Οι κρίσιμες εκλογές του 1920, του 1946 και του 2012

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_11/03/2012_475501

*Ελευθέριος Βενιζέλος: Ο μεγάλος χαμένος των εκλογών του 1920

Tου κ. Θεόδωρου Kουλουμπή*

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε υποστηρίξει μεταξύ άλλων ότι η δημοκρατία είναι ένα προβληματικό πολίτευμα. Εσπευσε όμως να προσθέσει ότι «δεν έχουμε μέχρι στιγμής εφεύρει κάτι καλύτερο». Συγκεκριμένα, όποτε ένας λαός σαγηνεύεται από τις κολακείες ποικιλώνυμων λαϊκιστών μπορεί εύκολα να παρασυρθεί και να στηρίξει με φανατισμό μοιραία ιστορικά λάθη. 

Καθώς πλησιάζουμε τις κρίσιμες εθνικές εκλογές στα τέλη Απριλίου ή στις αρχές Μαΐου 2012, μπορούμε να ευχηθούμε ότι δεν θα επαναλάβουμε τα λάθη που ο λαός και οι πολιτικοί μας διέπραξαν το 1920 και (με κάποια επιφύλαξη) το 1946.

Η πρώτη Νοεμβρίου του 1920 βρήκε τον ελληνικό λαό βαθιά διχασμένο από τις μετωπικές συγκρούσεις βασιλιά Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου (1915- 17) και βαριά ταλαιπωρημένο από τις κακουχίες μιας δεκαετίας συνεχών πολέμων (Βαλκανικοί Πόλεμοι [1912- 13] και Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος [1914- 19]). Ο Βενιζέλος ανεξήγητα βιάστηκε να προσφύγει στη λαϊκή βούληση. Το κόμμα του (Φιλελευθέρων), παρά το γεγονός ότι εξασφάλισε μερικές χιλιάδες ψήφους περισσότερες από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση των οπαδών του θρόνου, ηττήθηκε με μεγάλη διαφορά βουλευτικών εδρών, λόγω των ιδιαιτεροτήτων του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος. Ο Βενιζέλος, ο θριαμβευτής του μεγάλου πολέμου που είχε ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία της «Ελλάδος των δύο ηπείρων και πέντε Θαλασσών», δεν κατάφερε καν να εκλεγεί βουλευτής στην περιφέρειά του. Τα τραγικά γεγονότα που επακολούθησαν είναι γνωστά: παρά το προεκλογικό σύνθημα των βασιλικών, «Οίκαδε!», το μέτωπο στη Μικρά Ασία διευρύνθηκε παράλογα από την κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη και από αυτές που ακολούθησαν, προβληματίζοντας έντονα τους μεγάλους συμμάχους τής Αντάντ. 

*Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος

Η παλινόρθωση του γερμανόφιλου βασιλιά Κωνσταντίνου, που έγινε με το ανελεύθερο δημοψήφισμα στις 5 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, έδωσε το πρόσχημα στους συμμάχους (ακόμη και τους Βρετανούς) να εγκαταλείψουν την Ελλάδα στην τύχη της στα αφιλόξενα μικρασιατικά πεδία των μαχών το 1921- 22. Ηταν ηλίου φαεινότερον ότι μια Ελλάδα, εσωτερικά διχασμένη και σε θέση δυσαρμονίας αρχών και συμφερόντων με τους Δυτικούς της συμμάχους, ήταν καταδικασμένη να υποστεί την ολική καταστροφή του μικρασιατικού ελληνισμού.

*Οι εκλογές του 1946

Οι εκλογές της 30ής Μαρτίου 1946 μάς έδωσαν ένα δεύτερο τρανό παράδειγμα προς αποφυγή. Η Ελλάδα, ύστερα από μια εφιαλτική δεκαετία, θα μπορούσε να είχε προχωρήσει στη μεταπολεμική ανασυγκρότησή της, όπως έγινε και με τις υπόλοιπες χώρες της δυτικής Ευρώπης. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία του Μεταξά, το αλβανικό έπος, η γερμανική εισβολή, η τριπλή κατοχή από τις δυνάμεις του Αξονα, βομβαρδισμοί, πείνα, μαζικές εκτελέσεις και κακουχίες, και μια ιδεολογικά διχασμένη ελληνική αντίσταση απέναντι στους Ναζί που κλιμακώθηκε τραγικά τον Δεκέμβριο του 1944. Δυστυχώς, η κοντόφθαλμη και προβληματική ηγεσία των Ελλήνων κομμουνιστών, η φιλομοναρχική και άτσαλη επέμβαση του βρετανικού παράγοντα και ο αντικομμουνιστικός μαξιμαλισμός της κεντροδεξιάς παράταξης οδήγησαν στον Εμφύλιο Πόλεμο και τις ολέθριες συνέπειές του. 

*Ο "Ριζοσπάστης" δίνει τη γραμμή της αποχής του ΚΚΕ από τις εκλογές

Το λάθος των κομμουνιστών ήταν η αψυχολόγητη απόφασή τους να απόσχουν από τις εκλογές του 1946, παγιώνοντας τον κλιμακούμενο διχασμό. Το λάθος της κεντροδεξιάς (και των Βρετανών προστατών της) ήταν να μην διεξάγει- όπως θα έπρεπε- δημοψήφισμα για τη μοναρχία πριν από τις εκλογές, προλαβαίνοντας έτσι τους διωγμούς και τις ακρότητες των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Το κόστος του Εμφυλίου αποδείχθηκε ανυπολόγιστο για την Ελλάδα. Χωρίς τον Εμφύλιο, οι εθνικές μας διεκδικήσεις στη Βόρειο Ηπειρο, τη συνοριακή γραμμή με την ηττημένη Βουλγαρία, και- κυρίως στο Κυπριακό θα μπορούσαν να είχαν ικανοποιηθεί ειρηνικά και προς αμοιβαίο όφελος. Ηταν μεγάλο το κρίμα που οι Ελληνες κομμουνιστές δεν μιμήθηκαν τη συμπεριφορά των ομοϊδεατών τους στην Ιταλία και τη Γαλλία, οι οποίοι μεταπολεμικά έπαιξαν κεντρικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις των χωρών τους.

*Η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ελλάδα σήμερα, παρά την πρωτόγνωρη οικονομική της κρίση, είναι μια πολύ διαφορετική χώρα από αυτή του 1920 και του 1946. Οι δημοκρατικοί της θεσμοί είναι εδραιωμένοι, και έχει γίνει αναπόσπαστο τμήμα του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το πολίτευμά της (Προεδρευόμενη Δημοκρατία) δεν αμφισβητείται, οι ένοπλές της δυνάμεις παραμένουν αφοσιωμένες στην προάσπιση της εδαφικής της ακεραιότητας, και οι διχασμοί του 20ού αιώνα έχουν θεσμικά και βιολογικά ξεπεραστεί. Αλλά η παρατεταμένη ύφεση της τελευταίας τετραετίας, το δυσθεώρητο δημόσιο χρέος, τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα, η φτώχεια του 20% των κατοίκων, η κλιμακούμενη ανεργία (ιδίως των νέων), η ατιμωρησία/ασυλία διεφθαρμένων πολιτικών, η φοροδιαφυγή, η παραοικονομία και η απαράδεκτη ανισοκατανομή του πλούτου έχουν προκαλέσει σε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού μας τη συνολική αμφισβήτηση των πολιτικών μας χωρίς διάκριση. Οι σκηνές βίας και οι εμπρησμοί του Δεκεμβρίου 2008 (και άλλες ακρότητες που ακολούθησαν) έχουν δώσει την εντύπωση εντός και εκτός των συνόρων ότι οδηγούμεθα στη χρεοκοπία και την εκδίωξη από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένας νέος διχασμός των πολιτικών μας δυνάμεων, ανάμεσα σε κεντρώους και δεξιούς «μνημονιακούς» (στον ένα πόλο) και ακροαριστερούς και ακροδεξιούς «αντιμνημονιακούς» (στον άλλο), θα μπορούσε να απειλήσει την κορυφαία στρατηγική επιλογή της χώρας μας μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974- την ένταξή μας στην Ενωμένη Ευρώπη. Δεν πρέπει, προς Θεού, να απομονωθούμε από την περιοχή ειρήνης των δυτικών δημοκρατιών και να ταξινομηθούμε πάλι ως «τριτοκοσμική οντότητα» στα σταυροδρόμια των γεωπολιτικών συγκρούσεων. Πριν φτάσουμε μπροστά στην κάλπη στις εκλογές που έρχονται, θα πρέπει να αναρωτηθούμε σοβαρά αν η ψήφος μας θα συμβάλει ή όχι στη μεταμόρφωση της πλατείας Συντάγματος σε πλατεία Ταχρίρ.

* Ο κ. Θ. Κουλουμπής είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.