ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 16ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1964

 *Η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου στη Βουλή

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

Η Κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Παναγιώτη Πιπινέλη, που είχε σχηματισθεί στις 18 Ιουνίου 1963, μετά από την παραίτηση του μέχρι τότε Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, παραιτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1963 και προκηρύχθηκαν βουλευτικές εκλογές για τη 3η Νοεμβρίου 1963 από υπηρεσιακή κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου Στυλιανό Μαυρομιχάλη.

Τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών ήταν:  Ένωση Κέντρου 42,04% των ψήφων, έδρες 138. ΕΡΕ 39,37% των ψήφων, έδρες 130. ΕΔΑ 14,54% των ψήφων, έδρες 30 και Προοδευτικοί 3,74%, έδρες 2. Όπως συμπεραίνεται από τα αποτελέσματα η Ένωση Κέντρου χωρίς τη σύμπραξη άλλου κόμματος δεν μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση. Από την επομένη λοιπόν ο Βασιλεύς Παύλος άρχισε τις συσκέψεις με τους πολιτικούς Αρχηγούς και παρά την αρνητική άποψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης στον Γεώργιο Παπανδρέου, παρότι δεν διέθετε την πλειοψηφία στη Βουλή.

*Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Παπανδρέου

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΟΥ

                Σε εκτέλεση της εντολής σχηματισμού το μεσημέρι της 8ης Νοεμβρίου 1963 ορκιζόταν η πρώτη κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου με Πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, την οποία ο ίδιος είχε χαρακτηρίσει ως μεταβατική. Στόχος του ήταν οι νέες εκλογές το ταχύτερο, γιατί είχε συλλάβει το μήνυμα των καιρών και δεν είχε αμφιβολίες ότι θα αποκτούσε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με δεύτερες εκλογές. Με την αναχώρηση στις 9 Δεκεμβρίου 1963 του Κωνσταντίνου Καραμανλή για το εξωτερικό και την εκ τούτου παραίτησή του από την αρχηγία της ΕΡΕ η θέση του Γ. Παπανδρέου ισχυροποιήθηκε. Υπήρχε όμως ο Βασιλεύς, που του παρείχε μεν την εύνοιά του, αλλά τηρούσε παράλληλα επιφυλακτική στάση. Κατ΄ απαίτησή του παρέμεινε Υπουργός Εθνικής Αμύνης ο Δ. Παπανικολόπουλος, ο οποίος ήταν και στην προηγούμενη υπηρεσιακή κυβέρνηση. Μόνο εάν ελάμβανε αυτοδύναμη ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή και όχι ευκαιριακή θα μπορούσε ο Γ. Παπανδρέου να αντικαταστήσει το Δ. Παπανικολόπουλο με δικό του στέλεχος.

 *Βασιλεύς Παύλος και Γεώργιος Παπανδρέου

Ο Αρχηγός της Ένωσης Κέντρου και Πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου απάντησε στην πρόκληση του Βασιλέως με τη σύγκληση τη 10η Δεκεμβρίου 1963 του Ανωτάτου Στρατιωτικού Συμβουλίου Εθνικής Αμύνης με θέμα την αλλαγή της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Κατά πάγια πρακτική των κρατούντων και την ηθική τάξη στην Ελλάδα υπηρεσιακή κυβέρνηση ή πολιτική, που δεν είχε λάβει ακόμα ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή δεν αντικαθιστούσε τις ανώτατες ηγεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων, εκτός εάν υπήρχε ύψιστη ανάγκη. Και εάν ακόμα έχει έλθει ο χρόνος των αλλαγών και των κρίσεων τις αναβάλλει, έως ότου λάβει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Αλλά ο Γ. Παπανδρέου με το πρόσχημα της «ετήσιας αναδιάρθρωσης», χωρίς να έχει λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, αποφάσισε την αποστρατεία των Αρχηγών του Ναυτικού και της Αεροπορίας Δ. Κιοσσέ και Δ.Θεοδοσιάδη καθώς και των Αντιστρατήγων Κ. Παπαγεωργόπουλου, Διοικητού 1ης Στρατιάς, Σ. Τζανετή, Γενικού Επιθεωρητού Στρατού και Π. Βέλλιου, Διοικητού Α΄ Σώματος Στρατού.

                Τη 13η Δεκεμβρίου ο αποστρατευθείς Αντιστράτηγος Π. Βέλλιος αποχωρώντας εξέδωσε Ημερήσια Διαταγή, με την οποία εξαπέλυε βαριά επίθεση κατά της κυβέρνησης. Η ενέργεια αυτή του Σωματάρχου συνιστούσε με βάση τη τότε ισχύουσα νομοθεσία το ποινικό αδίκημα της πολιτικολογίας. Αρμόδιος να κινήσει τη διαδικασία ήταν ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης, που απουσίαζε στο Παρίσι σε διάσκεψη του ΝΑΤΟ, απ΄ όπου θα γύριζε την επόμενη εβδομάδα. Μόλις ο Γ. Παπανδρέου πληροφορήθηκε το περιεχόμενο της Ημερήσιας Διαταγής του Σωματάρχου, επισκέφθηκε τον Βασιλέα στις 14 Δεκεμβρίου στα ανάκτορα, επέτυχε την ανάληψη των καθηκόντων του Υπουργού Εθνικής Αμύνης και την επομένη άσκησε ποινική δίωξη κατά του Σωματάρχου Π. Βέλλιου για περιύβριση αρχής. Η ενέργεια αυτή έγινε χωρίς να ενημερωθεί ο Παπανικολόπουλος και προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, σχόλια, γιατί ακόμα η κυβέρνηση δεν είχε λάβει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Αργότερα έπαυσε η ποινική διαδικασία κατά του Σωματάρχου.

 *Γεώργιος Παπανδρέου και βασιλεύς Κωνσταντίνος

                Μετά την ορκωμοσία των βουλευτών  και την εκλογή του Προεδρείου της Βουλής, ο Πρωθυπουργός παρουσίασε στις 20 Δεκεμβρίου τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης και τις πρωινές ώρες της 23ης Δεκεμβρίου έγινε η ψηφοφορία. Παρίσταντο 297 βουλευτές(απουσίαζαν Κ. Καραμανλής και Κ. Παληός της ΕΡΕ, Θ. Ανδρέου της ΕΚ) και η κυβέρνηση έλαβε 167 ψήφους, στις οποίες περιλαμβάνονταν και οι ψήφοι των βουλευτών της ΕΔΑ. Παρά τη λήψη ψήφου εμπιστοσύνης την επομένη ο Πρωθυπουργός μετέβη στα ανάκτορα και ζήτησε από τον Βασιλέα διάλυση της Βουλής και νέες εκλογές από υπηρεσιακή κυβέρνηση. Ο Βασιλεύς συμφώνησε και την 30η Δεκεμβρίου 1963 διαλυόταν η Βουλή και προκηρύσσονταν βουλευτικές εκλογές με υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον Ι. Παρασκευόπουλο, Υποδιοικητή της Εθνικής Τράπεζας. Ήταν γεγονός ότι τους τελευταίους μήνες του 1963 όλες οι εισηγήσεις του Γ. Παπανδρέου, μία προς μία, γίνονταν δεκτές από το Βασιλέα. Οι εκλογές ορίσθηκαν για τη 16η Φεβρουαρίου 1964. Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Γ. Παπανδρέου τον κατηγόρησαν για ρουσφετολογικές παρεμβάσεις στη Διοίκηση και στους ελεγχόμενους απ΄ αυτήν οργανισμούς και υπηρεσίες, αλλά και για παροχές σε διάφορες τάξεις, θυμίζοντας εποχές Μαυρογιαλούρου.

 *Η αναγγελία θανάτου του Σοφοκλή Βενιζέλου

ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 16ης ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1964

                Η προεκλογική κίνηση υπήρξε έντονη με κύρια χαρακτηριστικά το ρεύμα υπέρ του Γ. Παπανδρέου και την απεγνωσμένη προσπάθεια του Π. Κανελλόπουλου να το ανακόψει. Αλλά τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής περιόδου ένα δραματικό περιστατικό επρόκειτο να προκαλέσει αναταραχή σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 7ης Φεβρουαρίου ο Σοφοκλής Βενιζέλος επάνω στο πλοίο «ΕΛΛΑΣ», που γύριζε από την Κρήτη, μετά από προεκλογική ομιλία στα Χανιά, άφηνε τη τελευταία του πνοή από οξύ πνευμονικό οίδημα. Επόμενο ήταν η είδηση του θανάτου να αναστατώσει την πολιτική ζωή του τόπου και όλοι να αναμετρούν τις συνέπειες στις επερχόμενες εκλογές. Η προεκλογική περίοδος τερματίσθηκε ομαλά με έναν ακόμα νεκρό πολιτευτή, τον πρώην βουλευτή της ΕΡΕ και τότε υποψήφιο στο Νομό Λέσβου Περίανδρο Ξενοδοχειάρη, που στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου απέθανε στο Νοσοκομείο της Μύρινας Λήμνου από οξύ έμφραγμα.

                Οι κάλπες της 16ης Φεβρουαρίου απέδωσαν ό,τι γενικά αναμενόταν και η Ένωση Κέντρου αποκτούσε αυτοδυναμία στη Βουλή. Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: Η  Ένωση Κέντρου έλαβε ποσοστό 52,8% με 171 έδρες, η ΕΡΕ( και κόμμα Προοδευτικών) 35,2% με 107 έδρες και η ΕΔΑ 11,8% με 22 έδρες και 0,20% διάφορα μικρά κόμματα. Σε σύγκριση με τα αποτελέσματα των εκλογών της 3ης Νοεμβρίου 1963 η πτώση της ΕΡΕ ήταν καταφανής (4,17%) και η νίκη της Ένωσης Κέντρου πραγματικός θρίαμβος για τα Ελληνικά δεδομένα. Οι πολιτικοί αντίπαλοι απέδωσαν τη μεγάλη νίκη στα μέτρα πολιτικής Μαυρογιαλούρου, που έλαβε ο Γ. Παπανδρέου όταν ήταν Πρωθυπουργός για 7-8 εβδομάδες τον προηγούμενο χρόνο και στην έμμεση υποστήριξη της ΕΔΑ, η οποία δεν είχε κατεβάσει συνδυασμούς σε πολλές εκλογικές περιφέρειες.

 *Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Παρασκευόπουλος

                Το πρωί της 17ης Φεβρουαρίου ο υπηρεσιακός Πρωθυπουργός Ι. Παρασκευόπουλος υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησής του και ο Γ. Παπανδρέου εκαλείτο στα ανάκτορα, βέβαιος φορέας της δεδηλωμένης στη Βουλή. Μια συγκλονιστική όμως τραγωδία συνέβαινε στα ανάκτορα εκείνη την περίοδο. Συγκεκριμένα ο Βασιλεύς Παύλος ήταν καταδικασμένος καρκινοπαθής και πολύ λίγο απείχε από το μαρτυρικό θάνατο. Τη 30η Ιανουαρίου ο Διάδοχος Κωνσταντίνος επληροφορείτο από τους θεράποντες ιατρούς ότι ο πατέρας του έπασχε από καρκίνο, πλην όμως η πάθηση κρατήθηκε μυστική για να μην επηρεασθούν οι εκλογές. Το μεσημέρι της 19ης Φεβρουαρίου τα μέλη της νέας κυβέρνησης ανέβηκαν στο Τατόι για την ορκωμοσία, όπου πληροφορούνταν τη βαριά ασθένεια του Βασιλέως, που με πολύ μεγάλη προσπάθεια κατόρθωσε να ορκίσει τη νέα κυβέρνηση. Η πορεία της υγείας του Βασιλέως χειροτέρευε ημέρα με την ημέρα, ώσπου το απόγευμα της 6ης Μαρτίου άφησε τη τελευταία του πνοή.

 *Ο θάνατος του βασιλέως Παύλου

                Από τα μέλη της κυβέρνησης απουσίαζαν ορισμένα σημαίνοντα στελέχη, όπως ο Σάββας Παπαπολίτης, Αρχηγός της ΕΠΕΚ, ο Δημήτριος Παπασπύρου κ.ά., τα πρώτα εμφανή σημάδια τριγμών στη νέα κυβέρνηση. Ήταν γνωστό ότι η Ένωση Κέντρου αποτελούσε γίγαντα πλαδαρό, που έκλεινε μέσα του τα σπέρματα της αποσύνθεσης. Το βασικό χαρακτηριστικό της ήταν η ανομοιογένεια. Υπήρχαν έκδηλες οι διαφορές των πτερύγων της, κεντροδεξιά, κεντρική και κεντροαριστερά, αλλά και των βασικών της στελεχών. Τα προβλήματα αυτά αλλά και εκείνα, που θα έρχονταν στην οικονομία, ιδίως όμως το Κυπριακό, που από τον προηγούμενο Δεκέμβριο ήταν σε έξαρση, μετά από 17 μήνες προκάλεσαν τα γνωστά γεγονότα του Ιουλίου 1965 με την παραίτηση του Γ. Παπανδρέου από την πρωθυπουργία και τη διάσπαση της Ένωσης Κέντρου.

Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974» του Σόλωνος Γρηγοριάδη.

2. «Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα» του Ανδρέα Παπανδρέου.