Ο Κρατσάϊζεν και η προσφορά του στην εικονογράφηση ηρώων του 1821

*Η είδηση του θανάτου του Κρατσάϊζεν 
στην "Εφημερίδα" του Δημητρίου Κορομηλά  στις 27 Ιανουαρίου 1878 

*Ανεκτίμητη η προσφορά του

στη διάσωση της μνήμης του '21

          Χάρη σ’ αυτόν, γνωρίζουμε τις μορφές μερικών ηρώων της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Χωρίς αυτόν κάποιοι αγωνιστές της ελευθερίας θα είχαν παραμείνει άγνωστοι ως προς την εμφάνισή τους.

          Με τα μολύβια και τα πενάκια του απαθανάτισε τις εικόνες τους. Φιλέλληνας και εθελοντής στην Επανάσταση του 1821 ο Κάρλ Κρατσάϊζεν (Karl Krazeisen) ήταν Γερμανός αξιωματικός του στρατού, που εικονογράφησε πορτραίτα μεγάλων μορφών του αγώνα της Παλιγγενεσίας.

          Ο Κρατσάϊζεν γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου  του 1794  στο Kαστελλάουμ  του Άνω Παλατινάτου της Βαυαρίας. Ακολούθησε στρατιωτική καριέρα και πολέμησε το 1813 εναντίον της Γαλλίας κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων.

          Οι ειδήσεις για την εξέγερση των Ελλήνων φλόγισαν την καρδιά του και πήρε την απόφαση να καταταχθεί το 1826 σε σώμα Βαυαρών εθελοντών. Έτσι,  φέροντας το βαθμό του υπολοχαγού,  κατέβηκε στην επαναστατημένη  στην Ελλάδα για να αγωνισθεί μαζί με τους Έλληνες.     Στη χώρα μας έμεινε ένα χρόνο, αλλά πήρε μέρος σε σημαντικές μάχες όπως στην Αίγινα, στον Πόρο, στη Σαλαμίνα, στο Ναύπλιο, στη μάχη του Φαλήρου, στην πολιορκία της Αθήνας  (1826)  και στην πολιορκία της Ακρόπολης (1827).

*Ο Καρλ Κρατσάϊζεν

          Ο Κρατσάϊζεν, υπήρξε αυτοδίδακτος ζωγράφος και σχεδιαστής. Κατά τη διάρκεια  της παραμονής του στη χώρα μας φιλοτέχνησε αρκετά τοπία και πορτρέτα, τα περισσότερα με μολύβι και χαρτί. Χαρακτηριστικά τοπία είναι αυτά του Ναυπλίου και της Ακρόπολης, καθώς και του πρώτου ελληνικού ατμόπλοιου, της «Καρτερίας», στον κατάπλου του οποίου στον Πόρο, ήταν παρών ο Κρατσάϊζεν.

          Το πλέον ενδιαφέρον κομμάτι του έργου του, αποτελούν δεκαεννιά πορτρέτα ηρώων της επανάστασης. Τους ζωγράφισε είτε στα στρατόπεδα  όπου τους συναντούσε ή στους χώρους όπου συνεδρίαζαν τα μέλη της  Γ' Εθνοσυνέλευσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μισοτελειωμένο  πορτρέτο του Γεώργιου  Καραϊσκάκη είναι φιλοτεχνημένο λίγο πριν το θάνατό του.    Συνολικά ο Γερμανός φιλέλληνας άφησε 91 έργα, από τα οποία 21 είναι υδατογραφίες τοπίων και τα υπόλοιπα 70 σχέδια με μολύβι προσώπων, μνημείων και πολεμικές συνθέσεις.

         Όταν ο Κρατσάϊζεν επέστρεψε στη Γερμανία λιθογράφησε τα σχέδιά του και τα κυκλοφόρησε, από το 1827 έως το 1831, σε επτά λευκώματα μέσω της τυπογραφικής εταιρείας Χάνφστενγκελ με το γενικό τίτλο «Bildnisse ausgezeichneter Griechen und Philhellenen nebst einigen Ansichten und Trachten. Nach der Natur gezeichnet und herausgegeben von Karl Krazeisen» (Προσωπογραφίες των διασημοτέρων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Καρλ Κρατσάϊζεν). Το καθένα από αυτά τα λευκώματα περιείχε 3-4 πορτρέτα και ένα ή δύο ελληνικά τοπία. Τα λευκώματα υπήρξαν πολύ δημοφιλή την εποχή εκείνη. Ήταν είδος πολεμικής ανταπόκρισης. Παρά τον λιτό και σχετικά απλοϊκό τους χαρακτήρα αποτέλεσαν βάση για πολλά πορτρέτα των επαναστατών, που εμφανίστηκαν αργότερα. Στο σχέδιο του Κρατσάϊζεν, που πέθανε τον Ιανουάριο του 1878 στο Μόναχο, βασίστηκε η μορφή του Κολοκοτρώνη που εμφανιζόταν στο χαρτονόμισμα των 5.000 δρχ. του 1984.

*Το πορτρέτο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη

          Τα πορτρέτα του Κρατσάϊζεν που κυκλοφόρησαν σε λιθογραφίες είναι των: Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Γιακουμάκη Τομπάζη, Νικηταρά, Γεώργιου Κουντουριώτη Αλέξανδρου  Μαυροκορδάτου, Ιωάννη Μακρυγιάννη, Κωνσταντίνου Νικόδημου, Γεώργιου Καραϊσκάκη, Ιωάννη Μακρή, Ανδρέα Ζαΐμη, Κωνσταντίνου Κανάρη, Γεώργιου Σισίνη, Κίτσου Τζαβέλα, Ιωάννη Μιλαΐτη και Ανδρέα Μιαούλη.

           Η Ελλάδα τον τίμησε με το παράσημο του Αγώνος της Παλιγγενεσίας και τον Ταξιάρχη του Σωτήρος.

*Το πορτρέτο του Κωνσταντίνου Κανάρη

          Μετά το θάνατό το 1878 στο Μόναχο σε ηλικία 84 ετών, οι πολύτιμες λιθογραφίες του κληροδοτήθηκαν στην κόρη του Μαρία,. Αυτή με τη σειρά της τις άφησε στο σύζυγό της , τον ρωσικής καταγωγής καθηγητή Ιόν Φετώφ. Αυτός σε βαθύ γήρας, αποφάσισε, μετά και από παλιότερη προτροπή του Νικολάου Γύζη, την εποχή που ο Γύζης βρισκόταν ως καθηγητής της Ακαδημίας Τεχνών στο Μόναχο, όπως και ο Φετώφ, αντί να τα κληροδοτήσει στους απογόνους του να τα διαθέσει στο ελληνικό δημόσιο. Έτσι τα έδωσε προς εκτίμηση σε έναν έλληνα ονόματι Αντύπα, ενώ κατέθεσε και σχετική επιστολή στο ελληνικό Προξενείο στο Γαλάζι της Ρουμανίας. Ο Αντύπας έκανε διαπραγμάτευση με  τον τότε διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρία Παπαντωνίου, και έτσι τα έργα του Κρατσάϊζεν πουλήθηκαν στην Πινακοθήκη το 1926 αντί 200.00 δραχμών, μαζί με προσωπικά του αντικείμενα, μια φωτογραφία του και ένα δερμάτινο σελάχι του Πλαπούτα, που σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο του Ναυπλίου.

*Το πορτρέτο του Ιωάννη Μακρυγιάννη

          Όταν πέθανε στο Μόναχο, την κηδεία του μεταξύ άλλων παρακολούθησαν και πολλοί Έλληνες φοιτητές που σπούδαζαν εκεί αποτίοντας φόρο τιμής στον σπουδαίο φιλέλληνα.

Π. Αθ.