Χαλαμονή, σημαίνει καταστροφή

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ  

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=970863

*Αντώνης Παυλίδης

Χαλαμονή

Εκδόσεις Λιβάνη, 2017

σελ. 400, τιμή 15,50 ευρώ

*Ένα βιωματικό οδοιπορικό

στην ιστορία των Ποντίων,

από το 1875 έως σήμερα

Γράφει ο κ.  Στέφος Αναστάσιος 

«Χαλαμονή» (και «χαλαγμονή» και «χαλασμονή», από το ρήμα χαλώ) είναι λέξη της ποντιακής διαλέκτου, που σημαίνει χαλασμό, καταστροφή. Το μυθιστόρημα του Αντώνη Παυλίδη αναφέρεται στην ολοκληρωτική εξολόθρευση του ποντιακού Ελληνισμού, τον ξεριζωμό των επιζώντων από τις πανάρχαιες εστίες τους και τη συνακόλουθη γενοκτονία των Ποντίων, Αρμενίων και χριστιανών Ασσυρίων. Μια ανήκουστη θηριωδία και βαρβαρότητα στην ιστορία της ανθρωπότητας, που παραπέμπει συνειρμικά και στο μεταγενέστερο ολοκαύτωμα των Εβραίων.

                Το πολυσέλιδο έργο, με γλωσσάριο, παραρτήματα χαρτών και ποντιακά παραθέματα, δομείται σε 26 κεφάλαια, με διάφορες μικροϊστορίες, στηριζόμενες σε αυθεντικές μαρτυρίες, καλυπτόμενες, ενίοτε, με τον πέπλο της μυθοπλασίας, που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική περίοδο και διαδραματίζονται από το 1875 ως σήμερα, με ενδιάμεσους σταθμούς το 1905, το 1917, το 1954, το 1957, το 1966, το 1995, το 2000 και το 2017.

                Ο συγγραφέας, ποντιακής καταγωγής, πραγματεύεται, με εκπληκτική γλωσσική και λογοτεχνική πληρότητα και συγκινησιακή φόρτιση, τις οδυσσειακές περιπέτειες των συμπατριωτών του, που ζούσαν για αιώνες στις εσχατιές της Μικράς Ασίας και κρατούσαν μαζί με τους Ακρίτες τις πύλες του Πόντου. Η εξιστόρηση εστιάζεται στην ατέλειωτη πορεία θανάτου στα βάθη της Ανατολίας, την εξόντωση χιλιάδων Ελληνοποντίων και τον τελικό εκπατρισμό 1.600.000 Μικρασιατών από τις πανάρχαιες κοιτίδες τους. Οι Πόντιοι και όλοι οι Μικρασιάτες, οπλισμένοι με υπομονή και κουράγιο, ξαναδημιούργησαν τη ζωή τους στην Ελλάδα, αλλά και αλλού, διατηρώντας στην καρδιά και το μυαλό τους τα ονόματα των αλησμόνητων πατρίδων τους (Νέα Σμύρνη, Νέα Τραπεζούντα, Νέα Σαμψούντα...) και ιδρύοντας συλλόγους και ενώσεις.

                Το βιβλίο είναι ταυτόχρονα ένα συγκινητικό οδοιπορικό κατά μήκος του Ευξείνου Πόντου, της πανάρχαιας και προαιώνιας αυτής θάλασσας. Στο βιβλίο πολλές σελίδες αφιερώνονται στη βυζαντινή βασιλεύουσα, πόλη των πόλεων και κοιτίδα της Ρωμιοσύνης. Ο Αντώνης Παυλίδης, ο οποίος είχε διατελέσει επί μία τριετία μορφωτικός σύμβουλος στο ελληνικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης, ως υπεύθυνος της εκπαίδευσης των εκεί ομογενών, μας δίνει, με λογοτεχνικό τρόπο, περιγραφές της εμβληματικής αυτής πόλης.

*Πόντιοι

                Ο συγγραφέας ακολουθεί επιτυχώς τη μέθοδο της αναδρομικής αφήγησης, με εναλλασσόμενες ιστορικές διηγήσεις και συγκλονιστικές εμπειρίες από το παρελθόν, σπαράγματα μνήμης των χρόνων της αθωότητας, από τον τόπο καταγωγής των προγόνων του, τη μετεγκατάστασή τους στον Νομό Σερρών, όπου και γεννήθηκε, στα Μελίσσια Αττικής, στους πρόποδες της Πεντέλης, όπου ζουν πόντιοι πρόσφυγες, με ενδιάμεσους σταθμούς των δρωμένων: την Αθήνα (περιοχή ξενοδοχείου Χίλτον), τον νομό Καβάλας, στα μονοπάτια του Παγγαίου, την προσφυγική πολίχνη Νικήσιανη, το μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας και τέλος, το Στρασβούργο, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με την ελπίδα η ανθρωπιά να νικήσει τη βαρβαρότητα, αφήνοντας ανοικτή την προσδοκία ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη.

                Ο συγγραφέας αναφέρεται διεξοδικά στο έπος των Κλωστών (Κρυπτοχριστιανών, από το ρήμα κλώθω = γυρίζω) - ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της ιστορίας του Πόντου, με επίκεντρο το ιστορικό χωριό του Σταυρίου - οι οποίοι εξαναγκάστηκαν να εξισλαμιστούν, διατηρώντας όμως βαθιά μέσα τους τη χριστιανική συνείδηση.

                Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι αναφορές στον χαρακτήρα των Ποντίων, ανθρώπων σκληρών και ανθεκτικών, αλλά με γλυκύτητα και ανθρωπιά, έτοιμων να βοηθήσουν τους άλλους και να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν έργα θαυμαστά.

                Αξιοπρόσεκτη είναι ακόμα η αναφορά του συγγραφέα στον τουρκικό λαό, που τον βλέπει με ανθρώπινη κατανόηση και καλοσύνη, χωρίς οργή και μίσος, αλλά με ανθρωπιστικά μηνύματα, έναν λαό που ζούσε αρμονικά, επί αιώνες, με τους Έλληνες, αλλά οι πολιτικές συγκυρίες και ο φανατισμός του καθεστώτος άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας.

Ο κ. Αναστάσιος Στέφος είναι διδάκτωρ Φιλολογίας και συγγραφέας.