Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΙ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

* H μετάφραση σε μεταγενέστερη έκδοση

            Πολλοί επιφανείς πολιτικοί άνδρες, εκτός από το πολιτικό έργο τους έχουν αφήσει ως παρακαταθήκη στους νεότερους και σπουδαίο συγγραφικό έργο, που αποτελεί σημείο αναφοράς για την πολιτική σκέψη και την ιστορία της χώρας.

          Στην συγγραφική πλευρά του Ελευθέριου Βενιζέλου, θα αναφερθούμε σήμερα.

          O Ελευθέριος Βενιζέλος, εκτός από μεγάλος πολιτικός, υπήρξε και σπουδαίος μελετητής της Ιστορίας, από την οποία αντλούσε πολύτιμα συμπεράσματα για τη διαμόρφωση της δικής του πολιτικής πρακτικής και στρατηγικής.  

*Ο Βενιζέλος στο γραφείο του μελετάει

          Η μετάφραση του έργου του Θουκυδίδη, που πραγματοποίησε όταν βρέθηκε εκτός κυβερνητικών ευθυνών. θεωρείται κλασσική στο είδος της. Είναι άψογη φιλολογικά και υποδειγματική για τη μελέτη της σύγχρονης ιστορίας.

          Ο Βενιζέλος, θεωρώντας την ιστορία «σχολείο της πολιτικής» άρχισε την προεργασία, της μετάφρασης του Θουκυδίδη, όταν μετά τις αποτυχημένες εκλογές του Νοεμβρίου 1920 βρέθηκε στο Παρίσι. Ήταν μάλιστα τόσο μεγάλο το πάθος του, που συνέχισε να εργάζεται για τη μετάφραση αυτή όταν επιχείρησε μετά το γάμο του με την Έλενα, ένα πολύμηνο ταξίδι στην Αμερική.

          Μια μικρή αναστολή στη μετάφραση σημειώθηκε όταν από τα τέλη του 1922 έως τον Ιούνιο του 1923 είχε αναλάβει τις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της συνθήκης της Λοζάνης. Δραστηριοποιήθηκε πάλι μελετώντας και μεταφράζοντας, όταν το 1924 επέστρεψε στο Παρίσι. Μια αρχική μορφή του έργου, είχε ολοκληρωθεί το 1926 όταν προς τα τέλη του έτους άρχισε η δημοσίευσή του σε συνέχειες στο «Ελεύθερον Βήμα».

*Συνεχώς μελετούσε

          Παρά τη δημοσίευσή του έργου του όμως, ο Βενιζέλος δεν ησύχασε. Συνέχισε να βελτιώνει τη μετάφραση, να προσθέτει πολιτικές παρατηρήσεις και εκτενή σχόλια και να επεκτείνει τις έρευνές του στη διεθνή βιβλιογραφία. Δεν τον σταμάτησε ούτε η επιδείνωση της υγείας του, όταν το 1935 ο Βενιζέλος υπέστη το πρώτο εγκεφαλικό επεισόδιο.

          Η σύζυγός του Έλενα, στο βιβλίο της «Στη Σκιά του Βενιζέλου» γράφει χαρακτηριστικά για το τελευταίο διάστημα της ζωής τους στο Παρίσι: «Διάβαζε, έγραφε, δούλευε στη μετάφραση του Θουκυδίδη, έκανε περιπάτους, συναντούσε φίλους, αλλά μια βαθειά θλίψη θόλωνε το βλέμμα του, που όμως δεν είχε χάσει το σπινθήρα της εξυπνάδας και του πνεύματος. Η υγεία του με ανησυχούσε».

          Από τις σημειώσεις του Ελευθέριου Βενιζέλου, έχει διασωθεί ένα μεγάλο μέρος σε 11 τετράδια των 100 φύλλων, από τα 17 συνολικά, που είχε χρησιμοποιήσει. Αναφέρονται κυρίως στα βιβλία Α΄ έως Δ΄ της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου.

          Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πέθανε στις 18 Μαρτίου 1936,εξόριστος  στο Παρίσι. Το έργο του παρέμεινε σε μπαούλα έως το 1940.

          Τότε η χήρα του, κατέφυγε στον παλαιό συνεργάτη του συζύγου της, τον δημοσιογράφο και διπλωμάτη Δημήτριο Κακλαμάνο, που ζούσε στο Λονδίνο και του ανέθεσε την έκδοση, παραδίδοντας τα κείμενα.

*Ο Δημήτριος Κακλαμάνος πρωτεργάτης της δημοσίευσης της μετάφρασης

          Ο Κακλαμάνος, που ήταν σημαντική προσωπικότητα και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στη Βρετανία, επιμελήθηκε τον έκδοση σε δύο τόμους, του μεταφραστικού έργου του Ελευθέριου Βενιζέλου, από το Oxford University Press. Η έκδοση προκάλεσε άριστες εντυπώσεις και η εφημερίδα Manchester Guardian  δημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Δύο Έλληνες»  για το σπουδαίο αυτό εκδοτικό γεγονός.

          Ο στοχαστής πολιτικός, δεν έγραψε τελικά την δική του εισαγωγή στη μετάφραση. Η μετάφραση του έργου του Θουκυδίδη δημιούργησε πολλά ερωτηματικά, που μένουν ουσιαστικά αναπάντητα, όπως: Γιατί ο Βενιζέλος δεν έγραψε τα απομνημονεύματά του ή την αυτοβιογραφία του; Γιατί διάλεξε το Θουκυδίδη που θεωρείται δύσκολος μεταφραστικά;

*O Ελευθέριος Βενιζέλος και η σύζυγός του Έλενα

          Ίσως η απάντηση είναι μία: Πιθανόν να ήθελε να κάνει κτήμα των νεότερων ένα κείμενο, που λειτούργησε ανά τους αιώνες σαν εγχειρίδιο πολιτικής στρατηγικής και φρονηματισμού, μετά τη συντριβή του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία, την κατάρρευση της Συνθήκης των Σεβρών που δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών, την υποχώρηση των δημοκρατικών θεσμών και την άνοδο των παθών του Διχασμού.

          Η Βουλή τα τελευταία χρόνια έχει εκδώσει τον Επιτάφιο του Περικλέους στη μετάφραση του Ελευθέριου Βενιζέλου και τον έχει διανείμει σε χιλιάδες μαθητών, που επισκέπτονται το ιστορικό κτίριο του Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της. 

               

 Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης