ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΩΞΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ. « ΦΑΚΕΛΟΣ ΚΥΠΡΟΥ»

*Από το ανόητο πραξικόπημα των χουντικών που χτύπησαν και το Προεδρικό Μέγαρο, 
άρχισε η τραγωδία της Κύπρου

 Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

Αμέσως μετά τη Τουρκική εισβολή και κατάληψη του 37% τους εδάφους της Κύπρου με τους «ΑΤΤΙΛΑΣ Ι» και «ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ» άρχισε, κατόπιν διαταγής του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, η συγκέντρωση όλου του υλικού, που αναφερόταν «εις το δημιουργηθέν αρχείον εις τας αιθούσας Επιχειρήσεων των Αρχηγείων των Ενόπλων Δυνάμεων, του Στρατού, του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, κατά την διάρκειαν της Ελληνοτουρκικής- Κυπριακής κρίσεως του 1974, αφορών εις πάσης φύσεως πληροφορίας και αλληλογραφίαν επί της κρίσεως..». Με την υπ. αριθ. 45/7-3-1975 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ανεστάλη για εθνικούς λόγους η δικαστική έρευνα και η ποινική δίωξη των υπευθύνων της Κυπριακής τραγωδίας.

Μετά από πολλές ταλαντεύσεις και αναβολές, που είχαν να κάνουν και με αντιδικίες των πολιτικών κομμάτων της εποχής εκείνης, μετά από πρόταση 129 Βουλευτών του ΠΑΣΟΚ προς τον Πρόεδρο της Βουλής για σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής αποφασίσθηκε ομόφωνα στις 21 Φεβρουαρίου 1986 από την Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων η σύσταση της Εξεταστικής Επιτροπής για τη δικαστική έρευνα και την ποινική δίωξη των υπευθύνων της Κυπριακής τραγωδίας, το άνοιγμα δηλαδή του «Φακέλου της Κύπρου». Στην απόφαση καθορίζονταν ότι έργο της Επιτροπής ήταν η συγκέντρωση και αξιολόγηση των στοιχείων της Κυπριακής τραγωδίας, προθεσμία έξι (6) μηνών για την υποβολή του πορίσματος και τονίζονταν οι εξουσίες και υποχρεώσεις της, χωρίς κανένα περιορισμό. Η προθεσμία αυτή παρατάθηκε, μετά από αιτήσεις της Επιτροπής, για πέντε φορές με αποφάσεις της Ολομέλειας της Βουλής των Ελλήνων.

*Μακάριος και Κίσσιγκερ. Ο ρόλος του δεύτερου αποτελεί μυστήριο και σήμερα.

Η συγκρότηση της Επιτροπής έγινε στις 3 Μαρτίου 1986 με απόφαση της Βουλής και συμμετείχαν 16 Βουλευτές από το ΠΑΣΟΚ, 11 από τη ΝΔ, 1 από το ΚΚΕ, 1 από τη Δημοκρατική Ανανέωση και 1 από τους Ανεξάρτητους με πρόεδρο τον Βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Μάρκο Νάτσινα. Στην πορεία των εργασιών της Επιτροπής υπήρξαν πολλές αντικαταστάσεις για διαφόρους λόγους των μελών της αρχικής συγκρότησης.

Η Επιτροπή πραγματοποίησε συνολικά 154 συνεδριάσεις, από τις οποίες οι 68 αφιερώθηκαν αποκλειστικά σε συζητήσεις διαδικαστικών θεμάτων και οι υπόλοιπες με εξέταση μαρτύρων. Από της 20ης Αυγούστου 1987, μετά από τροποποίηση του Κανονισμού της Βουλής, είχε ανατεθεί σε ένα τμήμα της Επιτροπής η δυνατότητα εξέτασης μαρτύρων. Συνολικά εξετάσθηκαν από την Ολομέλεια της Επιτροπής 86 μάρτυρες και από το τμήμα άλλοι 45.

Οι Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Μαύρος αντί κατάθεσης επέλεξαν τον τρόπο της αποστολής στην Επιτροπή επιστολής. Ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος αρνήθηκε να καταθέσει, επικαλούμενος την ευχέρεια που του παρείχε ο Κανονισμός της Βουλής και ο Δημήτριος Ιωαννίδης περιορισθείς να καταθέσει ότι αναλαμβάνει την ευθύνη για το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο αρνήθηκε να ολοκληρώσει την κατάθεσή του. Δεν εξετάσθηκαν ουσιώδεις μάρτυρες, που ήταν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας και γενικότερα υπήκοοι ξένων κρατών, προς αποφυγή δημιουργίας σοβαρών νομικών και πραγματικών προβλημάτων. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Επιτροπής παρουσιάσθηκαν πολλά προβλήματα, όπως επιλεκτικές διαρροές για κομματική εκμετάλλευση από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με αποκορύφωμα την αποχώρηση την 1η Ιουνίου 1988 των Βουλευτών της ΝΔ, που ήταν Αξιωματική Αντιπολίτευση, με ταυτόχρονη παράδοση υπογεγραμμένου κειμένου 107 σελίδων, με τίτλο  «Πόρισμα Βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας», πλην του πορίσματος της πλειοψηφίας.

*Πολλοί συλληφθέντες στρατιώτες και πολλοί αγνοούμενοι

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ  ΤΟΥ  ΠΟΡΙΣΜΑΤΟΣ

 

Περιλαμβάνονται διάφορα θέματα, όπως:

                1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

                Μικρή ιστορική αναδρομή, όπως γεωγραφική θέση της Κύπρου και έκτασή της, περιπέτειές της, πώλησή της κατά το 1878 από τους Τούρκους κατακτητές στην Αγγλία, Αγγλική αποικία, Δημοψήφισμα, πληθυσμιακή σύνθεση, Αγώνας Εθναρχίας κ.λπ.

                2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

                 Έννομη τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και νόμιμοι εκφραστές της καθώς και έννομη τάξη της Ελλάδας.

                3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄

                Δυνατότητες άμυνας της Κύπρου, μεταφορά από την Ελλάδα στην Κύπρο μιας πλήρους σύνθεσης Μεραρχίας και ανάκληση της.

                4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄

                Σχέδια βίαιης ανατροπής του Μακαρίου, η ΕΟΚΑ Β΄ και οι σχέσεις της με Εθνοφρουρά και Μακάριο.

                5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄

                 Ένταση Ελληνο-τουρκικών σχέσεων, επιστολή Μακαρίου τη 2α Ιουλίου 1974 και αξιολόγησή της από κυβέρνηση Αθηνών.

                6. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄

                Απόφαση για το πραξικόπημα και εκδήλωσή του, συμμετοχή Ξένων Δυνάμεων στην απόφαση για το πραξικόπημα και στην υλοποίησή της, αίτια και σκοπός του πραξικοπήματος, διαφυγή Μακαρίου και ισχυρισμοί εκτελεστών του πραξικοπήματος.

*Η ανεμπόδιστη απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο

                7. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄

                Τουρκική εισβολή, «ΑΤΤΙΛΑΣ Ι», κατάσταση Εθνοφρουράς και ΕΛΔΥΚ, άμυνα κατά της εισβολής, ενέργειες από Ελλάδα για υποστήριξη της Κύπρου, επιστράτευση των Μονάδων Εθνοφρουράς και ευθύνες για «ΑΤΤΙΛΑ Ι».

                 8. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄

                Γενική επιστράτευση στην Ελλάδα και παρεμβάσεις ΗΠΑ για εκεχειρία.

                 9. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι΄

                Μεταπολίτευση.

                10. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ΄

                 Ρόλος των ΗΠΑ, Βρετανίας και ΝΑΤΟ στην εξέλιξη των γεγονότων Ιουλίου και Αυγούστου 1974 και κατά τον «ΑΤΤΙΛΑ ΙΙ», πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές ενέργειες της Ελλάδας.

                11. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ΄

                Ψηφίσματα και αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών για την Τουρκική εισβολή.

                12. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ΄

                Οι ευθύνες της Τουρκίας.

                13. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΔ΄

*Εικόνα από την Κυπριακή τραγωδία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η Επιτροπή συγκροτήθηκε με αποκλειστικό σκοπό να διερευνήσει και να φέρει στην επιφάνεια τα αίτια της πιο πρόσφατης φάσης της Κυπριακής τραγωδίας από το 1967 έως το 1974 και μάλιστα με σημαντική καθυστέρηση. Παρά τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες η Επιτροπή πιστεύει ότι παρουσιάζει στην Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων ένα πόρισμα καλόπιστο, κρυστάλλινα διαυγές, βασισμένο μόνο στις μαρτυρικές καταθέσεις και τα υπόλοιπα αποδεικτικά στοιχεία, που κατόρθωσε να συγκεντρώσει. Γι’ αυτό η Επιτροπή αισθάνεται υπερήφανη για το πόρισμά της.

                Σημειώνεται ότι ο επιμερισμός των ευθυνών για τους χειρισμούς, που έγιναν, αναφέρεται στα επί μέρους ειδικά κεφάλαια  του πορίσματος και η Επιτροπή διατηρεί μία επιφύλαξη ότι δεν είναι δυνατόν από τη φύση των ερευνών να βεβαιώσει ότι δεν υπάρχουν άλλα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία πιθανόν να φώτιζαν και από άλλη οπτική γωνία την Κυπριακή τραγωδία. Επισημαίνεται ότι η Επιτροπή εξάντλησε όλες τις δυνατότητες που είχε.

                14. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ΄

*Ο Νικόλαος Ψαρουδάκης

ΜΕΙΟΨΗΦΙΕΣ

                α. Πρόταση Βουλευτού Επικρατείας Νικολάου Στ. Ψαρουδάκη.

                Αποδέχθηκε τα πολλά σωστά και δίκαια του πορίσματος, ιδία όσον αφορά τις ευθύνες του τότε Υπουργού Εθνικής Αμύνης Ευαγγέλου Αβέρωφ, της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, των ΗΠΑ, της Αγγλίας και της Τουρκίας. Ισχυρίζεται ότι η ευθύνη του Κων. Καραμανλή είναι κραυγαλέα και το πόρισμα που τον απαλλάσσει θα πάσχει εσαεί, κάτι που κατά τη γνώμη του η πλειοψηφία δεν μπορεί να αγνοήσει. Ο Καραμανλής είναι βαρύτατα υπόλογος απέναντι στη γενιά μας και στην ιστορία, κατά τον Νικόλαο Ψαρουδάκη.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΟΥ. Τα επιχειρήματα στρατιωτικής φύσης, που επικαλείται για την στοιχειοθέτηση της ευθύνης του Καραμανλή, κρίνονται επιεικώς ατεκμηρίωτα, αυθαίρετα και στερούνται κάθε σοβαρότητας, κρινόμενα ακόμα και από Εύελπι 1ης Τάξεως.

*Ο Αναστάσης Παπαληγούρας

β. Γνώμη του Βουλευτού Αν. Παπαληγούρα (ΝΔ) για τα κεφάλαια Ζ΄ και ΙΑ΄.

                Με λογικά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα ισχυρίζεται ότι δεν στοιχειοθετείται καμιά ευθύνη του Κων. Καραμανλή, γιατί εκτός της τραγικής κατάστασης στην Ελλάδα και στην Κύπρο η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας παρέλαβε μια κατάσταση, η οποία σε στρατιωτικό επίπεδο είχε ήδη κριθεί. Μόνο το διπλωματικό πεδίο δράσης απέμενε για να περισώσει ό,τι ήταν δυνατόν να περισωθεί. Και σ΄ αυτό επικέντρωσε τις προσπάθειές της, παράλληλα με τους λεπτούς χειρισμούς, που απαιτούνταν για την πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας στο εσωτερικό. Μετά τη δημιουργία του Τουρκικού προγεφυρώματος και τις σοβαρές ενισχύσεις των τμημάτων εισβολής, η Κύπρος δεν ήταν πια υπερασπίσιμη από την Ελλάδα.

*Ο Κώστας Κάππος

 γ. Γνώμη του Βουλευτού του ΚΚΕ Κωνσταντίνου Κάππου.

           Ο Κάππος επέρριψε ευθύνες στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα στον Ε. Αβέρωφ, γιατί, ενώ γνώριζε το πραξικόπημα, δεν ενημέρωσε τον Μακάριο. Ευθύνες επίσης επέρριψε στους Γ. Παπαδόπουλο, Δ. Ιωαννίδη και ηγεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων και εκτελεστές του πραξικοπήματος για ποινικά αδικήματα. Κατηγόρησε όλες τις κυβερνήσεις της περιόδου 1974 έως 1986, γιατί δεν επέτρεψαν τη δικαστική έρευνα. Τέλος- υπογράμμιζε- το Υπουργικό Συμβούλιο έχει χρέος να καταργήσει την πράξη 45/7.3.75 για αναστολή διώξεως των κατηγορουμένων του πραξικοπήματος της Κύπρου, ώστε να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι ενώπιον των Ελληνικών δικαστηρίων.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ  ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ

Το πόρισμα αυτό ψηφίσθηκε στις συνεδριάσεις της 29ης και 30ης Οκτωβρίου 1988, από την Ολομέλεια της Επιτροπής, απόντων τον Βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας, κατά κεφάλαια και στο σύνολό του κατά πλειοψηφία. Συγκεκριμένα 17 ναι έναντι 2 όχι.

*Το αποτέλεσμα αφρόνων πράξεων...

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

                Η δικαστική έρευνα και η δίωξη των υπευθύνων, ο αποκαλούμενος «Φάκελος της Κύπρου», όπως φαίνεται δεν θα αρχίσει ποτέ και καμιά συζήτηση δεν γίνεται πλέον. Πολλοί παράγοντες, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, επέδρασαν στην αναστολή  και στη διατήρησή της, εδώ και 42 χρόνια και άγνωστο για πόσο, της δικαστικής έρευνας. Ήδη οι περισσότεροι των κυρίων υπευθύνων του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974 στην Κύπρο έχουν αποθάνει. Το αρχείο των Ενόπλων Δυνάμεων για την Κύπρο, που συγκέντρωσε η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής, σφραγίσθηκε σε κιβώτια και κατά πληροφορίες φυλάσσεται σε αποθήκη της Βουλής. Εκφράζονται επιφυλάξεις για το εάν κάποτε ανοιχθούν τα κιβώτια θα έχουν όλα τα έγγραφα του συγκεντρωθέντος από την Επιτροπή υλικού.

       Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

ΠΗΓΕΣ

1. Πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής για την υπόθεση της Κυπριακής τραγωδίας του 1974.

 2. Η έκθεση του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Φρουράς 1974 του Σάββα Δ. Βλάσση.