Έτσι γίναμε ανεξάρτητο κράτος…

*Η πρώτη σελίδα του πρωτοκόλλου του 1830

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Και κάπως έτσι γίναμε ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος μετά από ένα γενικό ξεσηκωμό, που άρχισε στις 25 Μαρτίου 1821, ποτίσθηκε με άφθονο ελληνικό αίμα και κινδύνευσε να καταρρεύσει εξαιτίας εμφυλίων σπαραγμών…

                Οι βασικές πρόνοιες για την δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, περιλαμβάνονται στο πρωτόκολλο της 4^ης Ιανουαρίου 1830, που συνυπέγραψαν οι πληρεξούσιοι της Γαλλίας, της Μεγάλης Βρετανίας και της Ρωσίας. Αντίγραφο αυτού πρωτοκόλλου υπάρχει στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, που εξέδωσε η Βουλή των Ελλήνων. Το πρωτόκολλο αυτό βασίσθηκε και στο άρθρο 10 της συνθήκης μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που είχε συναφθεί στην Αδριανούπολη μετά την ήττα της δεύτερης στον μεταξύ τους πόλεμο, αλλά και στην απόφαση των υπουργών Εξωτερικών, που είχαν συνεδριάσει νωρίτερα στο Λονδίνο.

                Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι η ίδρυση νέου ελληνικού κράτους ήταν μια δύσκολη υπόθεση, παρά την επιτυχημένη διεξαγωγή της Επανάστασης από του Έλληνες, γιατί οι  μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, στο πίσω μέρος του μυαλού τους είχαν άλλες σκέψεις. Και αυτό γιατί το «οικόπεδο Ελλάς» ήταν γωνία… Άκρως ενδιαφέρον, γιατί εδώ, σ’ αυτή τη γεωγραφική θέση διασταυρώνονταν τα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων και οι κάθε είδους επιρροές τους… Μύλος δηλαδή επάνω στο κορμί της Ελλάδας!

*Η Διάσκεψη του Λονδίνου αποφασίζει για την Ελλάδα. 
Τοιχογραφία του Μεγάρου της Βουλής

Η απόφαση των τριών μεγάλων Δυνάμεων ήταν και αυτό περιλήφθηκε ρητά στο πρωτόκολλο, ότι η Ελλάς θα σχηματίσει ένα ανεξάρτητο κράτος, που θα ασκεί όλα τα πολιτικά και διοικητικά καθώς και τα εμπορικά δικαιώματα με απόλυτη ανεξαρτησία.

Η συνοριακή γραμμή της Ελλάδας θα αρχίζει από τις εκβολές του Ασπροπόταμου (Αχελώου) θα ακολουθεί τη γραμμή του ποταμού έως την τοποθεσία απέναντι από τη λίμνη Αγγελοχωρίου και διασχίζοντας τη λίμνη αυτή έως και την λίμνη του Βραχωρίου (Αγρινίου) και της Σαυροβίτζας, θα καταλήγει στην Αρτοτίνα (στη βορειοδυτική Δωρίδα) απ’ όπου θα εκτείνεται έως την κορυφή του Άξου, την κοιλάδα της Κοτούρης και την κορυφή του όρους Οίτη. Από εκεί θα φτάνουν έως τον κόλπο του Ζητουνίου (Λαμίας) καταλήγοντας προς τις εκβολές του Σπερχειού. Με άλλα λόγια η Ακαρνανία έμενε εκτός ελληνικής κυριαρχίας.

Όλες οι περιοχές που βρίσκονται νότια από αυτή γραμμή («όλαι αι χώραι και τόποι κείμενοι προς μεσημβρίαν αυτής της γραμμής» αναφέρεται στο πρωτότυπο κείμενο) θα ανήκουν στην Ελλάδα. Οι περιοχές στα βόρεια της γραμμής αυτής («αι χώραι και οι τόποι προς άρκτον κείμενοι» κατά το πρωτότυπο κείμενο) θα εξακολουθήσουν να αποτελούν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στην Ελλάδα θα ανήκουν επίσης ολόκληρη η νήσος Εύβοια, οι Δαιμομόνησοι, η Σκύρος και «αι νήσοι εγνωσμέναι το αρχαίον υπό το όνομα Κυκλάδες συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Αμοργού» κείμενες μεταξύ του 36^ου και 39^ου μεσημβρινού της Γρενβίσχης… λέει το πρωτόκολλο (δηλαδή του Γκρήνουιτς!!!). Από το 1828 είχε προταθεί από τους πρεσβευτές εκπροσώπους των Δυνάμεων, τα σύνορα του νέου κράτους να ακολουθούν τη γραμμή Παγασητικού- Αμβρακικού. Αυτή η ιδέα όμως τορπιλίστηκε…     

Το 3^ο άρθρο καθόριζε ότι το πολίτευμα της Ελλάδας θα είναι μοναρχικό και κληρονομικό κατά την τάξη της πρωτοτοκίας (Σ.Σ. Φυσικά μετά τον Ιωάννη Καποδίστρια). Ο ηγεμόνας αυτός δεν θα επιλεγεί μεταξύ των οικογενειών που βασιλεύουν σε βασίλεια, που είχαν υπογράψει τη Συνθήκη της 6^ης Ιουλίου 1827 και θα φέρει τον τίτλο «Ηγεμών Κυριάρχης της Ελλάδος».

*Η Επανάσταση του 1821 δημιούργησε το νέο ελληνικό κράτος. 

Τοιχογραφία του Μεγάρου της Βουλής 

Με άλλο άρθρο επιβάλλονταν αμνηστία, ώστε κανένας Έλληνας να μην στερηθεί της ιδιοκτησίας του ούτε να ενοχληθεί γιατί είχε λάβει μέρος στην Ελληνική Επανάσταση. Το ίδιο ίσχυε και για τους Μουσουλμάνους, που αντιτάχθηκαν στην Επανάσταση και θα διαμένουν πλέον στην Ελληνική Επικράτεια, Η Υψηλή Πύλη ωσαύτως θα παρείχε στους Έλληνες υπηκόους που θα ήθελαν να φύγουν από την Τουρκία, προθεσμία ενός έτους  για να μπορέσουν να πουλήσουν τις ιδιοκτησίες τους πριν φύγουν οριστικά. Αντίστροφα το ίδιο ίσχυε και για τους Τούρκους.

Μια άλλη υποχρέωση ήταν οι ελληνικές και τουρκικές ναυτικές και χερσαίες δυνάμεις θα εκκένωναν φρούρια και νησιά που κατείχαν εκτός της συνοριακής γραμμής που καθόρισε το πρωτόκολλο.

Εγγυήτριες ορίζονταν η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία Και για να αποφευχθούν τα πιθανά επεισόδια μεταξύ των επιτροπών που θα χάραζαν τα σύνορα προβλέφθηκε η παρουσία επιτρόπων Άγγλων, Γάλλων και Ρώσων. Η χάραξη των συνόρων επιτοπίως προβλέπονταν να ολοκληρωθεί σε έξι μήνες.

Πάντως και στην περίπτωση αυτή υπήρξαν πολλά και περίεργα παρασκήνια. Για παράδειγμα η Αγγλία αντιδρούσε και δεν ήθελε νέο ελληνικό κράτος. Ήθελε μάλιστα να είναι η Ελλάδα φόρου υποτελής στον Σουλτάνο. Υπέθετε ότι ένα ανεξάρτητο ισχυρό ελληνικό κράτος, όπου θα είχαν ισχυρή παρουσία οι Ρώσοι ως ορθόδοξοι, θα αποτελούσε κίνδυνο στα πλευρά των κτήσεών της στο Ιόνια Νησιά. Και ζητούσε να δοθούν στην Ελλάδα μόνο η Πελοπόννησος και οι Κυκλάδες. Σκληρός εκφραστής της Αγγλικής πολιτικής ήταν ο γνωστός δούκας Ουέλλιγκτον, νικητής του Ναπολέοντα στο Βατερλώ.  Εισελθών το 1828 στην πολιτική, αρχικά είχε χαρακτηρίσει την ναυμαχία του Ναυαρίνου «ατυχές γεγονός» και στη συνέχεια αγωνίσθηκε να μην διαλυθεί ο μεγάλος ασθενής της Ανατολής η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ενθάρρυνε μάλιστα την Τουρκία να τηρήσει αδιάλλακτη στάση στον υπόθεση της Ελλάδας. Οι Γάλλοι, υποπτεύονταν τους Άγγλους ότι ήθελαν μικρή και περιορισμένη Ελλάδα στην Πελοπόννησο ώστε να μην μπορεί να υπερασπιστεί εαυτήν για να καταστή μια μέρα το όγδοο νησί της Επτανήσου, που κατείχαν οι Άγγλοι. Αλλά και μεγαλύτερη σε έκταση αν γίνονταν η Ελλάδα οι Γάλλοι υποπτεύονταν ότι μπορούσε μόνη της να γίνει όγδοο νησί της Αγγλικής Επτανήσου ή να καταστεί όργανο άλλης δύναμης. Πρώτοι ύποπτοι οι Ρώσοι…

Πάντως οι Άγγλοι, καχύποπτοι όπως πάντα θεωρούσαν ότι ο Καποδίστριας ήταν όργανο της ρωσικής πολιτικής. Αυτός όμως ως έμπειρος διπλωμάτης, εφάρμοζε την πολιτική ίσων αποστάσεων προς τις τρείς μεγάλες δυνάμεις, θέλοντας να αποφύγει τις κακοτοπιές. Ο Σπυρίδων Τρικούπης στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» είχε γράψει: «Ουδενός η καρδία ήτο ελληνικωτέρα Υπέρ της Ελλάδος μετήλθε την ρωσικήν επιρροήν του και όχι υπέρ της Ρωσίας την Ελληνικήν Αρχήν του».

Τελικά παρά τις ίντριγκες εκείνης της εποχής, η Ελλάδα ορθοπόδησε, με τα χρόνια μεγάλωσε, αν και σ’ αυτά τα χρόνια, οι δολερές διχόνοιες και οι πολιτικοί διχασμοί, της στέρησαν τη χαρά να έχει να επιδείξει ακόμα μεγαλύτερα και ενδοξότερα κατορθώματα.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ:

*Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

*Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών.

*Σπύρου Μαρκεζίνη "Πολιτική Ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος", Εκδόσεις Πάπυρος.