Η Πολεμική Ιστορία του Ελληνικού Στρατού

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_23/05/2010_401691

*Πόλεμος. Η ιαχή "Αέρα" δονεί την ατμόσφαιρα

 *Ενενήντα τόμοι με αρχειακό υλικό, 

που έχει ψηφιοποιηθεί, 

από το 1897 έως τις μέρες μας

Του Ηλία Mαγκλίνη

Βαρύ πράγμα η πατρική κληρονομιά. Ελάχιστο, αλλά σημαντικό, μέρος της βρίσκεται στη βιβλιοθήκη: μια σειρά από ογκώδεις, φθαρμένους τόμους σε άπταιστη καθαρεύουσα με θέμα τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Παρατακτική αφήγηση, ξερή μα πυκνή, με χάρτες και σχεδιαγράμματα. Διαβάζω σε ένα εξώφυλλο: «Τα προ της Τουρκικής Επιθέσεως γεγονότα. Σεπτέμβριος 1921 - Αύγουστος 1922». Τόμος έκτος, Αθήναι 1960. Εκδοσις Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Γενικόν Επιτελείον Στρατού – ή αλλιώς, ΔΙΣ/ΓΕΣ. Ελάχιστο τμήμα από τους ενενήντα τόμους ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας που έχει εκδώσει η ΔΙΣ/ΓΕΣ.
Ομως, δεν είναι μόνον αυτό: αν επισκεφθεί κανείς το ιστορικό κτίριο της υπηρεσίας, απέναντι από την Πύλη του Αδριανού και πίσω από πολυκατοικία διάτρητη με σφαίρες των Δεκεμβριανών, θα διαπιστώσει ότι έχει πρόσβαση σε ένα τεράστιο ιστορικό αρχείο το οποίο μάλιστα έχει ψηφιοποιηθεί.

«Το πιο δύσκολο ήταν η πλήρης και επιστημονική τεκμηρίωση όλων αυτών των εγγράφων», τονίζει ο αντισυνταγματάρχης Γιώργος Σκαλτσογιάννης, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων, του Τμήματος Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και με σπουδές πληροφορικής στο ενεργητικό του. «Το αρχείο ξεκινά από το 1897 και φτάνει έως και σήμερα. Ημερολόγια μονάδων, εκθέσεις διοικητών έπειτα από επιχειρήσεις, διαταγές επιχειρήσεων κατά τη φάση του σχεδιασμού αλλά και της υλοποίησης, όλα αυτά τα έγγραφα, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για να γραφτούν οι 90 τόμοι που έχει εκδώσει η Διεύθυνση, ψηφιοποιημένα χάρη σε δύο προγράμματα. Το πρώτο, από το Υπουργείο Εθνικής Αμυνας, καλύπτοντας σημαντικό κομμάτι του αρχειακού υλικού, και το δεύτερο από το Γ΄ ΚΠΣ, στο πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας».
Η ΔΙΣ/ΓΕΣ περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό αρχείο, βιβλιοθήκη με 14.000 τόμους καθώς και περιοδικά, αρχείο εφημερίδων κ. ά. «Βεβαίως, η ΔΙΣ/ΓΕΣ δεν είναι αρχειακή υπηρεσία. Αποστολή της είναι να συγγράφει την πολεμική ιστορία του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ). Το υλικό που υπάρχει εδώ είναι υποστηρικτικό του έργου αυτού, όμως το αρχειακό υλικό όλων των περιόδων του ΕΣ βρίσκεται στο Γουδί, στην Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων, ανοιχτό και αυτό σε κάθε ερευνητή».

*Πόλεμος. Στρατιώτες στα ορύγματα

Απόρρητα έγγραφα

Το συνολικό πρόγραμμα της Κοινωνίας της Πληροφορίας περιελάμβανε τρία τμήματα. Το πρώτο ήταν η ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού της Διεύθυνσης, το δεύτερο ήταν η μετάφραση είκοσι έξι από τα ενενήντα βιβλία της ΔΙΣ/ΓΕΣ, στα αγγλικά και τα γαλλικά, ενώ το τρίτο τμήμα αφορούσε τη δημιουργία του ηλεκτρονικού κόμβου (http: //dis. army. gr) καθώς και δύο CD-ROM.
Ενα πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι υπεύθυνοι της ΔΙΣ/ΓΕΣ στη δημιουργία του κόμβου είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού παραμένει διαβαθμισμένο. «Ενας παμπάλαιος νόμος», υπογραμμίζει ο αντισυνταγματάρχης Σκαλτσογιάννης, «ο οποίος δεν έχει καταργηθεί, λέει ότι ο αποχαρακτηρισμός των εγγράφων γίνεται από το πρόσωπο που τον συνέταξε ή από τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα του ΓΕΣ, όχι από εμάς. Ζητήσαμε να γίνει ένας μαζικός αποχαρακτηρισμός αλλά δεν το πετύχαμε. Οπότε, όταν φτιάξαμε τη βάση δεδομένων, είχαμε δύο checkbox, ένα αν το έγγραφο είναι διαβαθμισμένο και το άλλο αν έχει προσωπικά δεδομένα – άλλο τεράστιο πρόβλημα».
Πράγματι, η ΔΙΣ/ΓΕΣ έχει χαρακτηριστεί αρχείο προσωπικών δεδομένων. «Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι θεωρούμαστε αρχείο προσωπικών δεδομένων και όχι αρχείο με προσωπικά δεδομένα. Για να έχεις ηλεκτρονική πρόσβαση στο πρώτο, πρέπει να πάρεις άδεια από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Για το μόνο λοιπόν που θα μπορούσε κάποιος να ασκήσει κριτική στο site είναι ότι λόγω αυτών των δύο δεσμεύσεων δεν υπάρχει πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα μέσω Διαδικτύου. Φυσικά, αν ένας ερευνητής μάς επισκεφθεί στα γραφεία μας, όλο το αρχείο είναι προσβάσιμο και σε ηλεκτρονική μορφή».
Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού δεν θα μπορούσε να μην πέσει και αυτή θύμα της οικονομικής κρίσης και αυτή τη στιγμή πολλά από τα εκδοτικά προγράμματα που τρέχουν, έχουν παγώσει, τουλάχιστον ως προς τη φάση του τυπωθήτω. Ωστόσο, ετοιμάζονται ακόμα 26 τόμοι. «Εχουμε αγοράσει από την Αμερική όλο το γερμανικό αρχείο που είχε χάσει η Γερμανία κατά την υποχώρηση από την Ελλάδα. Το αγοράσαμε σε μικροφίλμ, ελέγξαμε το αρχειακό μας υλικό κι έχουμε ετοιμάσει έναν τόμο για τις επιχειρήσεις της 1ης Μεραρχίας Κυνηγών στα Καλάβρυτα κι έναν δεύτερο για επιχειρήσεις των Γερμανών στη Μακεδονία και την Ηπειρο».

*Εμφύλιος πόλεμος. Χορός ανταρτών στα βουνά

'Ελληνες πεσόντες

Από το 2001, ο αντισυνταγματάρχης Σκαλτσογιάννης επεξεργάζεται πεντάτομο έργο καταγραφής όλων των Ελλήνων πεσόντων του Ελληνικού Στρατού από τη γερμανική επίθεση του 1941 έως σήμερα (τόμος με τους πεσόντες του Ελληνοϊταλικού πολέμου έχει ήδη εκδοθεί). «Θα περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του νεκρού – πού γεννήθηκε, πού ακριβώς σκοτώθηκε, πότε και πώς. Εχω γυρίσει όλη την Ελλάδα για να μαζέψω υλικό και πέρα από την όποια τιμή στους πεσόντες, περνάω τα στοιχεία σε βάση δεδομένων για να βγάλω στατιστικά στοιχεία ακόμα και για την αιτία του θανάτου. Μιλάμε για τριάντα χιλιάδες νεκρούς από το 1941. Το μεγάλο πρόβλημα είναι τα τοπωνύμια και οι αλλαγές ή οι διαφορές στις ονομασίες τους. Αλλοι χάρτες χρησιμοποιούνταν τότε, πρέπει να μετατρέψω τις συντεταγμένες εκείνων των χαρτών σε σημερινά δεδομένα για να εντοπίσω το μέρος επακριβώς».

*Ίλη Ιππικού σε αποστολή εντόπισης εχθρού

Τα τελευταία χρόνια, η ΔΙΣ/ΓΕΣ υπήρξε δραστήρια και στις συνεργασίες της με αντίστοιχες υπηρεσίες του εξωτερικού (Γαλλία, Ρωσία, Βουλγαρία κ. ά.), μέσα από κοινές εκδόσεις πάνω σε διμερή θέματα. Ισως η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή εδώ να είναι η συνεργασία με την Ιταλία. «Επισκεφθήκαμε τη Ρώμη, μαζί με τον διευθυντή της ΔΙΣ/ΓΕΣ, τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Ζάρα και μια ιταλομαθή πολιτική υπάλληλο, και ανοίξαμε ένα φοβερό κομμάτι της περιόδου 1940-41, που παραμένει κλεισμένο εδώ και 60 χρόνια: το ζήτημα της ανεύρεσης οστών πεσόντων Ελλήνων στην Αλβανία. Μετά τον πόλεμο, οι Ιταλοί πραγματοποίησαν εκταφές των δικών τους πεσόντων εντοπίζοντας και τάφους Ελλήνων. Μας έδωσαν πλήρη πρόσβαση στο αρχειακό τους υλικό, το φέραμε πίσω, έχει γίνει η ενημέρωση αρμόδιων αρχών και είναι θέμα πολιτικής βούλησης για να οργανωθεί μια επιτροπή που θα μεριμνήσει για τη μετακομιδή των οστών των Ελλήνων πεσόντων».

*Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη

Σύμφωνα με τον αντισυνταγματάρχη Σκαλτσογιάννη, οι ενενήντα τόμοι που έχει εκδώσει η ΔΙΣ/ΓΕΣ «δεν δίνουν σαφή εικόνα του υλικού που έχει στη διάθεσή της η Διεύθυνση. Αυτή τη στιγμή, ξαναγράφονται βάσει των αρχείων που διαθέτουμε τα πέντε βιβλία της ιστορίας του Εμφυλίου Πολέμου, από το 1944 έως το 1949, τα οποία είχαν καταστραφεί με διαταγή στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Εχουν ήδη ανατεθεί σε ιστορικούς της ΔΙΣ/ΓΕΣ και εξωτερικούς συνεργάτες, γίνεται νέος έλεγχος του αρχειακού υλικού, ενημέρωση με σύγχρονη βιβλιογραφία και προσαρμογή τουλάχιστον στα θέματα ορολογίας, χαρακτηρισμών».

*Ο διάδοχος Κωνσταντίνος στους Βαλκανικούς Πολέμους

Πού θα βρείτε τις εκδόσεις της ΔΙΣ/ΓΕΣ

Τα γραφεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού βρίσκονται στην οδό Θαλού και Πιττακού 10, στην Πλάκα. Ωστόσο, τις εκδόσεις της ΔΙΣ/ΓΕΣ οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθεύονται από διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες, με κυριότερες:
*Το Γραφείο Ενημέρωσης Κοινού, Σόλωνος 34, τηλ.: 210-36.30.579, 210-36.30.081).
*Το ΤΥΕΣ/Γ΄ Υδνση, ΣΤΓ 1020 (Στρατόπεδο Παπάγου), τηλ.: 210-65.52.673. Για όσους μένουν εκτός Αττικής, μπορούν να προμηθεύονται τις εκδόσεις ταχυδρομικά, στέλνοντας το ακριβές αντίτιμο της αξίας τους με ταχυδρομική επιταγή στην παραπάνω διεύθυνση.
Οσοι ενδιαφέρονται για ανάλογες εκδόσεις και αρχεία ναυτικής και αεροπορικής ιστορίας, θα πρέπει να αποταθούν στις αντίστοιχες υπηρεσίες:
*Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Μαρκόνι 20, Βοτανικός, τηλ.: 210-34.84.245
*Υπηρεσία Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας, Μωραϊτίνη 1, Παλαιό Φάληρο, τηλ.: 210-94.23.030.