*Απόσπασμα της άγνωστης έως σήμερα επιστολής του 1944
*Ανέκδοτη ιστορική επιστολή
από το 81 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ
στις 6 Σεπτεμβρίου 1944.
*Πείνα στερήσεις και αθλιότης.
*Γύμνια και ανυποδησία.
Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Το Διδυμότειχο, είχε την τύχη να απελευθερωθεί πολύ νωρίτερα από άλλες πόλεις, από την Γερμανική Κατοχή. Απελευθερώθηκε με επίθεση δυνάμεων της Αντίστασης στις 29 Αυγούστου 1944! Οι Γερμανοί αποχωρώντας άφησαν πίσω τους στερήσεις και αθλιότητα.
Τα γεγονότα εκείνων
των ημερών ήταν άκρως σημαντικά. Το απόγευμα της προηγούμενης μέρας 28
Αυγούστου 1944 είχαν απελευθερωθεί οι Φέρες του Έβρου, όταν οι Γερμανοί
κυκλώθηκαν από πλήθος λαού πολιτών και κυρίως νεολαίας. Αντιλαμβανόμενοι το
μάταιο της συνέχισης ενός αγώνα που είχε αρχίσει να χάνεται, κάποιοι παραδόθηκαν
αυτοβούλως.
Στο Διδυμότειχο
όμως, όπου υπήρχε σημαντική δύναμη Γερμανών χρειάστηκε να διεξαχθεί μάχη
μεταξύ των ανταρτών της Αντίστασης και των ναζιστών, που αρνήθηκαν να
παραδοθούν, όταν τους πρότεινε ο μητροπολίτης Ιωακείμ (κατά κόσμον Σιγαλές) και
επιτροπή προκρίτων. Στο Διδυμότειχο και τα πέριξ, υπήρχε το 81ο Σύνταγμα του
ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον Βαγγέλη Κασάπη- Κρίτωνα (σ.σ. το 81ο Σύνταγμα
υπήρχε και προ του πολέμου στον Έβρο και έτσι οι Ελασίτες ονόμασαν τις δυνάμεις
τους 81ο Σύνταγμα Πεζικού για λόγους ιστορικούς). Οι αντάρτες κύκλωσαν την πόλη
από το βράδυ της προηγούμενης μέρας.
Οι συγκρούσεις πήραν
έκταση και στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού, που βρίσκεται έξω από την
πόλη. Η μάχη κράτησε έως τη 1 μ.μ. Οι Γερμανοί που επιβίωσαν,
αποπειράθηκαν να διασχίσουν τον κάμπο και να φτάσουν στο ποταμό Έβρο για να
περάσουν στην Τουρκία. Οι νεκροί και οι πνιγμένοι, υπερέβησαν τους 30.
Οι αντάρτες είχαν 4 νεκρούς και 7 ελαφρά τραυματίες. Νεκροί ήταν οι Γουρίδης
Σταύρος (Μπάμπης) από την Ορεστιάδα, στρατιωτικός του 1ου λόχου,
Πολυσίδης Βαγγέλης (Βάγγος) διμοιρίτης από τους Πετράδες, Γκαρούδης Βαΐτσης εφεδροελασίτης
από το Ελληνοχώρι και Μπακλαβάρας Λευτέρης από το Σουφλί.
Τραυματίες ήταν οι Στεφάνου Χρίστος από το Σουφλί, Κόνσουλας
Δημήτριος από την Κορνοφωλιά, Καρπούζας Χαράλαμπος από το Σουφλί, Δελημπαλτάς
Γιώργος από το Διδυμότειχο, Τότιας Κωνσταντίνος από το Σουφλί, Σταματόπουλος
Παύλος από το Χειμώνιο και Γκίντσογλου
Κώστας από το Διδυμότειχο. Η κηδεία των φονευθέντων υπήρξε πάνδημη. Αλλά και οι
Γερμανοί θάφτηκαν. Οι τάφοι τους υπήρχαν σε ειδικό χώρο, δίπλα στο νεκροταφείο
Διδυμοτείχου.
Η 29η Αυγούστου 1944 ημέρα Τρίτη, ήταν η μέρα της λευτεριάς για το
Διδυμότειχο. Αμέσως μετά τη φυγή των Γερμανών τελέσθηκε δοξολογία στην εκκλησία
της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εκεί κοντά, που ήταν το στρατηγείο των ανταρτών, σε
ένα ακραίο καφενείο στις παρυφές της πόλης.. Μετά τη δοξολογία έγιναν στην
πλατεία ομιλίες από τον εξώστη του σχεδόν μοναδικού τότε υψηλού οικήματος του
αρτοποιού Παναγιώτη Ψωμά, στις οποίες αριθμητικά υπερτερούσαν οι ομιλητές του
ΚΚΕ.
Η απελευθέρωση του Διδυμοτείχου, επισφραγίσθηκε με παρέλαση ανταρτών
στους κεντρικούς δρόμους της πόλης και με μια παλλαϊκή γιορτή στο γήπεδο, όπου
συνέρρευσε ο κόσμος, για να παραστεί στην έπαρση της ελληνικής σημαίας.
Στις 31 Αυγούστου 1944, έγινε η κηδεία των Ελασιτών που σκοτώθηκαν στη μάχη απελευθέρωσης του Διδυμοτείχου. Η νεκρώσιμη τελετή έγινε στην πλατεία, αλλά την ώρα που ο Ιωακείμ διάβαζε το Ευαγγέλιο, ακούσθηκε ο βόμβος ενός αεροπλάνου. Αμέσως… διαλύθηκε η κηδεία, γιατί όλοι έσπευσαν να καλυφθούν!!! Ατάραχος έμεινε μόνο ο μητροπολίτης Διδυμοτείχου με το Ευαγγέλιο ανά χείρας. Το βράδυ μίλησε στην πλατεία ο «συναγωνιστής Λάμπρος» (Λάμπρος Κανακαρίδης) στέλεχος του ΚΚΕ. Την ώρα που μιλούσε, του έδωσαν ένα σημείωμα ότι οι Γερμανοί ξεκίνησαν από την Αλεξανδρούπολη και κατευθύνονται προς το Διδυμότειχο. Έπεσε πανικός και διαλύθηκε η ομιλία του κομμουνιστικού στελέχους. Και στις επόμενες μέρες συνεχίζονταν οι ομιλίες από στελέχη του ΚΚΕ.
Έτσι στις 6 Σεπτεμβρίου μίλησαν ο
γραμματέας της περιφερειακής οργάνωσης Αγαμέμνων Βασιλείου τέως πρόεδρος
Πρωτοδικών Έβρου, και οι δύο δικηγόροι Μιχάλης Παρασχίδης (κατά την Κατοχή γραμματέας Αχτιδικής Επιτροπής του ΚΚΕ) και Παναγιώτης
Τζεβελέκης για τη σημασία της ψήφου και τον τρόπο εκλογής μελών του Λαϊκού
Συμβουλίου της Αυτοδιοίκησης.
Στις 14 Σεπτεμβρίου επανήλθε στη Διδυμότειχο ο συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ Κρίτων (Βαγγέλης
Κασάπης) συνοδευόμενος από τέσσερις Βούλγαρους αξιωματούχους και μίλησε στην
πλατεία της Δημαρχίας. Στις 23 Σεπτεμβρίου κατέφθασε στο Διδυμότειχο και ο
Βούλγαρος συνταγματάρχης Γκεμιτζήεφ, ο οποίος μίλησε για διεθνοποίηση της
Μακεδονίας- Θράκης!!!
Αυτή με λίγα λόγια ήταν η κατάσταση στο Διδυμότειχο, που απελευθερώθηκε,
αλλά ελληνική κυβέρνηση δεν υπήρχε. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, μπήκε
στην Αθήνα στις 13 Οκτωβρίου 1944. Εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης πρέπει
να έφτασαν στο Διδυμότειχο ίσως τον Απρίλιο του 1945. Έως τότε υπήρχε η
λεγόμενη Αυτοδιοίκηση Έβρου ΕΑΜ- ΕΛΑΣ, που είχε κυκλοφορήσει ελληνικά
γραμματόσημα με δική της επισήμανση και τιμολόγηση σε… λέβα!!! Επίσης είχαν
ελέγξει όλα τα διαθέσιμα τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία
διένειμαν με δελτία.
Η κατάσταση όμως ήταν τραγική τις μέρες της απελευθέρωσης. Παντού
στερήσεις… Ανείπωτη αθλιότητα…
Η ανέκδοτη επιστολή του 81ου Συντάγματος Πεζικού προς το
Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής
Η κατάσταση φαίνεται πως έγινε άκρως πιεστική στο Διδυμότειχο και σε όλο
τον νομό Έβρου… Μοναδική συγκροτημένη αρχή ήταν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έτσι αποφασίστηκε
να στραφούν προς το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής στο Κάιρο, για ανθρωπιστική
βοήθεια. Στρατιωτική βοήθεια ήδη είχε φτάσει νωρίτερα, με πλοίο, που ξεφόρτωσε
τα όπλα στις εκβολές του ποταμού Έβρου.
Υπενθυμίζεται ότι η γνωστή συμφωνία της Καζέρτας είχε υπογραφεί αργότερα
στις 26 Σεπτεμβρίου 1944. Οι όροι της συμφωνίας αυτής, όριζαν ότι όλες οι
ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα, θα υπάγονταν στις διαταγές της
ελληνικής κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η οποία στη συνέχεια θα τις έθετε υπό
τις διαταγές του στρατηγού Ρ. Σκόμπυ, που θα ηγούνταν των βρετανικών
απελευθερωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΕΛΑΣ (ΚΚΕ) και
του ΕΔΕΣ (Ζέρβας) αναλάμβαναν την υποχρέωση να απαγορεύσουν στις ανταρτικές
μονάδες, οποιαδήποτε δράση, που θα απέβλεπε στην κατάληψη της εξουσίας.
Η αδημοσίευτη επιστολή από το Διδυμότειχο, που έχει ημερομηνία 6
Σεπτεμβρίου 1944, είναι καλογραμμένη και σε άπταιστη καθαρεύουσα, που σημαίνει
ότι θα είχε γραφεί από εγγράμματο άτομο. Δεν αποκλείεται συντάκτης να ήταν ο
επικεφαλής του ΕΑΜ Διδυμοτείχου Μιχάλης Παρασχίδης. Δεν γνωρίζουμε…
Δεν παύει όμως να αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο για την κατάσταση που
επικρατούσε στο Διδυμότειχο της απελευθέρωσης. Η επιστολή βρέθηκε στα Αμερικανικά
Εθνικά Αρχεία (συλλογή Vlanton) και είναι η ακόλουθη:
Ε.Λ.Α.Σ. Εν Διδυμοτείχω τη 6 Σεπτεμβρίου 1944
------
81 Σύνταγμα Πεζικού
-----------
Π
ρ ο ς
Το
Στρατηγείον Μέσης Ανατολής
Έχομε
την τιμήν να γνωρίσωμεν Υμίν ότι κατόπιν 7ημέρων επιθετικών επιχειρήσεων του 81
Συντάγματος Πεζικού, τη ενεργώ συμπράξει και ολοκλήρου του Λαού, ο Νομός Έβρου
κατώρθωσε να απελευθερωθή από τον
βάρβαρον φασιστικόν ζυγόν.-
Η
ελευθερία όμως αύτη ευρίσκει τον ηρωικόν Λαόν του Έβρου εις ελεεινήν και αθλίαν
κατάστασιν.-
Άπαντα
τα γεωργικά προϊόντα του έχουν διαρπαγεί ή καταστραφή υπό του κατακτητού. Ο
τόπος έχει τελείως αποστραγγισθή.-
Πείνα
στερήσεις και άλιωτης μαστίζουν τον λαόν.-
Γύμνια
και ανυποδησία αυξάνουν έτι περισσότερον τα δεινά του, και μάλιστα εις τα
πρόθυρα του χειμώνος.-
Όλαι
αι λαϊκαί τάξεις ευρίσκονται εις οικτράν κατάστασιν προ παντός δε οι πρόσφυγες
και οι τελείως άποροι. Οι υπάλληλοι ωσαύτως λόγω του εξευτελισμού του ελληνικού
χαρτονομίσματος δεν δύνανται να προμηθευθούν σχεδόν τίποτε εκ των αναγκαιούντων
αυτοίς ειδών και διατελούν ως εκ τούτου, εις αληθινήν απόγνωσιν.-
Εις
επίμετρον αι τελευταίαι πολεμικαί επιχειρήσεις πολλαπλασίασαν τας συμφοράς του
λαού του Έβρου.-
Λυσσών
ο κατακτητής εξ αιτίας των κτυπημάτων άτινα εδέχετο κατά την διάρκειαν των
επιθετικών ενεργειών μας, έκαυσε και κατέστρεψε παν ό,τι ηδύνατο εις σημείον
ώστε ο λαός να ευρίσκεται σήμερον εις αληθώς δεινήν θέσιν.-
Συμφορά
και ερήμωσις έχει απλωθεί απ άκρου εις άκρον του Νομού μας.-
Το
ν’ αντιμετωπισθούν αι άμεσαι αυταί και επιτακτικαί ανάγκαι του τόπου μας με μόνας
τας ιδίας του δυνάμεις άνευ της υμετέρας πολυτίμου συνδρομής, είναι πάντι
αδύνατον.-
Έχομεν
πεποίθησιν ότι οι ηρωικοί Σύμμαχοί μας μετά των οποίων διεξάγομεν σκληρόν αγώνα
κατά του κοινού εχθρού, θα ευαρεστηθώσι να έλθωσιν όσον το δυνατόν τάχιστα αρωγοί προς τον σκληρώς δοκιμασθέντα και
αναξιοπαθούντα σήμερον Λαόν του Έβρου, ίνα τω παράσχωσι την δέουσαν
ενίσχυσιν και ανακούφισιν εκ των δεινών
του.-
Οι
κάτοικοι του νομού Έβρου ανερχόμεναι εις 150.000 ψυχάς έχουσιν άμεσον ανάγκην
ιδίως
α)
τροφίμων ήτοι αλεύρων, ελαίου, βουτύρου, σάπωνος, ορύζης, ζυμαρικών, οσπρίων
και παντός άλλου απαραιτήτου δια την συντήρησιν είδους,
β)
γάλακτος δια τα παιδιά,
γ)
φαρμάκων,
δ)
πετρελαίου και βενζίνης και
ε)
ιματισμού και υποδήσεως,-
Υποβάλλομεν όθεν θερμοτάτην έκκλησιν προς Υμάς
όπως ευαρεστούμενοι, προς σωτηρίαν του μετά σκληράν πάλην απελευθερωθέντος λαού του Έβρου και προς
επούλωσιν των κατά την διάρκειαν του πολέμου προξενηθεισών πληγών του,
μεριμνήσετε και αποσταλώσι το ταχύτερον ανάλογοι ποσότητες, εκ των ανωτέρων
ειδών άνευ της παροχής των οποίων ο νομός Έβρου, αν και ελεύθερος, επαπειλείται
από καταστροφήν.-
Το 81 Σύνταγμα Πεζικού
*Αυτά που ζητούσε το 81ο Σύνταγμα Πεζικού από το Γενικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής
Δεν γνωρίζουμε αν το
Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ανταποκρίθηκε σ’ αυτήν την αγωνιώδη έκκληση και
έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στον νομό Έβρου. Εκεί πάντως, άρχισαν να μπαίνουν
αφανώς σε λειτουργία οι διαδικασίες του μεγάλου σπαραγμού που τα επόμενα χρόνια
βύθισε την Ελλάδα στο αίμα και την απελπισία. Πρώτη και άμεση ενέργεια με
εντολή του ΚΚΕ, ήταν αμέσως μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945)
να κρυφτούν όπλα στα ορεινά, βορειοδυτικά της Κορνοφωλιάς… Τραγικά χρόνια…
Εκλογές
για Λαϊκή Επιτροπή
Εν τω μεταξύ συνέβαιναν και άλλα
σημαντικά γεγονότα σύμφωνα με τις αναφορές των Αμερικανών.
Στα έγγραφα της συλλογής Vlanton, υπάρχει έγγραφο με ημερομηνία λήψης
της πληροφορίας 6 Σεπτεμβρίου 1994, στο οποία γνωστοποιείται ότι στον νομό
Έβρου «οι ηγέτες του EAΜ στον Έβρο, ως επί το πλείστον κομμουνιστές, υποστηρίζουν
μια «λαϊκή δημοκρατία». Την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου (οι Γερμανοί είχαν εκδιωχθεί
μέχρι τις 6 Σεπτεμβρίου) είχε προγραμματιστεί ότι αυτός ο λαός θα εξέλεγε
«διοικητικά όργανα σε χωριά και πόλεις σε όλη την απελευθερωμένη περιοχή», η
οποία περιελάμβανε όλο τον υπό γερμανική κατοχή Έβρο».
Δηλαδή
θα εξέλεγε την λεγόμενη Λαϊκή Επιτροπή, που θα την αποτελούσαν 5-15 άνδρες ή
γυναίκες της πόλης ή του χωριού. Αυτή θα είναι η ανώτατη αρχή, υπεύθυνη για
κάθε διοικητική δραστηριότητα και θα έχει την εποπτεία και τον έλεγχο κάθε
δραστηριότητας της πόλης. Θα πρέπει να υποβάλλει έκθεση στον λαό κάθε μήνα. Ο
λαός έχει το δικαίωμα να ανακαλέσει οποιοδήποτε μέλος αυτής (και οποιασδήποτε
άλλης) επιτροπής. Κάθε μέλος της Λαϊκής
Επιτροπής θα μπορούσε να παραπεμφθεί
ενώπιον του Λαϊκού Δικαστηρίου για οποιοδήποτε πλημμέλημα τυχόν θα διέπραττε.
Τα
Λαϊκά Δικαστήρια, θα εκλέγονται από τον λαό και θα ενεργούν ως δικαστικά όργανα
του λαού. Στις οι αποφάσεις τους θα μπορούν να ασκηθούν έφεση στον λαό απευθείας.
Μια ομάδα δικηγόρων εργάζονταν εκείνες τις μέρες επάνω σε ένα σύνολο κανόνων και νόμων, που θα ακολουθούνταν από τα λαϊκά δικαστήρια, με προβλέψεις κυρώσεων για την παραβίασή τους.
Η Λαϊκή Ασφάλεια ή Αστυνομία, είναι αυτή που θα εκτελεί τις εντολές της Λαϊκής Επιτροπής και του λαϊκού δικαστηρίου. Θα υπάρχει Εκπαιδευτική Επιτροπή, για την επίβλεψη των σχολείων και της εκπαιδευτικής, και θρησκευτικής προπαγάνδας.
Επίσης θα υπάρχει και Επιτροπή Θρησκευμάτων, για τη φροντίδα των εκκλησιών και της θρησκευτικής δραστηριότητας. Θα κατευθύνει και θα προωθεί την καλύτερη κατανόηση των καθηκόντων της θρησκευτικής εκπαίδευσης.
Την ίδια ημέρα, δηλαδή στις 10 Σεπτεμβρίου, προβλέπονταν επίσης η εκλογή αντιπροσώπων από κάθε πόλη ή χωριό για μια Γενική Συνέλευση για την κυβέρνηση της Ελληνικής Εθνικής Κυβέρνησης (η πηγή προσθέτει- σημείωναν οι Αμερικανοί στην αναφορά τους- ότι οι εντολές για την εκλογή αυτών των αντιπροσώπων έφτασαν στους ηγέτες του ΕΑΜ στον Έβρο πριν από την ανακοίνωση της Ενωμένης Εθνικής Κυβέρνησης της Ελλάδας. Δηλαδή οι ηγέτες του ΕΑΜ στον Έβρο τα γνώριζαν πριν το επίσημο ΕΑΜ ενταχθεί στην ελληνική κυβέρνηση στην εξορία). Κάθε άνδρας ή γυναίκα άνω των 17 ετών (ενδεχομένως των 18) έχει το δικαίωμα να ψηφίσει. Κάθε άνδρας ή γυναίκα άνω των 2Ο είναι επιλέξιμος για οποιοδήποτε αξίωμα. Στο Κάιρο όπου έφθασαν τελικά αυτές οι πληροφορίες στις 26 Σεπτεμβρίου 1944οι Αμερικανοί σημείωσαν ότι αυτό το σχέδιο περί των επιτροπών πόλεων και χωριών αντιστοιχούσε σχεδόν ακριβώς με τα σχέδια για την τοπική αυτοδιοίκηση, που σκιαγράφησε το EAM στον παράνομο Τύπο κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου του 1943!!!
Πολλά πράγματα δεν γνωρίζουμε για αυτές τις εκλογές. Ωστόσο από ένα έγγραφο, που έφτασε στο Κάιρο στις 30 Σεπτεμβρίου, πληροφορούμαστε ότι οι Αμερικανοί πράκτορες σχημάτισαν την εντύπωση ότι «οι ακραίοι αριστεροί ηγέτες του ΕΛΑΣ» δεν ήταν ευχαριστημένοι με τα αποτελέσματα των εκλογών στον Έβρο. «Η πλειοψηφία των εκλεγμένων ήταν δημοκράτες", έλεγαν. Οι εξτρεμιστές προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατήσουν τον έλεγχο. Υπάρχουν φήμες (σ.σ. μεταξύ τους) ότι ορισμένοι από τους γνωστούς δημοκράτες είναι μαύροι αντιδραστικοί και ότι ορισμένοι από αυτούς που έχουν εκλεγεί προσπαθούν να σαμποτάρουν τον αγώνα του λαού για τη νέα τάξη. Ισχυρίζονται ότι είναι οι σωτήρες της Ελλάδας, της Ευρώπης και του κόσμου. Ανοιχτά εξακολουθούν να υποστηρίζουν τη Λαϊκή Δημοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα είναι «αδίστακτοι». Η πλειοψηφία του λαού είναι συντηρητικοί δημοκράτες. Η μόνη ελπίδα του λαού έγκειται στην πλήρη απελευθέρωση της Ελλάδας και την άφιξη συμμαχικών δυνάμεων» έγραφαν οι Αμερικανοί. Είχε ήδη υπογραφεί η συμφωνία της Καζέρτας.
Στις 2 Οκτωβρίου 1944 στην Νέα Βύσσα, η φρουρά του ΕΛΑΣ συνέλαβε έξι πολίτες, μερικοί από τους οποίους ήταν νεοεκλεγέντες αξιωματούχοι. Ο λόγος της σύλληψης φαίνονταν να είναι, ότι μιλούσαν κατά του νέου καθεστώτος. Το ίδιο συνέβαινε και σε άλλες πόλεις. Εν τω μεταξύ το σφυροδρέπανο και η ρωσική σημαία βρίσκονταν παντού σε τοίχους και επίσημα κτίρια του νομού Έβρου. Ο ΕΛΑΣ άρχισε να έχει πολλά βουλγαρικά τουφέκια και άφθονα πυρομαχικά. Οι άνδρες του ήταν καλύτερα ντυμένοι από ό,τι ήταν πριν και όλοι φορούσαν γερμανικές στολές (που εγκατέλειψαν οι Γερμανοί κατά τη φυγή τους) με μόνα αλλαγμένα τα διακριτικά του πηλικίου. Τότε δηλαδή προς τα μέσα του φθινοπώρου 1944, υπολογίζονταν ότι οι ένοπλοι άνδρες του ΕΛΑΣ, έφταναν τις 5.000.
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
ΠΗΓΗ
Εθνικά Αρχεία ΗΠΑ, Συλλογή Vlanton (ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου