20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941: ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ, Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ.

*Ο στρατηγός Τσολάκογλου (με τα γυαλιά) υπογράφει το πρωτόκολλο συνθηκολόγησης (φωτογραφία από τα γερμανικά αρχεία)

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

            Η ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων από την προέλαση των Γερμανικών στρατευμάτων στην Μακεδονία, φυσική συνέπεια της κατάρρευσης της Γιουγκοσλαβικής αντίστασης, έθεταν την Ελληνική Ανώτατη Ηγεσία ενώπιον του προβλήματος της αποχώρησης του Ελληνικού Στρατού από την Αλβανία, παρά την νικηφόρο απόκρουση της εαρινής επίθεσης των Ιταλικών στρατευμάτων [9-27 Μαρτίου 1941] και την σταθερή κατοχή της αμυντικής τοποθεσίας.

            Η αρξαμένη από την Αλβανία σύμπτυξη, λογικό ήταν να επιδράσει στο ηθικό των στρατευμάτων, την στιγμή κατά την οποία οι Γερμανικές κεραυνοβόλες νίκες και η ευρέως διαδιδόμενη φήμη ότι οι Γερμανοί άφηναν ελεύθερους τους συλλαμβανόμενους ή παραδιδόμενους στρατιώτες υπέσκαπταν τα θεμέλια της πειθαρχίας και της συνοχής. Έτσι η κατάπτωση του ηθικού επεκτεινόταν και στα στελέχη, τα περισσότερα των οποίων είχαν σχηματίσει την πεποίθηση ότι η παραπέρα συνέχιση του αγώνα δεν εξυπηρετούσε κανένα σκοπό. Από της 12ης Απριλίου επανειλημμένες αναφορές των Διοικήσεων της Στρατιάς Ηπείρου άρχισαν να αποστέλλονται προς την Κυβέρνηση και τον Αρχιστράτηγο Αλέξανδρο Παπάγο, με τις οποίες ζητούσαν την κατάπαυση των εχθροπραξιών. Ο Βασιλεύς Γεώργιος ο Β΄ ,η Κυβέρνηση και ο Αρχιστράτηγος σε απάντηση αυτών είχαν διατάξει την συνέχιση του αγώνα για λόγους εξυπηρέτησης των εθνικών συμφερόντων.

            Ο Αρχιστράτηγος δεν έπαυσε να τονίζει ότι δεν ήταν δυνατή η κατάπαυση των εχθροπραξιών οποιαδήποτε και αν ήταν η κατάσταση των Ελληνικών στρατευμάτων της Ηπείρου, εφόσον Βρετανικά στρατεύματα μάχονταν στην Κεντρική Ελλάδα και ότι δεν θα έπρεπε να απειληθούν αυτά ή να δυσχερανθεί η αποχώρησή των από την Ελλάδα από την κατεύθυνση Ιωάννινα- Μεσολόγγι- Αθήνα, την οποία θα άνοιγε η συνθηκολόγηση των στρατευμάτων της Ηπείρου και η κατάπαυση των εχθροπραξιών σε αυτό το Θέατρο Επιχειρήσεων.

            Την 15η Απριλίου ο Βασιλεύς με μήνυμά του προς την Στρατιά Ηπείρου έκανε έκκληση στον πατριωτισμό των Αξιωματικών και Οπλιτών για συνέχιση του αγώνα, ο δε Αρχιστράτηγος την ίδια ημέρα απέστειλε προς την Στρατιά Ηπείρου την ακόλουθη διαταγή: «Παρά την δυσχερή θέσιν, εις ην περιήλθεν ο Ελληνικός Στρατός ,ποιούμαι έκκλησιν και διατάσσω όπως δια λόγους υψίστου εθνικού συμφέροντος καταβάλετε πάσαν ανθρωπίνην προσπάθειαν δια συγκράτησιν τμημάτων, επαναφοράν πειθαρχίας και άμυναν του πατρίου εδάφους, βήμα προς βήμα. Η πατρίς αναμένει, ως πάντοτε, όπως οι Έλληνες Αξιωματικοί, από του ανωτάτου μέχρι του τελευταίου βαθμοφόρου, εκτελέσωσι μέχρι τέλους το καθήκον των».

            Ο Διοικητής του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου [ΤΣΗ] Αντιστράτηγος Ιωάννης Πιτσίκας κοινοποίησε προς τις Μονάδες το τηλεγράφημα του Βασιλέως και τη διαταγή του Αρχιστρατήγου και κάλεσε σε σύσκεψη τους Διοικητές των Α΄ Σώματος Στρατού [Α΄ΣΣ] Αντιστράτηγο Παναγιώτη Δεμέστιχα, Β΄Σώματος Στρατού [Β ΄ΣΣ] Υποστράτηγο Γεώργιο Μπάκο και Γ΄ Σώματος Στρατού [Γ΄ΣΣ] Αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου, κατά την οποία συντάχθηκε η παρακάτω έκθεση, που υπογράφηκε από όλους και αποφασίσθηκε η αποστολή στην Αθήνα του Υπαρχηγού του Επιτελείου του Συνταγματάρχη Θεοδώρου Γρηγοροπούλου για την ενημέρωση του Αρχιστρατήγου σχετικά με τη δημιουργηθείσα στρατιωτική κατάσταση. Η έκθεση είχεν ως εξής:

        «Η κατάστασις του Στρατού από απόψεως ηθικού και πειθαρχίας είναι κρισιμωτάτη. Από ώρας εις ώραν βαίνει επί τα χείρω. Οι σωματάρχαι διαβλέπουν μετά πόνου ψυχής ότι δεν θα προλάβωμεν να αχθώμεν εις την τελικήν τοποθεσίαν. Ο Στρατός θα έχη διαλυθή. Αίτια της καταστάσεως ταύτης ο κάματος, η κατάληψις των εδαφών μας και ο φόβος της αιχμαλωσίας υπό των Ιταλών. Φρονούμεν ότι είναι αδύνατος πάσα περαιτέρω αντίστασις. Ενδεχομένη διάλυσις του Στρατού θα δημιουργήση εσωτερικάς ανωμαλίας και ληστρικάς ορδάς με απεριγράπτους συμφοράς δια την χώραν. Το φάσμα της διαλύσεως παρουσιάζεται έκδηλον δια τας Μονάδας, αίτινες περιλαμβάνουν οπλίτας καταγομένους εκ των καταληφθέντων υπό του εχθρού εδαφών...».

            Τη 16η Απριλίου το ΤΣΗ έχοντας υπόψη την αποσύνθεση και την κατάπτωση του ηθικού απέστειλε στο Γενικό Στρατηγείο το εξής τηλεγράφημα: «Κατόπιν δημιουργηθείσης καταστάσεως, αδήριτος ανάγκη πολιτικής επεμβάσεως. Από ώρας εις ώραν κατάστασις χειροτερεύει».

            Παρά την παρέμβαση του Αρχιστρατήγου για επίλυση του προβλήματος εντός 2 έως 3 ημερών η Κυβέρνηση δεν αποδέχθηκε τη λύση της συνθηκολόγησης, γιατί ατιμάζει την Ελλάδα, εφόσον τα Βρετανικά στρατεύματα εξακολουθούσαν να μάχονται ακόμα στην Ελλάδα. Προτιμούσε δε να διαλυθεί ο Στρατός, να καταστραφεί, να αιχμαλωτισθεί, ακόμα και να ατιμασθεί, εφόσον δεν μπορούσε να ενεργήσει διαφορετικά, πάντως να μην πραγματοποιηθεί η συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς μέσω της Κυβέρνησης. Κατόπιν αυτού ο Αρχιστράτηγος διέταξε το ΤΣΗ να συνεχίσει τον αγώνα και να αποκλείσει κάθε σκέψη για συνθηκολόγηση.

*'Οταν όλα τελείωσαν. Οι Γερμανοί παρελαύνουν στην Αθήνα

ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΩΝ. ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ  ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ

            Τη 10.00 ώρα της 18ης Απριλίου έλαβε χώρα σύσκεψη υπό τη προεδρία του Βασιλέως, στην οποία παρέστησαν ο Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής, ο Στρατηγός Ουίλσων του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ο πρεσβευτής της Βρετανίας στην Αθήνα Πάλαιρετ, ο Αρχιστράτηγος κ.α. Παρά την εισήγηση του Αρχιστρατήγου για τη λήψη απόφασης, λόγω της κρισιμότατης κατάστασης των Μονάδων του ΤΣΗ, δεν λήφθηκε καμιά απόφαση για την αποχώρηση των Βρετανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα.

            Τη 14.00 ώρα συνήλθε το Υπουργικό Συμβούλιο, στο οποίο προσήλθε και ο Βασιλεύς, όπου ο Υφυπουργός Άμυνας Παπαδήμας ενημέρωσε τα μέλη του για την επικρατούσα στρατιωτική κατάσταση και ανέγνωσε τις αναφορές των Διοικητών των Σωμάτων Στρατού. Ενδεικτικά παραθέτουμε την αναφορά του Διοικητού του Β΄ΣΣ Υποστρατήγου Γεωργίου Μπάκου, που αντικατοπτρίζει την τραγική κατάσταση, η οποία είχεν ως εξής: «Ανέφερα επανειλημμένως και αναφέρω μετά παρρησίας, κατάστασις εξελίσσεται ραγδαίως επί τα χείρω. Διαρροή, ανυπακοή, εγκατάλειψις Αξιωματικών, επιτείνει παρ’ όλα τα ληφθέντα μέτρα και τυφεκισμούς. Εξορκίζω υμάς εν ονόματι του Θεού λάβετε άμεσον απόφασιν ίνα μη θρηνήσωμεν ερείπια άνευ προηγουμένου. Οιοσδήποτε νομίζει ότι δύναται να φέρη τον σταυρόν του μαρτυρίου ικανότερον εμού ας ορθολογισθή, ας συνεννοηθή, ας έλθη να κλαύση την καταστροφήν, διότι τα δάκρυα τα ιδικά μας εστείρευσαν».

            Ο Πρωθυπουργός Αλ. Κορυζής με έκδηλη αμηχανία παρίστατο και αφού αναβλήθηκε η λήψη απόφασης, πρότεινε την ανάληψη της Κυβέρνησης από άλλα πρόσωπα, περισσότερον δυναμικά, εννοώντας τους στρατιωτικούς. Ο Βασιλεύς δήλωσε ότι θα σκεφθεί, αλλά ήταν προφανές ότι από εκείνη την στιγμή ο Πρωθυπουργός βρισκόταν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Αφού μετέβηκε στην οικία του αποσύρθηκε αμέσως στο ιδιαίτερο δωμάτιό του και αυτοκτόνησε με το ατομικό του περίστροφο.

ΖΥΜΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΝΑΨΗ ΑΝΑΚΩΧΗΣ.

            Ο Διοικητής του ΤΣΗ, έχοντας υπόψη τις διαταγές του Αρχιστρατήγου, υπέβαλε το πρωί της 18ης Απριλίου προς το Γενικό Στρατηγείο και τον Πρωθυπουργό την ακόλουθη αναφορά: «Κατάστασις έφθασεν εις το απροχώρητον. Τμήματα Μεραρχιών εγκαταλείπουσι τοποθεσίας των. ΧΙ Μεραρχία καλύπτουσα Μέτσοβον διαρρέει. Προς Θεού ,σώσατε τον Στρατόν από τους Ιταλούς». Επί πλέον περί την 11.00 ώρα επικοινώνησε με τον Πρωθυπουργό, τον οποίο παρακάλεσε να δοθεί λύση εντός της ημέρας στο ζήτημα, γιατί είναι αδύνατη η παραπέρα συγκράτηση του στρατεύματος. Παράλληλα προς τις ανησυχίες των Διοικητών των Μεγάλων Μονάδων ο Διοικητής του ΤΣΗ δεχόταν επίμονη πίεση από τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα για λήψη αποφασιστικών μέτρων προς ριζική αντιμετώπιση της κατάστασης.

            Τη 19η Απριλίου οι Διοικητές των Α΄, Β΄ και Γ΄ Σωμάτων Στρατού με νέες αναφορές γνωστοποίησαν στο Διοικητή του ΤΣΗ την ανάγκη άμεσης λύσης της κατάστασης, ο οποίος με διαταγή του παρότρυνε αυτούς να συνεχίσουν τις προσπάθειες για τήρηση της τάξης, συνοχής και πειθαρχίας των Μονάδων, εν αναμονή ληφθησομένων αποφάσεων από την Κυβέρνηση. Παράλληλα υπέβαλε νέα αναφορά στον Αρχιστράτηγο, στην οποία εξέθετε την κατάσταση και ζητούσε την επείγουσα λήψη αποφάσεων, αρνούμενος να αναλάβει την προτεινόμενη από τους υφιστάμενούς του ανεξαρτοποίηση για συνθηκολόγηση με τον εχθρό.

            Ενώ ο Διοικητής του ΤΣΗ προσπαθούσε να συμμορφωθεί προς τις διαταγές του Αρχιστρατήγου και της Κυβέρνησης και να συγκρατήσει τις υπ αυτόν Μονάδες, οι Διοικητές των Α΄, Β΄ και Γ΄ Σωμάτων Στρατού, με πρωτοστάτη τον  Διοικητή του Β΄ ΣΣ και την ενεργό συμμετοχή του Μητροπολίτη Ιωαννίνων, αρχικά επιδίωξαν να πείσουν τον Διοικητή του ΤΣΗ για σύναψη άμεσης ανακωχής και μετά την άρνησή του αποφάσισαν να τον παραμερίσουν και να αναλάβει την πρωτοβουλία ο αρχαιότερος απ’ αυτούς Αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου, Διοικητής του Γ΄ ΣΣ, του οποίου οι Μονάδες στην περιοχή του Μετσόβου με μέτωπο προς Ανατολάς επρόκειτο να λάβουν πρώτες την επαφή με τα Γερμανικά στρατεύματα.

 *Από τα "Απομνημονεύματα" του στρατηγού Τσολάκογλου. Το πρώτο πρωτόκολλο, 

που υπεγράφη στο Βοτονάσι, στις 29 Απριλίου 1941

Η  ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ

            Μετά την απόφαση για ανεξάρτητη ενέργεια ο Αντιστράτηγος Γ. Τσολάκογλου τηλεφώνησε στο Διοικητή του ΤΣΗ Αντιστράτηγο Ι. Πιτσίκα την 05.45 ώρα της 20ης Απριλίου, Κυριακή του Πάσχα, και του ανήγγειλε ότι είχε την εξουσιοδότηση και των άλλων Σωματαρχών να συνάψει ανακωχή και την 06.00 ώρα θα απέστελνε προς τους Γερμανούς αντιπροσωπεία για να διαπραγματευθούν την σύναψη ανακωχής. Η αντιπροσωπεία επέστρεψε τις πρώτες απογευματινές ώρες με τον Γερμανό Υποστράτηγο  Ντήτριχ, Διοικητή της Σωματοφυλακής των SS «Αδόλφος Χίτλερ». Ο τελευταίος κόμισε το πρωτόκολλο ανακωχής, που υπόγραψε ο ίδιος και ο Τσολάκογλου στις 18.00 ώρα της 20ης Απριλίου 1941 στο Βοτονάσι Μετσόβου. Το πρωτόκολλο περιείχε ευνοϊκούς όρους για τον Ελληνικό Στρατό, όπως επάνοδος των ανδρών στις εστίες τους, μετά την παράδοση του οπλισμού των, οι Αξιωματικοί θα διατηρούσαν την εξάρτυση και τον οπλισμό τους τιμητικά μη θεωρούμενοι ως αιχμάλωτοι κ.ά.

            Την 21η Απριλίου υπογράφηκε δεύτερο πρωτόκολλο με δυσμενέστερους όρους παρά την αντίδραση του Τσολάκογλου, που διαμαρτυρόμενος υπόγραψε αυτό αναγκαστικά ως αιχμάλωτος πολέμου και όχι με την ελεύθερη κρίση του. Τέλος την 23η Απριλίου, μετά από παρέμβαση του Μουσολίνι προς τον Χίτλερ, όπως προκύπτει από ημερολόγια και εκθέσεις Γερμανών Στρατηγών της περιόδου εκείνης, υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη το τρίτο και οριστικό πρωτόκολλο με ακόμα δυσμενέστερους όρους για την Ελλάδα, μεταξύ του Γερμανού Στρατάρχου Γιόντλ, του Ιταλού Στρατηγού Φερρέρο και του Αντιστρατήγου Τσολάκογλου.

 *Ο Γεώργιος Τσολάκογλου με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

            Πολλά έχουν γραφτεί για την συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς από τον Αντιστράτηγο Τσολάκογλου με την σύμφωνη γνώμη και των Διοικητών των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού, παρά τις αντίθετες διαταγές του Διοικητού του ΤΣΗ Αντιστρατήγου Ι. Πιτσίκα, του Αρχιστρατήγου και της Κυβέρνησης. Η κατάσταση των Μονάδων της Στρατιάς Ηπείρου τραγική και απερίγραπτη ,όπως αναπτύχθηκε. Ο ίδιος ο Τσολάκογλου, Αξιωματικός με πολλά αριστεία ανδρείας σε όλους τους πολέμους, δικαιολόγησε στα απομνημονεύματά του την ενέργειά του ως ακολούθως: «Ευρέθην αντιμέτωπος ιστορικού διλήμματος. Ή να αφήσω να συνεχισθή ο αγών και να γίνη ολοκαύτωμα ή υπείκων εις τας παρακλήσεις όλων των ηγητόρων του στρατού να αναλάβω την πρωτοβουλίαν της συνθηκολογήσεως. Τολμήσας δεν υπελόγισα ευθύνας».

            Αρκετοί συνέδεσαν την ενέργεια με την ανάληψη της Πρωθυπουργίας και ακόμα και μέχρι σήμερα τον κατηγορούν ως Κουίσλινγκ. Την απάντηση έδωσε ο ίδιος ο Π. Κανελλόπουλος, που κατέθεσε ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη των δωσιλόγων. Στο βιβλίο του «Τα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου» γράφει ότι ο Γ. Τσολάκογλου δεν είναι δυνατόν να ονομασθεί Κουίσλινγκ. Εδέχθη να γίνει Πρωθυπουργός κατοχικής Κυβέρνησης ,αλλά δεν είχε προσυνεννοηθεί με τον εχθρό, όπως ο Κουίσλινγκ. Ο ίδιος και άλλοι Αξιωματικοί δέχθηκαν να σχηματίσουν Κυβέρνηση, παρότι εγνώριζαν ότι θα κατηγορηθούν, από καθαρά λόγους πατριωτισμού και γιατί πίστευαν ότι καλύτερα για τη χώρα θα ήταν μια Κυβέρνηση από Έλληνες, παρά από Γερμανούς ή Ιταλούς ή το χειρότερο από Βουλγάρους.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ

1.Το τέλος μιας Εποποιίας Απρίλιος 1941 της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού

2.Τα χρόνια του Μεγάλου Πολέμου του Π. Κανελλόπουλου

3.Απομνημονεύματα του Γ. Τσολάκογλου.  

Βλέπετε επίσης για την συνθηκολόγηση του 1941 στη θέση  http://sitalkisking.blogspot.gr/2014/03/1941.html