Η Επανάσταση του 1821, ιδρύει σχολείο στην Τρίπολη

*Ένα από τα έγγραφα, που σχετίζονται με τη δημιουργία σχολείου στην Τρίπολη

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Οι επαναστατημένοι Έλληνες του 1821, έδειξαν με την πρακτική και τη φιλοσοφία τους ότι είχαν οράματα για την αναγεννώμενη πατρίδα, πλην της καθημερινότητας που ήταν οι μάχες για να εκδιωχθούν οι κατακτητές και να ξαναγίνουν οι σκλάβοι, ελεύθεροι.

Ένα από τα οράματα αυτά ήταν η Παιδεία. Από τα σωζόμενα έγγραφα της Επανάστασης του 1821, προκύπτει ότι ήταν έντονο το ενδιαφέρον για την Παιδεία, που προσδιόριζε το μέλλον του Έθνους.

Κατά τη διάρκεια του 1821 πρώτη φορά εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για την Παιδεία στη συνέλευση της Ανατολικής Στερεάς και ανατέθηκε η οργάνωσή της στον Άρειο Πάγο που προήλθε από τη Συνέλευση των Σαλώνων.

Εξάλλου η Πελοποννησιακή Γερουσία σε προκήρυξή της στις 16 Μαρτίου 1822 αναφέρθηκε στην ανάγκη ίδρυσης σχολείου, στην Τρίπολη, στην καθιέρωση της δωρεάν παιδείας και καθόριζε ως μέθοδο διδασκαλίας την Αλληλοδιδακτική.

«Η Πελοποννησιακή Γερουσία προκηρύττει ότι :

 Κάθε πεφωτισµένη Διοίκησις έχει χρέος να φροντίζει δια την ανατροφήν των πολιτών, δια την ηθικήν και δια την καλήν νοµοθεσίαν, καθότι δι’ αυτών ο άνθρωπος εξ απαλών ονύχων ταυτίζεται µε την αρετήν, γνωρίζει τα καθήκοντά του προς τον Θεόν, προς την πατρίδα και προς τους οµοίους του, και χειραγωγείται προς την οδόν της ευδαιµονίας. Οι Λυκούργοι και Σόλωνες επλαστούργησαν Σωκράτας, Φωκίωνας, Θεµιστοκλέας, Αριστείδας, Δηµοσθένεις, Πλάτωνας και όλους τους αθανάτους ήρωας της Ελλάδος. Ο δε Μωάµεθ κατεβύθισε την µητέρα της αρετής και της φιλοσοφίας εις τον ζόφον της αµάθειας, της κακοηθείας και του εγκλήματος. Η σεβαστή Πελοποννησιακή Γερουσία, μ’ όλας τας πολυμερίμνους και κατεπειγούσας ανάγκας της πατρίδος, έλαβε πατριωτικήν κηδεμονονίαν δια την αγωγήν της νεολαίας προθυμουμένη να συστήσει σχολείον εις ταύτην την πόλιν, ανάλογον της παρούσης περιστάσεως δια του διωρισμένου επί τούτου εφόρου Αρχιμανδρίτου κυρίου Γρηγορίου Δικαίου τού και Γερουσιαστού. Προσκαλεί δε αξίους δασκάλους δια να διδάξουν δια της Λαγκαστερίου (αλληλοδιδακτικής) μεθόδου κοινά γράμματα, ελληνικά, μαθηματικά και προς τούτοις την Ιταλικήν και Γαλλικήν διάλεκτον. Προσκαλεί δε και την φιλομαθή νεολαίαν αφ’ όλην την Πελοπόννησον να συντρέξει εδώ δια να διδαχθεί αμισθί, κηρύττουσα ότι κάθε μαθητής δεν θα εξοδεύση άλλο τι παρά δια τα βιβλία του και την ζωοτροφίαν του. Διαττάτει δε τους γονείς να μη παραμελήσουν το ιερόν χρέος των αλλά να φροντίσουν επιπόνως δια την παιδείαν των τέκνων των».

*Ο αντιπρόεδρος της Γερουσίας Ασημάκης Φωτήλας, προεστός των Καλαβρύτων.

Το έγγραφο αυτό υπογράφουν: Ο Ασημάκης Φωτήλας, ως αντιπρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας και οι Γρηγόριος Δικαίου (σ.σ. ο  γνωστός Παπαφλέσσας) Γεώργιος Μπάρμπογλης, Αναγνώστης Ζαφειρόπουλος, Νικόλαος Τσαννέτου, Κωνσταντίνος Δημητρίου, Διονύσιος Παπά Γιαννόπουλος, Κωνσταντίνος Ζαφειρόπουλος, Χριστόδουλος Άχολος, Ιωάννης Γ. Οικονομίδης, Δημήτριος Καλαμαριώτης, Δημήτριος Παπατσώνης, Ηλίας Καράπαυλος, Παναγιώτης Καλογεράς, Αναγνώστης Ζέρβας και Αναγνώστης Αναστασόπουλος.

Αυτό το σχολείο, αναφέρεται ότι στεγάστηκε μέσα σ’ ένα τζαμί, το οποίο μετατράπηκε σε διδακτήριο. Πρώτος δάσκαλος ήταν ο Νικήτας Νικητόπουλος, καλόγερος από τη Δημητσάνα.

Η Τρίπολη ευγνωμονούσα…

Ένα έγγραφο που διασώζεται στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, που κατέχει η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, αφορά τη δημιουργία του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου στην Τρίπολη, περίπου 6,5 μήνες μετά την απελευθέρωσή της το Σεπτέμβριο του 1821, αλλά και την ευγνωμοσύνη των κατοίκων της Τρίπολης. Είναι η ευχαριστήρια επιστολή των εφόρων της πόλης προς την Γερουσία τον Ιανουάριο του 1823. Η Γερουσία είχε συστήσει στην Τρίπολη Αλληλοδιδακτικό σχολείο για τα παιδιά της πόλης, με προκήρυξή της, τον Απρίλιο του 1822.

*Η Τρίπολη, από παλαιά γκραβούρα

Ευγνώμονες οι κάτοικοι της Τρίπολης έγραφαν:

«Είναι απερίγραπτος και ανεκδιήγητος η ευχαριστία την οποίαν η πολιτεία αύτη χρεωστεί να ομολογή νυχθημέρως και κατά διαδοχήν τα αυτής τέκνα και έγκονα προς την σεβ. ταύτην και πανένδοξον Γερουσίαν. Η σεβαστότης της γνωρίζουσα ως φιλόμουσος όσην ωφέλειαν, όσον κέρδος, όσην γνώσιν θείαν και ανθρώπινον προξενούσιν εις τους ανθρώπους τα γράμματα, και ότι δι’ αυτών τα πάντα διορθούνται και ευκολύνονται και τον ανθρώπινον νουν εις υψηλάς θεωρίας και νοήματα αναβιβάζοντα, εξάγουσιν αυτόν από τα χαμερπή εις τα υψηλότατα και ελεύθερα φρονήματα, προς τοις άλλοις αγαθοίς παρά πάντων εκθειαζομένοις κατορθώμασι τοις και τυφλώ δήλον, εσύστησε δια της προνοίας και προστασίας της εις ταύτην την δυστυχή πόλιν το σχολείον της Αλληλοδιδακτικής δια τα αμαθή ανήλικα και φρενονηπιάζοντα τέκνα της, το οποίον εχάρισεν εις αυτήν ωσάν μίαν αιωνίου ,μνημοσύνου παρακαταθήκην. Δ ιού ένεκεν άπαντες ημείς οι ευτελείς κάτοικοι αίρομεν χείρας προς τον Θεόν ικέτιδας υπέρ της υμετέρας σεβαστότητος και επομένως παρακαλούμεν θερμώς και δεόμεθα, να βάλλη προς καλλίστην αρχήν και το καλλιστότατον τέλος δια το κοινωφελές σχολείον…».

Υπέγραφαν «δούλοι (!) υποκλινείς» οι έφοροι της επαρχίας (χωρίς να αναφέρονται τα ονόματά τους) και οι υπέφοροι Ευγένιος Σταυρόπουλος, Βασίλειος Αθανασόπουλος και Γεώργιος Γιαννουκόπουλος.

Τι ήταν στο 19^ο αιώνα τα Αλληλοδιδακτικά σχολεία; Επρόκειτο για μέθοδο εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση των μαθητών γίνονταν αμοιβαία μεταξύ τους. Σε κάθε τάξη, δυο παιδιά, οι καλύτεροι δηλαδή μαθητές, ορίζονταν ως οιονεί δάσκαλοι, δίδασκαν και επιτηρούσα τα άλλα παιδιά. Και αυτό, γιατί δεν υπήρχε επαρκής αριθμός δασκάλων, για να διδάσκουν σε όλες τις τάξεις.

*Η Τρίπολη ευγνωμονούσα...

Γρήγορα διαπιστώθηκε η ανάγκη να έχει αυτό το σχολείο πόρους για να μπορεί να λειτουργήσει. Οι έφοροι της πόλης με το ίδιο έγγραφό τους πρότειναν στη Γερουσία να επιταχθούν τα πέριξ της σχολής υπάρχοντα δεκαεννέα «εθνικά εργαστήρια». Τα εργαστήρια αυτά ήταν τουρκικά, που επί Οθωμανών λειτουργούσαν για να ενισχύουν οικονομικά το τζαμί, που τώρα έγινε Αλληλοδιδακτική Σχολή. Επίσης πρότειναν ένας μύλος που υπήρχε μέσα στο κάστρο και δύο μύλοι, που υπήρχαν έξω από αυτό να διατεθούν στο σχολείο για να το ενισχύουν οικονομικά.

Στην επιστολή τους με ημερομηνία 20 Ιανουαρίου 1823 κατέληγαν:

«Λοιπόν ας γένη παρακαλούμεν τούτο μας το ταπεινόν και επωφελές αίτημα, ας επικυρωθή οίς τρόποις οίδε τούτο μας το πρόβλημα, ας λάβωμεν και ημείς παρά της σεβαστής Γερουσίας τούτο το δώρον και χάρισμα. Πολλά οικονόμησε, πολλά θεοσεβώς εκατόρθωσεν, ας κατορθώση και τούτο όπερ αναμφιβόλως και ανυπομόνως  απεκδεχόμεθα αίτημα, είη εις μακραίωνας ευδαιμονούσα και εν αμφοτέροις υγιαίνουσα».

*Η άλωση της Τρίπολης, ζωγραφισμένη από τον Παναγιώτη Ζωγράφο 

σε ιδέα του Γιάννη Μακρυγιάννη

Το αίτημα έγινε ασμένως αποδεκτό και το σχολείο προικίσθηκε με τα εθνικά εργαστήρια και τους τρείς μύλους. Η Γερουσία εξέδωσε στις 31 Ιανουαρίου 1823 το ακόλουθο έγγραφο:

«Η Πελοποννησιακή Γερουσία αποφαίνεται.

Επειδή η αίτησις των υποφαινομένων πολιτών πατριωτική και θεάρεστος, επειδή το σχολείον τούτο κρίνεται χρήσιμον όχι μόνον εις την νεολαίαν  της πόλεως ταύτης και επαρχίας, αλλά και όλης της Πελοποννήσου, επειδή το δώρον  τούτο ως προς το όλον του Έθνους ουδέν, αλλά μεγίστη η εξ αυτού προς την Πατρίδα ωφέλεια, επειδή καθέδρα της Κεντρικής Διοικήσεως εις ταύτην την πόλιν οφείλει ευγνωμοσύνην εις αυτήν όχι μόνον  δια λόγου, αλλά και δι΄ έργου, δι’ όλα ταύτα η Γερουσία της Πελοποννήσου αποδεχομένη, επικυρεί την εις το παρόν έγγραφον αίτησιν των πολιτών τούτων, δηλ. τα δεκαεννέα εργαστήρια πέριξ του σχολείου όντα, τους τρεις εθνικούς μύλους, τους δύο έξωθεν και τον έναν έσωθεν του τείχους, τα και επί Τουρκίας εις αυτό αναγόμενα, αυτά χαρίζουσα προικίζει το ιερόν τούτο σχολείον, ώστε να μένωσιν κτήμα αιώνιον αυτού και να πληρώνονται οι μισθοί των κατά καιρόν διδασκάλων και να φωτίζονται οι προς αυτό προσερχόμενοι μαθηταί. Ούτω γενέσθω».

Το υπογράφουν ο Μοθώνης Κύριλλος και ο πρωτοσύγγελος Αμβρόσιος και οι Ασημάκης Φωτήλας, αντιπρόεδρος της Γερουσίας ο αρχ. Γρηγόριος (σ.σ. Παπαφλέσσας) Αναγνώστης Παπαγιαννακόπουλος, Γ. Μπάρμπογλης, Ιωάννης Γ. Οικονομίδης, Κωνσταντίνος Ζαφειρόπουλος, Παναγιώτης Καλογεράς και Δημήτριος Καλαμαριώτης.

Άσχετα με τις κατηγορίες για σφαγές κατά την άλωση της Τρίπολης το 1821, οι επαναστατημένοι  Έλληνες γνώριζαν καλά την αξία της Παιδείας.  Κατά βάθος χωρίς να έχουν μελετήσει τους αρχαίους σοφούς, πρέσβευαν αυτό που έλεγε ο Αριστοτέλης, ότι δηλαδή, αυτοί που ασχολήθηκαν προσεκτικά με τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων, πρέπει να έχουν πεισθεί ότι η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΗ

*ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΓΕΝΝΕΣΙΑΣ, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων