ειδικό βάρος στην ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας. Ο προτελευταίος Πανουργιάς, ο στρατηγός και τέως βουλευτής της Ν.Δ., έφυγε από τη ζωή το 2008, σε ηλικία 91 ετών. 
Ο τελευταίος, ο εγγονός του, κρατάει σήμερα εκτός από το όνομα, τις μνήμες και τις θύμησες του παππού του. Ο πρώτος, ο οπλαρχηγός γερο- Πανουργιάς υπήρξε μία από τις αγνότερες μορφές της Επανάστασης του ’21.

Η προέλευση του ονόματος

Για την προέλευση του ιδιαίτερου αυτού ονόματος, υπάρχουν δύο, εξίσου ενδιαφέρουσες, εκδοχές. Η πρώτη λέει πως το Πανουργιάς οφειλόταν στη σύγχυση του νονού του, ο οποίος όντας μεθυσμένος, νόμισε το παιδί για κορίτσι και το βάφτισε Πανωραία. Η δεύτερη υποστηρίζει πως την ώρα της βάφτισης, βρισκόταν σε εξέλιξη επίθεση από τους Τούρκους, οπότε όλα έγιναν βιαστικά κι έτσι δόθηκε στο παιδί το όνομα Πανωραία. Και στις δύο περιπτώσεις, λένε οι σημερινοί απόγονοι, η διατήρηση του ονόματος οφειλόταν στην ευσέβεια του πατέρα του, ο οποίος θεώρησε αμάρτημα να το αλλάξει.

*Ο γερο-Πανουργιάς, ο γενάρχης

Ο στρατηγός Πανουργιάς Πανουργιάς, πέμπτος κατά σειρά απόγονος του γερο-Πανουργιά, γεννήθηκε το 1917, αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων 20 χρόνια αργότερα και συμμετείχε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο ως διοικητής Ιλης Ιππικού της 20ής Ομάδας Αναγνώρισης. Μετά τη λήξη του πολέμου διέφυγε στη Μέση Ανατολή, όπου και διετέλεσε διμοιρίτης του Ιερού Λόχου, με τον οποίο αποβιβάστηκε στα Κύθηρα και συνέβαλε στην απελευθέρωσή τους. Στις κατοπινές επιχειρήσεις του Ιερού Λόχου στα Δωδεκάνησα και τις Κυκλάδες, τραυματίζεται από γερμανική περίπολο με διαμπερές τραύμα στον θώρακα. Αξίζει να αναφερθεί ότι μετά την επιχείρηση στη Μήλο, παρά το σοβαρό τραύμα στους πνεύμονές του, ο Πανουργιάς ζήτησε να παραμείνει στο στράτευμα. Χαρακτηριστικό της αγάπης, που του έτρεφε ο κόσμος, είναι το ποίημα που γράφτηκε από τους Σεριφιώτες, όταν ο Πανουργιάς εστάλη εκεί για να γιατρευτεί από τον τραυματισμό. Λέει το ποίημα: «Το μύγδαλο ετσάκισε/τον Πανουργιά ζωγράφισε/Δεν είναι κρίμα κι άδικο/δεν είναι αμαρτία/να λαβωθεί ο Πανουργιάς σ’ αυτή την ηλικία». Κι ένα ακόμη που έχει μελοποιηθεί και εξακολουθεί να αποτελεί και σήμερα το πιο δημοφιλές τραγούδι στα πανηγύρια της Σερίφου: «Τον Βάρσο και τον Πανουργιά/θεός να τους φυλάξει/γιατί αυτοί εφέρανε/στη Σέριφο την τάξη».
Η σημαντικότερη, ωστόσο, συμβολή του Πανουργιά, εντοπίζεται στη σταθερή προσπάθειά του να αποτρέψει το πραξικόπημα του Απριλίου του 1967. Λίγο πριν από την έκρηξη του πραξικοπήματος ο ταξίαρχος Πανουργιάς κατείχε επιτελική θέση στο Πεντάγωνο. Ηταν διευθυντής του 2ου Επιτελικού Γραφείου του ΓΕΣ και ως εκ τούτου είχε πρόσβαση σε σημαντικές πληροφορίες της περιόδου. Σε παλιότερη συνέντευξή του περιγράφει με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο τις μέρες λίγο πριν από την 21η Απριλίου. Μιλάει για μυστικές συναντήσεις που οργάνωναν οι Παπαδόπουλος, Πατακός και Μακαρέζος, στις οποίες τον προσκαλούσαν να συμμετέχει και κατά τις οποίες συζητούσαν και κατάστρωναν τα της «επαναστάσεως». Ο Πανουργιάς θεωρούσε από τότε κουτή την όλη συζήτηση και οποτεδήποτε του ζητείτο η γνώμη του, εκείνος επέμενε ότι «η χώρα, κάθε άλλο παρά δικτατορία είχε ανάγκη τη δύσκολη εκείνη περίοδο». Ο συμφοιτητής του Πατακός προσπαθούσε να τον πείσει για τα οφέλη που θα έφερνε στην Ελλάδα «η επανάστασις», αλλά ο διορατικός Πανουργιάς, παρότι υψηλόβαθμος στρατιωτικός της εποχής, αρνείτο να δει την καλή όψη του νομίσματος καθώς, όπως ο ίδιος έλεγε, δεν υπήρχε καμία καλή όψη σ’ αυτήν την προοπτική.
Το βράδυ της 21ης Απριλίου, έπειτα από τηλεφωνική ενημέρωση που έλαβε, έσπευσε στο Επιτελείο όπου παρεμποδίστηκε στην είσοδο από τον αντισυνταγματάρχη Μπαλόπουλο. Με την απειλή όπλου τίθεται υπό κράτηση στο ΓΕΣ και τις πρώτες πρωινές ώρες, που ο Πατακός τον καλεί να συνεργαστεί, εκείνος τον αποκαλεί προδότη. Χαρακτηριστικό είναι ότι αμέσως μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος παραιτείται των στρατιωτικών του αξιωμάτων, ξεκινάει επαφές με πολιτικούς αρχηγούς και δραστηριοποιείται ενεργά στην αντίσταση κατά της χούντας. Συνιδρυτής της αντιστασιακής οργάνωσης «Ελεύθεροι Ελληνες», συλλαμβάνεται το 1969 και κρατείται για 15 ημέρες στην ΕΣΑ. Κατόπιν τίθεται σε απομόνωση για 300 ημέρες και εν συνεχεία εξορίζεται σε Σαμοθράκη, Τσοτύλι και Θέρμο για ενάμιση χρόνο. Μέχρι το τέλος της δικτατορίας βρίσκεται σε στενή και συνεχή παρακολούθηση. Αυτό το διάστημα ανακρίνεται τρεις φορές από τους αστυνόμους Μπάμπαλη και Μάλλιο.

Μεταπολιτευτικά

Μεταπολιτευτικά, διατελεί σύμβουλος επί στρατιωτικών θεμάτων του πρωθυπουργού μέχρι τις εκλογές του 1974, ενώ την ίδια χρονιά προβιβάζεται στον βαθμό του αντιστρατήγου και εκλέγεται βουλευτής Φθιώτιδας. Από τότε και μέχρι το 1976 αναλαμβάνει υφυπουργός Συγκοινωνιών, ενώ οριστικά από την πολιτική αποσύρεται το 1989. Εκτοτε ασχολείται επισταμένα με τη συγγραφή βιβλίων, το διάβασμα και το αγαπημένο του μπριτζ. Τα εγγόνια του, η Μαριλένα και ο Πανουργιάς, που αναλαμβάνουν τώρα να διαφυλάξουν τη μνήμη του, θυμούνται χαρακτηριστικά τους φίλους του, που πάντοτε του ζητούσαν να διηγηθεί τις ιστορίες από την πολυτάραχη στρατιωτική και πολιτική του πορεία.