Η ύστατη αποτυχία και απαξίωση της βασιλείας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ   

 https://www.kathimerini.gr/opinion/561605332/i-ystati-apotychia-kai-apaxiosi-tis-vasileias/

*26.4.1967. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο. Στα δεξιά του, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Κόλλιας και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. (ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ, «ΕΛΛΑΔΑ, 20ός ΑΙΩΝΑΣ, ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ»)

 

Που είναι το στέμμα του Όθωνα,

το σκήπτρο και το ξίφος του;

 

 

Γράφει ο κ. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος

 

Ανάμεσα σε πολλά άλλα ζητήματα που θίγει το πρόσφατο βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά («Ένα σκοτεινό δωμάτιο, 1967-1974») είναι και η ύστατη αποτυχία και απαξίωση της βασιλείας στη χώρα μας. Προκαλεί θλίψη η ευκολία και η ταχύτητα με την οποία έσβησε ένας θεσμός στον οποίο είχαν κάποτε πιστέψει όλοι σχεδόν οι Νεοέλληνες και για τον οποίο ύστερα διχάστηκαν, έτοιμοι να αλληλοσκοτωθούν για χάρη του.

Όπως γράφει ο Παπαχελάς, τη μοιραία 21η Απριλίου 1967 οργισμένοι νέοι αξιωματικοί «διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο με τη συμπεριφορά τους τις κρίσιμες εκείνες ώρες στο προαύλιο του Πενταγώνου, γιατί φόβισαν τον Κωνσταντίνο με τις φωνές και τις ζητωκραυγές τους…». Αυτούς έδειξε στον πρωθυπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο, όταν εκείνος τον συμβούλευε μάταια να προβάλει αντίσταση στους πραξικοπηματίες. «Πώς θα τους συλλάβω, με το έτσι θέλω; Είναι οπλισμένοι». Δεν χρειαζόταν όμως να τους «συλλάβει» εκείνη τη στιγμή. Αρκούσε απλώς να μην υποκύψει και να μη συνεργαστεί μαζί τους. Αρκούσε να τηρήσει τον όρκο του στο Σύνταγμα και να μη γίνει κι αυτός επίορκος, όπως αυτοί.

Ταιριάζει η δειλία σ’ έναν βασιλέα; Αξίζει ένα φοβισμένο άτομο να είναι βασιλιάς; Από την παγκόσμια ιστορία της βασιλείας, ως οικουμενικού αρχέγονου θεσμού, προκύπτει αρνητική απάντηση. Αντίθετα, το θάρρος, ιδίως στον πόλεμο, θεωρήθηκε πάντα ως η ελάχιστη απαραίτητη βασιλική αρετή, ακόμη και όταν έλειπαν άλλες. Αν δεν είσαι εσύ έτοιμος να σκοτωθείς γι’ αυτό που είσαι, μπορείς να περιμένεις από άλλους να σκοτωθούν για σένα; Αυτό φάνηκε ξανά στο αξιοθρήνητο κίνημα του Κωνσταντίνου στις 13 Δεκεμβρίου 1967, που ολοκλήρωσε την απαξίωση του προσώπου και, κατ’ επέκταση, του θεσμού.

Πέρα από τα κοινά τους ενδιαφέροντα (αθλητικά και εξωσυζυγικά), συζήτησαν άραγε ποτέ οι δύο άλλοτε εστεμμένοι γυναικάδελφοι την ελληνική εμπειρία του 1967; Φαίνεται πιθανό να την είχε μελετήσει ο Χουάν Κάρλος όταν ανέβηκε στον θρόνο της Ισπανίας το 1975 και πρωταγωνίστησε στη μετάβαση από τη δικτατορία του Φράνκο στη δημοκρατία. Έτσι, όταν το 1981 αντιμετώπισε στη Μαδρίτη απόπειρα πραξικοπήματος, αρνήθηκε κατηγορηματικά να συμβιβαστεί και έδειξε πραγματικά βασιλικό σθένος (μολονότι υπήρχαν και εκεί επικίνδυνοι ανισόρροποι, όπως ο αξέχαστος συνταγματάρχης Τεχέρο). Αυτή τουλάχιστον ήταν η εικόνα που προβλήθηκε (και τηλεοπτικά) κι έμεινε ανεξίτηλη, ανεξάρτητα από τα όποια παρασκήνια. Ετσι εμπεδώθηκε τότε η συνταγματική βασιλεία στην Ισπανία (και δόθηκε ένα όψιμο αλλά άχρηστο πλέον μάθημα στον δικό μας τέως). Φρόντισε βέβαια αργότερα να την υπονομεύσει ο ίδιος ο Χουάν Κάρλος, με αλλεπάλληλα σκάνδαλα ακραίου χρηματισμού και απιστίας, που συνεχίστηκαν και μετά την παραίτησή του το 2014. Είχαμε δηλαδή κι εδώ «αστοχία υλικού», αλλά βραδυφλεγή… Ωστόσο, δεν αποκλείεται να επιβιώσει η βασιλεία στο πρόσωπο του διαδόχου του, Φιλίππου ΣΤ΄.

Αντίθετα, πόσο ραγδαία υπήρξε η απαξίωση της βασιλείας στην Ελλάδα φαίνεται από τις ελάχιστες αναφορές που γίνονται στον Κωνσταντίνο στη συνέχεια του βιβλίου του Παπαχελά. Σταδιακά, δεν απασχολεί σχεδόν κανέναν. Το 1969 στη Ουάσιγκτον τον δέχτηκε μόνο ο υπουργός Εξωτερικών Ρότζερς, που απέκλεισε επέμβαση στα «εσωτερικά θέματα» της Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος «πρέπει μάλλον να σοκαρίστηκε», όπως γράφει ο Παπαχελάς, και «με μεγάλη δόση αφέλειας» δήλωσε ότι μετανιώνει για το δικό του κίνημα στις 13 Δεκεμβρίου 1967. Έπρεπε, είπε, να είχε μείνει στην Ελλάδα προσπαθώντας να επηρεάσει την κυβέρνηση. Το 1970 πλέον, μόνο ο Νίξον είχε ακόμη τη γνώμη ότι ο Κωνσταντίνος έπρεπε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Αυτή η προεδρική επιθυμία δεν είχε, ωστόσο, καμία συνέχεια ούτε συνέπεια.

Αρκούσε απλώς να μην υποκύψει ο Κωνσταντίνος στους επίορκους αξιωματικούς και να μη συνεργαστεί μαζί τους. Αρκούσε να τηρήσει τον όρκο του στο Σύνταγμα.

Όλα αυτά έρχονται, βέβαια, σε πλήρη αντίθεση με την ανιστόρητη νοσταλγία που καλλιεργείται από χρόνια με αφορμή ή και πρόσχημα τα «Ανάκτορα» στο Τατόι, όπως ονομάστηκε καταχρηστικά η απλή εξοχική έπαυλη του Γεωργίου Α΄. Φτάσαμε μάλιστα στο σημείο να ασχολούμαστε με τα δήθεν πολύτιμα ή, πάντως, «ιστορικά» αντικείμενα που καταστράφηκαν από τη μεγάλη πυρκαγιά τον περασμένο Αύγουστο.

Όσοι μεμψιμοιρούν γι’ αυτά, γιατί δεν ασχολούνται καλύτερα με τα όντως πολύτιμα και ιστορικά κειμήλια του Οθωνα (στέμμα, σκήπτρο, ξίφος), που επέστρεψαν στην Ελλάδα το 1959, αλλά αγνοούνται από το 1967; Είχα γράψει γι’ αυτά πριν από πέντε χρόνια στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (17.7.16) και δεν υπήρξε η παραμικρή απάντηση ή άλλη αντίδραση – π.χ. από το αρμόδιο υπουργείο Πολιτισμού. Ούτε κιχ!

Τελετουργικά αντικείμενα όπως το βασιλικό στέμμα ή το σκήπτρο δεν μπορούν βέβαια να θεωρηθούν «ιδιωτική» περιουσία. Αποτελούν στον υπέρτατο βαθμό περιουσία του κράτους διαχρονικά, άσχετα από τη διαδοχή πολιτευμάτων ή και δυναστειών. Με αυτό, άλλωστε, το σκεπτικό τα επέστρεψαν στην Ελλάδα το 1959 οι Βίτελσμπαχ, αντί να τα κρατήσουν εσαεί ως δικά τους τάχα «οικογενειακά κειμήλια». Ο τελευταίος βασιλέας δεν έχει καν τη δικαιολογία ότι προέρχονται από τον προπάππο του, όπως το Τατόι.

 

* Ο κ. Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος είναι τ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.