Από τη μαρτυρική ιστορία της Προσοτσάνης

*Η πλατεία της Προσοτσάνης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Η Προσοτσάνη του νομού Δράμας, αναγνωρίσθηκε ως «μαρτυρική πόλη» με Προεδρικό Διάταγμα της 1ης Ιουνίου 2017 (ΦΕΚ 79, τεύχος Α’,  1/6/2017). Αυτό έγινε ως αναγνώριση των αγώνων και των ανθρώπινων απωλειών, που υπέστησαν οι κάτοικοί της κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχής στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα μαρτύριά της όμως, συνεχίσθηκαν και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Από το 1946 ως το 1949 η κωμόπολη υπέστη πολλές καταστροφές από επιθέσεις των ανταρτών.

Πάντως στη διάρκεια της Κατοχής σημειώθηκε στην Προσοτσάνη, μια εντυπωσιακή πράξη εθνικής αντίστασης, που πρέπει να αναφέρεται πάντα και να μην λησμονηθεί ποτέ.

Τον Σεπτέμβριο του 1944 και ενώ ολόκληρος ο νομός της Δράμας και της ευρύτερης Ανατολικής Μακεδονίας τελούσε υπό την φοβερή Κατοχή των Βουλγάρων, ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Καζάνας μαζί με τον Αστέριο Αστεριάδη, υπέστειλαν τη βουλγαρική σημαία και ύψωσαν την ελληνική! Οι Βούλγαροι αφήνιασαν. Τους συνέλαβαν και τους καταδίκασαν.

*Ο Κωνσταντίνος Καζάνας

Ο Καζάνας εστάλη σε εξορία στη Σόφια, όπου βασανίστηκε άγρια. Κατάφερε όμως να δραπετεύσει τον χειμώνα του 1944 και μετά από πολυήμερη πεζοπορία, επέστρεψε στη Δράμα. Ο Καζάνας νυμφεύτηκε την Ξανθίππη Σαββοπούλου καταγόμενη από το Σκοπό Ανατολικής Θράκης, και απέκτησαν δυο παιδιά. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη το 1984 και ετάφη στην Προσοτσάνη.

*Το μνημείο με τα ονόματα των κατοίκων της Προσοτσάνης, 

που εκτελέσθηκαν από τους Βουλγάρους.

 Η πράξη των δύο αναπτέρωσε το ηθικό του λαού. Θεωρείται μάλιστα η μοναδική υποστολή σημαίας, δύναμης του Άξονα, η οποία συνέβη μέρα μεσημέρι, σε ολόκληρη την κατακτημένη Ευρώπη!!!

Την Κατοχή όμως ακολούθησε ο φονικός και καταστρεπτικός εμφύλιος πόλεμος. Η Προσοτσάνη, όπως και άλλες πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά της χώρας μας, δοκιμάστηκε αυτή σκληρά, ειδικά τον Αύγουστο του 1948.   

Κάηκε η Προσοτσάνη…

                Συγκεκριμένα στις 27 Αυγούστου 1948 στη διοίκηση της 25^ης Ταξιαρχίας, έφθασαν πληροφορίες ότι δύο τάγματα ανταρτών, κινούνται για επίθεση προς τη Δράμα. Ένας όμως αντάρτης που αυτομόλησε ανέφερε στις στρατιωτικές αρχές ότι οι αντάρτες στην πραγματικότητα κινούνται για να χτυπήσουν την Προσοτσάνη.

                Αμέσως ο επιτελάρχης της Ταξιαρχίας ειδοποίησε τον ουλαμό αρμάτων της 2ης ίλης του ΧΙ συντάγματος τεθωρακισμένων, που υπήρχε στην περιοχή, με μια διμοιρία Πεζικού να καταλάβουν κατάλληλες θέσεις ώστε να υπερασπιστούν τη Δράμα, από το ενδεχόμενο προσβολής. Ένα στοιχείο αρμάτων με τμήματα Πεζικού διατάχθηκαν να καταλάβουν θέσεις γύρω από την Προσοτσάνη.

                Στις 7.30΄ το απόγευμα εκείνης της μέρας, ο υπίλαρχος Σωτήριος Μητρόπουλος, διοικητής του ουλαμού αρμάτων, μαζί με τη διμοιρία Πεζικού είχαν καταλάβει κατάλληλες θέσεις περιμένοντας.

*Η Προσοτσάνη του 1928

                Οι ώρες περνούσαν ανιαρά και φυσικά με αγωνία. Στις 10.15΄ το βράδυ, προς την κατεύθυνση της Προσοτσάνης, φωτοβολίδες και τροχιοδεικτικά βλήματα έσκισαν τον σκοτεινό ουρανό. Ο ουλαμαγός με ασύρματο ειδοποίησε την ταξιαρχία, αλλά έλαβε εντολή να περιμένει. Τα τροχιοδεικτικά βλήματα όμως συνεχίζονταν και από τον ορίζοντα της Προσοτσάνης φάνηκαν ανταύγειες πυρκαγιάς. Κάτι καίγονταν εκεί… Ξανά αναφορά στην Ταξιαρχία, η οποία κάποια στιγμή έδωσε την διαταγή να κινηθούν δύο άρματα και δύο ομάδες Πεζικού προς την κωμόπολη. Το τρίτο άρμα, θα παρέμενε στη θέση του.

                Ο ουλαμαγός υπίλαρχος Μητρόπουλος κινήθηκε πάραυτα, αλλά φοβούμενος ναρκοθέτηση του δρόμου, μπήκε στα πλαϊνά χωράφια. Και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο. Γιατί αργότερα στο δρόμο ανατινάχθηκε ένα αυτοκίνητο.

                Όταν έφτασε έξω από την Προσοτσάνη κοντά στο νεκροταφείο, δέχθηκε ριπές αυτομάτων όπλων από αντάρτες που είχαν ταμπουρωθεί στα ακραία σπίτια. Αμέσως κατεύθυνε τα πυρά των πολυβόλων του προς τα σημεία που αντιμετώπιζε αντίσταση. Στη συνέχεια κινήθηκε προς το κέντρο για να έρθει σε επαφή με άλλα στρατιωτικά τμήματα ή άνδρες των ΜΑΥ (Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου). Κινούμενος από το νεκροταφείο προς το κέντρο, εβάλλετο και από τις δύο πλευρές από πυρά αυτομάτων όπλων των ανταρτών, στα οποία απαντούσε με τα πυρά των πολυβόλων των δύο αρμάτων, χωρίς να μπορεί να ξέρει τι αποτελέσματα είχε γιατί δεν μπορούσε να κατεβεί από το άρμα. Άλλωστε σε εκείνη τη διαδρομή εβλήθη ανεπιτυχώς από τους αντάρτες και με αντιαρματικό εκτοξευτή.

                Ο υπίλαρχος, επιβαίνοντας στο δεύτερο άρμα, όταν έφτασε στο κέντρο της κωμόπολης είδε τους αντάρτες να εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και να εξαφανίζονται στα γύρω στενά. Είδε επίσης να καίγοντας τρία κτίρια και μερικά αυτοκίνητα, που ήταν σταθμευμένα στην πλατεία. Το ένα κτίριο που είχε αρπάξει φωτιά και καίγονταν ήταν το κτίριο της υποδιοίκησης της Χωροφυλακής. Οι αντάρτες που υποχωρούσαν εγκατέλειψαν όπλα και ένα αντιαρματικό εκτοξευτή. Ο στρατός συνέχισε την καταδίωξη, τόσο προς την κατεύθυνση των Κοκκινογείων, όσο και προς τα νότια, εν μέσω ανταλλαγής πυροβολισμών. Ο υπίλαρχος Μητρόπουλος με τα άρματα κινήθηκαν ξανά μέσα από τα χωράφια καταδιώκοντας αντάρτες. Έφτασε έως τη γέφυρα του ποταμού Αγγίτη και από εκεί με το πυροβόλο πλέον του τεθωρακισμένου χτύπησε την τοποθεσία Κρύα Βρύση και τα γύρω υψώματα, γιατί ένας αντάρτης που αυτομόλησε υπέδειξε ότι η τοποθεσία εκείνη ήταν σημείο συνάντησης των ανταρτών μετά την προσβολή της Προσοτσάνης. Στις 3.30΄ τα ξημερώματα επέστρεψε στην πλατεία της κωμόπολης. Εκεί συνάντησε το διοικητή των τμημάτων του Πεζικού και αρκετούς στρατιώτες. Ως το πρωί επικοινωνούσαν με την 25^η  Ταξιαρχία για μετάδοση πληροφοριών. Τότε ο υπίλαρχος Μητρόπουλος πήρε εντολή να επιστρέψει.

*Απόσπασμα από τη Ημερολόγιο των ουλαμών της 2ης ίλης του XI συντάγματος αναγνωρίσεως για την επίθεση κατά της Προσοτσάνης

                Η βραδιά εκείνη είχε ένα νεκρό οπλίτη των ΜΑΥ. Οι υλικές καταστροφές όμως ήταν μεγάλες. Οι αντάρτες είχαν προλάβει τελικά να πυρπολήσουν όπως διαπιστώθηκε 25 δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Απήγαγαν περί τα 20 άτομα, άνδρες και γυναίκες και πήραν όπως συνήθιζαν αρκετά τρόφιμα.

                Από την πλευρά των ανταρτών υπήρχαν τρεις νεκροί, που όμως τους μετέφεραν στα μετόπισθεν με τα χέρια οι άλλοι αντάρτες, όπως συνήθιζαν άλλωστε. Ανεξακρίβωτος, ήταν ο αριθμός των τραυματιών, ο οποίος πρέπει να ήταν μεγάλος, γιατί υπήρχαν αίματα στους δρόμους που οδηγούν στην πλατεία, επειδή εκεί είχαν χτυπήσει τα τεθωρακισμένα. Εκείνο το βράδυ, παραδόθηκαν αυτοβούλως στο στρατό τέσσερις αντάρτες.  

                Το αίμα χυνόταν, σε όλη την Ελλάδα. Το τέλος του αδικοσκοτωμού αργούσε ακόμα για όλους…  

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχεία ΔΙΣ/ΓΕΣ