«Τουρκικαί συμμορίαι εφόνευον και αφήρπαζον τους αραμπάδες»!!! Το δράμα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης, σε αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού

*Η ενδιαφέρουσα αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού για την άδικη εκκένωση της Ανατολ. Θράκης

 

*Άγνωστα και ανέκδοτα έγγραφα

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Στο Διδυμότειχο, στις 9 Νοεμβρίου 1922, συνέταξε την αναφορά του το Δ΄ Σώμα Στρατού για την βίαιη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922. Αυτό συνέβη όταν το Σώμα, διέβη τον ποταμό Έβρο και στρατωνίσθηκε στο Διδυμότειχο, όπου ανασυγκροτήθηκε ώστε να είναι ετοιμοπόλεμο αν το απαιτούσαν οι συνθήκες. Όμως δεν χρειάσθηκε ποτέ, αν και το ήθελαν πολλοί αξιωματικοί και στρατιώτες, να βαδίσουν προς την Κωνσταντινούπολη.

               Η διατεταγμένη από τις συμμαχικές δυνάμεις εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό και τον γηγενή χριστιανικό πληθυσμό, αποτέλεσε έκτοτε μιαν αγιάτρευτη πληγή. Αφετηρία της υπήρξε η  διάσκεψη των στρατηγών των συμμαχικών δυνάμεων στο Μουδανιά. Μια διάσκεψη που θεωρητικά μεν συγκλήθηκε για να υπογραφεί συνθήκη ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στην πράξη όμως υπέκρυπτε την εκκένωση.

*Οι στρατηγοί των συμμάχων στα Μουδανιά

 

                Ο Έλληνας αντιπρόσωπος στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης αρνήθηκε να την υπογράψει και αποχώρησε από τα Μουδανιά στις 27 Σεπτεμβρίου 1922,  αλλά η κυβέρνηση των συνταγματαρχών Γονατά και Πλαστήρα, υποχρεώθηκε λίγο αργότερα να καλύψει πολιτικά τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί στα Μουδανιά  και να αρχίσει η εγκατάλειψη των εδαφών της Ανατολικής Θράκης, από τον ακμάζοντα Ελληνισμό. Με άλλα λόγια η στρατιωτική κυβέρνηση της Αθήνας λίγες μέρες μετά τις αποφάσεις που ελήφθησαν στα Μουδανιά, αποφάσισε να προσχωρήσει η Ελλάδα στο πρωτόκολλο της ανακωχής, που είχαν υπογράψει στα Μουδανιά, οι σύμμαχοι και οι Τούρκοι. Κάποιοι στρατιωτικοί σκέφθηκαν να βαδίσουν κατά της Κωνσταντινούπολης, αλλά ο Βενιζέλος έσπευσε να βάλει φρένο στις προθέσεις τους με το ακόλουθο τηλεγράφημα:

               «Σας παρακαλώ να ανακοινώσητε Επαναστατικήν Επιτροπήν εις απάντησιν τηλεγραφήματος Υπουργείου ότι πάσα ιδέα προελάσεως μέχρι Βοσπόρου αποκλείεται εφ’ όσον τούτο θα μας έφερε εις οξείαν αντίθεσιν και σχεδόν βεβαίαν σύγκρουσιν προς Συμμάχους Δυνάμεις, άς ο μεν Κεμάλ δύναται αδεώς να προκαλεί μάλιστα κατόπιν της νίκης του, ημείς δε ως εκ της νησιωτικής θέσεώς μας δεν θα ηδυνάμεθα ακινδύνως να προκαλέσωμεν εν ουδεμιά περιπτώσει και μάλιστα μετά ήτταν μας εν  Μ. Ασία».

               Ας δούμε όμως το πλήρες κείμενο της ιστορικής αυτής αναφοράς, η οποία εναπόκειται στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών:

 

 

Αριθ. Ε.Π. 15324/4540/ΙΙ                                                                Διδυμότειχο 9 Νοεμβρίου 1922

Επιτελείον Γραφείον ΙΙον                                                                                                                     

Το Δ΄ Σώμα Στρατού

Προς

ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΙΑΝ ΘΡΑΚΗΣ

Γραφείον ΙΙον

Αλεξανδρούπολιν

-----------------------

                                             Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω υμίν τα κάτωθι εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθ. 3112/4284/ΙΙ Δ/γής υμών:

               Ο χριστιανικός πληθυσμός Ανατ. Θράκης κατελήφθη υπό παγερού τρόμου μαθών την απόφασιν των Δυνάμεων περί νέας υποδουλώσεως και παραδόσεως του εις χείρας των τούρκων. Ούτος έχων πικράν και μακράν πείραν των τουρκικών θηριωδιών προυτίμησε να θυσιάση τας οικίας του και τα ανθούντα χωρία του και ό,τι δια μακρών κόπων είχεν αποκτήσει  εγκαταλείπων ταύτα εις την διάθεσιν του κατακτητού, εγκαταλείπων ταύτα εις την διάθεσιν του κατακτητού, όπως αποφύγη την τουρκικήν μάχαιραν.

               Ήτο απολύτως αδύνατον να μεταπεισθώσιν οι δυστυχείς ούτοι όπως παραμείνωσιν εις τας εστίας των, διότι η μεγίστη συμφορά των Μικρασιατών εις την παραλίαν της Σμύρνης και των λοιπών εκεί πόλεων, υπό τας όψεις μάλιστα ισχυρών ευρωπαϊκών στόλων, εδίδαξεν αυτούς να μην εμπιστευθώσιν επ’ ουδενί λόγω, την ζωήν των εις τους τούρκους.

               Την συμφοράν του ταύτην επεδείνου η συνθήκη των Μουδανιών, καθ’ όσον η δια ταύτης δοθείσα αυτώ προθεσμία τον ηνάγκασε ν’ απέλθη εκ των εστιών του εγκαταλείπων τα πάντα, επιτραπέντος αυτώ όπως συμπαραλάβη μόνο ότι ήταν ικανός   να φέρη δια των χειρών του. Έντρομοι απήρχοντο πάντες από των πρώτων ημερών της υπογραφής της συνθήκης οδοιπορούντες υπό το δριμύ θρακικόν ψύχος και τας συνεχείς φθινοπωρινάς βροχάς, με κατεύθυνσιν προς την Δυτ. Θράκην. Η αποχώρησίς των διενεργήθη κατά συνεχείς και ατελειώτους φάλαγγας οδοιπόρων, ών έν μέρος ωδήγει και αριθμόν τινά αραμπάδων.

*Οι ατελείωτες φάλαγγες οδοιπόρων και αραμπάδων

               Επί ενός εκάστους τούτων εφορτούντο τα είδη πρώτης ανάγκης περισσοτέρων οικογενειών, το πλείστον όμως των μεταγωγικών τούτων μέσων λόγω των μεγάλων αποστάσεων, άς διήνυον και των δυσαναλόγων φορτίων των εθραύοντο καθ’ οδόν και ούτω το μεγαλύτερον μέρος των προσφύγων κατέφθανον εις Δυτικήν Θράκην με τας χείρας τελείως κενάς. Η Γαλλική Εταιρεία των Ανατολ. Σιδηροδρόμων προ των οφθαλμών της οποίας εξηπλούτο μέλαινα η δυστυχία χιλιάδων ανθρώπων, ού μόνον δεν ήλθεν αυτοίς αρωγός, αλλά τουναντίον ανενδότως δύναται τις ειπείν μέχρι τέλους ηρνείτο την αίτησιν των αρμοδίων αρχών δια την συγκρότησιν ειδικών συρμών προς μεταφοράν των προσφύγων. Ως εκ τούτου οι εκ Θράκης αναχωρούντες χριστιανοί ηναγκάζοντο να πορεύωνται δι΄ερήμων  και δασωδών οδών, γινόμενοι στόχος επιθέσεων τουρκικών συμμοριών, αίτινες σχηματιζόμεναι εκ των εκάστοτε παρακειμένων τουρκικών χωρίων εφόνευον και αφήρπαζον τους αραμπάδες με τα επ΄ αυτών αντικείμενα. Ούτω π.χ. τούρκοι έχοντες ορμητήριον το Τσερκές Μουσελίμ εφόνευσαν την 5^ην Οκτωβρίου 10 χριστιανούς πρόσφυγας , ετραυμάτισαν δε ένα ενωμοτάρχην και δύο χωροφύλακας, οίτινες απηλευθερώθησαν από τας χείρας των τούρκων κατόπιν υπό στρατ. Αποσπασμάτων διερχομένων εκείθεν.

               Εις Μπουγιούκ Ζαλούφ της περιοχής Μ. Γεφύρας οι εκεί τούρκοι, επετέθησαν κατά 50 ελληνικών οικογενειών αποκεκλεισμένων εκεί λόγω ελλείψεως μεταφορικών μέσων και του φόβου προσβολής των υπό των τούρκων.

               Επίσης εις Μαργίσταν έλαβε χώραν επίθεσις τούρκων κατά οδοιπορούντων προσφύγων, τραυματισάντων και απαγαγόντων νεάνιδας.

               Επί της οδού Χαριουπόλεως- Μουσελίμ τούρκοι συνέλαβον πολλάς αμάξας κατακρεουργήσαντες τους επ’ αυτών πρόσφυγας, άπαντες κάτοικοι της Μαργίστης. Ένοπλοι τούρκοι ελλόχευον εις διάφορα σημεία της οδού Χαριουπόλεως- Μ. Γεφύρας, ένθα λόγω των βροχών η διάβασις ήταν δυσχερής και προυκαλούντο συγκεντρώσεις προσφύγων και επετίθεντο κατά των σημείων τούτων  φονεύοντες και  διαρπάζοντες.

Εις Σπαρτίκιοϊ τούρκοι ετραυμάτισαν πρόσφυγας και ήρπασαν τους αραμπάδες.

*Εικόνα της δραματικής φυγής, με άκρως δυσμενείς καιρικές συνθήκες

Υπό τοιαύτας συνθήκας απεχώρει ο χριστιανικός πληθυσμός εξ Ανατολ. Θράκης. Επί της θλίψεως λόγω του εκπατρισμού του προσετίθεντο αι εκ των τουρκικών επιθέσεων συγκινήσεις, η επί εβδομάδας ολοκλήρους υπό τας βροχάς και το ψύχος διαμονή των, η επί ημέρας νηστεία των λόγω των οποίων οι μεν ασθενέστεροι και τα παιδιά απέθνησκον εν μέση οδώ, οι δε λοιποί συντετριμμένοι μόλις κατώρθωνον να συρθώσιν επί της Δυτικής όχθης του Έβρου.

Τα ολίγα ταύτα συγκεκριμένα επεισόδια εγένοντα ημίν ι. Αλλά τίνες ακριβώς  εις τα προς τον Εύξεινον μέρη (Μήδειαν, Βιζύην κ.λ.π.) έχουσι συμβή φρικαλεότητες, μόνον μία επισταμένη έρευνα ήθελεν αποκαλύψει.

(υπογραφή δυσανάγνωστη)

ΣΤΡΑΤΙΑ ΘΡΑΚΗΣ

Αριθ. Εμπιστ. Πρωτ. 4261

Ελήφθη τη 11-11- 1922

Αριθ. Εμ. 1417/ΙΙ

11-11- 22

*Έτσι κλείνει η αναφορά του Δ΄ Σώματος Στρατού για τα γεγονότα του Οκτωβρίου 1922

Η αναφορά αυτή του Δ΄ Σώματος Στρατού, υπερβαίνοντας τον συνήθη τρόπο γραφής των στρατιωτικών εγγράφων, μεταφέρει τον επιβαρυμένο ψυχισμό, όσων ζούσαν εκ του σύνεγγυς, τα θλιβερά εκείνα γεγονότα και κυρίως των στρατιωτικών, γιατί οι σύμμαχοι της Αντάντ, τους έδεναν τα χέρια για την προσπάθεια επιβολής δυναμικών  λύσεων.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης