Μπενάκης, Βενιζέλος, Γονατάς και τα Θεοφάνια από την Αττική ως τη Φλόριδα

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=853986

*Τελετή των Θεοφανίων στον Πειραιά, με τον Ναυτικό Όμιλο Ελλάδος και τον Αντώνη Μπενάκη στην πρώτη γραμμή των επισήμων, μέσα δεκαετίας του 1930

*Η τελετή του αγιασμού των υδάτων

οι εορτασμοί των ημερών

από τους θεσμούςτου ναυταθλητισμού

και του ελληνικού προσκοπισμού

Το πρωτοχρονιάτικο αφιέρωμα των «Βιβλίων» του «Βήματος» σε μεγάλους αρχειακούς φορείς της χώρας, που εγκαινιάστηκε πέρυσι με τα Αρχεία της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, συνεχίζεται το 2017 με την παρουσίαση εορταστικών σελίδων, ημερολογίων, επιστολών, φωτογραφιών, καρτποστάλ από τις συλλογές των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη (ΙΑΜΜ) και συγκεκριμένα από τα αρχεία Γιάννη Ρίτσου, Άγγελου Σικελιανού, Εύας Palmer-Σικελιανού, Τάκη Παπατσώνη, Οικογένειας Πετιμεζά, Ξανθοπούλου, Βασίλη Κύρη, Αντώνη Μπενάκη, Σοφοκλή Βενιζέλου, Στυλιανού Γονατά. Ευχαριστούμε τα ΙΑΜΜ για την ευγενική παραχώρηση του αρχειακού υλικού προς δημοσίευση, τους ιστορικούς Τάσο Σακελλαρόπουλο, υπεύθυνο των ΙΑΜΜ, και Μαρία Δημητριάδου, αρχειονόμο των ΙΑΜΜ, καθώς και την ‘Ερη Ρίτσου, τον Κώστα Μπουρναζάκη, τη Μαρία Παπατσώνη και τον Έντμουντ Κίλι.

*Ο Αντώνης Μπενάκης, αρχιπρόσκοπος, στην κοπή βασιλόπιτας 

του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων το 1954 

Άνθρωπος με πολλά ενδιαφέροντα, ο δραστήριος αιγυπτιώτης ευπατρίδης Αντώνης Μπενάκης (1873-1954), ο ιδρυτής του Μουσείου Μπενάκη, ανήκε στην ιδρυτική ομάδα του Ελληνικού Ναυτικού Ομίλου στην Αλεξάνδρεια που λειτουργούσε από το 1909. Με τον ερχομό του στην Ελλάδα υποστηρίζει και εδώ τον ναυταθλητισμό και την ιστιοπλοΐα και θέτει τις βάσεις του μετέπειτα Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος (ΝΟΕ). Ο όμιλος ιδρύεται την 1η Νοεμβρίου του 1934. Σε φωτογραφία από το Αρχείο Αντώνη Μπενάκη εικονίζεται ο ίδιος κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων στον Πειραιά, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, στην πρώτη γραμμή των επισήμων, ως πρόεδρος του Ναυτικού Ομίλου, θέση την οποία κατείχε ως τον θάνατό του.

Οι εμπειρίες του από τον ελληνικό προσκοπισμό της Αλεξάνδρειας δίνουν αφορμή για την εξάπλωση της ιδέας του προσκοπισμού και στην Ελλάδα. Η οικογένεια Μπενάκη δωρίζει στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων (ΣΕΠ) πευκόφυτη έκταση στο Στροφύλι Κηφισιάς για τις κατασκηνώσεις προσκόπων και οικόπεδο στο Παγκράτι όπου ανεγέρθηκαν τα γραφεία της έδρας του ελληνικού προσκοπισμού. Γενικός έφορος (1928-1931), πρόεδρος του ΔΣ (1935-1939) και αρχιπρόσκοπος (1936-1939, 1945-1954), ο Αντώνης Μπενάκης εικονίζεται σε φωτογραφία αρχείου στην κοπή της βασιλόπιτας στο ΣΕΠ το 1954.

*Σφουγγαράδικο καΐκι στο ηλιοβασίλεμα του Κόλπου του Μεξικού αποχαιρετά τον Ελευθέρο Βενιζέλο από το Τάρπον Σπρινγκς

Ο Βενιζέλος στο Τάρπον Σπρινγκς

Το 1922 ο Ελευθέριος Βενιζέλος με τη δεύτερη σύζυγό του Έλενα Σκυλίτση πραγματοποιούν ταξίδι στις ΗΠΑ. Από το ταξίδι αυτό φωτογραφίες στο αρχείο τού γιου του Βενιζέλου, Σοφοκλή, μαρτυρούν το πέρασμα από το Τάρπον Σπρινγκς της Φλόριδας, όπου ανθούσε η σπογγαλιεία από το 1905, όταν ο Γιάννης Κόκκορης, πεπειραμένος έλληνας μετανάστης σπογγαλιεύς, είχε την ιδέα της αλιείας σπόγγων στα πλούσια σπογγοφόρα στρώματα στα βάθη του Κόλπου του Μεξικού. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας Σκριπ του 1926, ο σπογγαλιευτικός στόλος του Τάρπον Σπρινγκς, αποτελούμενος εξ εκατό και πλέον πλοίων, εξέρχεται στον Κόλπο του Μεξικού και αλιεύει σφουγγάρια αξίας ενός εκατομμυρίου δολαρίων κατά έτος. Το ταξίδι του ζεύγους Βενιζέλου στις ΗΠΑ και το πέρασμα από την ανθηρή παροικία των δωδεκανησίων σφουγγαράδων του Τάρπον Σπρινγκς αφηγείται στο μυθιστορηματικό χρονικό του «Ταξίδι μέλιτος» (Πατάκης, 2015) ο Μίμης Ανδρουλάκης: Οι κάτοικοι επιφυλάσσουν θερμότατη υποδοχή στον Βενιζέλο, κηρύσσεται αργία, τα σχολεία κλείνουν και οι Ελληνες συγκεντρώνονται στη μεγαλύτερη λαοσύναξη, ανάλογα με τον πληθυσμό, που έχει δει ο ηγέτης. Τον ραίνουν με λουλούδια σφουγγαράδες από την Κάλυμνο, τη Σύμη, τη Χάλκη. Εκείνος βουρκώνει. Καζάνια με κακαβιά και τσουβάλια με σφουγγάρια παρατάσσονται στην προκυμαία, όπου «το Τάρπον Σπινγκς, σύσσωμο με τον Σύνδεσμο Φιλελευθέρων, το γλέντησε μέχρι το πρωί. Την επομένη το πλοίο του Βενιζέλου κατευόδωσαν πεντακόσια σφουγγαράδικα καΐκια στο ηλιοβασίλεμα του Κόλπου του Μεξικού». Η σκηνή με τα σφουγγαράδικα απεικονίζεται σε φωτογραφία που διασώζεται στο Αρχείο Σοφοκλή Βενιζέλου μαζί με εικόνα από τους εορτασμούς των Θεοφανίων του 1922 στο Τάρπον Σπρινγκς. Ο εφημέριος της Αγγλικανικής Εκκλησίας δρ Thomas J. Lacey, μελετητής του τελετουργικού και των εθίμων της Ορθόδοξης Εκκλησίας σύμφωνα με τον αμερικανικό Τύπο της εποχής, προΐσταται ως φιλοξενούμενος στην τελετή, με τον ορθόδοξο επίσκοπο να ακολουθεί. Πίσω τους διακρίνεται η αμερικανική σημαία.

*Αγιασμός των υδάτων των δεξαμενών της Ulen, 6 Ιανουαρίου 1947, παρουσία του Στυλιανού Γονατά, υπουργού Δημοσίων Έργων της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Τσαλδάρη

Θεοφάνια στην Ulen

Στα ταραγμένα χρόνια του Εμφυλίου, τα Θεοφάνια του 1947 ο Στυλιανός Γονατάς, ως υπουργός Δημοσίων Έργων της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, παρευρίσκεται στον αγιασμό των υδάτων των δεξαμενών της αμερικανικής εταιρείας Ulen, η οποία από το 1925 είχε υπογράψει σύμβαση με το ελληνικό κράτος για την κατασκευή έργων ύδρευσης στην πρωτεύουσα. Ο παλαίμαχος στρατιωτικός παρέμεινε στο υπουργείο Δημοσίων Έργων και, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Τσαλδάρη του 1946, στην κυβέρνηση συνασπισμού του Δημητρίου Μαξίμου, ως τις 29 Αυγούστου 1947. Τα γεγονότα του στρατιωτικού και πολιτικού δημόσιου βίου του, από το 1897 ως το 1957, αφηγείται στα Απομνημονεύματά του (1958).