1873: ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΟ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

*Παλαιά φωτογραφία του Διδυμοτείχου. Αριστερά ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αθανασίου

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η παρουσία ενός Μητροπολίτη σε μια επαρχιακή πόλη ήταν σημαντικό γεγονός, λόγω του σημαίνοντος εθναρχικού ρόλου της Εκκλησίας.

          Ο Μητροπολίτης που έπαιζε ταυτόχρονα το ρόλο του Ποιμενάρχη αλλά και του πολιτικού εκπροσώπου των υποδούλων, έχαιρε υπολήψεως από τις τοπικές αρχές και φυσικά είχε την αγάπη του ποιμνίου του.

          Βέβαια τα πράγματα, δεν ήταν πάντα ειδυλλιακά και η Εκκλησία πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος σε πολλές περιπτώσεις, όταν οι κατακτητές έδειχναν το πραγματικό πρόσωπό τους.

          Σήμερα, για χάρη των συμπατριωτών μου Διδυμοτειχιτών θα αφηγηθώ την έλευση ενός νέου Μητροπολίτη στην πόλη το 1873. Πρόκειται για την Μητροπολίτη Σωφρόνιο προερχόμενο από την Μητρόπολη Ικονίου. Η τοποθέτησή του στο Διδυμότειχο έγινε την 1^η Μαΐου 1873, όταν ο Μητροπολίτης Διονύσιος μετατέθηκε στην Αδριανούπολη. Με το όνομα Σωφρόνιος, στον μακρύ κατάλογο των Μητροπολιτών Διδυμοτείχου προϋπήρξαν και άλλοι δύο Ποιμενάρχες  το 1565 και το 1601.

          Η εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης «Ανατολικός Αστήρ» είχε γράψει μεταξύ άλλων στις 5 Μαΐου 1873 αναφερόμενη στον Σωφρόνιο:

          «Παρηγορεί τους επαρχιώτας Διδυμοτείχου ο διορισμός ως ποιμενάρχου αυτών του τέως Μητροπολίτου Ικονίου κ. Σωφρονίου, όστις αφήκεν εποχήν αξιομνημόνευτον όντως εις τα χρονικά της επαρχίας Ικονίου δια την απαραδειγμάτιστον και γενναίαν προστασίαν, ήν καθ’ όλον το διάστημα της ποιμαντορίας αυτού κατέδειξεν  απέναντι των εκ καιρικών περιπετειών και χαλεπών καιρών επικρατησασών εν τη Ανατολή οπωσδήποτε καταπιέσεων, ας ούτος, εν τη εγνωσμένη παρρησία, θαρρούντων ως οίον τε, κατέστειλε».

*Εικόνα των Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων (Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.)

          Τον Ιούνιο ο Διδυμοτείχου Σωφρόνιος και ο Βελεγράδων Άνθιμος μετέβησαν στους Επιβάτες της Κωνσταντινούπολης και ευλόγησαν τις ετήσιες εξετάσεις των μαθητών των  περίφημων Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων.

          Εκείνο το καλοκαίρι ο Σωφρόνιος μετείχε στην κληρικολαϊκή συνέλευση των Πατριαρχείων, ενώ ως εκπρόσωπος των κατοίκων του Διδυμοτείχου αναφέρεται ο Ι. Καλλίας.
          Το Σεπτέμβριο του 1873 όμως συνέβη κάτι σημαντικό. Στο Ικόνιο πήγε ο αντικαταστάτης του Σωφρόνιου, ο από Μυθήμνης Αγαθάγγελος, ο οποίος τις λίγες μέρες στη νέα έδρα του επέδειξε πλήρη αδιαφορία για τα προβλήματα των Χριστιανών της περιοχής, με αποτέλεσμα να τους εξαγριώσει.
          Η εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης "Ανατολικός Αστήρ" είχε γράψει τότε χαρακτηριστικά:
          "'Ενεκα της αδρανείας αυτού και της αδιαφορίας ως προς την προστασίαν των Χριστιανών απέναντι των τοπικών Αρχών, αφού πολλάκις κατ' επανάληψιν τω εγένοντο αι δέουσαι μετά σεβασμού παρατηρήσεις εκ μέρους των Χριστιανών της Νίγδης, ένθα υπάρχει και η μητρόπολις αυτού, και τω υπεδείχθη ως παράδειγμα η μοναδική δραστηριότης του προκατόχου (νυν Μητροπολίτου Διδυμοτείχου) και αφού εξηντλήθησαν όλα τα μέσα, άτινα ηδύναντο να φέρωσιν αυτόν εις φιλοτιμίαν, όπως μη μόνον περιορίζηται, ως λέγει, εις τα πνευματικά, αλλά και εις τα πολιτικά (ούτως ονόμαζον την απαιτουμένην  δραστηρίαν υπέρ των Χριστιανών υπεράσπισιν, ήτις είναι καθήκον απαραίτητον των Αρχιερέων) ηναγκάσθησαν οι Χριστιανοί ίνα αποβάλωσιν αυτόν εκ της Μητροπόλεως.
           Πάραυτα δ' ούτος, εν αταραξία  ψυχική, εγκαταλιπών την Μητρόπολιν, μετέβη εις Καγιάπασι, όπου διαμένει επί του παρόντος, εν τινι πατριώτου ιερέως οικίαν".  

*Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αθανασίου Διδυμοτείχου

          Ο Μητροπολίτης Σωφρόνιος έφτασε στο Διδυμότειχο σιδηροδρομικά, ξεκινώντας από την Κωνσταντινούπολη. Στις 13 Οκτωβρίου 1873 το απόγευμα, το τρένο είχε φτάσει στο χωριό Κούλελη Μπουργκάζ, το σημερινό Πύθιο, που τότε ήταν σημαντικός σιδηροδρομικός κόμβος.

          Στο σταθμό του χωριού υποδέχθηκαν το ασμού νέο Μητροπολίτη, οι κάτοικοι του χωριού και οι ιερείς, πολλοί από τους οποίους είχαν έρθει και από τα γύρω χωριά. Ήταν επίσης εκεί και αρκετοί πρόκριτοι του Διδυμοτείχου.

          Ο Σωφρόνιος και η ακολουθία του διανυκτέρευσαν στο Πύθιο και την επομένη με την ατμάμαξα, έφτασαν στο Διδυμότειχο.

          Στην πόλη του Διδυμοτείχου είχε οργανωθεί μεγάλη υποδοχή στον σιδηροδρομικό σταθμό από τους κατοίκους.  Ο σταθμός απέχει περί το ένα χιλιόμετρο από το κέντρο της πόλης. Άνδρες γυναίκες και παιδιά περίμεναν τον Σωφρόνιο. Ήταν εκεί οι πρόκριτοι της πόλης φυσικά οι Έλληνες, αλλά και οι Αρμένιοι και οι Εβραίοι. Την εποχή εκείνη στο Διδυμότειχο υπήρχαν πάνω από χίλιοι Εβραίοι και Αρμένιοι. Υπήρχαν επίσης πολλοί έφιπποι πιστοί. Όταν έφτασε ο νέος μητροπολίτης όλοι έσπευδαν να φιλήσουν το χέρι του και να πάρουν την ευλογία του.

          Μετά το σταθμό, η πομπή κατευθύνθηκε προς την πόλη του Διδυμοτείχου , στην είσοδο της οποία τον ανέμεναν 24 ιερείς, οι μαθητές των σχολείων με μυρσίνες στα χέρια και μεγάλο πλήθος.

          «Εκείθεν δε- κατά την περιγραφήν της εποχής- εν ευήχοις άσμασιν διελθόντες βάδην την κεντρικωτέραν της πόλεως λεωφόρον, έφθασαν είς την  ακρόπολιν, όπου και η Μητρόπολις». Έξω από τον ναό ανάμεσα στο μεγάλο πλήθος υπήρχαν οι μαθήτριες του Παρθεναγωγείου ραίνοντας με λουλούδια τον Σωφρόνιο, Η διδασκάλισσα συνόδευσε τον Μητροπολίτη μέσα στον ιερό ναό του Αγίου Αθανασίου, όπου εψάλη δοξολογία.

*Πανοραμική άποψη του παλαιού Διδυμοτείχου

          Ο πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης από του άμβωνος υποδέχθηκε τον νέο Ποιμένα, ενώ ο Σωφρόνιος απάντησε από του επισκοπικού θρόνου. Μετά την απόλυση το ιερατείο αναπέμποντας διάφορες ευχές, συνόδευσε τον Μητροπολίτη στο πλαϊνό Μητροπολιτικό Μέγαρο, όπου δέχθηκε τις συγχαρητήριες ευχές των πιστών.

          Το απόγευμα επισκέφθηκε  τον Σωφρόνιο ο καϊμακάμης, ο κριτής (δηλαδή ο μουσουλμάνος δικαστής) τα μέλη διαφόρων συμβουλίων και οι Οθωμανοί μπέηδες. Σε όλους αυτούς στις 15 και 16 του μηνός ο Μητροπολίτης έκανε αντεπισκέψεις ακολουθούμενος από τους πρόκριτους της πόλης.

          Ο Σωφρόνιος έμεινε στο Διδυμότειχο το 1873 και το 1874 έως τις 23 Νοεμβρίου 1874, οπότε μετατέθηκε στην Κρήτη και παρέμεινε εκεί έως το 1877. Επανήλθε στη Μητρόπολη Διδυμοτείχου  στις 6 Ιουνίου  1877 και παρέμεινε εκεί έως τις 12 Μαΐου 1878. Ο Σωφρόνιος τοποθετήθηκε μέλος της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον Ιανουάριο του 1878 (Εφημερίς ΒΥΖΑΝΤΙΣ, 24 Ιανουαρίου 1878).
           Το Μάιο του 1878 ο Σοφρώνιος μετατέθηκε στη Νίκαια και στο Διδυμότειχο τοποθετήθηκε ο τέως Καισαιρείας Μεθόδιος. 

*Ο Μητροπολίτης και κατοπινός Πατριάρχης Διονύσιος

          Ένα άλλος ιεράρχης υπηρέτησε σε Κρήτη και Διδυμότειχο. Είναι ο Μητροπολίτης Διονύσιος, που κατόπιν ανακηρύχθηκε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Το 1858 εξελέγη μητροπολίτης Κρήτης, το 1868 μητροπολίτης Διδυμοτείχου και το 1873 μητροπολίτης Αδριανουπόλεως. Εκεί, στις 6 Φεβρουαρίου 1879 υπέστη δολοφονική επίθεση από Βούλγαρους. Εξελέγη Πατριάρχης στις 23 Ιανουαρίου 1887. Πέθανε  στις 13 Αυγούστου 1891.

          Το 1862 οι επισκοπές της Κρήτης ανασυστήθηκαν. Ο Μητροπολίτης Διονύσιος (κατά κόσμον Χαριτωνίδης), ο κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης Διονύσιος Ε', θεμελίωσε το νέο μεγάλο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Μηνά.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης