Η ιστορική σύγκρουση των «δύο Βήτα»...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/874978/article/politismos/vivlio/h-istorikh-sygkroysh-twn-dyo-vhta

*Ο Κωνσταντίνος ορκίζεται βασιλιάς στις 8 Μαρτίου του 1913. Η σκούρα σκιά που φαίνεται στα αριστερά του είναι η βασίλισσα Σοφία με το μαύρο πέπλο του πένθους. Η φωτογραφία αυτή είχε δημοσιευθεί στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας "Καιροί" στις 9 Μαρτίου  1913 (π.η.)

Γράφει ο κ. ΗΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ

 «Τα Δύο Βήτα» τιτλοφορείται το νέο βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη, καταξιωμένης από τα ιστορικά και αστυνομικά της μυθιστορήματα. Το «Τα Δύο Βήτα» είναι κάτι διαφορετικό: μια εξιστόρηση βασισμένη σε ιστορικά τεκμήρια, πραγματικά γεγονότα και αληθινά πρόσωπα, με έντονα όμως μυθιστορηματική χροιά. Ποια είναι τα «δύο Βήτα»; Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος.

Στο επίκεντρο της ιστορίας της Κακούρη, με άλλα λόγια, είναι η ιστορική σύγκρουση των δύο ανδρών της ελληνικής ιστορίας, ο Εθνικός Διχασμός (που τόσο συζητείται ξανά μετά τη σχετική ιστοριογραφία του Γιώργου Μαυρογορδάτου) και η εμβληματική εκείνη δεκαετία 1912-1922, που ξεκίνησε με θριάμβους αλλά έληξε με καταστροφή. Στην περίπτωση της Κακούρη, βάσει των στοιχείων που παραθέτει, όπως γράφει η ίδια, ο μέγας υπεύθυνος για τον Διχασμό ήταν ο Βενιζέλος.

Η «Κ» προδημοσιεύει χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το βιβλίο «Τα Δύο Βήτα» που κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Καπόν.

Η.Μ.

*Το βιβλίο της Αθηνάς Κακούρη

Τα σοβαρά ανταλλάγματα

Λίγο μετά την Πρωτοχρονιά (11/24 Ιανουαρίου 1915), ενώ ακόμη τα λίγα τυχερά παιδιά στις πόλεις θαύμαζαν τα παιχνίδια που τους είχε φέρει ο Άγιος Βασίλης και όλα τα υπόλοιπα τουρτουρίζοντας γλυκαίνονταν με μια χούφτα σταφίδα, μια σφεντόνα, ένα κουτσούνι από πανί, στο Υπουργείο Εξωτερικών έφθανε μια πρόταση της Αγγλίας, όπου υποσχόταν «σοβαρά ανταλλάγματα στην Μικρά Ασία» αν σπεύδαμε σε βοήθεια της Σερβίας και– προκειμένου να εξασφαλίσουμε το πλευρό μας από τους Βουλγάρους– τους παρακινούσαμε να βγουν μαζί μας, παραχωρώντας τους την Καβάλα και την περιοχή της με την Δράμα. [...]

Ο Βενιζέλος έκαμε ακόμη ένα διάβημα προς την Ρουμανία, προσπαθώντας να την πείσει να εναρμονίσει την εξωτερική της πολιτική με την δική μας– δηλαδή να υποσχεθεί πως θα συγκρατούσε την επιθετικότητα της Βουλγαρίας. Και ενώ περίμενε ακόμη απάντηση από το Βουκουρέστι, κάθησε, στις 11/24 Iανουαρίου 1915, και έγραψε στον Βασιλιά το πρώτο εμπιστευτικό του υπόμνημα: Όσο και αν είναι επώδυνη η θυσία της Καβάλας– του γράφει– αξίζει διότι έτσι θα σωθεί ο Eλληνισμός της Μικράς Ασίας και θα δημιουργηθεί η Μεγάλη Eλλάς… [...] Ο Βασιλιάς όμως απέκλεισε μια τέτοια σκέψη.

Δυο μέρες αργότερα, στις 13/26 Ιανουαρίου 1915, το βράδυ, ο Βενιζέλος φώναξε τον Ιωάννη Μεταξά στο Υπουργείο των Εξωτερικών. Τον ρώτησε πώς πάει η μελέτη περί Μικράς Ασίας. Ο Μεταξάς απάντησε πως την προχωρεί ο Eξαδάκτυλος, αλλά σημειώνει ήδη πως οι περισσότεροι ελληνικοί πληθυσμοί φαίνεται να βρίσκονται μάλλον προς τα βόρεια παράλια της Μικρασίας παρά προς τα δυτικά. « […] αυτό δεν ήθελε καθόλου να το παραδεχθεί ο Βενιζέλος». Μετά ρώτησε για την φυσικογεωγραφική μελέτη και ο Μεταξάς είπε πως την έχει έτοιμη και κανόνισαν να πάει την επομένη να εισηγηθεί.

Ο Βενιζέλος του πρόσθεσε ότι «ήδη μας προσφέρουν τμήματα της Μ. Ασίας και πρέπει να καθορίσωμεν έναντι της Τριπλής Συνεννοήσεως τας απαιτήσεις μας. Ηδη, κ. Μεταξά, δεν γίνεται πλέον λόγος περί παραχωρήσεως της Καβάλας εις την Βουλγαρίαν».

Αυτό ήταν μια πληροφορία που είχε λάβει ο Βενιζέλος από τον Λόυντ Τζωρτζ μέσω του Τζων Σταυρίδη. Ανεξήγητο όμως μένει γιατί την ανέφερε εδώ στον Μεταξά, αφού ήδη πριν από μέρες είχε ο ίδιος προτείνει την παραχώρηση της Καβάλας έναντι ανταλλαγμάτων.

*Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Οπωσδήποτε ο Μεταξάς τον έβαλε να ξαναπεί ότι δεν γίνεται πλέον λόγος για παραχωρήσεις. Και ο Βενιζέλος απήντησε: «Αποκλείεται, μάλιστα, εντελώς. Η Σερβία μόνον θα κάμει παραχωρήσεις, η δε ιδική μας παραχώρησις έγκειται εις το να μην αντισταθώμεν εις τας σερβικάς παραχωρήσεις».

Και ο Μεταξάς: «Εγώ, κύριε Πρόεδρε, ως στρατιώτης, είμαι πλήρης χαράς διά τον αποκλεισμόν πάσης ιδέας παραχωρήσεως της περιοχής Καβάλας και Δράμας, διότι ούτω διατηρούμεν θαυμάσια σύνορα, των οποίων η περικοπή θα μας εζημίωνε στρατηγικώς τα μέγιστα».

Η Μικρά Ασία

Η συζήτηση συνεχίστηκε για την περιοχή νοτίως του Eλλησπόντου, που ο Μεταξάς επέμεινε πως πρέπει να ζητηθεί, επειδή ο περισσότερος πληθυσμός της ήταν ελληνικός. Αλλά ο Βενιζέλος δεν ήθελε να ακούσει «περί τοιούτου παζαρεύματος και σκοπεύει να μην εγείρη ουδεμίαν απαίτησιν επί του τμήματος τούτου. Η ιδέα του είναι να ζητήση τα όρια του βιλαετίου του Αϊδινίου περίπου».

Και με την Τουρκία τι θα γίνει; ρώτησε ο Μεταξάς.

Κάπως διστακτικά ο Βενιζέλος απάντησε πως θα την «θανατώσουν» οι Σύμμαχοι.

Αυτό, είπε ο Μεταξάς, «το θεωρώ λίγο δύσκολο, γιατί ούτε οι Άγγλοι ούτε οι Γάλλοι έχουν διάθεση να εξοντώσουν την Τουρκία. Επί πλέον το μόνο που μπορούν να κάμουν είναι να εκβιάσουν τα Δαρδανέλλια και τον Βόσπορο, αλλά τότε οι Τούρκοι θα αποσυρθούν στην Μικρά Ασία και ποιος θα πάει να τους προσβάλει εκεί και να τους καταστρέψει;».

Τότε, είπε ο Βενιζέλος, «θα προστεθούμε κι εμείς στον αγώνα».

«Θα εκστρατεύσουμε στην Μικρά Ασία; Και ποιος θα μας προστατεύσει τα ευρωπαϊκά μας σύνορα;».

«Από ποιους;» ρώτησε ο Βενιζέλος.

«Από τους Βουλγάρους».

Προϋποτίθεται, απάντησε ο Βενιζέλος, πως οι Βούλγαροι θα είναι σύμμαχοί μας και θα επιτεθούν κι αυτοί κατά της Τουρκίας. Χωρίς αυτήν την προϋπόθεση, δεν βγαίνουμε στον πόλεμο.

Τότε, είπε ο Μεταξάς, μπορούμε να την σκεφτούμε την επιχείρηση.

*Ο Ιωάννης Μεταξάς

Αυτά κάθησε ο Μεταξάς και τα έγραψε το βράδυ της επομένης, διότι προφανώς την ημέρα του την είχε αφιερώσει στο να συντάξει το «Υπόμνημα περί Μικράς Ασίας, Δυνατότητες Διανομής».

Tην παρ’ άλλη, δηλαδή στις 15/28 Ιανουαρίου 1915, ο Βενιζέλος πάλι τον κάλεσε και συζήτησαν δυόμισι ώρες, από τις πέντε το απόγευμα μέχρι τις επτάμισι το βράδυ. Γυρίζοντας σπίτι του ο Μεταξάς σημείωσε τι είχαν πει.

Αυτήν την φορά ο Βενιζέλος του ανακοίνωσε «επιδείξας μοι τας ανακοινώσεις του εδώ Άγγλου πρέσβεως» ότι πρόκειται για εκστρατεία στην Σερβία με σκοπό να την βοηθήσουμε κατά των Αυστρογερμανών, για την οποία «θά ελαμβάνομεν εις αντάλλαγμα ολόκληρον το δυτικόν μέρος της Μικράς Ασίας. Εις την ανακοίνωσιν όμως του κ. Έλλιοτ, παρετήρησα [λέει ο Μεταξάς] ότι ανεφέροντο παραχωρήσεις εις τας ακτάς της Μικράς Ασίας (concessions sur la côte de l’Asie Mineure) και ότι αυτή ήτο ανεπίσημος (officieuse)».

Εδώ έρχονται στον νου τα όσα συνεπαρμένη περιγράφει η Δέλτα. Στο σπίτι του αδερφού της, στην Αίγυπτο, λίγους μήνες αργότερα, ο Βενιζέλος στέκει εμπρός σ’ έναν χάρτη. «Με μια γοργή κίνηση του χεριού του, σκούπισε όλη την ακτή και το χίνδερλανδ της Μικράς Ασίας. […] “Ως αμοιβή […] μας υπόσχουνταν ο Lloyd George αυτά”. […] έβλεπε πραγματοποιήσιμη μια Μεγάλη Eλλάδα. Κι εννοούσε τ’ όνειρό του να το κάνει πραγματικότητα. Και αν τον εμπόδιζε ο Βασιλεύς, θα παραμέριζε το Βασιλέα, θα τον έδιωχνε, όπως έδιωξε τον Γεώργιο από την Κρήτη».