Η ΑΕΚ «βασίλισσα» της Ευρώπης, το 1968

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/935208/article/epikairothta/ellada/h-aek-vasilissa-ths-eyrwphs

*Όσα χρόνια κι αν περάσουν, το ελληνικό μπάσκετ θα θυμάται και θα τιμά το έπος της ΑΕΚ του 1968. Ο θρίαμβος ήταν μια αναπάντεχη επιτυχία για τον ελληνικό αθλητισμό.

Γράφει ο κ. ΜΠΑΜΠΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

Η άνοιξη του ’68 δεν ήρθε με αρώματα και λουλούδια στην Ευρώπη. Η Γηραιά Ήπειρος βίωνε μια έκρυθμη περίοδο κοινωνικοπολιτικών αλλαγών, βίας και αίματος. Η Γαλλία βρισκόταν στα πρόθυρα μιας μεγάλης κρίσης, η οποία θα ξεσπούσε τον Μάιο. Η γείτων Ιταλία, μετά το ισοπεδωτικό πέρασμα του φασισμού και του Πολέμου, εισερχόταν στα «μολυβένια χρόνια», ενώ οργανώνονταν με γοργούς ρυθμούς οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες», που αιματοκύλισαν τη χώρα, βυθίζοντάς την σε μια μακρά περίοδο αστάθειας. Η Ισπανία ζούσε τον απόλυτο εφιάλτη της δικτατορίας του Φράνκο, ο οποίος με «όχημα» το λαοφιλές ποδόσφαιρο και τις Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα, επιδίωκε να βγει από τη διεθνή απομόνωση και να γίνει αρεστός στη σπαρασσόμενη ισπανική κοινωνία.

Η Ελλάδα συμπλήρωνε έναν χρόνο από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου και οι «Απριλιανοί» ετοιμάζονταν να γιορτάσουν την πρώτη επέτειό τους στην εξουσία. Και φυσικά, ο αθλητισμός- άθελά του= τους έδωσε την ευκαιρία που ζητούσαν προκειμένου να δείξουν στην κοινωνία ότι όλα βαίνουν καλώς. Η μπασκετική ΑΕΚ- χωρίς να το επιδιώξει- θα «έπαιζε» τον ρόλο της Ρεάλ και της Μπαρτσελόνα για το καθεστώς, όπως λίγα χρόνια μετά και ο ποδοσφαιρικός Παναθηναϊκός, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να «στοιχειώνουν» εκείνη τη σπουδαία ομάδα, που έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών, «φαντάσματα», κουτσομπολιά και ιστορίες δίχως καμιά βάση και υπόσταση.

*Ο Γιώργος Αμερικάνος στο γύρο του θριάμβου

Από το ’62 τα θεμέλια της μεγάλης ομάδας

«Ήταν γύρω μας, δίπλα μας και παντού. Να διευκρινίσω όμως, ότι εκείνη έπεσε πάνω μας. Κι όχι η ΑΕΚ πάνω στη χούντα. Μας εκμεταλλεύθηκε. Και μας κορόιδεψε. Μέσω του Ασλανίδη, μας είχε υποσχεθεί ένα γερό πριμ, 50.000 δραχμές, που για την εποχή εκείνη ήταν πολλά λεφτά. Αλλά δεν τα πήραμε ποτέ στο χέρι, με τη δικαιολογία, είπαν, να μη γίνουμε επαγγελματίες. Ξέρετε τι απέγινε εκείνο το πριμ; Μετατράπηκε σε έξοδα αποστολής και διαμονής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού», δηλώνει χρόνια αργότερα ο προπονητής της Ένωσης του ’68, Νίκος Μηλάς.

Η μεγάλη ΑΕΚ της εποχής, λοιπόν, είχε αρχίσει να δημιουργείται από το 1962 και μόλις τέσσερα χρόνια μετά θα γινόταν η πρώτη ελληνική ομάδα που θα συμμετείχε σε φάιναλ φορ Πρωταθλητριών. Στις 30 Μαρτίου του 1966, βρέθηκε στο «Παλατσέτο Λίντο Σπορτ» του Μιλάνου, όπου ηττήθηκε στον ημιτελικό από την πανίσχυρη Σλάβια Πράγας. Είναι η τελευταία διοργάνωση του Γιώργου Μόσχου. Θα αγωνιστεί στον μικρό τελικό με φρικτούς πόνους και θα επιστρέψει άρον- άρον στην Αθήνα. Ο αρχηγός θα νικηθεί από τον καρκίνο, λίγους μήνες μετά, μόλις στα 29 του στις 29 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.

Ένα χρόνο αργότερα, η ΑΕΚ θα έχανε το πρωτάθλημα από τον Παναθηναϊκό στην παράταση και ως δεύτερη στην κατάταξη, θα μεταπηδούσε στο Κύπελλο Κυπελλούχων. Κάθε εμπόδιο για καλό όμως... Ο θεσμός βρίσκεται μόλις στον δεύτερο χρόνο ζωής. Η ΑΕΚ του Νίκου Μηλά, και σπουδαίων παικτών όπως οι Αμερικάνος, Τρόντζος, Ζούπας, Χρηστέας, Λαρεντζάκης, Τσάβας, Βασιλειάδης, θα περάσει το υψηλό εμπόδιο της τροπαιούχου Ίνις Βαρέζε στη ρεβάνς της Αθήνας. Είναι η πρώτη φορά που το Παναθηναϊκό Στάδιο θα υποδεχθεί περί τις 60.000 κόσμου, ο οποίος θα δει την Ένωση να παίρνει την πρόκριση με ραβέρσα του Τρόντζου στην εκπνοή του αγώνα και έναν «αφηνιασμένο» Αμερικάνο να πετυχαίνει 31 πόντους, χωρίς φυσικά να έχει θεσπιστεί ακόμη το τόξο του τρίποντου.

*Στιγμιότυπο από τον θρυλικό αγώνα

80.000 φίλαθλοι παρακολούθησαν τον αγώνα στο Καλλιμάρμαρο

Στον δρόμο της ελληνικής ομάδας θα βρεθεί ξανά η Σλάβια Πράγας, της πρωτεύουσας της κομμουνιστικής Τσεχοσλοβακίας, μιας χώρας ιδιαίτερα ταραγμένης, με την «Άνοιξη» να βρίσκεται σε εξέλιξη. Η έδρα του τελικού καθοριζόταν με κλήρωση στο Μόναχο. Όμως η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, υπό τις εντολές του υπουργού Αθλητισμού του καθεστώτος Κωνσταντίνου Ασλανίδη, στέλνει το προεδρείο της ΑΕΚ στην Τσεχία με την εξής πρόταση: Να αγωνιστεί η Σλάβια στην Αθήνα, όχι μόνον με όλα τα έξοδα διαμονής (μιας εβδομάδας) και τα εισιτήρια πληρωμένα, αλλά και τα έσοδα από τα εισιτήρια του αγώνα να αποδοθούν στον τσεχοσλοβακικό σύλλογο. Οι Τσεχοσλοβάκοι δέχθηκαν. Αφού είχαν συντρίψει την ΑΕΚ πριν από δύο χρόνια στο Μιλάνο, δεν θα είχαν πρόβλημα στην Αθήνα. Και το ταμείο γεμάτο (περίπου 13.000 δολάρια) και το τρόπαιο στο χέρι. Δεν υπολόγισαν καλά όμως...

4 Απριλίου 1968. Η μεγάλη μέρα έχει έρθει. Ο κόσμος αψηφά τους περιορισμούς του καθεστώτος και ξεκινά για το Καλλιμάρμαρο. Παρότι έχουν τυπωθεί 50.000 εισιτήρια, το στάδιο θα γεμίσει από 80.000 φιλάθλους. Ένας αριθμός που κατείχε για πολλά χρόνια το ρεκόρ του βιβλίου Γκίνες. Ο υπουργός Εσωτερικών Στυλιανός Παττακός εισέρχεται στο στάδιο και κατευθύνεται με τη συνοδεία του στους επισήμους, ώσπου ο χώρος δονείται από αποδοκιμασίες. «Μείναμε άφωνοι στα αποδυτήρια. Σείστηκε το στάδιο», δηλώνει στην «Κ» ο Χρήστος Ζούπας.

*Ο δημοσιογράφος Βασίλης Γεωργίου στη ραδιοφωνική μετάδοση του αγώνα

Ο αγώνας

Οι δύο ομάδες εμφανίζονται στο τσιμεντένιο γήπεδο. Ο καιρός είναι ιδανικός, χωρίς αέρα και υγρασία και με τη θερμοκρασία περίπου στους 25 βαθμούς. Ώρα 20.30. Aμερικάνος, Tρόντζος, Zούπας, Bασιλειάδης, Λαρεντζάκης, Xρηστέας, Tσάβας, Πετράκης, Νεσιάδης, Δημητριάδης, εναντίον των Zίντεκ, Pουζίτσκα, Mπάροχ, Mίφκα, Tόμασεκ, Αμέρ, Kονοπάτσκο. Το πρώτο καλάθι έρχεται από περίτεχνη ενέργεια και σουτ του Ζούπα από το ύψος των βολών. Το Καλλιμάρμαρο «ραγίζει» από τις ιαχές. Η ΑΕΚ επιτίθεται και αμύνεται μανιασμένα, όμως η Σλάβια έχει ποιότητα και απαντάει. Δεν αφήνει την ελληνική ομάδα να ξεφύγει. Οι Zίντεκ και Pουζίτσκα είναι σε καλή μέρα. Το ημίχρονο βρίσκει την ελληνική ομάδα να προηγείται με 9 πόντους (47 - 38).

Όμως, σε μεγάλη μέρα είναι και ο Αμερικάνος με τον Τρόντζο, που φορτώνουν το καλάθι των Τσεχοσλοβάκων με 53 πόντους, ενώ ο Ζούπας δείχνει να βρίσκεται παντού, τόσο σε άμυνα όσο και σε επίθεση. Η Σλάβια κάνει την ύστατη προσπάθειά της και παίρνει προβάδισμα με 58 - 60. Όμως, η Ιστορία έχει «σκύψει» πάνω από το Καλλιμάρμαρο εκείνο το βράδυ και «δείχνει» ΑΕΚ. Η Ένωση δεν γίνεται να χάσει αυτόν τον αγώνα. Επικρατεί με το τελικό 89 - 82.

«Ο Αμερικάνος έρχεται εδώ και με φιλεί, με φιλεί και εμένα και εγώ συγκινημένος. Μπράβο παιδιά μου. Σουτάρουμε, παίρνουν την μπάλα. Τα γεγονότα έληξαν. Η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης. Εκέρδισε το κύπελλο, 8", ΑΕΚ 89, Σλάβια 82. Ο Τρόντζος παίρνει την μπάλα, κρατάει, δίνει στον Βασιλειάδη, σουτάρει, χάνουμε 2", 1" και λήγει αυτή τη στιγμή! Λήγει ο αγών! Είμαστε πρωταθληταί Ευρώπης, είμαστε πρωταθληταί Ευρώπης, δεν μπορώ να σας περιγράψω τι γίνεται! Κλαίμε όλοι. Χιλιάδες των Ελλήνων φιλάθλων κλαίνε, χιλιάδες κεριά έχουν ανάψει...». Η περιγραφή του Βασίλη Γεωργίου συγκλονίζει. Η ΑΕΚ είναι κυπελλούχος Ευρώπης.

Οι φίλαθλοι παραληρούν, η αποστολή της ΑΕΚ είναι ένα κουβάρι ποτισμένο με ιδρώτα και δάκρυα. Πολλοί δείχνουν τον ουρανό. Δείχνουν τον Γεώργιο Μόσχο. Τη χαρά θα μοιραστούν και οι Τσεχοσλοβάκοι, οι οποίοι, μετά το αρχικό μούδιασμα, αγκαλιάζουν τους αντιπάλους τους και πανηγυρίζουν μαζί τους. Το ελληνικό μπάσκετ αποκτά υπόσταση. Μπαίνει στη ζωή του κόσμου, παραμερίζει για λίγο την κυριαρχία του ποδοσφαίρου. Η ΑΕΚ γίνεται η πρώτη ομάδα που κατακτά ευρωπαϊκό τίτλο και ανοίγει τον δρόμο για τις ανεπανάληπτες εθνικές και συλλογικές διακρίσεις που θα ακολουθήσουν μέχρι τις μέρες μας.

Οι πρωταγωνιστές του ιστορικού αγώνα:

AEK: Aμερικάνος 29, Tρόντζος 24, Zούπας 12, Bασιλειάδης 11, Λαρεντζάκης 6, Xρηστέας 4, Tσάβας 3, Πετράκης, Νεσιάδης, Δημητριάδης.

Σλάβια Πράγας: Zίντεκ 27, Pουζίτσκα 25, Mπάροχ 12, Mίφκα 14, Tόμασεκ 4, Αμέρ, Kονοπάτσκο.

*Ο Χρήστος Ζούπας, θυμάται...

Ο Χρήστος Ζούπας θυμάται...

Ο Χρήστος Ζούπας, διακεκριμένος διαβητολόγος σήμερα, αδυνατεί να σβήσει από τη μνήμη του αυτά τα γεγονότα. «Τη μέρα του αγώνα κατεβήκαμε για πρωινό και μετά έπρεπε να χαλαρώσουμε, να αποβάλουμε το άγχος. Μείναμε στο κτίριο που σήμερα είναι η Eurobank στην Κηφισιά. Απέναντι υπήρχε ένα σιντριβάνι σαν αυτό της Φοντάνα Ντι Τρέβι. Όλοι είχαμε τα γούρια μας και εκείνη τη μέρα τα... ψάχναμε. Ο Αμερικάνος έψαχνε να δει νεκροφόρα. Απίστευτα πράγματα... Οι ώρες δεν περνούσαν. Το απόγευμα φτάσαμε στο γήπεδο, όπου ήδη είχε συγκεντρωθεί αρκετός κόσμος. Ήρθαν και οι Τσέχοι. Μια ταλαιπωρημένη αποστολή με τρύπιες κάλτσες και φόρμες. Η πρόταση του Ασλανίδη τούς ήρθε σαν “μάννα εξ ουρανού”. Κάναμε κάποιες ασκήσεις και προθέρμανση. Μόλις φτάσαμε στην έξοδο της καταπακτής για το γήπεδο, ο κόσμος μάς είδε και μία απόκοσμη βουή μάς έκανε να ξαναμπούμε μέσα. Σχεδόν τρομάξαμε. Το Στάδιο ήταν γεμάτο, ενώ ο κόσμος έφτανε μέχρι το Ζάππειο. Μέσα στο πλήθος ήταν κρυμμένοι πολίτες και πολιτικοί, τους οποίους κυνηγούσε η χούντα, όπως ο Γιώργος Γεννηματάς που είχε έρθει με κασκετάκι για να μην αναγνωριστεί. Μάλιστα, και ο Τάκης Κορωναίος, 16 ετών τότε, προσπάθησε να μπει στο Στάδιο πηδώντας από ένα κάγκελο γιατί δεν είχε εισιτήριο, αλλά η αστυνομία τον έπιασε», θυμάται.

Η μεγάλη πορεία αυτής της ΑΕΚ, όμως, έμελλε να σταματήσει πολύ σύντομα. Το καθεστώς διαχειρίστηκε επικοινωνιακά τον τελικό για δικό του όφελος. «Μετά επικράτησαν η ζήλια και ο φθόνος της ελληνικής πραγματικότητας. Η τεράστια επιτυχία της ΑΕΚ δεν είχε συνέχεια. Το καθεστώς και η ΓΓΑ απαγόρευσαν στην ομάδα να κάνει μεταγραφές, με αποτέλεσμα η μεγάλη αυτή ομάδα να μην ανανεωθεί. Η ΑΕΚ έμεινε στάσιμη για πολλά χρόνια και, μοιραία, ήρθε η αποδόμηση. Υπήρχε, όμως, ισχυρό δέσιμο μεταξύ μας. Η ποδοσφαιρική διοίκηση στράφηκε στο μπάσκετ, κυρίως λόγω του Χατζηχαραλάμπους, στήριξε την ομάδα αλλά το φινάλε ήρθε το 1970. Το 1969 χάσαμε το πρωτάθλημα από τον Παναθηναϊκό ξανά στην παράταση. Στο Κυπελλούχων αποκλειστήκαμε από τη γαλλική Βισί στο Καλλιμάρμαρο. Είχε περισσότερο κόσμο απ’ τον τελικό με τη Σλάβια. Είχαμε ηττηθεί με 18 πόντους στη Γαλλία, αλλά νικήσαμε με μόλις 9 στην Αθήνα. Παράλληλα, άρχισε να χαλάει το κλίμα. Θυμάμαι μια έντονη λογομαχία του Αμερικάνου με τον προπονητή, τον Πανταζόπουλο σε μια αλλαγή».

Όσο για τον ίδιο τον κ. Ζούπα: «Έπρεπε παράλληλα να συνεχίσω τις σπουδές μου. Ταξίδευα κάθε μέρα από τον Υμηττό στη Ν. Φιλαδέλφεια. Σπουδές και προπόνηση. Όμως, πολλοί καθηγητές που γνώριζαν για το επίτευγμα της ΑΕΚ, με βοηθούσαν, δίνοντάς μου συγγράμματα για να διαβάζω μέσα στο λεωφορείο. Κάποια στιγμή τα πράγματα άλλαξαν δραματικά στην ομάδα και αναγκάστηκα κι εγώ να αποχωρήσω».