Η ιστορία του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου, Μάνης Διδυμοτείχου

*Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου, χρονολογημένη το 1821

 

 

 

Γράφει ο Κώστας Βαϊράμης

 

 

       Ο   Ιερός   Ναός  Αγίου Γεωργίου  Μάνης  Διδυμοτείχου,  είναι   ένα   μνημείο,  αδιάψευστος    μάρτυρας της    ιστορίας  του  χωριού,  γεμάτο  μνήμες. Αυτό θα  προσπαθήσουμε να  αναδείξουμε  και φυσικά τους   ανθρώπους που διακόνησαν σε αυτόν, ιερείς , ψάλτες , νεωκόρους  και  εκκλησιαστικές  επιτροπές.

Μετά την  κατάληψη  της  Κωνσταντινούπολης  από τους  Οθωμανούς  τον Μάιο του 1453 ο Μωάμεθ Β΄ για να διοικήσει το πολυεθνικό κράτος του, διαχωρίζει τους   κατακτημένους λαούς με βάση την θρησκεία (Χριστιανοί, Αρμένιοι, Εβραίοι, κ.λπ.) και παραχωρεί προνόμια στους υπηκόους του, τα οποία στο πέρασμα των χρόνων θα παραβιαστούν από τους  διαδόχους του. Ο Πατριάρχης ως ηγέτης της θρησκευτικής κοινότητας των Ρωμιών (έτσι αποκαλούνταν  οι   Χριστιανοί κάτοικοι της    Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο όρος Βυζάντιο χρησιμοποιήθηκε  από   τους  ιστοριογράφους αργότερα)  ήταν υπόλογος στο Σουλτάνο για την καλή συμπεριφορά του ποιμνίου του. Ο θεσμός της εκκλησίας εκτός από την θρησκευτική καθοδήγηση ανέλαβε και διοικητικές αρμοδιότητες που αφορούσαν τους βασικούς τομείς της καθημερινής διαβίωσης    (οικονομικές, φορολογικές, δικαστικές και  της   εκπαίδευσης).

Την  εποχή  αυτή, το 1456  σε  Οθωμανικά  φορολογικά έγραφα εντοπίζεται  ο  οικισμός Καδήκιοϊ η σημερινή Μάνη Διδυμοτείχου. («Η  πρώιμη Οθωμανοκρατία   στη  Θράκη» Γ. Βογιατζής).

 

Ο ναός του χωριού από το  1820

 

Η ύπαρξη  ναού στο χωριό μαρτυρείται από  την χρονολογία 1820 που είναι χαραγμένη στην πρώτη  Αγία  Τράπεζα του Ιερού Ναού Άγιου Γεωργίου Καδήκιοϊ- Μάνης και σε άλλη μαρμάρινη πλάκα (με τον ίδιο γραφικό   χαρακτήρα 1820) που υπάρχει  στο χώρο του Ιερού Βήματος. Πρόκειται για τα εγκαίνια του ναού, που προϋπήρχε του σημερινού. Στο  δάπεδο   του  Αγίου Βήματος υπάρχει επιτύμβια στήλη στην οποία  αναφέρεται  το όνομα του κτήτορα «ΔΡΟΣΟΣ»  (είναι  ο  ιδρυτής, που  πρόσφερε χρήματα  για το  κτίσιμο και τη διακόσμηση του ναού). Σ΄ αυτή τη στήλη διαβάζουμε: «ΕΚΗΜΗΘΗ  Ο ΔΟΥΛΟΣ ΤΟΥ  ΘΕΟΥ  ΔΡΟΣΟΣ  ΕΚΤΗΤΟΡΑΣ  ΤΗΣ  ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ   ΕΤΟΥΣ  1837».  Η  στήλη τοποθετήθηκε  εκ των υστέρων  στον υπάρχοντα ναό, στο πλακόστρωτο (ως ιστορικό  τεκμήριο  ή ως  δομικό  υλικό)  από τα κοιμητήρια  που  υπήρχαν δίπλα στο  ναό μαζί  με  άλλες  στήλες. 

*Εκοιμήθη ο δούλος του Θεού Δρόσος... 1837

Μαρτυρίες για  αυτόν  το  ναό είναι  και  οι δύο εικόνες: του Αγίου   Γεωργίου (η εικόνα  στο  προσκυνητάρι στο κεντρικό  ναό,  δεξιά) με χρονολογία «ΑΩΚΑ» (αρίθμηση  ελληνική) δηλαδή 1821 με την παρακάτω αφιέρωση :"ΓΕΓΟΝΕΝ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΤΩΝ ΤΙΜΙΩΝ, ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΥΡΟΥΔΗ ΓΚΛΑΜΑΔΑΝΗ ΤΗΣ ΤΕ ΣΥΜΒΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ» (με δυσανάγνωστο το όνομα του  αγιογράφου) και η εικόνα του Αγίου Μόδεστου με χρονολογία 1888. Η  αφιέρωση είναι  δυσανάγνωστη    λόγω  φθοράς  (Άγιος, προστάτης των ζώων, τον οποίο εόρταζαν με Αρτοκλασίες την  ημέρα της  εορτής του) .

 Υπάρχει και η  εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου  και  Ελένης  με δυσανάγνωστη αφιέρωση  και χρονολογία «ΑΩΙΗ»,  δηλαδή 1818,  δεν μπορούμε να την συνδέσουμε με ναό προγενέστερο καθώς δεν  έχει  σωθεί κάποια  μαρτυρία. Από την προφορική παράδοση  λέγεται όμως,  ότι το χωριό δεν ήταν στην τωρινή τοποθεσία.

Πιθανόν, ο ναός του 1820 να ήταν ένα ταπεινό κτίριο σε κατασκευή  με υλικά που γρήγορα φθάρθηκαν.

*Η άδεια του Αβδούλ Χαμίτ το 1901

Η  άδεια  του  Αβδούλ  Χαμίτ  Β΄

 

Χρονικά βρισκόμαστε  στην  εποχή  των  μεταρρυθμιστικών πράξεων  των Τανζιμάτ (1839-1856)   και  στο  Οθωμανικό κράτος άρχισαν   να  βελτιώνονται  οι κοινωνικές  και  οικονομικές συνθήκες  των υποδούλων.

  Για την κατασκευή ή ανακαίνιση των ναών χρειαζόταν επίσημη άδεια από την Υψηλή Πύλη   με την προϋπόθεση πως η εκκλησία βρίσκεται σε κυρίως χριστιανική περιοχή και μακριά από τζαμιά.

Έτσι, επί Πατριαρχίας στην Κωνσταντινούπολη του Ιωακείμ Γ’ (1901-1913) και με Μητροπολίτη Διδυμοτείχου τον Φιλάρετο Βαφείδη (1899-1928) γίνεται αίτηση στο Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ Β’  για να ανοικοδομηθεί η ετοιμόρροπη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καδήκιοϊ. Ο Σουλτάνος  δίνει την άδεια  για  να    κτιστεί  η   νέα εκκλησία. Η γραφή της άδειας είναι οθωμανική με χρονολογία του Ισλαμικού Ημερολογίου, που αντιστοιχεί στα 1901.

Διαβάζουμε  ένα  απόσπασμα: Το χωρίο έχει 135 σπίτια και ζουν 945 άτομα, ο ναός θα στοιχίσει 35.000 γρόσια, που δε θα ζητηθούν από την ενορία των Ρωμιών του χωρίου. Θα κτιστεί με πέτρα στα θεμέλια της παλιάς εκκλησίας με 3 πόρτες, 6 παράθυρα, 25 μέτρα μήκος, 15 μέτρα πλάτος και 9 μέτρα ύψος.

 Από την άδεια λείπει η λέξη κωδωνοστάσιο,  καθώς οι Οθωμανοί απαγόρευαν τη χρήση του. Στα επόμενα χρόνια  η καμπάνα κρεμάστηκε σε μια μουριά που υπήρχε στην αυλή του ναού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 κτίστηκε το υπάρχον καμπαναριό.

Η  ανοικοδόμηση  του ναού  διήρκησε  τρία  χρόνια, δεν  γνωρίζουμε τη συντεχνία των μαστόρων (τεχνίτες πέτρας ), που εργάστηκε. Για την   πέτρα που  χρησιμοποιήθηκε, υπήρχε λατομείο   στα  χωριά  Μεταξάδες    και  Πετράδες (οργανικά η πέτρα του ναού μας ταιριάζει με την πέτρα των Πετράδων ). Ο ναός βρίσκεται  στη κορυφή χαμηλού λόφου και κάτω εκτείνεται το χωριό. 

*Η ανάγλυφη εικόνα, των εγκαινίων του 1904

 

Εγκαίνια του νέου ναού 1904

 

            Η τελετή των εγκαινίων Σεπτέμβριος 1904, έγινε από τον  Μητροπολίτη Λιτίτσης Νικηφόρο. Το γεγονός  αυτό έχει  σωθεί  και στην  παράδοση του χωριού, καθώς ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου Φιλάρετος  για  την περίοδο 1903-1905 είχε κληθεί ως συνοδικός στην  Κωνσταντινούπολη και έτσι απουσίαζε  από τα εγκαίνια του ναού.

Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού στην  ανάγλυφη  εικόνα  του  Αγίου  Γεωργίου  είναι  χαραγμένο   με  κεφάλαια  γράμματα  το  κείμενο : «ΤΩΝ  ΕΥΣΕΒΩΝ  ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ  ΚΑΔΗΚΙΟΙ ……  ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ  ΕΝ   ΕΤΕΙ 1904΄΄  (στην  παραπάνω  εικόνα  είναι  αποτυπωμένη και   μικρή μορφή  ιερωμένου) . Στο κέντρο   της  Αγίας Τράπεζας διαβάζουμε τα ονόματα: του Φιλάρετου Μητροπολίτη Διδυμοτείχου, (1899-1928) του Νικηφόρου Μητροπολίτη Λιτίτσης(1897-1907) (στα 1790  η  έδρα της μητρόπολης μεταφέρθηκε  στο  Ορτάκιοϊ σημερινό Ιβαϊλοβγκράντ Βουλγαρίας)  και των τότε εφημέριων  του ναού π. Πασχάλης (Γκιντίδης) με αρχικάπ. Ε. (Ευάγγελος Παπαευαγγέλου) π. Φ.(Φώτης Μαυρουδής), επίσης η χρονολογία 1904 είναι χαραγμένη και στην πλαϊνή επιφάνεια της  Αγίας Τράπεζας πάνω από  την χρονολογία   1820, καθώς πάνω από την παλιά τοποθετήθηκε η νέα  Τράπεζα .

*Το εσωτερικό του ναού

Ο Ναός

 

Ο ναός αρχιτεκτονικά είναι τρίκλιτη βασιλικού ρυθμού με κεραμοσκεπή. Τρεις και τρεις σε σειρά κίονες ξύλινοι και επενδυμένοι με γύψο γίνονται κυλινδρικοί και καταλήγουν σε κιονόκρανα με ιδιαίτερη καλλιτεχνική κατασκευή, κρατούν με τόξα κοιλόκυρτα την σκεπή, άλλοι δύο κίονες ξύλινοι  εσωτερικά του Ιερού Βήματος  στηρίζουν και το  τέμπλο. Επίσης   δυο  ξύλινοι  δυτικά στηρίζουν  τον εξώστη του γυναικωνίτη.

 Η Αγία Τράπεζα  είναι μαρμάρινη στηρίζεται σε κολώνα και στην πάνω επιφάνεια της στις τέσσερις πλευρές φέρνει γράμματα χαραγμένα σε πολλές παράλληλες σειρές, τα οποία δεν  σχηματίζουν ευανάγνωστες λέξεις και όπως μας εξηγεί ο Αθανάσιος Γουρίδης στο βιβλίο του "Θρησκευτικά Μνημεία της Ιεράς Μητρόπολης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου": "η συνήθεια αυτή συναντάται σε πολλούς ναούς του  βορείου  και κεντρικού Έβρου αλλά και στις γειτονικές περιοχές της  Βουλγαρίας και μπορεί να συνδεθεί με την επιθυμία των πιστών (κτητόρων, αφιερωτών, ενοριτών και συνδρομητών) να αφήσουν το όνομα των  ιδίων και των τεθνεώτων προγόνων τους στην αιωνιότητα επάνω στο ιερότερο αντικείμενο του ναού". Στο κέντρο της Αγίας Τράπεζας χαραγμένα, εκτός από τα ονόματα των Μητροπολιτών  Φιλάρετος– Νικηφόρος  και των  Ιερέων π. Πασχάλη –π. Ε –π. Φ συνεχίζουν τα   παρακάτω γράμματα: ΝΓΝ   ΧΑΣΔΧΝΣΤ   ΧΖΤΧΛΓΜ   Μ Κ Φ   ΚΛΚΛΓΛΣ   ΠΚΝΣ  ΧΡΦΟΣ(πιθανόν ονόματα).

*Οι μητροπολίτες Φιλάρετος, Νικηφόρος....

Στον  κυρίως ναό  στο  κέντρο της  οροφής δεσπόζει  η  εικόνα  του  Παντοκράτορα. Το  τέμπλο είναι ξύλινο και  λιτό, στο πάνω μέρος έχει 2 σειρές από πολλές μικρές εικόνες Αγίων και στο κάτω μέρος οι μεγάλες εικόνες, έτσι  από τη  θέση  του κυρίως  ναού και  δεξιά  όπως βλέπουμε την Ωραία Πύλη( όπως προβλέπεται από το τυπικό) υπάρχει η εικόνα του Χριστού, δίπλα του Ιωάννη Βαπτιστή, αριστερά  της  Ωραίας Πύλης η εικόνα  της  Παναγίας με τον Χριστό νήπιο και δίπλα η εικόνα του πολιούχου του ναού Αγίου Γεωργίου, διαβάζουμε: «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΧΡΗΣΤΟΔΟΥΛΟΥ  ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗ».

*Η μαρμάρινη Αγία Τράπεζα

 Στη νότια πλευρά του ναού η μεταλλική πόρτα δίπλα στο καμπαναριό χρησιμοποιούνταν για την είσοδο των γυναικών στον εξώστη του γυναικωνίτη, ο οποίος ήταν κλειστός με καφασωτό. Η πόρτα  έχει περί τις 7 τρύπες από σφαίρες από την εποχή του  εμφυλίου πολέμου. Επίσης, γυναικωνίτης κλειστός με καφασωτό υπήρχε απότην κεντρική είσοδο του ναού προς  αριστερά. Στη δεκαετία του  50  αφαιρέθηκε  το  καφασωτό.

    Μεγάλη εργασία επισκευής  και  συντήρησης  της  στέγης έγινε  το  1952. Το δάπεδο του ναού ήταν  στρωμένο   με πέτρα και το 1957 μπήκαν τα σημερινά πλακάκια. Το  ίδιο έτος  γκρεμίστηκε  ο  τοίχος που  χώριζε  τον κυρίως ναό   με  το  νάρθηκα, για  να  μεγαλώσει  η  χωρητικότητα  του. 

Η Μάνη αυτήν την εποχή έχει 1285  κατοίκους (Απογραφή  1961). Μεταξύ 1978-80 προστέθηκε ημιυπαίθριος εξωνάρθηκας για να εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες στο εκκλησίασμα.

Ο   ναός στα  νεωτέρα  χρόνια  έχει δεχτεί παρεμβάσεις για την συντήρηση του, ενώ  προστέθηκαν αγιογραφίες στους τοίχους και καινούργια  στασίδια. Έχει γίνει  συντήρηση  στην τοιχοποιία εσωτερικά και εξωτερικά καθώς και στη σκεπή.

            Η προσεκτική  και επιμελημένη εργασία  αναπαλαίωσης  στο   Άγιο Βήμα  ήταν η αιτία για  να αποκαλυφθούν ιστορικά στοιχεία για το  ναό  και  το  χωριό.

*Τα παλαιά βημόθυρα της Μάνης, σήμερα κοσμούν την Μητρόπολη Διδυμοτείχου

            Τα  παλιά  Βημόθυρα   της  Ωραίας  Πύλης  του  ναού  και  εικόνα  του  Προφήτη  Ηλία έχουν  συντηρηθεί  και κοσμούν σήμερα την αίθουσα του  Θρόνου της  Μητρόπολης Διδυμοτείχου Ορεστιάδας και  Σουφλίου.

 

 

Εκκλησία  και  Σχολείο

 

Στην  ευθύνη του Πατριάρχη  στην Οθωμανική  περίοδο  ήταν και η εκπαίδευση των Ρωμιών  έτσι  δεν είναι τυχαίο το  γεγονός  ότι  εκτός  από την άδεια  της  εκκλησίας υπήρχε στο Ιερό για χρόνια και  η άδεια λειτουργίας του Σχολείου. Η τοπική εκκλησία   βοηθούσε    οικονομικά το σχολείο στα παραπάνω χρόνια. Έτσι το  πρώτο σχολείο του χωρίου κτίστηκε (1890) με χρήματα της εκκλησίας. Στην εργασία του Αρχιμανδρίτη Νικολάου Βαφείδη «Εκκλησιαστικές επαρχίες Θράκης» Φάκ.  434 της  Βιβλιοθήκης  της  Βουλής» αριθμός έγγραφου 10 της  περιόδου 1876-1884 διαβάζουμε: «Καδήκιοϊ: οικογ. 250 ,1 δημοτικό , 1 δάσκαλος, 35 μαθητές ,πόροι εκκλησία και αδελφότης". Έγγραφα δε του 1908 και του 1912 για πώληση χωραφιού του ναού και  διορισμό δασκάλου στο Σχολείο έχουν την ίδια σφραγίδα «Εφορεία Σχολής Καδήκιοϊ».

 

*Ο ιερέας Φώτης Μαυρουδής

Ιερείς

 

Παρακάτω καταγράφουμε  τους  ιερείς που  λειτούργησαν στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Καδήκιοϊ- Μάνης και   ενδεικτικές ημερομηνίες που εντοπίσαμε.

      Από το"Φάκ. 434 της  Βιβλιοθήκης  της  Βουλής της  περιόδου 1876 -1884    το υπ’ αριθμ. έγγραφο  38   που  περιλαμβάνεται   στην εργασία του Αρχιμανδρίτη  Νικολάου  Βαφείδη «Εκκλησιαστικές επαρχίες  Θράκης» αναφέρει ότι το  Καδήκιοϊ έχει  3 ιερείς χωρίς  τα  ονόματα  τους.

Ο παπά Χριστόδουλος αναφέρεται στο  έγγραφο αρ. 10  της παραπάνω εργασίας στον κατάλογο των πλουσιοτέρων και ισχυροτέρων κατοίκων των χωριών της Μητρόπολης Διδυμότειχου, ως ακολούθως:

*Οι Τσορμπατζήδες

Καδήκιοϊ:  παπά Χριστόδουλος , Τριαντάφυλλος, Παναγιώτης, Γκουντίνης, Στρατής .

Πιθανόν  είναι  ο Χατζηπαπάς, που θα βρούμε παρακάτω.

Από την έρευνα μας για πριν το 1900 βρίσκουμε τους παρακάτω ιερείς:

*Ο ιερέας Αλέξανδρος Λουκιπούδης

Ιερέας Κωνσταντίνος Ψωμιάδης,  το επίθετο αυτό άλλαξε σε Σακελλαρίδη  (ίσως  από τον τιμητικό  εκκλησιαστικό τίτλο «Σακελάριος»  που  δινόταν  σε  ιερείς).

Ιερέας Χριστόδουλος Σακελλαρίδης, εγγονός του παραπάνω και παππούς του  Βασιλείου Σακελλαρίδη, που θα βρούμε στα νεώτερα χρόνια.

Ιερέας  Χριστόδουλος Χατζηπαπάς, υπήρξε προσκυνητής στον Πανάγιο    Τάφο  το 1884,  όπως αναγράφεται  σε οικογενειακό ενθύμιο. Έτσι  πήραν  και  το επίθετο («Χατζής»  λέξη  αραβική. Με την  προσφώνηση  αυτή αποκαλούνταν οι προσκυνητές των Αγίων Τόπων).

Ιερέας  Μόσχος   Σκουρτούδης.

Για μετά το 1900 βρίσκουμε, στα  εγκαίνια  του  ναού  το    1904  τρεις  ιερείς:

Ιερέας Πασχάλης Γκιντίδης (1904-1913- 1920).

Ιερέας  Ευάγγελος Παπαευαγγέλου (1904 – 1910).

Ιερέας  Φώτιος Μαυρουδής (1904- 1920- 1923- 1935).

Η δεκαετία του 1910 ήταν μια τραγική περίοδος για το Θρακικό χώρο. Η εναλλαγή Τουρκικής και Βουλγάρικης κατοχής συνοδεύεται  με δολοφονικές ενέργειες, καταλήψεις ελληνικών σχολείων, εκκλησιών, διώξεις δασκάλων, ιερέων, κατατρομοκράτηση του Ελληνικού πληθυσμού. Ήταν η αιτία σύμφωνα με τις Πατριαρχικές πηγές  στα 1913- 14 να εγκαταλείψουν την περιφέρειατ ης Μητρόπολης Διδυμοτείχου 13.148 Έλληνες  (6 Απριλίου 1914 το Μαύρο Πάσχα των Θρακών) και άλλοι 5.368 στην Βουλγαρική κατοχή 1915-19.

Στην πραγματεία του καθηγητή Αθανάσιου Παπαευγενίου (Αδριανούπολη 1922)  “Η Ελληνική εκκλησία εν Θράκη Τούρκοι – Βούλγαροι 1912 – 1920 ” διαβάζουμε :«παπά Πασχάλης (Μάνη- Καδήκιοϊ) Οκτώβριος 1913. Μόλις διέφυγε τον θάνατον γυμνός, έχων ένδυμα περιβολής απλούν σάκκον σιτηρών, ανυπόδητος και εν οικτρά καταστάσει κατέφυγεν εις την Ιεράν Μητρόπολιν όπου και εφωδιάσθη με ιερατική αμφίεση. Έφυγεν εις Ελλάδα και επανήλθε το παρελθόν έτος μη ευρών όμως παρά μόνον συντρίμματα εκ της περιουσίας του. Απεβίωσε». Είναι ο παπά  Πασχάλης Γκιντίδης που με την οικογένεια του και άλλες 10 περίπου οικογένειες από το Καδήκιοϊ βρέθηκαν πρόσφυγες στον νομό Βοιωτίας.

Ο ιερέας Ευάγγελος Παπαευαγγέλου, επίσης, με την οικογένεια του και 14 οικογένειες από το Καδήκιοϊ ήταν πρόσφυγες στον Αμπελώνα (τότε Καζακλάρ) Λάρισας. Εδώ βρίσκουμε και στα 1916 τον παπά Ευάγγελο να λειτουργεί στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου  Αμπελώνα.

    Στη Μητρόπολη Διδυμοτείχου ο Μητροπολίτης Φιλάρετος Βαφείδης για την  περίοδο 1917-19 εξορίστηκε στο εσωτερικό της   Βουλγαρία. Στη θέση του οι Βούλγαροι τοποθετούν το σχισματικό Θεοδόσιο, ο οποίος υποχρεώνει τους ιερείς να μνημονεύουν το όνομα του και σε κάποιες περιπτώσεις στην τέλεση των ιεροπραξιών στα βουλγάρικα, ενώ τοποθετούνται και Βούλγαροι ιερείς. Στο διάστημα αυτό 1913-1919 δυο από τους τρείς ιερείς, παπά Πασχάλης και παπά Ευάγγελος βρίσκονται πρόσφυγες στην ελεύθερη Ελλάδα. Με την απελευθέρωση, Μάιος 1920,  επιστρέφει  ο  ιερέας Πασχάλης Γκιντίδης. Απεβίωσε τον επόμενο χρόνο. Ο ιερέας Ευάγγελος Παπαευαγγέλου πιθανόν είχε αποβιώσει  στον  Αμπελώνα Λάρισας.

Στα 1904, 1920, 1923  και 1935 εφημέριος στο ναό είναι  ο ιερέας Φώτης Μαυρουδής (απεβίωσε το  1939). Επίσης το 1935 βρίσκουμε  και  τον ιερέα Αλέξανδρο Λουκιπούδη (ο οποίος ήταν δάσκαλος το 1919- 21 στο χωριό). Οι δυο  παραπάνω εξυπηρετούσαν  και  το  διπλανό χωριό Δελήτιο (Ευγενικό). Ο ιερέας Αλέξανδρος Λουκιπούδης για  λόγους υγείας  αντικαταστάθηκε στο τέλος του 1950 (απεβίωσε το 1955)  από τον ιερέα Απόστολο Παπαδόπουλο  με  καταγωγή  από τους Μεταξάδες έως το τέλος  του  1953.

*Ο ιερέας Βασίλειος Σακελλαρίδης

Ι    ερέας Βασίλειος Σακελλαρίδης(1954  έως  1992). Ο  ιερέας  Βασίλειος Σακελλαρίδης γεννήθηκε στη Μάνη 26 Δεκεμβρίου 1919. Ήταν το τέταρτο παιδί του Βασιλείου και της Βαΐτσας. Πριν την γέννηση του είχε πεθάνει ο πατέρας του και έτσι πήρε το όνομα του. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο Μάνης. Η μεγάλη του αγάπη ήταν το διάβασμα και η ψαλτική.  Εργάστηκε  ως γραμματέας  στην  κοινότητα Ποιμενικού από τον  Οκτώβριο του 1951 . Θα χειροτονηθεί διάκονος  στις 3 Ιουνίου 1952  και την  επόμενη  μέρα πρεσβύτερος στον  Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Αθανασίου Διδυμοτείχου  από τον Μητροπολίτη Ιωακείμ. Εγγράφεται  στην  Δευτέρα τάξη στο  διετούς φοιτήσεως «Κατώτερο Εκκλησιαστικό  Φροντιστήριο» Θεσσαλονίκης. Αποφοίτησε με  απολυτήριο  18 και 8/13 τον  Ιούνιο 1953. Εφημέριος για κάποια διαστήματα στους ναούς των Καστανέων, Πετράδων και Σουφλίου. Ανέλαβε εφημέριος στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Μάνης τον  Ιανουάριο 1954  (αντικαθιστώντας  τον  ιερέα Απόστολο Παπαδόπουλο) και  υπηρέτησε για τριάντα  οκτώ  έτη έως το τέλος του ιερατικού του βίου το Φεβρουάριο του 1992. Η στεντόρεια φωνή του κάλυπτε και την καμπάνα της εκκλησίας το βράδυ της Αναστάσεως. Απεβίωσε πλήρης ημερών στις 9 Νοεμβρίου 2013 ετών 94. Σύζυγος  η πρεσβύτερα Καλούδα  το γένος Ντούδη Νικολάου απέκτησαν τρία παιδιά, το Θεόφιλο,  την  Βαΐτσα  και την  Ξανθή.

Ιερέας Αθανάσιος Ανδρούδης από 1992 έως το Μάρτιο 2011 με καταγωγή από το Ασπρονέρι.

Ιερέας Αθανάσιος Μαζαράκης   2011  για  ένα  3μηνο με καταγωγή από το Ευγενικό .

Ιερέας  Αθανάσιος Παπαχατζάκης με καταγωγή από Ισαάκιο  από  2011 έως  2012.

Ιερέας  Δημήτριος Ματζιαράκης με καταγωγή από Ελαφοχώρι  από  Αύγουστο  2012  έως 2015.

Από το 2015 εφημέριος στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Μάνης είναι ο Αρχιμανδρίτης Μύρων (Νικόλαος) Δεληγιαννίδης με καταγωγή από την Αλιστράτη Σερρών .

*Ο ιερέας Ανδρέας Γαλατούδης 

Ιδιαίτερα αγαπητός στην κοινωνία της  Μάνης  ήταν ο ιερέας  Ανδρέας  Γαλατούδης.

            Ο ιερέας Ανδρέας Γαλατούδης  του Ζήση και της Ευαγγελίας   γεννήθηκε   στα  1929  στη Μάνη.Ψάλτης από το 1960 έως το 1970 στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Μάνης δίπλα στον πατέρα του . Στις  24  Μαΐου 1970 χειροτονήθηκε διάκονος στην Καρωτή και στις  15  Ιουνίου  πρεσβύτερος   στο  Ιερό Ναό  Αγίου  Γεωργίου Μάνης από τον Μητροπολίτη Διδυμοτείχου Ορεστιάδας και Σουφλίου Κωνσταντίνο. Παρακολούθησε μαθήματα βυζαντινής μουσικής. Εφημέριος για ένα τρίμηνο στο  χωριό Θούριο και μετά για 15 χρόνια στο Ελαφοχώρι. Μετατέθηκε στο Διδυμότειχο ως Πρωτοπρεσβύτερος στην Εκκλησία της Παναγίας και μετά στην Ελευθερώτρια. Απεβίωσε το 2001. Ο δάσκαλος Πασχάλης Κοντός έγραψε στην νεκρολογία του ότι «στολίδια της  ιεροσύνης του, ήταν η σεμνότητα, η σοβαρότητα του χαρακτήρα του   και η μελωδική φωνή του».  Σύζυγός  του  η  πρεσβυτέρα  Τριάδα  το  γένος  Γερασούδη  Δημήτριου απέκτησαν δυο  παιδιά την  Στέλλα και τον Ζήση.

Από την ετυμολογία των επιθέτων βρίσκουμε, ότι  επώνυμα στην Μάνη μας παραπέμπουν σε ιερείς σε βάθος χρόνου όπως Παπαδούδης και Παπαλαμπίδης (οι έχοντες το επίθετο Παπαλαμπίδης όμως,  έλκουν  την  καταγωγή  τους  από  τα  χωριά  Καρωτή  και  Νεοχώρι).

Επίσης κάποιες οικογένειες γνωστές με παρωνύμια όπως:

Παπαχριστοδουλάδες αυτά τα παρωνύμια αφορούσαν τους Χατζηπαπάδες  από  τον   παπά Χριστόδουλο.

Παπασχαλάδες, αποκαλούνταν  οικογένειες  απόγονοι  του  παπά Πασχάλη Γκιντίδη.

Παπαβαγγελάδες, το παρωνύμιο αυτό χρησιμοποιείται για την  οικογένεια του Γκιντίδη Παναγιώτη του Γεωργίου και της Ελένης .  Η  Ελένη ήταν ένα από τα   εγγόνια του παπά Ευάγγελου (Παπαευαγγέλου). 

*Ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου Μάνης Διδυμοτείχου

    

Ψαλτές– νεωκόροι– εκκλησιαστικές επιτροπές

Το  ψαλτήρι  βρίσκεται σε  ξεχωριστή  θέση δεξιά και αριστερά στο κεντρικό κλίτος του ναού και σε υψωμένο  βάθρο.

 Οι  ψάλτες διδάσκονταν  την  ψαλτική συνήθως με την μέθοδο της αλληλοδιδακτικής. Τους διακρίνει η αγάπη για την βυζαντινή μουσική και   τα ονόματα  που βρίσκουμε είναι:

Δεκαετία του 1920 και 30 ο  Δελλούδης Γεώργιος (Δήμαρχος στην απελευθέρωση του  χωριού και της  μετονομασίας του  Καδήκιοϊ  σε Μάνη) και  από τη δεκαετία του 30 έχουμε τους Γαλατούδη Ζήση  και  Καμίδη Γεώργιο (δεξιός και αριστερός ψάλτης αντίστοιχα)  μέχρι το 1958 όπου και  παραιτήθηκαν μετά  από διαφωνία  με το  Εκκλησιαστικό Συμβούλιο. Τότε ανέλαβε ο Παλλίδης  Κων/νος. Οι  δυο προηγούμενοι επανήλθαν τον επόμενο  χρόνο (1959).  Από το 1960  οι : αριστερός ψάλτης Παλλίδης Κων/νος (για  52  χρόνια ) και  μέχρι   το  2010  και δεξιός  ο  Γαλατούδης Ανδρέας μέχρι  το 1970 οπότε θα χειροτονηθεί ιερέας.

        Από το  2011 μέχρι σήμερα ψάλτης  στο ναό είναι ο Πατικάκης  Απόστολος.

         Ο ψάλτης συνοδεύονταν  στην  ψαλτική   και  από πιστούς που τον βοηθούσαν στο έργο του, φτιάχνοντας  έτσι  χορωδία.

  Ο  νεωκόρος συμμετείχε  στην τέλεση και των Εκκλησιαστικών Μυστηρίων, ενώ στα καθήκοντα του ήταν ο καθαρισμός, ο  στολισμός του ιερού ναού το άναμμα των κανδηλιών (γι ‘αυτό στο  χωριό αποκαλούνταν καντηλανάφτης) και η κωδωνοκρουσία. Σε βάθος  χρόνου βρίσκουμε  στη δεκαετία  του  1940: τον Τζακίδη Ηλία και το Χριστούδη Λάμπρο έως το 1950, ο  Σακελλαρίδης Κωνσταντίνος  από 1950 έως 2000, ο Γερασούδης Αλέξιος έως  2005, ο Παπαδούδης Γεώργιος  έως  το 2015 και ο Δράμαλης Ζήσης μέχρι  2020.

Στην Εκκλησιαστική  Επιτροπή με θητεία τριετή  συμμετέχουν  τέσσερεις  λαϊκοί της ενορίας και  πρόεδρος  είναι  ο εκάστοτε εφημέριος. Ασχολείται με τις ανάγκες του ναού και τα οικονομικά, αποτελείται από ενορίτες με αυξημένο το αίσθημα της διάθεσης και της αφιλοκερδούς προσφοράς. Τα  ονόματα  είναι  πολλά  και τα  αρχεία  της  Εκκλησίας ελλιπή, δεν  θα  αναφέρουμε ονόματα  για  να μην αδικήσουμε παραλείποντας κάποιον, αρμόζουν όμως ευχαριστίες για την προσφορά τους  στην  εύρυθμη λειτουργία  του  Ναού.

Οικονομικά η εκκλησία στηρίζεται στα κτήματα που διαθέτει (περίπου 125στρέμματα σήμερα) που προέρχονται από δωρεές πιστών, τα οποία με δημοπρασία δίνονται προς ενοικίαση. Επίσης γινόταν και πωλήσεις αυτών.  Έσοδα   για το  ναό είναι  η  πώληση  κηρίων, τα  δικαιώματα  επί των  βαπτίσεων ,κηδειών,  μνημόσυνων, καθώς  και η περιφορά δίσκων.

        Στην πλατεία του χωριού υπήρχε  οίκημα της  εκκλησίας  με εμβαδόν   60 τ.μ.  και 50 τ.μ. αυλή το οποίο δινόταν προς ενοικίαση ως καφενείο μέχρι το 1964 (γνωστό  ως το  καφενείο  της  εκκλησία). Στα  επόμενα χρόνια    χρησιμοποιήθηκε  από το Σταθμό Χωροφυλακής Μάνης, τον 3ο Λόχο των ΤΕΑ  Διδυμοτείχου, σαν Αγροτικό Ιατρείο και γραφείο πολιτικού κόμματος.   Στα  1949- 1951  λειτούργησε  ως  Δημοτικό  Σχολείο μέχρι να  επισκευαστεί το   κτίριο   του  σχολείο  από τις φθορές που  υπέστη   στον εμφύλιο . Το 1991 έγινε ανταλλαγή με χωράφι 10 στρεμμάτων της  Κοινότητας Μάνης για να κτιστεί το κτίριο, που τώρα στεγάζεται ο Σύλλογος Γυναικών Μάνης.

Για  μεγάλες  εργασίες στο ναό γινόταν και πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων,  έτσι έγινε με την  επισκευή  της στέγης το 1952 (απ. 34/21-5-1952 Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, εκποιήθηκαν συνολικά 18  στρέμματα  σε χωράφια  και δυο οικόπεδα), καθώς και για να  τοποθετηθούν πλακάκια στο  δάπεδο του ναού το 1957 (απ. 1/7-1-1957 Εκκλησιαστικού  Συμβουλίου εκποιήθηκε οικόπεδο στην  πλατεία  του  χωριού).

Από ενορίτες τα νεότερα χρόνια έχουμε  δωρεά τον  πολυέλαιο,  χρηματοδότηση για το πλακόστρωτο  στην αυλή, ενώ χρηματικά  ποσά  δινόταν και ανωνύμως. Οι αγιογραφίες στους  τοίχους έγιναν  με αφιερώματα ενοριτών, ενώ πολλές εργασίες στο χώρο της εκκλησίας γινόταν αφιλοκερδώς.

 Χορηγίες για  εργασίες στο  ναό αναφέρονται  στα  πρακτικά  των ΕκκλησιαστικώνΣυμβουλίων  από την τότε Κοινότητα Μάνης , το  Υπουργείο  Μακεδονίας  Θράκης  και τον  Δήμο  Διδυμοτείχου.

Με  απόφαση  του  Εκκλησιαστικού  Συμβουλίου  (απ. 27/ 30  Δεκ 1952)  του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Μάνης  και μετά  από  έγγραφο  της  Μητρόπολης  Διδυμοτείχου Ορεστιάδας  και  Σουφλίου, δίνεται δωρεά  100.000 δραχμών στο  Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως για την κατασκευή  του Αγίου  Μύρου.  Το  ποσό  δείχνει  μεγάλο  αλλά  είναι  πριν  την υποτίμηση   του  1953. 

*Ανάσταση στη Μάνη Διδυμοτείχου

 

Αύλειος χώρος

Το 2006 κατασκευάστηκε υπερυψωμένο κιόσκι στην αυλή του ναού για τις ανάγκες εξωτερικών Λειτουργιών (Εορτή  Αναστάσεως – Εορτή Αγίου Γεωργίου).

Το 2016 ανακατασκευάστηκε η αποθήκη του ναού και αφού διακοσμήθηκε και επιπλώθηκε κατάλληλα, δημιουργήθηκε  ένας  καλαίσθητος χώρος κοινωνικών συναναστροφών.

Στην αυλή του ναού βρίσκονται οι τάφοι των ιερέων Φώτη Μαυρουδή και Αλέξανδρου Λουκιπούδη καθώς και  του Χατζήπαπα Αθανασίου (είχε δωρίσει χωράφι 2.5 στρεμμάτων με την επιθυμία να ταφή στην  αυλή της Εκκλησίας) και του Εμμανουήλ Λεοντάκη. Στην ΝΑ γωνία ο τάφος του Κελεσίδη Ευάγγελου του Αναστάσιου (απεβίωσε 1926) είναι ο μόνος που  απέμεινε  από το παλιό νεκροταφείο του χωριού που βρισκόταν μεταξύ Εκκλησίας και Σχολείου, δυστυχώς ισοπεδώθηκε και χάθηκε κάθε ίχνος όταν κατασκευάζονταν στρατόπεδο στη δεκαετία του ΄60.

Από το 1938 χρησιμοποιούνται τα τωρινά κοιμητήρια (πρώτη ενταφιάστηκε η  Αραμπατζή Λεμονιά 6/2/1938 ετών τεσσάρων) τα οποία το 1998 επεκταθήκαν. Στο χώρο αυτό το 2001 με δωρεά των  προσκυνητών Κελεσίδη Ιωάννη και της συζύγου του Ελένης, κτίστηκε το Κοιμητηριακό Παρεκκλήσιο της Αναστάσεως.

Από την δεκαετία του 1950 και για πάνω από 50 χρόνια στην Εκκλησία Αγίου Γεωργίου Μάνης κυριαρχούσαν οι μορφές των παπά Βασίλη Σακελλαρίδη, του ψάλτη Παλλίδη Κωνσταντίνου (της Ραλίτσας) και του καντηλανάφτη Κωνσταντίνου (Κουσταντούς) Σακελλαρίδη αδελφού του παπά Βασίλη.

Οι κάτοικοι της Μάνης διακρίνονταν ανέκαθεν για το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα τους  και γι’ αυτό η Εκκλησία ήταν πάντοτε γεμάτη από  πιστούς   τις   Κυριακές, τις Εορτές και  φυσικά  στις  Μεγάλες  Εορτές  της  Χριστιανοσύνης.

  Με τους πολέμους, τις  καταστροφές και τις  λεηλασίες,  έχουν χαθεί αρχεία και τεκμήρια που τόσο  πολύτιμα  μας  είναι για να μάθουμε  την  ιστορία  των  προγόνων  μας. Έτσι  με το  παρόν κείμενο μαζέψαμε τις  σκόρπιες  ψηφίδες  της  τοπικής   ιστορίας   πριν   χαθούν .

   Η   έρευνα  συνεχίζεται.

 

ΠΗΓΕΣ

*Πρακτικά  συνεδριάσεων  Εκκλησιαστικών Συμβουλίων Ιερού Ναού Αγίου   Γεωργίου Μάνης.

*Αρχείο Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού (εργασία Αρχιμανδρίτη Νικολάου Βαφείδη «Εκκλησιαστικές Επαρχίες Θράκης, Φάκ. 434 Βιβλιοθήκης Βουλής περί Θράκης»).

* Αθανάσιου Γουρίδη «Τα Θρησκευτικά Μνημεία της Ιεράς Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, Ορεστιάδας  και  Σουφλίου».

* Κωνσταντίνου Απ. Βακαλόπουλου «Διωγμοί  και Γενοκτονία  του  Θρακικού  Ελληνισμού»

* Σάββα Σαββίδη «Φιλάρετος Βαφείδης, ο σοφός Ιεράρχης».

 

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ   

*Ευχαριστώ θερμά τον κ. Π. Αθανασιάδη για την φιλοξενία,  άλλη μια φορά άρθρου μου, στον ιστότοπό του.

 

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΕΠΙΣΗΣ

 *Τον εφημέριο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Μάνης Αρχιμανδρίτη Μύρωνα Δεληγιαννίδη για την πολύτιμη βοήθεια του (να  προσθέσω, ότι με προσωπική του εργασία  έγινε η  αναπαλαίωση  του Αγίου  Βήματος).

 *Τον ιερέα  Αθανάσιο  Ανδρούδη που μου εμπιστεύτηκε σε φωτοτυπία τα Οθωμανικά  έγγραφα  Εκκλησίας και Σχολείου (τα πρωτότυπα τα είχε παραδώσει στο μακαριστό Μητροπολίτη Νικηφόρο Αρχαγγελίδη) που μετά την μετάφραση τους, αποδειχτήκαν ιστορικά κειμήλια  για το χωριό. 

*Για τις βιογραφικές σημειώσεις : του  ιερέα Βασιλείου Σακελλαρίδη ευχαριστώ τις  θυγατέρες του: Μπουζανάκη Βαΐτσα  και  Σακελλαρίδου Ξανθή και για τον ιερέα Ανδρέα Γαλατούδη τα  παιδιά του, Δράμαλη Στέλλα και  Γαλατούδη  Ζήση.

*Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όσους από τους συγχωριανούς μου, καθώς και  τον πάτερα  μου  Χρήστο  Βαϊράμη, οι οποίοι  με τις πληροφορίες τους βοήθησαν  στην διεξαγωγή της παραπάνω έρευνας.

 

Βαϊράμης  Κώστας