Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΒΟΕΒΟΔΑ ΠΕΤΚΟ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΝΣΛΑΒΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ

*Η προσπάθεια του Πανσλαβισμού

για έξοδο στο Αιγαίο.

*Αιματηρές ληστείες στη Θράκη.

*Το ολοκαύτωμα της Μαρώνειας.

*Η κάθοδος των Ρώσων το 1878.

*Ο Πέτκο στην Κρήτη.

Γράφει  ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

O Βοϊβόδα Πέτκο, ήταν Βούλγαρος εθνικιστής, που έδρασε στη Θράκη τον ΙΘ΄ αιώνα, με στόχο να κατοχυρώσει τις βλέψεις της πατρίδας του στα εδάφη της Θράκης, ώστε να αποκτηθεί η πολυπόθητη έξοδος στο Αιγαίο. 

         Η περίπτωση του Πέτκο, αποτελεί σήμερα ένα ιστορικό αίνιγμα, καθώς από μια πλευρά ιστοριογράφων, παρουσιάζεται ως επαναστάτης, ακόμα και ελευθερωτής, ενώ από τις προξενικές αναφορές της εποχής και από τα δημοσιεύματα του Τύπου , σκιαγραφείται και ως φοβερός λήσταρχος. Είναι γεγονός, ότι ο Πέτκο έκανε επιθέσεις εναντίον των Οθωμανών, αλλά από τη μελέτη διαφόρων στοιχείων προκύπτει, ότι δεν παρέλειπε να εξοντώνει και ελληνικά χωριά και μάλιστα σε περιοχές, στις οποίες απέβλεπε να κυριαρχήσει ο βουλγαρικός εθνικισμός, αλλοιώνοντας τη σύνθεση του πληθυσμού. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, είναι τα όσα υπέστησαν η Μαρώνεια και τα χωριά πέριξ της Αλεξανδρούπολης (τότε Δεδέαγατς).

Ίσως την εγκυρότερη απάντηση για τους σκοπούς και επιδιώξεις του Πέτκο, δίνει ο εκπαιδευτικός Ν. Γ. Χατζόπουλος, λίγα χρόνια μετά την έξαρση της δράσης του Βούλγαρου ληστή, αν δεχθούμε ότι ο Πέτκο είχε μόνο επαναστατικές ιδέες. Οι στόχοι του, ήταν ουσιαστικά, η ανατροπή του πληθυσμιακού καθεστώτος της περιοχής και η δημιουργία συμπαγών βουλγαρικών θυλάκων, έως τη θάλασσα του Θρακικού Πελάγους. Άλλωστε τα μέλη της οικογένειας των Καλογιάννωφ ή Καλογιάννογλου είχαν διακριθεί στο Δουάν Ασάρ (στη σημερινή δηλαδή Αισύμη του Έβρου) «επί βουλγαρισμώ» όπως επεσήμαινε ο Χατζόπουλος. Ο Πέτκο είχε γεννηθεί στο Δουάν Ασάρ και η πανίσχυρη οικογένειά του διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στις τοπικές υποθέσεις.

*Ο Πέτκο την εποχή της δράσης του

          

Ο Χατζόπουλος έγραψε από τις Φέρρες στις 25 Ιουλίου 1882[1], μια αναφορά προς την Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα της Κωνσταντινούπολης, εκφράζοντας την αγωνία του για τους κινδύνους της Βουλγαρικής προπαγάνδας, η οποία είχε αρχίσει πλέον να γιγαντώνεται στη Θράκη με επικίνδυνους ρυθμούς. Στόχος του, να αφυπνίσει συνειδήσεις.

          Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι ζητάει να κινητοποιηθούν πεπειραμένοι δάσκαλοι, να καταγράψουν την κατάσταση με επιτόπιες επισκέψεις, ώστε να μη διασπαθίζονται αναποτελεσματικά, τα χρήματα που διέθεταν οι φιλογενείς συμπατριώτες μας της Κωνσταντινούπολης.

          Ταυτόχρονα προειδοποιεί για τις προσπάθειες σχηματισμού πλασματικής εικόνας ως προς τη σύνθεση του πληθυσμού της Θράκης, που επεδίωκαν οι Βούλγαροι.

          «Αρκεί- γράφει στην αναφορά του- να ρίψει τις βλέμμα επί του γεωγραφικού χάρτου της Θράκης και θα κατανοήσει ευθύς την σπουδαιότητα των επαρχιών Μαρωνείας και Διδυμοτείχου και τους μυχίους πόθους της Πανσλαυϊστικής Προπαγάνδας, ήτις προπαρασκευάζουσα τον σχηματισμόν Βουλγαρικής Επαρχίας παρά την Μεσόγειον, προλειαίνει την οδόν του πολλού Βουλγαρικού πληθυσμού της Ανατολικής Ρωμυλίας και Βουλγαρίας δια τα περί Θράκης σχέδια αυτής και διευκολύνει ούτω δια της θρησκευτικής οδού την πραγματοποίησιν της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.

          Θα παρείσχετο πολύτιμος υπηρεσία από την Σεβ. Αδελφότητα αν είς των διδασκόντων εν Δεδέ Αγάτς, Σουφλή, Διδυμοτείχω ή Γκιουμουλτζίνη, πεπειραμένος και γινώσκων εξ αντιλήψεως τα μέρη, αναλάμβανε να περιέλθει εκ νέου τα κεντρικώτερα μέρη και πέμψει ακριβή περιγραφήν της καταστάσεως των μερών και των πραγματικών αναγκών όπως μη δαπανάται το χρήμα της Σεβ. Αδελφότητος και εις μέρη ένθα ανάγκη δεν υπάρχει».

Με οξυδέρκεια ο Χατζόπουλος απευθυνόμενος προς την Εκπαιδευτική και Φιλανθρωπική Αδελφότητα της Κωνσταντινούπολης, προειδοποιεί από τις Φέρρες, με το ίδιο έγγραφό του, ότι οι Βούλγαροι θέλουν να δημιουργήσουν συμπαγή πληθυσμιακά σύνολα:

«Ουδένα λανθάνουσιν αι ενέργειαι των Παμβουλγαριστών οίτινες εργάζονται μετά δραστηριότητος ίσης προς την μυστικότητα και επιτηδειότητα αυτών, ουδενός φειδόμενοι μέσου και του καταχθιονιωτέρου όπως ενώσωσιν εις έν όλον συμπαγές τους ομοφύλους αυτών και εύρωσιν διέξοδον εις την Μεσόγειον, δι' ού φρονούσιν ότι θα καταβροχθίσωσι και τας άλλας συνοίκους φυλάς».

*Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη σήμερα). Το ρωσικό προξενείο 

Με το ίδιο έγγραφο προειδοποιεί, ότι κινδυνεύει το Δεδέαγατς, που είχε αρχίσει να αναπτύσσεται σαν εμπορικό λιμάνι και από την Βουλγαρική και από την Καθολική προπαγάνδα:

«Δεν πρέπει-έγραφε- να μένωσιν απαρατήρητα τα εξής:

α) Ότι τα πέριξ Βουλγαρικά χωρία, μάλιστα δε το Δουάν Ασάρ ηγόρασαν τόπους δια σχολεία και εκκλησίας Βουλγαρικάς και ότι καθημερινώς συνοικίζονται εις Δεδέαγατς Βουλγαρικαί οικογένειαι και ότι μετ’ επιτάσεως λέγεται ότι το μόλις απέχον εκ Δεδέαγατς 1½ ώραν Βουλγαρικόν χωρίον Γενήκιοϊ (το χωριό Ιάνα που σήμερα είναι εγκαταλειμμένο) θα μετοικήσει ολόκληρον ή το ήμισυ εις Δεδέαγατς διότι εις Γενήκιοϊ υπάρχει έλλειψις ποσίμου ύδατος.

β) Διότι αι άλλαι εθνικότητες αι μεν ήρξαντο οικοδομούσαι σχολεία ως η Οθωμανική παρ. χαρ. αι δε διανοούνται να κτίσωσι τοιαύτα με διδασκάλους Δυτικούς διδάξοντας την Γαλλικήν ήτις πολύ θα δελεάσει τους απλοϊκούς».

          Στο ίδιo κείμενο υπάρχει και ένα άλλο απόσπασμα, που αφορά τον βουλγαρικό κίνδυνο. Συγκεκριμένα ο Χατζόπουλος αναφερόμενος στην επαρχία Μαρωνείας και Αλεξανδρουπόλεως επισημαίνει με αληθινά στρατηγική σύλληψη, ότι αυτή εφάπτεται με τη Μεσόγειο Θάλασσα και τονίζει:

          «Αποτελεί εκ της θέσεως ταύτης σπουδαιότατον σημείον περί ό συγκεντρούνται πάντες οι πόθοι και άπασαι αι προσπάθειαι της βουλγαρικής προπαγάνδας, ιδία δε εις το Καϊμακαμλήκιον Δεδέαγατς, εν ώ υπάρχουσιν 15 πολυπληθή βουλγαρικά χωρία, εν οίς και χωρία αναφανδόν συντεταγμένα τη εξαρχία και υπό τας εμπνεύσεις αυτής εργαζόμενοι. Δια τούτο δε και η επαρχία Μαρωνείας, μετά την Μακεδονίαν, θεωρείται υπό των Πανσλαβιστών ως η μόνη διέξοδος του Βουλγαρικού όγκου, εις τα ακτάς της Μεσογείου».         

*Ο Πέτκο της εποχής της δράσης του

          Το πλήρες όνομα του Πέτκο, είναι, όπως γράφει η Βουλγαρική Εγκυκλοπαίδεια της Ακαδημίας Επιστημών, που δημοσιεύει ένα πενιχρό βιογραφικό του, Πέτκο Κυριάκωφ Καλογιάννωφ. Γεννήθηκε το 1844 και πέθανε το 1900.

          Αποκαλώντας τον Βοϊβόδα (καπετάνιο), γράφει επίσης, ότι είναι Βούλγαρος εθνικός επαναστάτης. Το 1861 οργανώνει τις «τσέτες» των κλεφτών και αρματολών της Ροδόπης. Συμμετέχει με ομάδα- «ντρουζίνα»- από 150-200 άτομα και μετά από αυτό παίρνει μέρος στην Επανάσταση της Κρήτης το 1866. Κατά το Ρωσοτουρκικό απελευθερωτικό πόλεμο το 1877-1878 αναπτύσσει δράση με το τμήμα του στα μετόπισθεν των τουρκικών στρατευμάτων στο Μπελομόριε (Αιγαίο). Κάνει αγώνα ενάντια στη σκηνοθετημένη από την Τουρκία (κατά τη Βουλγαρική άποψη) εξέγερση των Πομάκων, τη λεγόμενη Επανάσταση της Ροδόπης, από το Φεβρουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1878 (Βλέπε στο ιστολόγιό μου το θέμα "Άγνωστες εξεγέρσεις των Πομάκων"). Αργότερα βρέθηκε κυνηγημένος σαν ρωσόφιλος, από την κυβέρνηση Σταμπούλωφ.  

          Αυτά τα λίγα, από την Εγκυκλοπαίδεια της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας.         

          Ας δούμε τώρα και τις καταγγελίες για τη ληστρική δράση του Πέτκο, με βάση πάντα, τα επίσημα στοιχεία. Μια πρώτη επισήμανση της δράσης του Πέτκο, είναι ότι στις 27 Ιανουαρίου 1878 τριάντα ληστές υπό τον Βούλγαρο λήσταρχο Πέτκο «φέροντες ελληνικάς σημαίας» εισήλθαν τα χαράματα στο Οθωμανικό χωριό Τασλίκιοϊ

*Μια ακόμα καταλήστευση της Μαρώνειας από τον Πέτκο το 1877 ("Ώρα 1 Ιουνίου 1877)

(Σ.Σ. Το σημερινό χωριό Πετρωτά Ροδόπης) και απήγαγαν όλους τους Οθωμανούς λέγοντας ότι είναι απεσταλμένοι των Ρώσων για να τους υποτάξουν. Κατόπιν τους αφόπλισαν- δείγμα υποταγής- και αφού λαφυραγώγησαν το χωριό σκότωσαν ορισμένους και αποχώρησαν.
         Οι Χριστιανοί και Οθωμανοί κάτοικοι της Μάκρης που απείχε δυο ώρες από το Τασλίκιοϊ, φοβούμενοι μήπως υποστούν τα ίδια, ζήτησαν στρατιωτική βοήθεια. ,

Από διάφορες έγγραφες μαρτυρίες φαίνεται η δολιότητα του Πέτκο, ο οποίος συνήθιζε στις ληστρικές επιδρομές του να υψώνει ελληνική σημαία και να μιλάει ελληνικά για να παραπλανά τις αρχές και τα θύματά του.  

Μια άλλη σημαντική αναφορά για τον Πέτκο έκαναν κάτοικοι της σημερινής Αλεξανδρούπολης, στις 6 Μαρτίου 1878, επισημαίνοντας ότι:  «Ως βεβαίως γνωρίζετε, η Θράκη και ιδίως τα περί το Δεδέαγατς διαμερίσματα, αυτής, προ ετών πολλών καταμαστίζονται υπό της ληστρικής συμμορίας του περιβοήτου Βουλγάρου Πέτκου, ο οποίος ολοκλήρους κώμας και χωρία μέχρι τούδε κατέστρεψε καθόσον πλην των υπ’ αυτού ενεργηθεισών ληστοπραξιών συνέπεσεν ως εκ των συχνών αυτού επισκέψεων εις τας κώμας να ενοχοποιηθώσιν εκ των Οθωμανών πολλοί ευκατάστατοι και ευυπόληπτοι Έλληνες Χριστιανοί ως λησταποδόχο….".

*Η Μαρώνεια της Ροδόπης

          Δυο μέρες μετά την επιστολή των κατοίκων του Δεδέαγατς, και συγκεκριμένα στις 8 Μαρτίου εξαιτίας της καταδίωξης του Πέτκο και της συμμορίας του, η Μαρώνεια υπέστη μια πρωτοφανή τουρκική επίθεση και λεηλασία.

Αγανακτισμένοι οκτώ κάτοικοι, έστειλαν το Μάρτιο του 1878 επιστολή στο «Νεολόγο» της Κωνσταντινούπολης για τα παθήματά τους, στην οποία έγραφαν μεταξύ άλλων:

          «Ίσως εκ φήμης εμάθατε ότι την 8 Μαρτίου λόγω καταδιώξεως της ληστρικής συμμορίας του Πέτκου, ήτις λυμαίνεται από καιρού την επαρχίαν Μαρωνείας, εν τη εφαρμογή των καταδιωκτικών μέτρων εκ μέρους στρατιωτικού αποσπάσματος, υπό την οδηγίαν ενός λοχαγού και ενός χρέη αστυνόμου εκτελούντος εν Γκιουμουρτζίνη Χασάν αγά, μετά δύο έως τριών χιλιάδων μεταναστών και περιοίκων, επέδραμον κατά της ομωνύμου ελληνικής πολίχνης, εξαιρέσει του στρατιωτικού αποσπάσματος και ως πειναλέοι γύπες θραύσαντες δια πελέκεων τας θύρας των οικιών διήρπασαν 170 τοιαύτας, μηδέν από του πολυτιμοτέρου μέχρι του ευτελεστέρου ράκους ή σκεύους αφέντες, αφού προηγουμένως εξήγαγον πάντας τους κατοίκους διανυκτερεύσαντας εν υπαίθρω και εφόνευσαν εξ απροσεξίας τρεις πολίτας και ένα Σαμόθρακα, της καταδιώξεως ούτω περατωθείσης, υπέστρεψαν έκαστος εις τα ίδια, φέρων μεθ’ εαυτού την πολύτιμον λείαν του και κατέλιπον αύθις ελευθέραν την κατά τα μέρη εκείνα ενδιαίτησιν των ληστών...».

          Εξαιτίας της στυγερής αυτής πράξης και των πολλών παραπόνων που είχαν διατυπωθεί για τις έκνομες δραστηριότητες του Πέτκο, Οθωμανικός στρατός από τη Γκιουμουλτζίνα με πολλούς άοπλους Οθωμανούς πολίτες των περιχώρων, συνολικά πλέον των 1.000 ατόμων πορεύθηκε τα ξημερώματα της 8^ης Μαρτίου στη Μαρώνεια «ένθα πάντοτε διαιτάται ο λήσταρχος» και αφού περικύκλωσαν την πόλη, μπήκαν μέσα 300 και κατευθύνθηκαν προς το σπίτι όπου διέμενε ο Πέτκο ζητώντας από αυτόν να παραδοθεί.

          Εκείνος αρνήθηκε να παραδοθεί και ξέσπασε από τις αντιμαχόμενες πλευρές, ένοπλη σύρραξη. Σκοτώθηκαν 32  Οθωμανοί και τέσσερις ληστές. Δύο  Βούλγαροι και δύο Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι. Ο ένας κατάγονταν από την Αίνο και ονομάζονταν Κόμνος και ο άλλος από τη Σμύρνη και ονομάζονταν Βαγγέλης.

          Μέσα στην αναμπουμπούλα της μάχης ο Πέτκο, παρά τη στενή πολιορκία, κατόρθωσε να διαφύγει με τους υπόλοιπους οπαδούς του. Οι Οθωμανοί αντί να συνεχίσουν την καταδίωξη άρχισαν να αποβάλλουν κάθε έννοια πειθαρχίας και να επιδίδονται σε εκτεταμένες λεηλασίες «και ούτω η Ελληνική αύτη κωμόπολις αριθμούσα τεσσάρων αιώνων ύπαρξιν και ακμάζουσα άλλοτε επί πλούτω κατεστράφη εντελώς, ένεκεν του ληστάρχου τούτου και των καταδιωκόντων αυτόν βαρβάρων Οθωμανών».

          Οι Ρώσοι που κατέλαβαν τη Θράκη, αμνήστευσαν τα αδικήματα του Πέτκο, όταν κατέλαβαν τη Θράκη, έκαναν συνεργάτη τους το Βούλγαρο ληστή και τον περιέβαλαν με εμπιστοσύνη. Με αποτέλεσμα, οι σύντροφοί του να κάνουν επιδρομές και μέσα στο Δεδέαγατς.

*Ο Πέτκο

          Με τη δράση του Πέτκο, συνέβησαν και τα εξής κωμικοτραγικά όπως είχε καταγγείλει το Νοέμβριο του 1875 από την Καλλίπολη ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Τουρκία».

          Οι χωροφύλακες που είχαν σταλεί στην Κεσσάνη να καταδιώξουν το ληστή Πέτκο και τη συμμορία του, κατέλυσαν στα καλύτερα σπίτια και αντί να κυνηγούν το Βούλγαρο ληστή, απαιτούσαν από τους ιδιοκτήτες των σπιτιών να τους φέρνουν ό,τι καλύτερο είχαν σε κρέατα, βούτυρα κλπ!

            Ο Πέτκο με τη δράση του καταλήστευε τη Θράκη. Και διαμήνυε σε κάθε ευκαιρία στον διοικητή του Τουρκικού στρατού, του στρατοπεδεύοντος μεταξύ Γκιουμουρτζίνας και Αχή Τσελεμπή, ν’ απομακρυνθεί από τη Ροδόπης που ανήκει στην Βουλγαρία.

          Για να συνεκτιμήσουμε την προβολή που επιχειρούν να επιτύχουν τώρα υπέρ του Πέτκο ορισμένοι κύκλοι της Βουλγαρίας, θα πρέπει να γνωρίζουμε, ότι διαχρονικά οι Βούλγαροι συνήθιζαν να εξογκώνουν κάθε φήμη και να μετατρέπουν κάθε κίνηση ληστρικής ομάδας σε επαναστατικό κίνημα.

***

          Ας δούμε και την άλλη άποψη για τον Πέτκο:

          Στη βουλγαρική βιβλιογραφία έχουν εκδοθεί διάφορες εργασίες στις οποίες υπάρχουν αναφορές και για τον Πέτκο. Ίσως η σημαντικότερη είναι η εργασία του Βούλγαρου Πατριάρχη Κύριλλου «Η Βουλγαρική Εξαρχία και η περιοχή Αδριανουπόλεως κατά τους αγώνες του 1877-78» έκδοση του Συνοδικού Πατριαρχείου της Βουλγαρίας, το 1969. Στη σελίδα 248, υπάρχει αναφορά στον Πέτκο Κυριάκωφ, που γεννήθηκε στο Ντογιάν Χισάρ όπως ονομάζει την γενέτειρά του. Γεννήθηκε το 1840 και πέθανε το 1900. Άρχισε τη δράση του ως χαϊντούκος (αντάρτης) από το 1861 στη Ροδόπη και την παραθαλάσσια Θράκη, τις Φέρρες, το Διδυμότειχο, την Κομοτηνή, την Ξάνθη και την Αίνο. Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1877-87 και επέκτεινε τη δράση του στο Δεδέαγατς, το Ουζούν Κιοπρού και τη Μαρώνεια.

          Στην εξέγερση της Ροδόπης εστράφη εναντίον των Οθωμανών και συγκρούσθηκε με αυτούς.

          Μετά το συνέδριο του Βερολίνου οι Βούλγαροι από 40 χωριά της Θράκης (Ανατολικής, Δυτικής και Βουλγαρικής), του απέστειλαν επιστολή με την οποία του ζητούσαν να ενδιαφερθεί για τη δική τους απελευθέρωση. Ο πατριάρχης Κύριλλος κάνει χρήση στοιχείων από Βρετανικές πηγές και κυρίως από τις Κυανές Βίβλους, που δημοσίευε το Φόρεϊν Όφις.

          Ο Πατριάρχης των Βουλγάρων Κύριλλος εξέδωσε και άλλη μια εργασία που περιέχει κάποια στοιχεία για τη δράση του Πέτκο με τίτλο «Η αντίσταση ενάντια στη Συμφωνία του Βερολίνου- Η εξέγερση της Κρέσνας» Σόφια 1955.

          Άλλη εργασία με στοιχεία για τον Πέτκο, είναι του Ιβάν Παναγιώτωφ με τίτλο «Ο Σαιν Κλαιρ και ο Πέτκο Βοεβόδα κατά τις αγγλικές Κυανές Βίβλους» Σόφια 1953. Εκεί στις σελ. 248-249, 285-286 και στη σελ. 483 υπάρχουν κάποια στοιχεία για τον Πέτκο με βάρος πάντα στην βουλγαρική άποψη περί του απελευθερωτικού του ρόλου.

          Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος στο κεφάλαιο της «Ιστορίας της Νεώτερης Ελλάδας» για τις ελληνοϊταλικές και ελληνοσλαβικές επαφές, που είχαν αρχίσει από το 1859 και συνεχίσθηκαν έως το 1864 δηλαδή και μετά την έξωση του Όθωνα, κάνει αναφορά στη δραστηριότητα του Βούλγαρου συγγραφέα και ποιητή Ρακόβσκυ, ο οποίος στάλθηκε στην Αθήνα προφανώς από κάποια μυστική βουλγαρική εταιρία. Έμεινε τέσσερις μήνες και είχε επαφές με πολιτικούς όπως ο Κανάρης, ο Βούλγαρης, ο Δεληγιώργης, ο Κουμουνδούρος και άλλοι. Επίσης είχε επαφές με στρατιωτικούς, όπως ο Π. Κορωναίος και ο Λεωτσάκος.

*Αριστερά ο Γκεόργκι Σάββα Ρακόβσκυ

Ο Ρακόβσκυ κινήθηκε δραστήρια εναντίον των Τούρκων, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα κοινό μέτωπο από Βούλγαρους, Ρουμάνους και Μαυροβούνιους. Αφετηρία των ιδεών του ήταν πως οι Βαλκανικοί λαοί θα μπορούσαν με την ένωσή τους να διώξουν τους Τούρκους από τη Βαλκανική και να χειραφετηθούν από την κηδεμονία της τσαρικής Ρωσίας και των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Ο Κορδάτος γράφει, ότι στις προτάσεις του Ρακόβσκυ για κοινή δράση όλων των Βαλκανικών λαών εναντίον των Τούρκων, δεν είναι γνωστές οι γνώμες που εξέφρασαν οι Έλληνες πολιτικοί και προσθέτει: «Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι δεν ήταν αρνητικές τουλάχιστον από τον Κουμουνδούρο».

Συνεχιστή του έργου του Ρακόβσκυ ο Κορδάτος θεωρεί τον Πέτκο, γράφοντας: «Ο Πέτκο δρούσε σαν αντάρτης με άλλους Βούλγαρους στην Ανατολική Θράκη. Ήρθε όμως σε επαφή με την ελληνική επιτροπή που οργάνωνε την Κρητική επανάσταση και το 1864 φεύγει και έρχεται στην Αθήνα. Έχοντας συστατικά γράμματα της Κρητικής επιτροπής, επισκέφτηκε Έλληνες στρατιωτικούς και πολιτικούς ηγέτες και με τη μεσολάβησή τους φοίτησε ένα χρόνο στη στρατιωτική σχολή και έτσι απόχτησε στρατιωτικές γνώσεις, που του ήταν πολύ χρήσιμες στην κατοπινή αντάρτικη δράση του.

Ο Πέτκο πήγε στην Κρήτη και πολέμησε με τους Κρητικούς. Πριν όμως κατεβεί στην Κρήτη, πήγε στην Ιταλία όπου ανταμώθηκε με το Γαριβάλδη και πολύ πιθανό με Έλληνες του Ελληνικού Κομιτάτου. Από την Ιταλία γύρισε πάλι στην Αθήνα μαζί με 67 Ιταλούς εθελοντές και από την Αθήνα με τους Ιταλούς πήγε στην Κρήτη».

Ο Ιωσήφ Γαριβάλδης (1807-1882) υπήρξε διαπρεπής στρατιωτικός και ένθερμος πατριώτης, με ταραχώδη βίο. Πολέμησε κατά των Αυστριακών και συνέβαλε στην ενοποίηση της Ιταλίας. Με τη δράση του, στην Ιταλία, τη Νότια Αμερική, την Τύνιδα, τη Γαλλία και αλλού ήταν από αυτούς που δημιούργησαν το μύθο και τον τύπο του διεθνούς επαναστάτη, ο οποίος αγωνίζεται κατά των απολυταρχικών καθεστώτων, για την απελευθέρωση των καταπιεσμένων. Είχε πολεμήσει σε πολλές χώρες και είχε σχεδιάσει να πολεμήσει κατά των Τούρκων στη Σερβία και την Ελλάδα. Τα γεγονότα στην Ιταλία δεν του επέτρεψαν να προχωρήσει στα σχέδιά του αυτά.

Ήταν φύση πρωτόγονη, παρορμητική, ενθουσιώδης, ηρωική και διεγερτική.

*Ο Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι

Ο Γαριβάλδης ήταν μασόνος. Στον τεκτονισμό μυήθηκε το 1844 και ανήλθε σε όλες τις βαθμίδες του τεκτονισμού της Ιταλίας. Η σύνδεσή του με μυστικές επαναστατικές εταιρίες άλλων χωρών, είναι προφανές, ότι είχε και τεκτονικές προεκτάσεις.

***

          Μια άλλη παράμετρος στην υπόθεση Πέτκο, είναι το τέλος του, το οποίο θα ήταν… τραγικό, αν ήταν αληθινό και δεν είχαν εξαπατηθεί οι Τουρκικές αρχές, όταν σε μια περίπτωση εξόντωσαν ληστές στην περιοχή της Αίνου!

Μια περιγραφή για το κεφάλι του Πέτκο, κομμένο και εκτεθειμένο μαζί με τα κεφάλια δυο άλλων συντρόφων του στην πλατεία της Καλλίπολης, δημοσιεύθηκε στο «Νεολόγο» της Κωνσταντινούπολης[2].

*Η Αίνος

          Σκοτώθηκε-λέει- από χωροφύλακες, περίπου την Πρωτοχρονιά, όταν εντοπίσθηκε στο Κεμερλί της Αίνου. Από την ανταπόκριση αυτή πληροφορούμαστε, ότι ο Πέτκο και άλλοτε είχε συλληφθεί και φυλακίσθηκε στη Θεσσαλονίκη, απ’ όπου όμως δραπέτευσε, το 1873.  «Έκτοτε κύριος των περιχώρων καταστάς εγένετο ο φόβος και ο τρόμος των φιλησύχων κατοίκων, εξαγοραζόντων απέναντι αδρών λύτρων την ελευθερίαν και την τιμήν των οικογενειών αυτών. Μολονότι δε πανταχόθεν κατεδιώκετο ο αντάξιος του Σμυρναίου Κατιρτζή Γιάννη, διαβόητος ούτος ληστής υπό των οροφυλάκων και ζαπτιέδων ουδείς ποτέ ηδυνήθη να συλλάβει αυτόν, καθότι εγίνετο άφαντος οσάκις υπό σπουδαίας στρατιωτικής δυνάμεως περιεκυκλούτο δια την εξ ανάγκης ανοχήν και προστασίαν των ορεισιβίων ποιμένων».

          Τα εγκλήματά του ήταν πολλά. Ο Πέτκο μάλιστα έστελνε επιστολές στα θύματά του, στις οποίες υπέγραφε ως  «Βασιλεύς των Βουνών». 

          Το τέλος του όμως... ήρθε όταν κινήθηκε δραστήρια ο μουτασερίφης της Καλλίπολης Ρεσάτ Πασάς. Μαζί του σκοτώθηκαν και άλλα δύο άτομα. Ο ένας ονομάζονταν Κωστής Νικόλα και είχε φήμη ταχύτατου δρομέα. Ο Πέτκο τον χρησιμοποιούσε για ταχυδρόμο. Ο άλλος ονομάζονταν Κυριάκος.    

          Η… «μοιραία» για τον Πέτκο συμπλοκή έγινε κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες κατά την συναρπαστική αλλά πεπλανημένη περιγραφή του «Νεολόγου»:

*Το "φιάσκο" της δήθεν εξόντωσης του Πέτκο

          Όταν ο αλβανικής καταγωγής Ρετζέπ τσαούς επικεφαλής ενός μικρού αποσπάσματος, που είχε μεταφερθεί επίτηδες από τη Δράμα, έλαβε πληροφορίες πως ο Πέτκο κρύβεται σε μια αχυρένια καλύβα, πήγες νύχτα με τέσσερις Αλβανούς και τέσσερις χωροφύλακες και την κύκλωσε. Αμέσως μετά κτύπησε την πόρτα και ζήτησε από το Βούλγαρο ληστή και τους άλλους να παραδοθούν γιατί κάθε αντίστασή τους θα ήταν μάταια. Οι ληστές αιφνιδιάσθηκαν, αλλά άρπαξαν τα όπλα και άρχισαν να δέρνουν ανηλεώς ένα τσοπάνο που κρατούσαν όμηρο μαζί τους, ο οποίος τελικά μετά από δυο μέρες πέθανε από την κακοποίηση. Πίστευαν ότι τους πρόδωσε αυτός.

          Άρχισε αμέσως η ανταλλαγή πυροβολισμών και ο «Πέτκο» περίμενε πότε θα αδειάσουν τα όπλα των διωκτών του για να κάνει ηρωική έξοδο. Ο Ρετζέπ τσαούς κατάλαβε τους σκοπούς του και αντί να συνεχίσει τους πυροβολισμούς έβαλε φωτιά στην καλύβα, πλησιάζοντα ο ίδιος και πυροβολώντας εκ του σύνεγγυς. Όμως κατά τύχη η σφαίρα αυτή ήταν η μοιραία. Βρήκε τον Πέτκο κατάστηθα και ενώ λαμπάδιαζε η καλύβα, οι άλλοι τρεις  βγήκαν έξω κρατώντας στα δόντια τους μαχαίρια και τα όπλα στα χέρια, για να ξεφύγουν από το θανάσιμο κλοιό. Άλλά βρήκαν μπροστά τους Αλβανούς και άρχισαν να ανταλλάσσουν πυροβολισμούς. Ένας ληστής αν και τραυματίσθηκε ετράπη σε φυγή και διέφυγε λόγω του σκότους. Ο δεύτερος σκοτώθηκε επιτόπου. Ο  τρίτος πυροβόλησε από πολύ κοντά τον Ρετζέπ τσαούς, αλλά δεν τον πέτυχε. Οπότε ο Ρετζέπ τσαούς, τον σκότωσε με το μαχαίρι του.

Πάνω στη φασαρία ξέχασαν τον…  «Πέτκο»! Η φωτιά όμως που εξακολουθούσε να φουντώνει έφθασε και στο πτώμα του, όποτε άρχισε να εκπυρσοκροτεί «το πολύκροτον όπερ έφερεν περί την οσφύν». Οι διώκτες του μη έχοντας άλλες δυνατότητες, άρχισαν να ρίχνουν χιόνι επάνω στη φωτιά για να τη σβήσουν. Έτσι κατόρθωσαν να σύρουν έξω το μισοκαμμένο πτώμα του Πέτκο. «Κόψαντες ακολούθως την κεφαλήν αυτού και τας κεφαλάς των δύο οπαδών του, ανεχώρησαν φέροντες αυτάς εις τον αποστείλαντα αυτούς διοικητήν χωρίς ουδείς αυτών να πληρωθεί».

Οι Τούρκοι όμως βρίσκονταν σε πλάνη, ως προς τους… πραγματικούς κατόχους των κεφαλιών που εξέθεσαν στην πλατεία της Καλλίπολης!

***

         

          Οι σύντροφοι του Πέτκο πάντως, είχαν αποθρασυνθεί, όταν οι Ρώσοι που είχαν νικήσει τους Τούρκους έδωσαν την αμνηστία στον ευνοούμενό τους αρχιληστή και στην ομάδα του.      

*Στην είσοδο της Αισύμης σήμερα

    

         Στις 16 Ιουλίου 1878, έξω από το Δουάν Ασάρ (την Αισύμη, γενέτειρα του Πέτκο) που απείχε τέσσερις ώρες από τη σημερινή Αλεξανδρούπολη με τα μέσα εκείνης της εποχής, σημειώθηκε ένα στυγερό έγκλημα.

        Δύο Βούλγαροι οπαδοί του Πέτκο, που είχαν αμνηστευθεί από τους Ρώσους, σκότωσαν δύο Έλληνες γυρολόγους, Το Θεόδωρο Γεωργίου και τον Στέργιο Βασιλείου καταγόμενους από χωριό των Ιωαννίνων.

          Οι άτυχοι γυρολόγοι είχαν ξεκινήσει από το Δερβένι ( το σημερινό Άβαντα Έβρου) και κατευθύνονταν προς το Δουάν Ασάρ (Αισύμη). Στο δρόμο, τους συνάντησαν οι δύο Βούλγαροι και συνοδοιπορούσαν μαζί τους. Όταν έφθασαν όμως σε ένα ρέμα λίγο έξω από την Αισύμη, κατέσφαξαν τους δύο γυρολόγους, έκλεψαν τα λεφτά και τα ρούχα τους και τα πτώματα τα τεμάχισαν. Μετά πήραν και τα δύο μουλάρια των θυμάτων τους και έφυγαν.

          Το έγκλημα αυτό καταγγέλθηκε στις αρχές που είχαν διορίσει οι Ρώσοι, αλλά οι εκπρόσωποι των αρχών ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν και Έλληνες, προτίμησαν να ζητήσουν οδηγίες περί του πρακτέου από την Αδριανούπολη, αποφεύγοντας την άμεση καταδίωξη των κακούργων οπαδών του Πέτκο.

          Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς σταμάτησε αυτή τη ληστρική δραστηριότητά του ο Πέτκο. Είναι πιθανότερο να υποχώρησε προς το εσωτερικό της Βουλγαρίας, όταν έφευγαν οριστικά τα ρωσικά στρατεύματα από τη Θράκη. Ο τρόμος από την ληστρική δράση του Βούλγαρου λησταντάρτη έμεινε ζωντανός στη Θράκη.

Η δράση του περί το 1878, είναι δράση που σχετίζεται περισσότερο με τους απελευθερωτικούς αγώνες των Βουλγάρων, οι οποίοι χάρη στην παρουσία και την προστασία των νικητών Ρώσων, έβλεπαν  να φθάνει σε αίσιο πέρας η εθνική τους αποκατάσταση.

          Οι δραστηριότητες όμως του Πέτκο, σαφώς απέβλεπαν στην εκτόπιση των Ελλήνων και των Οθωμανών από μια λωρίδα της Θράκης, που θα του επέτρεπε την κάθοδο στη Μεσόγειο. Έτσι λειτουργούσε τότε ο Πανσλαβισμός, που έψαχνε απεγνωσμένα για έξοδο στο Αιγαίο.

ΠΑΝΤ. ΣΤΕΦ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

---

[1] Αρχείο Βιβλιοθήκης της Βουλής

[2] 24 Ιανουαρίου 1878

*Από τα αποκαλυπτηρια της προτομής του Πέτκο στο Λόφο Γαριβάλδη στη Ρώμη, 

το 2004, από τόν τότε Βούλγαρο υπουργό Εξωτερικών Σολομών Πάσσυ

*Το μνημείο του Πέτκο στο Χάσκοβο. Έργο του γλύπτη Στόγιο Τοντόρωφ