"Η πτώση των Οθωμανών. Ο Μεγάλος Πόλεμος στη Μέση Ανατολή, 1914-1920"

          Δυο συνεντεύξεις ενός Άγγλου καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφορδης, του Γιουτζίν Ρόγκαν, δημοσιεύθηκαν σε αθηναϊκές εφημερίδες, στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και το ΒΗΜΑ με αφορμή το βιβλίο του "Η πτώση των Οθωμανών. Ο Μεγάλος Πόλεμος στη Μέση Ανατολή, 1914-1920" που κυκλοφορεί στα ελληνικά. Αφορά το δευτερεύον μέτωπο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα αυτό της Μέσης Ανατολής, που διαμόρφωσε με δραματικό τρόπο τον μεταπολεμικό κόσμο. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αντιλήψεις του συγγραφέα για την σημερινή κρίση, που ταλανίζει την Τουρκία μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και τη στάση του προέδρου Ερντογάν.

*Το βιβλίο του Γιουτζίν Ρόγκαν

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2016,

σελ. 504, τιμή 30 ευρώ (χωρίς ΦΠΑ)

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

http://www.kathimerini.gr/875979/article/proswpa/synentey3eis/sthn-kolash-phgan-kai-oi-o8wmanoi

*Τούρκοι στρατιώτες με στολές γενίτσαρων στο μνημείο της Καλλίπολης, κατά τη διάρκεια τελετής μνήμης για την πιο σημαντική μάχη που έδωσε η καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία στον Α΄ Παγκόσμιο.

Γράφει η κ. ΣΙΣΣΥ ΑΛΩΝΙΣΤΙΩΤΟΥ

«Ο υποδεκανέας Τζον Μακντόναλντ σκοτώθηκε στην Καλλίπολη στις 28 Ιουνίου 1915 σε ηλικία δεκαεννιά ετών. Ήταν ο πατέρας του θείου μου [...]

Οι φθινοπωρινοί μήνες ήταν περίοδος στρατιωτικής εκπαίδευσης για τους ανυπόμονους νεοσύλλεκτους του 8ου Συντάγματος των Σκωτσέζων Τυφεκιοφόρων, οι οποίοι ζήλευαν τα τάγματα που είχαν ήδη σταλεί για να πολεμήσουν στη Γαλλία. Μόλις τον Απρίλιο του 1915, το 1ο τάγμα του 8ου Συντάγματος των Σκωτσέζων Τυφεκιοφόρων στάλθηκε στο μέτωπο, όμως όχι στη Γαλλία αλλά στην οθωμανική Τουρκία.

Στις 17 Μαΐου του 1915, ημέρα αναχώρησης του τάγματός τους για το μέτωπο, ο Μακντόναλντ και ο φίλος του Μπέβεριτζ αποχαιρέτησαν τους φίλους και την οικογένειά τους [...] Στα μέσα Ιουνίου απέπλευσαν από τον Μούδρο υπό τις επευφημίες των στρατιωτών και των ναυτών που ήταν στο κατάστρωμα των αγκυροβολημένων πλοίων. Μόνο όσοι είχαν πολεμήσει ήδη στην Καλλίπολη και ήξεραν τι περίμενε τους νεαρούς νεοσύλλεκτους δεν συμμετείχαν στις επευφημίες [...] “Σύντομα θα βρεθείτε στην κόλαση, φώναξαν μερικοί Αυστραλοί· οι άνδρες μας, αν και ξαφνιάστηκαν, δεν τους πίστεψαν”, θυμόταν αργότερα ένας Σκωτσέζος τυφεκιοφόρος. Ένας τυχερός από τους χιλιάδες που έχασαν τη ζωή τους στα μακρινά εδάφη».

Όπως σημειώνει ο Βρετανός ιστορικός Ευγένιος Ρόγκαν στον πρόλογο του βιβλίου του «Η πτώση των Οθωμανών» (εκδ. Αλεξάνδρεια), έρευνα την οποία διεξήγαγε το youGov το 2013 στο Ηνωμένο Βασίλειο βρήκε ότι το 46% των Βρετανών είχε σχέση με κάποιον που πολέμησε στον Μεγάλο Πόλεμο. Όμως, ένα οικογενειακό προσκύνημα του συγγραφέα στην Καλλίπολη ήταν η αφορμή για τη δημιουργία ενός βιβλίου που επιχειρεί να δει τον ίδιο πόλεμο από την πλευρά των Οθωμανών, αφού η Δύση γνωρίζει καλά τις δικές της απώλειες αλλά ελάχιστα έως καθόλου τις αντίστοιχες εμπειρίες των Τούρκων και των Αράβων. Η είσοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη σύρραξη ήταν, ωστόσο, αυτή που μετέτρεψε την ευρωπαϊκή σύγκρουση σε παγκόσμιο πόλεμο.

 *Κωνσταντινούπολη

Ανατολή και Δύση

– Πώς επηρέασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος τις σχέσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης;

– Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έπαιξε αρνητικό ρόλο στις σχέσεις Ανατολής- Δύσης. Κάτω από την επίδραση του γερμανικού οριενταλισμού, η κυβέρνηση του Κάιζερ συμμάχησε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό την προϋπόθεση ότι ο σουλτάνος θα κήρυττε Τζιχάντ στην Αντάντ. ‘Ηλπιζαν με αυτόν τον τρόπο να προκαλέσουν εξεγέρσεις μεταξύ των αποικιοκρατούμενων μουσουλμάνων στη βρετανική Ινδία και την Αίγυπτο, στον ρωσικό Καύκασο και στη γαλλική Βόρεια Αφρική. Αυτοί οι φόβοι για την Τζιχάντ οδήγησαν Βρετανούς και Γάλλους να ενισχύσουν τη συμμετοχή τους στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, το οποίο διαφορετικά θα αντιμετώπιζαν ως κάτι περιφερειακό που δεν τους αφορούσε πραγματικά. Η προπαγάνδα για Τζιχάντ δημιούργησε μια «βαριά πραγματικότητα» στο συλλογικό φαντασιακό. Είναι χαρακτηριστικό το μπεστ σέλερ μυθιστόρημα «Greenmantle» (1916) του επικεφαλής της βρετανικής προπαγάνδας John Buchan, το οποίο βασίζεται στην οθωμανική έκκληση για Τζιχάντ κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η προπαγάνδα για Τζιχάντ ενθάρρυνε επίσης τη δημοφιλή πεποίθηση ότι οι μουσουλμάνοι ήταν επιρρεπείς σε συλλογικές φανατικές συμπεριφορές, ακολουθώντας τυφλά τους θρησκευτικούς ηγέτες κουνώντας ένα σπαθί και ένα αντίγραφο του Κορανίου, όταν προφανώς αυτό δεν ήταν αλήθεια. Δεν ήταν αλήθεια το 1916 και πολύ περισσότερο δεν είναι αλήθεια το 2016. Επιπλέον, φρικαλεότητες που πραγματοποιούνταν από την οθωμανική κυβέρνηση εναντίον μειονοτικών χριστιανικών κοινοτήτων- η γενοκτονία των Αρμενίων κυρίως- ενίσχυσαν τις δυτικές προκαταλήψεις που ήθελαν τους μουσουλμάνους Τούρκους να αποτελούν έναν βάρβαρο λαό. Αυτή η σύνδεση μουσουλμάνων- αντιχριστιανικής βίας έχει υπονομεύσει βαθιά τις σχέσεις Ανατολής- Δύσης κατά τον τελευταίο αιώνα.

– Πιστεύετε ότι αυτή η εχθρική απόσταση που παρατηρείται στις μέρες μας μεταξύ του μουσουλμανικού και χριστιανικού κόσμου έχει ρίζες στη συμπεριφορά της Δύσης την εποχή της παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;

– Ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεταξύ της Ευρώπης και του μουσουλμανικού κόσμου έχει πρόσφατες ρίζες. Η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οδήγησε σε μια νέα εποχή ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού, ο οποίος επρόκειτο να μεταμορφώσει τη Μέση Ανατολή σε ένα δίκτυο αποικιακών κρατών. Επιβλήθηκε ενάντια στη θέληση των αυτόχθονων πληθυσμών με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός εξαιρετικά έντονου ανταγωνισμού προς την Ευρώπη. Αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, ο ανταγωνισμός αυτός εκφράστηκε με όρους εθνικισμού και όχι θρησκείας, αραβικούς και όχι ισλαμικούς. Ο ανταγωνισμός μεταξύ Ευρώπης και μουσουλμανικής Μέσης Ανατολής, σήμερα, αντανακλά την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ στη θέση του αραβικού εθνικισμού, καθώς και την αύξηση των μουσουλμανικών κοινοτήτων που συνδέουν τους ομόθρησκους μετανάστες στην Ευρώπη. Εδώ και δεκαετίες, οι μουσουλμάνοι από τις πρώην ευρωπαϊκές αποικίες έχουν εγκατασταθεί στην Ευρώπη και έχουν πολιτογραφηθεί Ευρωπαίοι. Στη Γαλλία, η μουσουλμανική κοινότητα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 8% του συνολικού πληθυσμού. Ωστόσο, αυτοί οι μουσουλμάνοι Ευρωπαίοι, σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχουν αφομοιωθεί, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις είναι εντελώς αποξενωμένοι από τις διαδικασίες ενσωμάτωσης στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής.

Φαύλος κύκλος

– Πώς θα περιγράφατε συνοπτικά τα αίτια αυτής της ρήξης;

– Το Ισλάμ στην Ευρώπη και το Ισλάμ στην πολιτική έχουν δημιουργήσει νέες εντάσεις που έχουν ισχυροποιηθεί στη διάρκεια των τελευταίων δεκαπέντε ετών. Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και οι δυτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή, στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και στη Λιβύη έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Είμαστε μάρτυρες ενός φαύλου κύκλου στον οποίο μουσουλμάνοι και μη μουσουλμάνοι Ευρωπαίοι στην Ευρώπη, και στον κόσμο γενικότερα, βλέπουν ο ένας τον άλλο ως απειλή για τις δικές τους αξίες, την ασφάλεια και τον τρόπο ζωής. Πολύ συχνά, ο δυτικός Τύπος και οι πολιτικοί βάζουν την ταμπέλα «ισλαμικό/ή» σε εξτρεμιστικές πράξεις, χαρακτηρίζοντας έτσι μια ολόκληρη κοινότητα υπεύθυνη για τα εγκλήματα μιας ισχνής μειοψηφίας. Αυτό οδηγεί στη δημιουργία ενός συγκεκριμένου θρησκευτικού προφίλ και πρακτικές διακρίσεων που αποξενώνουν ακόμη περισσότερο τους μουσουλμάνους στην Ευρώπη. Μερικοί μουσουλμάνοι ηγέτες στην Ευρώπη ανταποκρίνονται με θυμό τροφοδοτώντας αυτόν τον φαύλο κύκλο. Και μερικοί εξτρεμιστές εκτός Ευρώπης προσλαμβάνουν ενεργά αλλοτριωμένους νεαρούς Ευρωπαίους μουσουλμάνους για να συμμετάσχουν στη βία που γνωρίζουμε πλέον όλοι. Οι πολιτικοί, οι οποίοι πρέπει να αποδείξουν στους ψηφοφόρους ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την απειλή της «ισλαμικής τρομοκρατίας», συνηγορούν σε μέτρα που ισοδυναμούν με φυλετικές διακρίσεις, όπως ήταν η απαγόρευση του μπουρκίνι το περασμένο καλοκαίρι στη Γαλλία. Όπως είπα, είναι ένας φαύλος κύκλος.

 *Βαρκάρηδες στην Κωνσταντινούπολη

Η Τουρκία σήμερα

– Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Τουρκία σήμερα; Ως οπισθοδρόμηση ή ως ανοικοδόμηση μιας νέας αφηγηματικής του πολιτικού Ισλάμ;

– Η Τουρκία έχει αγωνιστεί, στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα, για την ισορροπία μεταξύ ισλαμικής και κοσμικής κουλτούρας. Ενώ πολλοί μορφωμένοι Τούρκοι στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη πιστώνουν τον διαχωρισμό θρησκείας και κράτους υπό τον Ατατούρκ ως θεμελιώδη όρο για την πρόοδο της χώρας τους, οι θρησκευόμενοι Τούρκοι ένιωθαν πάντα ότι το κράτος κάνει διακρίσεις εις βάρος τους. Η απαγόρευση της γυναικείας θρησκευτικής ενδυμασίας στη δημόσια ζωή ήταν ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι ευσεβείς μουσουλμάνοι Τούρκοι πίστευαν ότι η κυβέρνησή τους πρόδωσε την ισλαμική κληρονομιά και τις αξίες της χώρας τους. Με την άνοδο του ΑΚΡ στην εξουσία, ο τότε πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αμφισβήτησε τον κεμαλικό κοσμικό χαρακτήρα του κράτους και πέτυχε να δημιουργήσει ένα μουσουλμανικό- δημοκρατικό κίνημα, που αποκατέστησε ελευθερίες και κέρδισε τεράστια λαϊκή υποστήριξη, ιδιαίτερα από τους Τούρκους στις μικρότερες πόλεις και την ύπαιθρο. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, οι φιλελεύθερες ισλαμικές δημοκρατικές τάσεις του πρωθυπουργού Ερντογάν έδωσαν τη θέση τους σε έναν ιδιαίτερα ενισχυμένο αυταρχισμό του προέδρου, πια, Ερντογάν. Αυτή η τάση έφτασε σε κρίσιμο σημείο στην αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016. Η απάντησή του προς το αποτυχημένο πραξικόπημα με το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης έχει ως αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του κράτους δικαίου, με τη συγκατάθεση μάλιστα του πλήθους των Τούρκων που υποστηρίζουν την κυβέρνηση του ΑΚΡ. Το αποτέλεσμα είναι μια κρίση που απειλεί να καταστρέψει θεμελιώδεις θεσμούς του τουρκικού κράτους και της κοινωνίας- το δικαστικό σώμα, το εκπαιδευτικό σύστημα, την ελευθερία του Τύπου. Είναι αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη κρίση που έχει αντιμετωπίσει η Τουρκία από το 1980.

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=830917

 *Οθωμανοί στρατιώτες κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο

*Γιουτζίν Ρόγκαν: «Η Οθωμανική Αυτοκρατορία

θα μπορούσε να υπάρχει ως σήμερα»

*Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης

μιλά για την καταλυτική επίδραση

του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Μέση Ανατολή

  

Γράφει ο κ. Μάρκος Καρασαρίνης

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» νοείται πάντοτε ως η σύρραξη πολέμου χαρακωμάτων που χαρακτήρισε το Δυτικό Μέτωπο μεταξύ 1914 και 1918, συμπεριλαμβάνοντας, στην καλύτερη περίπτωση, τα τεράστιας έκτασης πεδία των μαχών μεταξύ Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και Ρωσικής Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ευρώπη.

Ωστόσο, όπως επιχειρηματολογεί πειστικά στο βιβλίο του «Η πτώση των Οθωμανών» (εκδ. Αλεξάνδρεια) Γιουτζίν Ρόγκαν, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά, το δευτερεύον μέτωπο της Μέσης Ανατολής διαμόρφωσε με δραματικό τρόπο τον μεταπολεμικό κόσμο. Οι ειρηνευτικές συνθήκες με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αδιανόητες προπολεμικά κατά τον Ρόγκαν, επέφεραν το τέλος των Οθωμανών και την αρχή των δεινών στη σύγχρονη Μέση Ανατολή.

-Θα πρότεινα να ξεκινήσουμε λίγο πριν από την αρχή του βιβλίου σας, στον καιρό των λεγόμενων «Οθωμανικών μεταρρυθμίσεων» μεταξύ 1839 και 1876. Αυτή η απόπειρα εκσυγχρονισμού στα ευρωπαϊκά πρότυπα πόσο επιτυχημένη λογίζεται;

«Η εποχή των μεταρρυθμίσεων υπηρετούσε έναν αυστηρά οθωμανικό στόχο- το να καταστήσει το κράτος περισσότερο βιώσιμο. Πιστεύω ότι υπήρξε πιο επιτυχής από ό,τι λογίζεται συνήθως. H Οθωμανική Αυτοκρατορία έπαιξε έναν κρίσιμο ρόλο στη διάχυση των νέων ιδεών και των τεχνολογιών της βιομηχανικής επανάστασης στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική. Οι Οθωμανοί κατά μία έννοια λειτούργησαν ως μεταφραστές των ευρωπαϊκών ιδεών της εποχής στα μη ευρωπαϊκά μέρη της Μεσογείου. Αυτή την εποχή ακριβώς βλέπουμε την εισαγωγή μιας ορθολογικής διακυβέρνησης, ορθολογικού αστικού χωροταξικού συστήματος, συστήματος προσωπικής φορολόγησης στη θέση του κοινοτικού, τη διάδοση της σύγχρονης εκπαίδευσης, την κατασκευή συστημάτων μεταφορών, τραμ και σιδηροδρόμων, όπως και σύγχρονων λιμενικών εγκαταστάσεων».

*Ο συγγραφέας Γιουτζίν Ρόγκαν

-Αν σκεφτεί κανείς ότι η διάδοχη κατάσταση κυβέρνησε εξίσου αυταρχικά, κατά πόσο αποτελεί ρήξη με το παρελθόν η Επανάσταση των Νεότουρκων;

«Η Επανάσταση των Νεότουρκων αποτέλεσε θεμελιώδη μεταβολή. Επανέφερε την κοινοβουλευτική και συνταγματική διακυβέρνηση, θεσμούς που υπήρξαν σημαντικοί την περίοδο 1908-1918. Οι σουλτανικές εξουσίες περιορίστηκαν μετά το 1913 και η αυταρχική διακυβέρνηση άλλαξε χέρια - από τα ανάκτορα στο κυρίαρχο κόμμα, την Επιτροπή για Ενωση και Πρόοδο. Η τριανδρία των επικεφαλής της, οι Ενβέρ, Τζεμάλ και Ταλάτ, άσκησαν αυτή την εξουσία με αυταρχικότητα σε βαθμό εγκληματικότητας, με απόληξη τη γενοκτονία των Αρμενίων. Αντί ενός προσώπου έχουμε πια τρία, υπάρχει πίσω τους ένα κόμμα, νέοι θεσμοί όπου εγκαθίσταται το επίκεντρο της εξουσίας, το κράτος όμως εξακολουθεί να παραμένει αυταρχικό».

-Γιατί η Γερμανία συμμάχησε τελικά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο με τον λεγόμενο «ασθενή της Ευρώπης», ένα προβληματικό στρατιωτικά και οικονομικά κράτος;

«Το μόνο ενδιαφέρον για τους Γερμανούς σε μια πιθανή συμμαχία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν το χαρτί του τζιχάντ που μπορούσε να κηρύξει ο σουλτάνος ως χαλίφης, θρησκευτικός ηγέτης των απανταχού μουσουλμάνων. Οι οριενταλιστές στο περιβάλλον του Κάιζερ Γουλιέλμου Β' , αντίθετα με τις εισηγήσεις των γερμανών αξιωματούχων που υπηρετούσαν ως σύμβουλοι της οθωμανικής κυβέρνησης, τον έπεισαν ότι μια ανάφλεξη του θρησκευτικού φανατισμού στις αποικίες της Αντάντ θα τις ανάγκαζε να δαπανήσουν πολύτιμη ενέργεια στην καταστολή τοπικών εξεγέρσεων με προφανές κόστος στο Δυτικό Μέτωπο. Το τζιχάντ λοιπόν ως μυστικό όπλο

δικαιολογούσε μια τέτοια δέσμευση της Γερμανίας ήδη από τις απαρχές του Μεγάλου Πολέμου, όταν η γερμανική προέλαση στη Γαλλία ανακόπηκε μετά τη μάχη του Μάρνη και άρχισε ο πόλεμος χαρακωμάτων. Η βοήθεια τεράστιων ποσών σε χρυσό για την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε μια τέτοια δύσκολη στιγμή εξαγόραζε την αποσταθεροποίηση των Βρετανών στην Αίγυπτο, των Γάλλων στη Βόρεια Αφρική, των Ρώσων στον Καύκασο».

*Τούρκοι αξιωματικοί

-Απέδωσε καρπούς αυτή η συμμαχία;

«Η πολεμική απόδοση των Οθωμανών ήταν η μέγιστη δυνατή έκπληξη για τους συμμάχους. Μετά τις πρώτες επιτυχημένες επιθέσεις Βρετανών και Γάλλων που τους έπεισαν ότι αποτελούσε τον πιο αδύναμο κρίκο των Κεντρικών Δυνάμεων, οι Οθωμανοί πρόβαλαν εξαιρετικά σθεναρή άμυνα όπου μπορούσαν να οχυρωθούν, όπως στη χερσόνησο της Καλλίπολης ή στη μάχη της Κτησιφώντας στη Μεσοποταμία. Υποτιμώντας τους οι Βρετανοί βρέθηκαν σε μια κατάσταση στρατιωτικής υπερέκτασης, υπέστησαν μια σειρά από ήττες και αυτό με τη σειρά του υπέθαλψε τους φόβους τους για έκρηξη του μουσουλμανικού εξτρεμισμού. Οι Οθωμανοί λοιπόν φάνηκαν χρήσιμοι στους Γερμανούς με διττό τρόπο: αφενός πολέμησαν σθεναρά, αφετέρου, αν και απέτυχαν να εξαπολύσουν τελικά ένα τζιχάντ, έκαναν τους βρετανούς επιτελικούς να το φοβούνται τουλάχιστον ως τα τέλη του 1917».

-Στα 100 χρόνια από τη συμφωνία Σάικς- Πικό και τις υπόλοιπες μυστικές συνθήκες μεταξύ των συμμάχων, θα έλεγε κανείς ότι αυτές αποτέλεσαν τη ρίζα του κακού στη Μέση Ανατολή;

«Η διπλωματία του Α' Παγκοσμίου Πολέμου αντικατέστησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία με ένα σύστημα εθνών-κρατών που συνιστά λίγο-πολύ τη Μέση Ανατολή όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Η συγκεκριμένη διαδικασία θα μπορούσε πράγματι να είχε συγκροτήσει ένα σταθερό σύστημα κρατών. Ωστόσο, ο αφανής παράγοντας της όλης υπόθεσης υπήρξε η βούληση, η συναίνεση των λαών της περιοχής. Συζητώντας μεταξύ τους Γάλλοι και Βρετανοί για το μέλλον του αραβικού κόσμου χωρίς αντιπροσώπους των Αράβων επέβαλαν τελικά μια λύση ενάντια στις επιθυμίες των αυτοχθόνων λαών, λύση νόθα, αποικιακό τεχνούργημα. Η όλη λογική ωστόσο δεν είχε να κάνει με την αρπαγή εδαφών προς δόξαν της αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα αφορμάται από τον Μάρτιο του 1915, όταν στη λεγόμενη Συμφωνία της Κωνσταντινούπολης οι σύμμαχοι αποδέχονται τις ρωσικές διεκδικήσεις για την οθωμανική πρωτεύουσα, τα Δαρδανέλια, τη θάλασσα του Μαρμαρά και τον Εύξεινο Πόντο. Από αυτό το σημείο και μετά οι Βρετανοί έλκονται όλο και περισσότερο στη Μέση Ανατολή, ανακαλύπτουν ότι έχουν συμφέροντα στην περιοχή, ανακαλύπτουν ότι έχουν ανάγκη τους Άραβες ως εσωτερικό εχθρό των Οθωμανών. Η λογική λοιπόν της διπλωματίας δεν διαμορφώνεται τόσο από τις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες όσο από τα συμφραζόμενα του πολέμου - και δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από αυτόν. Χωρίς τον πόλεμο καμία από αυτές τις συμφωνίες δεν θα είχε συναφθεί, οι Βρετανοί δεν θα προωθούσαν την ανεξαρτησία των Αράβων ούτε τη δημιουργία κράτους του Ισραήλ. Καμία από τις ειρηνευτικές συνθήκες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου δεν θα φαινόταν λογική στους ευρωπαίους ηγέτες το 1912».

*Τούρκοι στρατιωτικοί

-Η στρατιωτική ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Μεγάλο Πόλεμο ήταν διαχειρίσιμη, η πτώση των Οθωμανών ήταν αναπόφευκτη;

«Αυτό που οδήγησε στην πτώση των Οθωμανών ήταν οι δρακόντειοι όροι της συνθήκης των Σεβρών που όχι μόνο αφαίρεσαν τις αραβικές χώρες αλλά τεμάχισαν τη Δυτική και την Ανατολική Ανατολία. Για τον σουλτάνο Μεχμέτ Στ' η χώρα έβγαινε από τρεις συνεχείς πολέμους, τον Ιταλοτουρκικό Πόλεμο του 1911, τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, με κατεστραμμένη την οικονομία της, χωρίς πολεμοφόδια, χωρίς ηθικό, χωρίς στρατιώτες. Αν δεν συναινούσε στα όσα απαιτούσαν οι νικητές, θα έπαιρναν ακόμη περισσότερα, ως και την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Η θέση του Κεμάλ Ατατούρκ και του εθνικιστικού κινήματος ήταν πως όσα παραχωρηθούν δεν θα επιστρέφονταν ποτέ, άρα αυτή η παράνομη συνθήκη έπρεπε να αμφισβητηθεί με τα όπλα. Είναι αποδεκτό ωστόσο να σκεφτεί κανείς ότι αν ο σουλτάνος είχε αρνηθεί να υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών και είχε διακηρύξει "θα πέσουμε όλοι μαζί μαχόμενοι εναντίον της" αυτό που ονομάζουμε σήμερα "Τουρκική Δημοκρατία" θα λεγόταν ακόμη "Οθωμανική Αυτοκρατορία". Ο Ατατούρκ ήταν Οθωμανός, το κεμαλικό Εθνικό Σύμφωνο κάνει λόγο για "Οθωμανική Αυτοκρατορία", ο όρος "Τουρκία" δεν υπάρχει - ούτε και αναφέρεται η λέξη "δημοκρατία". Όλα γίνονταν στο όνομα του οθωμανικού κράτους. Δεν αποτελεί λοιπόν τραβηγμένη ιδέα να φανταστεί κανείς ότι ένα νικηφόρο κεμαλικό κίνημα ενωμένο με το σουλτανάτο κατά της Συνθήκης των Σεβρών θα μπορούσε να είχε διατηρήσει μια Οθωμανική Αυτοκρατορία στα όρια της σημερινής Τουρκίας».

Υστερόγραφο: 

Ο Eugene Rogan είναι καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και διευθυντής του Κέντρου Μέσης Ανατολής στο κολέγιο St Antony της Οξφόρδης. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Η πτώση των Οθωμανών, Ο Μεγάλος Πόλεμος στη Μέση Ανατολή, 1914-1920». Το βιβλίο (506 σελ.) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια σε μετάφραση της Ελένης Αστερίου.