Η ιστορική διαδρομή 180 ετών του ΕΚΠΑ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  http://www.kathimerini.gr/907241/article/epikairothta/ellada/h-istorikh-diadromh-180-etwn-toy-ekpa

*Ο καθηγητής Ορυκτολογίας και Πετρολογίας Κ. Κτενάς και στο βάθος το ηφαίστειο της Καμένης στη Σαντορίνη, την εποχή της ηφαιστειακής δραστηριότητάς του το 1925. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του πετρολογικού εργαστηρίου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Γράφει ο κ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΑΚΑΣΑΣ

«O Γιάννης Βλαχογιάννης στην Ιστορική Ανθολογία που εκδόθηκε το 1927, αναφέρει ένα περιστατικό του Κολοκοτρώνη με τον γιο του. Ο Κολοκοτρώνης είδε τον Κολίνο που έγραφε και τον ρώτησε ποιο νομίζει ότι είναι το εθνικό σπίτι της Ελλάδος. Στην απάντηση του παιδιού “το παλάτι του Βασιλέως”, ο Κολοκοτρώνης το διόρθωσε, λέγοντάς του πως “όχι, το Πανεπιστήμιο είναι το εθνικό σπίτι της Ελλάδος”» διηγείται στην «Κ» ο Θάνος Δημόπουλος, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εκατόν ογδόντα χρόνια μετά την ίδρυσή του, στις 3 Μαΐου του 1837, οι αριθμοί δίνουν την ποσοτική διάσταση της προσφοράς στην Ελλάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τα εμβληματικά Προπύλαιά του στο κέντρο της Αθηναϊκής Τριλογίας.

Πάνω από 500.000 φοιτητές έχουν καθίσει στα πανεπιστημιακά του έδρανα, ενώ όπως λέει ο πρύτανης «το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών υπήρξε επί πολλά χρόνια ο μόνος, και παραμένει πάντα, κορυφαίος εκφραστής του θεσμού του δημόσιου πανεπιστημίου στη χώρα μας». Σήμερα, έχει 39.088 ενεργούς προπτυχιακούς φοιτητές, 11.479 μεταπτυχιακούς, 14.240 υποψήφιους διδάκτορες, ενώ σε αυτό φοιτούν 5.654 αλλοδαποί φοιτητές. Παράλληλα, έχει 2.104 καθηγητές, λέκτορες και λοιπό διδακτικό προσωπικό καθώς και 1.087 διοικητικούς υπαλλήλους. Επίσης, απασχολεί κατά μέσον όρο 6.000 συμβασιούχους επιστήμονες ετησίως- κατά περιόδους έως 11.000- και είναι από τους μεγαλύτερους δημόσιους εργοδότες, μετά τα υπουργεία Παιδείας και Δημοσίας Τάξεως, με 130.000 εντάλματα πληρωμών ετησίως.

Ειδικότερα, την προσεχή Τετάρτη- με μία τελετή παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας και καθηγητή του ιδρύματος, Προκόπη Παυλόπουλου- , δίνεται η επίσημη έναρξη για τον εορτασμό των 180 χρόνων του ΕΚΠΑ.

*Το Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά την οθωνική περίοδο

Ονομασίες

Το ίδρυμα αρχικά στεγάστηκε σε ένα νεοκλασικό κτίριο στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, το οποίο στις μέρες μας έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως Μουσείο του Πανεπιστημίου. Αρχικά ονομάστηκε «Οθωνικό Πανεπιστήμιο» από το όνομα του πρώτου βασιλιά της Ελλάδας Όθωνα και αποτελείτο από 4 τμήματα και 52 φοιτητές. Το 1932 ονομάστηκε επίσημα Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, προς τιμήν του Ιωάννη Καποδίστρια, του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας. «Το ίδρυμα με το διδακτικό προσωπικό και τους φοιτητές συμμετείχε σε όλους τους εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες, ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του στη συγκρότηση και την προβολή της ταυτότητας του ελληνικού κράτους» παρατηρεί ο κ. Δημόπουλος, συμπληρώνοντας ότι «σταθερός προσανατολισμός του, σε όλη την ιστορική διαδρομή του ΕΚΠΑ, είναι προς την Ευρώπη».

Βέβαια, τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση δεν το έχει αφήσει ανεπηρέαστο, όπως άλλωστε όλα τα ΑΕΙ της χώρας. Η ετήσια χρηματοδότηση έχει μειωθεί κατά 80% τα τελευταία οκτώ χρόνια, το διδακτικό επιστημονικό προσωπικό κατά 30% και το διοικητικό προσωπικό κατά 25%. Εκτός αυτού, πρόβλημα αποτελεί και η απόλυτη εξομοίωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τα ΑΕΙ με εκείνο της κεντρικής δημόσιας διοίκησης. «Το ίδρυμα τείνει να μετατραπεί σε εξόχως γραφειοκρατικό μηχανισμό μέσα στον οποίο αναντίστοιχα μεγάλο μέρος των πόρων, ανθρωπίνων και οικονομικών, καταναλίσκεται για την τήρηση των διαδικασιών και όχι για την παραγωγή έργου σύμφωνα με τους σκοπούς τους», κατά τον πρύτανη.

*Το πρώτο Πανεπιστήμιο (Πλάκα) σήμερα Μουσείο του Πανεπιστημίου

Παράλληλα έχουν συντελεσθεί σημαντικές αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο, τις οποίες το ΕΚΠΑ παρακολουθεί. «Υπάρχουν πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν, όπως ενδεικτικά, ανάπτυξη εταιρειών έντασης γνώσης με στόχο την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στα πανεπιστήμια, συνεργασίες με ιδρύματα του εξωτερικού και του εσωτερικού, προγράμματα διακρατικής συνεργασίας που προβλέπουν την κινητικότητα φοιτητών και διδακτικού προσωπικού, αξιοποίηση της μεγάλης επιστημονικής διασποράς», παρατηρεί ο κ. Δημόπουλος και τονίζει: «Οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τη φυγή των Ελλήνων επιστημόνων, λόγω της κρίσης, με τη δημιουργία επιστημονικών γεφυρών. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, παρά την παρατεταμένη οικονομική κρίση, έμεινε όρθιο χάρη στο υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό του και στην ισχυρή παράδοσή του. Ευρύτερα, το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο μπορεί να λειτουργήσει ως το πιο στέρεο υπόβαθρο για την ανάπτυξη της χώρας μας».

*Αξιωματικοί της Πανεπιστημιακής Φάλαγγας

Η Πανεπιστημιακή Φάλαγγα και η διχόνοια για εξουσία

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών δεν θα μπορούσε να μην αποτελεί μικρογραφία των ελληνικών δεινών όπως η διχόνοια για την εξουσία. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία της Πανεπιστημιακής Φάλαγγας, που αποτέλεσε το πρώτο οργανωμένο ένοπλο σώμα φοιτητών, τμήμα της Εθνοφυλακής, στα τέλη του 1862, με σκοπό την αποφυγή των ταραχών από την αναρχία που θα μπορούσε να κυριαρχήσει μετά την έξωση του Όθωνα.  

Στη Φάλαγγα κατατάχθηκαν την πρώτη χρονιά περισσότεροι από 600 φοιτητές. Παράλληλα, στο πρόγραμμα μαθημάτων των φοιτητών εντάχθηκε η οπλασκία. Τον Μάρτιο 1863, η Εθνοσυνέλευση αποφάσισε ότι ο διοικητής της Φάλαγγας θα εκλέγεται από το σύνολο των ανδρών της. Η εφαρμογή της απόφασης προκάλεσε συγκρούσεις στο εσωτερικό της με αποκορύφωμα τα επεισόδια από φοιτητές κατά την εκλογή του νέου διοικητή τον Φεβρουάριο 1864, τα οποία επιτάχυναν τη διάλυσή της. Η σύσταση της Φάλαγγας σηματοδότησε πρώτη φορά την ανάμειξη των φοιτητών στον δημόσιο βίο.

Όπως ανέφερε στην «Κ» ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας, πρόεδρος διοικούσας επιτροπής Ιστορικού Αρχείου ΕΚΠΑ, «το ΕΚΠΑ σε μια εποχή κρίσης προσπαθεί να διατηρήσει τα προαπαιτούμενα της λειτουργίας του: την ερευνητική δραστηριότητα, τον επιστημονικό διάλογο, τη σύγχρονη εκπαίδευση των φοιτητών του. Σε αυτή την προσπάθεια η υπενθύμιση της ιστορικής διαδρομής του και της σχέσης του με την κοινωνία είναι απαραίτητο στοιχείο αναστοχασμού και σχεδιασμού για το μέλλον».

Απόστολος Λακασάς