ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΡΟΥΜΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ

*Η εξαγγελία του δόγματος Τρούμαν στο Κογκρέσο

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

            Την 21η Φεβρουαρίου 1947 η Βρετανική Κυβέρνηση, που αντιμετώπιζεσοβαρή οικονομική κρίση, ανήγγειλε στην Ελλάδα ότι δεν μπορεί να συνεχίσει την παρεχόμενη προς αυτήν βοήθειά της και ότι αυτή θα διακόπτονταν από την 31η Μαρτίου.

            Περί αυτού είχεν ειδοποιήσει έγκαιρα την Κυβέρνηση ο στο Λονδίνο Στρατιωτικός Ακόλουθος της Ελλάδας και ότι η αποφασισθείσα διακοπή της οικονομικής βοήθειας θα είχε ως αποτέλεσμα και τη διακοπή του ανεφοδιασμού και της συντήρησης του υπό οργάνωση Ελληνικού Στρατού. Η Κυβέρνηση έσπευσε αμέσως τότε με επείγουσα έκκληση προς τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να ζητήσει την συνέχιση από μέρους των της οικονομικής βοήθειας προς αναπλήρωση του κενού, το οποίο θα δημιουργούσε η διακοπή της Βρετανικής βοήθειας.

ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ  ΔΟΓΜΑΤΟΣ   ΤΡΟΥΜΑΝ

  

            Τη 12η Μαρτίου 1947 κατόπιν της έκκλησης της Ελλάδας  ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν με διάγγελμά του προς το Αμερικανικό Κογκρέσσο εκήρυξε το δόγμα περί βοήθειας στα έθνη, τα οποία αγωνίζονταν για να σωθούν από την κομουνιστική περίπτυξη. Η κήρυξη του Δόγματος Τρούμαν αποτέλεσε την πανηγυρική έξοδο της πολιτικής των ΗΠΑ από τον απομονωτισμό του Δόγματος Μονρόε του 1823 προς μία παγκόσμια παρουσία Μεγάλης Δύναμης, που επρόκειτο να επηρεάσει τις παγκόσμιες εξελίξεις μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επρόκειτο για ένα δόγμα αντιπαράθεσης στο δόγμα της παγκόσμιας κυριαρχίας του κομουνισμού, που επιδίωκε τον τελικό του σκοπό μέσα από την ιδεολογική νίκη κατά του καπιταλισμού, ο οποίος καπιταλισμός με τη σειρά του επρόκειτο να πολεμήσει τον κομουνισμό, με τα όπλα της υπερέχουσας εθνικής ισχύος και αυτά των ανθρώπινων ελευθεριών.

            Η κομουνιστική ανταρσία στην Ελλάδα, η πρώτη ψυχροπολεμική σύγκρουση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, στην προσπάθεια καθόδου της Σοβ. Ένωσης στη Μεσόγειο και διάνοιξης της οδού προς τη Μέση Ανατολή, πυροδότησε την εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν, με πρώτες υποστηριζόμενες χώρες την ήδη εμπόλεμη Ελλάδα και την απειλούμενη Τουρκία, με τις πιέσεις για την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ των Στενών. Το Δόγμα Τρούμαν κατονόμαζε την Ελλάδα και την Τουρκία ως χώρες κλειδιά για την ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής από την Σοβιετική απειλή και κατ ΄ επέκταση της Ευρώπης και της Αμερικής. Πρακτικά το Δόγμα Τρούμαν εξασφάλιζε τις συμφωνίες μεταξύ Τσώρτσιλ και Στάλιν της Μόσχας περί ζωνών επιρροής στην Ευρώπη[9 έως 11 Οκτωβρίου 1944] και τις Συμφωνίες της Γιάλτας[4 έως 11 Φεβρουαρίου 1945],που οριοθετούσαν τις ζώνες επιρροής μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

*Με το δόγμα Τρούμαν, ο ελληνικός στρατός εφοδιάστηκε με σύγχρονα όπλα και υλικά

            Από το διάγγελμά του Χ. Τρούμαν επισημαίνουμε: Η υπόστασις του Ελληνικού κράτους απειλείται σήμερον υπό της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινων ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομουνιστών.....Η Ελληνική Κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν να αντιμετωπίση την κατάστασιν. Ο Ελληνικός Στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρώς εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και πολεμικόν υλικόν δια να αποκαταστήση το κράτος του νόμου επί Ελληνικού εδάφους....Αλλ΄ η κατάστασις είναι επείγουσα, απαιτούσα άμεσον δράσιν, τα δε Ηνωμένα Έθνη και οι συγγενείς Οργανισμοί δεν είναι εις θέσιν να παράσχωσι  βοήθειαν του απαιτουμένου είδους.....Εάν δεν βοηθήσωμεν την Ελλάδα και την Τουρκίαν κατά την μοιραίαν αυτήν ώραν, αι συνέπειαι θα είναι βαρυσήμαντοι δια την Ασίαν και την Ανατολήν. Οφείλομεν να αναλάβωμεν άμεσον και αποφασιστική δράσιν...

            Με το διάγγελμά του ο Χ. Τρούμαν ζητούσε τη χορήγηση 300 εκατομ. δολ. στην Ελλάδα και 100 εκατομ.  δολ.  στην Τουρκία, για την περίοδο, η οποία θα έληγε την 30η Ιουνίου 1948.Επί πλέον του χρηματικού ποσού ζητούσε την αποστολή Αμερικανικού πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού στις δύο χώρες για το έργο της ανασυγκρότησης και ανόρθωσης των. Το Αμερικανικό Κογκρέσο αποδέχθηκε πλήρως το εξαγγελθέν Δόγμα Τρούμαν, ενώ κολοσσιαία ήταν η απήχησή του στον αγωνιζόμενο κατά της ανταρσίας του ΚΚΕ Ελληνικό Λαό. Αποτέλεσμα της εξαγγελίας του Δόγματος Τρούμαν υπήρξε η ανάληψη από την 1η Ιουνίου 1947 από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ των δαπανών για τον Ελληνικό Στρατό. Συγκροτήθηκε Αμερικανική Αποστολή για την εφαρμογή και την παρακολούθηση του τρόπου χρησιμοποίησης της παρεχόμενης στην Ελλάδα βοήθειας .Στις 20 Ιουνίου 1947 υπογράφηκε, μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας, η συμφωνία για την εφαρμογή του Δόγματος Τρούμαν. Μέσω της συμφωνίας αυτής κατοχυρωνόταν ουσιαστικά η οικονομική, η πολιτική και η στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα.

ΣΧΕΔΙΟ   ΜΑΡΣΑΛ

            Το Δόγμα Τρούμαν υλοποιήθηκε στην Ευρώπη με το Σχέδιο Μάρσαλ, με ευθύνη του τότε Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζώρτζ Μάρσαλ.. Ήταν μια τεράστια οικονομική βοήθεια προς 16 συνολικά χώρες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Το Σχέδιο Μάρσαλ ήταν ένα πρόγραμμα οικονομικής στήριξης και ανάκαμψης, με σκοπό την ανοικοδόμηση της Ευρώπης, η οποία ακόμα προσπαθούσε να θεραπεύσει τις πληγές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από τα μετέπειτα γεγονότα αποδείχθηκε ότι ήταν η μεγαλύτερη και πιο επιτυχημένη επιχείρηση των ΗΠΑ να επέμβουν στην οικονομική και πολιτική ζωή της Ευρώπης.

            Το σύνολο της Αμερικανικής μη στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα μέχρι το 1952 ανήλθε σε 1.350 εκατομ. δολ. και της στρατιωτικής σε 2.300 εκατομ.  δολ. και με το πολεμικό υλικό το ύψος της συνολικής βοήθειας κατά το εν λόγω χρονικό διάστημα προσέγγισε τα 5 δισεκ. Δολ .Αξίζει να επισημανθεί ότι το σύνολο της βοήθειας [94%] χορηγήθηκε χαριστικά με διάφορους τρόπους, σε αντίθεση με άλλες χώρες.

*Η αντίδραση του ΚΚΕ υπήρξε άμεση και έντονη 

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ  ΤΟΥ   ΚΚΕ

  

            Η εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν θορύβησε την ηγεσία του ΚΚΕ, που προέβλεπε, μετά τις επιτυχίες του 1946 και την συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού, την επικράτηση της ένοπλης ανταρσίας εντός του 1947. Ταχέως εν τούτοις ο Ν. Ζαχαριάδης και οι επιτελείς του ανέκτησαν την αισιοδοξία τους .Μετά τις πρώτες εντυπώσεις κυριάρχησε η σκέψη ότι η ολοκλήρωση και η αξιοποίηση των αποφάσεων των ΗΠΑ θα απαιτούσαν χρονικό διάστημα αρκετών μηνών. Υπήρχε επομένως χρόνος για να επιτύχει το ΚΚΕ με τα ένοπλα τμήματά του την αποσύνθεση του Ελληνικού Στρατού και του κράτους, την ανατροπή του καθεστώτος και την κατάληψη της εξουσίας. Σε αλλεπάλληλες συσκέψεις του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ κρίθηκε ότι επιβαλλόταν η ένταση της πολεμικής προσπάθειας του Δημοκρατικού Στρατού και η επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης, εξάπλωσης και επικράτησης της ανταρσίας.

            Προς τούτο έπρεπε να εξασφαλισθεί μεγαλύτερη ενίσχυση και βοήθεια προς το ΚΚΕ από την Σοβιετική Ένωση και τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλκανικής Χερσονήσου. Την απάντηση αυτή έπρεπε να δώσει, κατά την αντίληψη του ΚΚΕ ,η Σοβ. Ένωση στο Δόγμα Τρούμαν. Οι ΗΠΑ όμως παρείχαν τη βοήθειά τους σε μια νόμιμη και επίσημη Κυβέρνηση. Αντίθετα η Σοβ. Ένωση, η οποία εκ των πραγμάτων ήταν υποχρεωμένη να τηρεί τα προσχήματα, ότι δηλαδή ήταν ξένη προς την κομουνιστική ανταρσία στην Ελλάδα, δεν μπορούσε να έλθει απροκάλυπτα και επίσημα σε βοήθεια του ΚΚΕ. Από την ανάγκη αυτή εξεπήγασε η σκέψη στην κομουνιστική ηγεσία για συγκρότηση Προσωρινής Κυβέρνησης, μιας Κυβέρνησης του Βουνού, την οποία η Σοβ. Ένωση και οι δορυφόροι της θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν ως τη μόνη ντε φάκτο νόμιμη Ελληνική Κυβέρνηση, προς την οποία θα παρέχονταν κάθε είδους ενίσχυση.

*Το δόγμα Τρούμαν συνετέλεσε στην περιστολή της ανταρσίας

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

            Κολοσσιαία και αποφασιστική υπήρξε για την Ευρώπη, αλλά ειδικότερα για την Ελλάδα, η εξαγγελία και η υλοποίηση στη συνέχεια του Δόγματος Τρούμαν για την αντιμετώπιση του κομουνιστικού κινδύνου. Με την παρασχεθείσα οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ στην πατρίδα μας και τον σχηματισμό πολυκομματικής Κυβέρνησης με την σύμπραξη όλων των εντός της Βουλής αστικών κομμάτων, με Πρωθυπουργό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη, αντιμετωπίσθηκε η κομουνιστική ανταρσία, αποκαταστάθηκε πλήρως η δημοκρατία στη χώρα μας και αποσοβήθηκε η εγκαθίδρυση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η αδέκαστη ιστορία των επόμενων χρόνων απέδειξε περίτρανα πόσο σημαντική  για την Ελλάδα ήταν η έκκληση της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης να ζητήσει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ.

Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

ΠΗΓΕΣ:

1. «Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949» της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού.

2.Εφημερίδα «Καθημερινή».

3.Περιοδικό «Εθνικές Επάλξεις» του Συνδέσμου Επιτελών Εθνικής Αμύνης.

Βλέπετε επίσης στη θέση  http://sitalkisking.blogspot.gr/2011/11/blog-post_16.html