Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΚΚΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ

*Ο Νίκος Μπελογιάννης κατά τη διάρκεια της δίκης του

  Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

                Την 29η Αυγούστου 1949 ο Δημοκρατικός Στρατός συνετρίβη στον Γράμμο και έτσι έληξε ο τριετής Εμφύλιος Πόλεμος, που τόσο αδελφικό αίμα και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές προκάλεσε στη χώρα.

                Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Νικόλαος Ζαχαριάδης διαβεβαίωνε τους συντρόφους του, οι οποίοι ήταν βέβαιοι για το αλάθητό του, ότι η υποχώρηση του Δημοκρατικού Στρατού ήταν προσωρινή, το όπλο παρέμεινε «παρά πόδα» και συνεπώς η νίκη μπορεί να καθυστερούσε λίγο, ήταν όμως αναπόφευκτη. Εγγύηση το «πανίσχυρο σοσιαλιστικό στρατόπεδο» και η νίκη της επανάστασης στην Κίνα, που αποδείκνυαν ότι ο Ανατολικός άνεμος ήταν πιο δυνατός από το Δυτικό.

*Ο Νίκος Ζαχαριάδης

                Η υπόθεση Μπελογιάννη ήταν ένα επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου, που την περίοδο εκείνη βρισκόταν σε ένταση. Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του απέβλεπε αφενός μεν να δοθεί ένα αποφασιστικό πλήγμα τόσον κατά του ΚΚΕ, όσον και κατά του διεθνούς κομουνισμού και αφετέρου στην υπονόμευση της Κυβέρνησης του Νικολάου Πλαστήρα, που προωθούσε μέτρα αμνήστευσης και ειρήνευσης, γιατί η επικρατούσα αντιπαράθεση Ανατολής και Δύσης επέβαλε την ύπαρξη στα κράτη του ΝΑΤΟ ισχυρών κυβερνήσεων με σαφή αντικομουνιστικό προσανατολισμό, τον οποίο προφανώς δεν διέθετε η Κυβέρνηση του Πλαστήρα. Η ιστορική αλήθεια όμως επιβάλλει να αναγνωρισθεί ότι η Κυβέρνηση εκείνη, με έναν Πρωθυπουργό ασθενούντα, ασκούσε τα καθήκοντά της σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερης έντασης και σύγχυσης. Ακόμα και Υπουργοί της Κυβέρνησης εκείνης πολύ δύσκολα διέκριναν ανάμεσα στην παράνομη κομματική δραστηριότητα και στην κατασκοπευτική δράση των καταδικασθέντων.

                Η ηγεσία του ΚΚΕ κάτω από την επίδραση των ψυχροπολεμικών αντιλήψεων, που επικρατούσαν στην Σοβιετική Ένωση κατά την τελευταία φάση της σταλινικής περιόδου, αποφάσισε να προβεί στην ανασύνταξη των οργανώσεών του στην Ελλάδα, σε μια προσπάθεια επανένταξης στην κοινοβουλευτική ζωή, ενός μετωπικού σχήματος μέσω της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς, παράλληλα με διατήρηση της δυνατότητας παράνομης δραστηριότητας. Για τον σκοπό αυτόν έστειλε στην Ελλάδα το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ τον Νικ. Μπελογιάννη.

*Στιγμιότυπο από τη μεγάλη δίκη. Ο Μπελογιάννης υποβάλει ερωτήσεις 

στον μάρτυρα αστυνομικό διευθυντή Θεόδωρο Ρακιτζή 

                Μετά την σύλληψή του στην Αθήνα παραπέμφθηκε την 19η Οκτωβρίου 1951 με άλλους συντρόφους του στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών για παράβαση του Αναγκαστικού Νόμου 509/1947 «περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», το οποίο καταδίκασε αυτόν και άλλους 12 σε θάνατο. Τη 15η Φεβρουαρίου 1952 παραπέμφθηκε στο Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών ο Μπελογιάννης με τους συντρόφους του και σε δεύτερη δίκη για παράβαση του Αναγκαστικού Νόμου 375/1936 «περί τιμωρίας των εγκλημάτων κατασκοπείας και των εγκληματικών ενεργειών των απειλουσών την εξωτερικήν ασφάλειαν της χώρας», μετά την γνωστή υπόθεση των ασυρμάτων. Το Στρατοδικείο καταδίκασε τον Μπελογιάννη και  άλλους 7 σε θάνατο. Τέλος μετά την απόρριψη από τον Βασιλέα Παύλο της αίτησης χάριτος των Νικ. Μπελογιάννη, Δημητρίου Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη και Νικολάου Καλουμένου, αυτοί εκτελέσθηκαν τα ξημερώματα της Κυριακής της 30ης Μαρτίου 1952.

                Την τελευταία ημέρα προ της εκτέλεσης ο Ν. Μπελογιάννης είπε, όπως βεβαίωσε και η σύντροφός του Έλλη, την φράση «Και να σκέφτεσαι ότι πάμε να πεθάνουμε για ένα λάθος!». Τί εννοούσε ακριβώς με την φράση αυτή; Ποιο ήταν το μοιραίο λάθος;

*Η κατοπινή σύλληψη του Πλουμπίδη

Τα λάθη

                Στην εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του συνέτρεξε μόνο ένα λάθος ή περισσότερα και αν ναι ποια ήταν αυτά;

                Χρονολογικά θα μπορούσαμε να τα καταγράψουμε, όπως παρακάτω:

                1. Το πρώτο λάθος ήταν η αποστολή, με αεροπλάνο της γραμμής Παρίσι- Αθήνα και διαβατήριο Αργεντινής με ονοματεπώνυμο Ενρίκε Πανιόθ, τον Ιούνιο του 1950 από την ηγεσία του ΚΚΕ στην Ελλάδα του Νικ. Μπελογιάννη σε μια περίοδο, μετά την λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, κατά την οποία η Κυβέρνηση του Κέντρου (Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου- ΕΠΕΚ του Νικόλαου Πλαστήρα, Φιλελεύθεροι του Σοφοκλή Βενιζέλου, Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και άλλα κεντρώα μικροκόμματα) προσπαθούσε με νομοθετικές παρεμβάσεις να επιβάλει την πολιτική της λήθης, της ειρήνευσης και της ομαλότητας. Ενώ υπήρχε η Δημοκρατική Παράταξη και αργότερα η ΕΔΑ, η νόμιμη έκφραση του κινήματος, ο Ζαχαριάδης επέμενε στο τυχοδιωκτικό σύνθημα «το όπλο παρά πόδα», με την αναδιοργάνωση των οργανώσεων και την συγκρότηση παράνομων μηχανισμών, που έδιναν στην Κυβέρνηση, κάτω από τις πιέσεις και αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, την αφορμή να συνεχίζει τα στρατοδικεία και τις εκτελέσεις.

*Το σκίτσο του Πάμπλο Πικάσο με τον Μπελογιάννη

                2. Τη 12η Μαρτίου 1952 ο Νικόλαος Πλουμπίδης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, απέστειλε επιστολή στους συνηγόρους της υπόθεσης Μην. Γαλέο και Αγγ. Τσουκαλά, η οποία την επομένη δημοσιεύθηκε σε πολλές εφημερίδες. Στην επιστολή αυτή ο Πλουμπίδης εκτός των άλλων δήλωνε ότι αυτός ήταν ο καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ και όχι ο Μπελογιάννης, ανελάμβανε όλες τις ευθύνες και υποσχόταν να παρουσιασθεί στις αρχές για να δικασθεί αν μετατρέπονταν οι θανατικές καταδίκες. Αμέσως η ηγεσία του ΚΚΕ διέπραξε το δεύτερο και μεγάλο λάθος να καταγγείλει μέσω του Ραδιοφωνικού Σταθμού της «Ελεύθερης Ελλάδας» ότι η επιστολή είναι πλαστή και ο Ν. Πλουμπίδης είναι χαφιές της Αστυνομίας. Αργότερα η ηγεσία του ΚΚΕ αμφισβήτησε ακόμα και αυτή την εκτέλεση του Ν. Πλουμπίδη, παρά τις δημοσιευθείσες φωτογραφίες του νεκρού μετά την εκτέλεσή του, καταγγέλλοντας ότι οι αρχές τον είχαν φυγαδεύσει στο εξωτερικό. Ο ίδιος ο Μπελογιάννης δεν δήχθηκε την κατηγορία του χαφιέ για τον Πλουμπίδη. Οι συνήγοροι χρησιμοποιώντας την επιστολή αυτή, εάν δεν την χαρακτήριζε πλαστή το ΚΚΕ, θα μπορούσαν να ζητήσουν από τις αρχές την αναστολή της εκτέλεσης και την αναψηλάφηση της δίκης από τον Άρειο Πάγο και να κερδίσουν χρόνο με τη χρονοβόρα διαδικασία, η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα απέτρεπε την εκτέλεση. Τίθεται δε το εύλογο ερώτημα γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ προέβη στο λάθος αυτό; Κατά την Έλλη Παππά επρόκειτο για μια ψυχρά μελετημένη κίνηση, ήθελε να κλείσει όπως- όπως η υπόθεση. Να κλείσει με δύο νεκρούς. Έναν «χαφιέ», στον οποίο ο Ζαχαριάδης θα φόρτωνε όλη την ευθύνη για την απροθυμία των κομουνιστών  σε Αθήνα και Πειραιά να λάβουν μέρος  στον Εμφύλιο Πόλεμο. Και έναν ήρωα, που με τον ηρωικό του θάνατο θα κάλυπτε στην κοινή γνώμη, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, την ηλίθια και εγκληματική πολιτική «του όπλου παρά πόδα» των παράνομων κομματικών οργανώσεων και μηχανισμών. Και αυτό ακριβώς είναι το δεύτερο μεγάλο λάθος, που οδήγησε μοιραία στη δίκη και στην εκτέλεση. Ορισμένοι δε δεν αποκλείουν η  περίπτωση της θανατικής εκτέλεσης να απάλλαξε το ΚΚΕ και τον ίδιο τον Ζαχαριάδη, από έναν μελλοντικό διεκδικητή της θέσης του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ.

*Η επιστολή του Πλουμπίδη για να σωθεί ο Μπελογιάννης

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

                Είναι φανερό ότι αν δεν ζούσε η χώρα εκείνη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου μια έκρυθμη κατάσταση ανησυχίας, πάθους και έντασης μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και δεν συνέβαιναν τα τραγικά λάθη της πολιτικής «του όπλου παρά πόδα» ο Ν. Μπελογιάννης και οι τρεις σύντροφοί του, οι Δημήτριος Μπάτσης, Ηλίας Αργυριάδης και Νικόλαος Καλούμενος δεν θα εκτελούνταν.

     Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. «Οι δίκες και η εκτέλεση του Μπελογιάννη» του Μιχάλη Λυμπεράτου διδάκτορος Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

2. «Αναμνήσεις ενός συγκρατούμενου του Μπελογιάννη» του Τάκη Λαζαρίδη.

3. «Ποιοι και γιατί σκότωσαν τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του» του Τάσου Βουρνά.