Πτυχές από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και η στάση της Βουλγαρίας

*"Η Ελλάδα δεν θα ξεχάσει ποτέ την προδοσία της Βουλγαρίας". Από τα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Βουλγαρία, από την εποχή του Πανσλαβισμού του 19^ου αιώνα έως τις μέρες της πτώσης του κομμουνισμού και της απομάκρυνσής της από την Ρωσική επήρεια, αποτελούσε μόνιμο κίνδυνο για την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη. Συγκεκριμένοι στόχοι της υπήρξαν, η κατάκτηση των εδαφών για να αποκτήσει διέξοδο στο Αιγαίο και η εκδίωξη ή ο οριστικός εκβουλγαρισμός των κατοίκων.

               Η Κατοχή, έδωσε τηn ευκαιρία στην Βουλγαρία να επιχειρήσει να πραγματοποιήσει τους στόχους της αυτούς. Λόγω της συμμαχίας της με το χιτλερικό καθεστώς της Γερμανίας, της παραχωρήθηκε η Ανατολική Μακεδονία και οι νομοί Ξάνθης και Ροδόπης από τη Δυτική Θράκη. Ο νομός Έβρου παρέμεινε υπό Γερμανική Κατοχή.

Τα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία, με τον σωζόμενο πλούτο των διπλωματικών εγγράφων μας παρέχουν μια ευδιάκριτη εικόνα των Βουλγαρικών επιδιώξεων, αλλά και της ατμόσφαιρας που επικρατούσε στην περιοχή.

Στις 7 Μαρτίου 1941, πριν ακόμα εκδηλωθεί η γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόρντελ Χάλλ, ειδοποιούσε τον πρέσβη στην Αθήνα Λίνκολν Μακβή ότι σε περίπτωση κατάληψης της Ελλάδα από τα ναζιστικά στρατεύματα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι καταρχήν πρόθυμο να αναλάβει την εκπροσώπηση των ελληνικών συμφερόντων στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, εάν η Ελληνική Κυβέρνηση υποβάλει επίσημο αίτημα μέσω της πρεσβείας των ΗΠΑ ή μέσω της διπλωματικής αντιπροσωπείας της στην Ουάσιγκτον, προκειμένου η σχετική εξουσιοδότηση να αποσταλεί επίσημα.

Εν τω μεταξύ, λόγω της πιθανότητας διακοπής των επικοινωνιών, το Αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών είχε εξουσιοδοτήσει εμπιστευτικά τις διπλωματικές αποστολές στο Βουκουρέστι και τη Σόφια να αναλάβουν προσωρινά την προστασία των ελληνικών συμφερόντων εάν οι Έλληνες εκπρόσωποι τους προσεγγίσουν με σχετικό αίτημα.

*Από την περιοδεία του Κ. Κοτζιά στη Θράκη, το 1941

Η Θράκη ζούσε και αυτή με τον τρόπο της, τον πυρετό του Πολέμου, έτοιμη για μεγάλες θυσίες. Ο Γενικός Διοικητής Θράκης Ευάγγελος Καλαντζής, προσβλήθηκε από οξεία  σκωληκοειδίτιδα και μεταφέρθηκε στον «Ευαγγελισμό» όπου υποβλήθηκε σε εγχείρηση. Προσωρινός διοικητής Θράκης ορίσθηκε ο Κωνσταντίνος Κοτζιάς, ο οποίος επρόκειτο να αναχωρήσει για τη νέα θέση του. Πράγματι πήγε στη Θράκη και περιόδευσε σ’ ολόκληρο το νομό Έβρου. Από τις Καστανιές ο Κοτζιάς πέρασε τα σύνορα και πήγε στο Καραγάτς, όπου συναντήθηκε με τον νομάρχη της Αδριανούπολης και είχε μαζί του συνομιλία στην αίθουσα του σιδηροδρομικού σταθμού. Στη Θράκη περιόδευσε και ο υπουργός Εθνικής Προνοίας Ηλίας Κριμπάς. Μεταξύ άλλων χορήγησε 1.500.000 δραχμές στο νομό Έβρου και 2.500.000 στο νομό Ροδόπης και Ξάνθης για σκοπούς κοινωνικής πρόνοιας, ποσά προερχόμενα από Πανελλήνιο Έρανο. 

Ο όλεθρος της Κατοχής ήταν πλέον μπροστά στα μάτια όλων.

Γερμανική πηγή, που συνεργαζόταν με τις ΗΠΑ

 

Εν τω μεταξύ ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Σοβιετική Ένωση Στάινχαρντ, πληροφορούσε τον υπουργό Εξωτερικών Κόρντελ Χαλλ, ότι την προηγούμενη μέρα  έμαθε, «από γερμανική πηγή που ήταν γνωστή στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ» πως ο Γερμανός πρέσβης στη Μόσχα, κάλεσε τον Σοβιετικό υπουργό Εξωτερικών Βιατσεσλάβ Μολότοφ, το βράδυ, μετά τη δημοσίευση της Σοβιετικής δήλωσης για την είσοδο της Γερμανίας στη Βουλγαρία και εξήγησε στον Μολότοφ ότι η δράση που ανέλαβε η Γερμανία ήταν απαραίτητη για να αποτρέψει μια Βρετανική προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα μεγάλο μέτωπο στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Ο πληροφοριοδότης ανέφερε, ότι ο Μολότοφ είχε απαντήσει πως η Σοβιετική κυβέρνηση δεν μπορούσε να συμφωνήσει ως προς την αναγκαιότητα της γερμανικής δράσης και ότι είχε «σημειώσει» τις γερμανικές εξηγήσεις. Ο Γερμανός πληροφοριοδότης δήλωσε περαιτέρω ότι «η ατμόσφαιρα στη συνάντηση ήταν μάλλον ψυχρή».

 

 

Η Τουρκία κρατούσε επαμφοτερίζουσα στάση

 

 

 

                  Ένα τηλεγράφημα, που ήταν σημαντικό για τις εξελίξεις εκείνων των ημερών, εστάλη από τον Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα Λίνκολν Μακβή προς τον υπουργό Εξωτερικών Κόρντελ Χάλλ. Ήταν 22 Μαρτίου 1941.

                  Ο Μακβή ενημέρωνε τους προϊσταμένους του στην Ουάσιγκτον ότι ο Τούρκος πρέσβης, μόλις επέστρεψε από την Άγκυρα, και του είπε την προηγούμενη μέρα, πως, αφού είδε τον Πρόεδρό του Ισμέτ Ινονού, θα μπορούσε να τον διαβεβαιώσει ότι η Τουρκία είναι «αποφασισμένη να αντισταθεί», αλλά ενώ επέμενε ότι το τουρκικό και το βρετανικό επιτελείο «συμφωνούν πλήρως πως είναι καλύτερα να πολεμήσεις τους Γερμανούς» δεν θα δήλωνε ο ίδιος ο πρέσβης με βεβαιότητα, ότι η χώρα του θα μπει στον πόλεμο, εκτός και αν η ίδια δεχθεί επίθεση, ακόμη και αν η Βουλγαρία προσχωρήσει στη Γερμανία για να επιτεθεί στην Ελλάδα. Είναι γνωστό ότι η Τουρκία τηρώντας συνεχώς επαμφοτερίζουσα στάση, μπήκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σχεδόν όταν αυτός έληγε…

                  Ο Σουηδός επιτετραμμένος που είχε συνοδεύσει τον Τούρκο πρέσβη από την Κωνσταντινούπολη, είπε στον Μακβή, ότι οι Τούρκοι είναι «φοβισμένοι μέχρι θανάτου».

                  Ανέφερε επίσης συνομιλίες με τον Γερμανό πρέσβη στην Άγκυρα Φον Πάπεν, στις οποίες ο τελευταίος υπέδειξε δύο κίνητρα πίσω από μια εκστρατεία κατά της Ελλάδας:

                  (1) Να εμποδίσουν τους Βρετανούς να επιτεθούν στην Ιταλία από την Αλβανία και

                  (2) Να αποκόψει την Τουρκία από τα δυτικά ώστε μετά όπως αναμενόταν θα υποκύψει ειρηνικά στις πιέσεις.

                  Ο Φον Πάπεν έλεγε επίσης πως οι Γερμανοί στην Άγκυρα ισχυρίζονται ότι έχουν 700.000 στρατιώτες στα Βαλκάνια, που θα μπορούσαν να διατεθούν στην ελληνική περιπέτεια, συμπεριλαμβανομένου ενός ολόκληρου τμήματος αλεξιπτωτιστών, αλλά ότι η εκστρατεία θα τελειώσει σε δύο εβδομάδες.

*Εικόνα της Αλεξανδρούπολης κατά τη Βουλγαρική Κατοχή

 

Από την Αλεξανδρούπολη στην Αθήνα

 

 

                  Κατεβαίνοντας με αυτοκίνητο από την Αλεξανδρούπολη στην Αθήνα, ο Τούρκος πρέσβης παρατήρησε μερικούς Βρετανούς αξιωματικούς στη Θεσσαλονίκη, Βρετανικές αντιαεροπορικές μονάδες που φρουρούσαν τις γέφυρες του Αξιού και μακριές Βρετανικές αμαξοστοιχίες, του Μηχανικού και του Πυροβολικού, σε όλη τη διαδρομή από τη Βέροια στην Αθήνα. Ο Σουηδός επιτετραμμένος συνομίλησε επίσης με άνδρες ενός ελληνικού συντάγματος ορεινού Πυροβολικού, που του είπαν ότι έπαιρναν θέσεις στα υψώματα πάνω από τη Βέροια.

                  Τέλος ο Μακβή ανέφερε ότι ένα νέο τάγμα Νεοζηλανδών στρατιωτών, έφτασε στις 21 Μαρτίου 1941 στην Αθήνα.

                  Στις 6 Απριλίου 1941 ξεκίνησε η Γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας. Άρχιζε ο άνισος αγώνας, είς βάρος των καταπονημένων δυνάμεων της Ελλάδας. Ο Γερμανός πρέσβης πρίγκιπας  Έρμπαχ, πήγε στις 5.30 το πρωί στο σπίτι του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κορυζή και επέδωσε διακοίνωση ότι τα Γερμανικά στρατεύματα θα εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος. Η μακριά νύχτα της Κατοχής, άρχιζε…

*Η εφημερίδα "Εστία" για τη Γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας

 

Η Βουλγαρία είχε άποψη, με γερμανικές πλάτες

 

 

                  Η Βουλγαρία με τις πλάτες της Γερμανίας, επιχειρούσε να παίξει το δικό της ρόλο στην περιοχή. Είναι χαρακτηριστικές οι απόψεις που εξέφρασε ο υπουργός Εξωτερικών Ιβάν Βλαντιμίρ Ποπώφ στον πρεσβευτή των ΗΠΑ Τζωρτζ Ερλ στη Σόφια, στις 11 Απριλίου 1941. Και εκείνος με τη σειρά του ειδοποίησε την Ουάσιγκτον. Στο σχετικό τηλεγράφημα υπήρχε και ειδική υπενθύμιση «να κοινοποιηθεί στον Πρόεδρο».

                  Στο αποκαλυπτικό αυτό τηλεγράφημα αναφέρεται ότι ο Ποπώφ είπε στον Ερλ τα ακόλουθα:

                  1. Ότι η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα, απέδειξαν για άλλη μια φορά τη σχεδόν εγκληματική ανοησία μιας μικρής χώρας, που εναντιώνεται σε ένα μεγάλο μηχανοποιημένο έθνος.

                  2. Ότι η Γερμανία δεν θέλει εδάφη στα Βαλκάνια.

                  3. Ότι η Κροατία και η Σλοβενία ​​θα γίνουν ανεξάρτητες.

                  4. Ότι η Βουλγαρία θεωρούσε το Μακεδονικό ζήτημα κλειστό, αλλά η γερμανική κατάκτηση της Γιουγκοσλαβίας το είχε ανοίξει ξανά.

                  5. Ότι η Βουλγαρία ήταν πρόθυμη να είναι ελεύθερη η Μακεδονία αλλά ότι η Ιταλία απαιτούσε για τον εαυτό της Μακεδονία και Θεσσαλονίκη και αφού οι Μακεδόνες ήταν Σλάβοι με πολλούς από αυτούς Βούλγαρους, αν δεν ήταν ανεξάρτητοι, καλύτερα να ήταν Βούλγαροι παρά Ιταλοί.

                  6. Ότι η Γερμανία δεν είχε καμία απολύτως επιθυμία και δεν θα έκανε πόλεμο με τους Τούρκους ούτε θα επιχειρούσε να περάσει από την Τουρκία.

                  7. Ότι η Ρωσία είχε πολύ συγκεκριμένα σχέδια για την Κωνσταντινούπολη και τα Στενά και μόνο ο φόβος της για μια γερμανική επίθεση στην Ουκρανία την είχε εμποδίσει να τα πάρει.

                  8. Ότι ούτε η Αγγλία ούτε η Γερμανία θα έπρεπε να φέρουν την ενοχή του πολέμου, που ερχόταν στα Βαλκάνια και ότι υπήρχε ένας μόνον άνθρωπος, που ήταν υπεύθυνος και αυτός ήταν ο Μουσολίνι.

*Ο διπλωμάτης Παναγιώτης Πιπινέλης

 

Π. Πιπινέλης: «…will never be forgotten by Greece»

 

               Τα σύννεφα πύκνωναν επάνω από την ανήσυχη Χερσόνησο του Αίμου. Οι πολίτες αγωνιούσαν σε πόλεις και χωριά. Ο Απρίλης εκείνης της χρονιάς ήταν πολύ σκληρή για την Ελλάδα… Οι Γερμανοί κατόρθωσαν να κάμψουν την αντίσταση της Ελλάδας, να την καταλάβουν και να παραδώσουν εδάφη της Ανατολικής Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης στους Βουλγάρους, που δεν είχαν καν κηρύξει τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Μέσα στη Σόφια ακούσθηκε μια ελληνική φωνή κατά της προδοτικής στάσης της Βουλγαρίας. Ο Έλληνας πρέσβης στη Σόφια, Παναγιώτης Πιπινέλης, επισκέφθηκε τον Βούλγαρο υπουργό Εξωτερικών Ιβάν Βλαντιμίρ Ποπώφ και του επέδωσε ένα ενημερωτικό σημείωμα για την κατάσταση που επικρατούσε και για τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων της Ελλάδας με τη Βουλγαρία.  Σ’ εκείνη τη συνάντηση ο Έλληνας πρέσβης είπε στον Βούλγαρο υπουργό:

               «Μου έχετε συχνά παραπονεθεί για τον προδοτικό τρόπο, με τον οποίο η Ρουμανία μαχαίρωσε πισώπλατα τη Βουλγαρία το 1913, όταν βρίσκονταν σε θανατηφόρο πόλεμο με τη Σερβία και την Ελλάδα και ότι η Βουλγαρία δεν θα ξεχνούσε ποτέ αυτή την πράξη της Ρουμανίας. Επιτρέψτε μου να σας πω, ότι η προδοτική πράξη της Βουλγαρίας που βοηθά τα γερμανικά στρατεύματα στην επίθεσή τους εναντίον μας, εναντίον των γειτόνων σας και η κατοχή μέρους της χώρας μου μετά από 20 χρόνια ειρηνικών και φιλικών σχέσεων, δεν θα ξεχαστεί ποτέ από την Ελλάδα».

Ο Βούλγαρος υπουργός Εξωτερικών δεν απάντησε.

Τη δήλωσή αυτή του Έλληνα πρέσβη, διέσωσε σε τηλεγράφημά του προς την Ουάσιγκτον στις 23 Απριλίου 1941, ο Αμερικανός πρέσβης Τζωρτζ Ερλ και βρίσκεται σήμερα στα Εθνικά Αρχεία της χώρας του.

Στο Λονδίνο η εφημερίδα «Νταίηλυ Τέλεγκραφ» έγραφε: «Η προδοσία της Βουλγαρικής κυβερνήσεως έναντι του ιδίου λαού της και των γειτόνων της, ουδόλως εξησθένησε το φρόνημα της Ελλάδος. Ενώ αι Γερμανικαί λεγεώνες εισέδυον εις την Βουλγαρίαν, ο εν Αλβανία Ελληνικός στρατός ενήργησε νέαν επίθεσιν εις το κεντρικόν μέτωπον εναντίον των Ιταλών. Δεν ήτα δυνατόν να δοθή σαφεστέρα απάντησις εις τους Γερμανούς».

*Το υπόμνημα Τσουδερού στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ 

 

Το ελληνικό υπόμνημα στα χέρια του Ρούζβελτ

 

Η Ελληνική κυβέρνηση που κατέφυγε στο Κάιρο, δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός συνέταξε ένα μακροσκελές υπόμνημα με τις Ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις, μόλις τερματισθεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το υπόμνημα αυτό παρέδωσε ιδιοχείρως στο πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούζβελτ στις 26 Ιουνίου 1942 στην Ουάσιγκτον ο βασιλεύς Γεώργιος Β΄ και σώζεται στα Αμερικανικά Εθνικά Αρχεία. Το ίδιο υπόμνημα παρέδωσε ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Κόρντελ Χαλλ, λίγες μέρες νωρίτερα στις 12 Ιουνίου 1942.

Στο υπόμνημα της Ελληνικής πλευράς υπογραμμίζονταν η συμπάθεια που έδειξαν οι ΗΠΑ προς το αγωνιζόμενο Ελληνικό έθνος και εκφράζονταν η ελπίδα ότι θα παρασχεθεί στην Ελλάδα «κάθε δυνατή βοήθεια όταν έρθει η ώρα της ανασύστασης μιας διαρκούς και δίκαιης ειρήνης».

Αργότερα, όταν η Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο στη Σοβιετική Ένωση, οι Βούλγαροι έπαθαν σοκ. Αυτό το σοκ, που οφείλονταν στον επερχόμενο αναγκαστικό διχασμό των συμπαθειών του Βουλγαρικού λαού προς τους Γερμανούς και τους Ρώσους, περιέγραψε στις 23 Ιουνίου 1941 με ένα ολιγόλογο τηλεγράφημά του από τη Σόφια, ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζωρτζ  Ερλ.

Η πρώτη αντίδραση των Βουλγάρων στον ρωσο-γερμανικό πόλεμο- έγραφε- είναι η σύγχυση και το σοκ, κυρίως λόγω του διακριτού διαχωρισμού συμπάθειας για τις δύο αυτές εμπόλεμες χώρες.

«Μερικοί Βούλγαροι θυμούνται- συνέχιζε- με ανησυχία τα λόγια του Χίτλερ στο βιβλίο του «Mein Kampf» (σ.σ. Ο Αγών μου) ότι οι Σλάβοι ήταν καλοί μόνο να είναι σκλάβοι, ενώ άλλοι που μέχρι τώρα έβλεπαν με ειλικρίνεια τη συχνή παραβίαση των λόγων του Χίτλερ, έχουν χτυπηθεί πολύ σκληρά από την παντελή έλλειψη καλής πίστης που έδειχνε ο Χίτλερ, όπως αποδεικνύεται από την τελευταία του επιθετικότητα. Άλλοι πάλι, φοβούνται τη συμμετοχή της Βουλγαρίας στον πόλεμο».

*Εικόνα της Βουλγαρικής Κατοχής στη Βόρεια Ελλάδα

Όταν μαθεύτηκαν οι Βουλγαρικές βιαιότητες

 

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ ενημερώνοντας τον Έλληνα πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον Κίμωνα Διαμαντόπουλο στις 20 Δεκεμβρίου 1941, του γνωστοποίησε διπλωματικές αναφορές της 8^ης του ίδιου μηνός, σχετικά με τις δραστηριότητες της Βουλγαρικής Κυβέρνησης και τις δηλώσεις των αρχών της χώρας αυτής, που υποδήλωναν την πρόθεση να ενσωματωθούν η Μακεδονία και η Θράκη ως αναπόσπαστα μέρη της Βουλγαρίας!!!

Η Βουλγαρία με τις πλάτες της Ναζιστικής Γερμανίας δήλωνε απερίφραστα, ότι θα προχωρούσε σε εκβουλγαρισμό αυτών των ελληνικών περιοχών, που τις κατέλαβε με την έγκριση του Αδόλφου Χίτλερ.

Σε επικοινωνία του πρέσβη Διαμαντόπουλου στις 26 Νοεμβρίου και στις 5 Δεκεμβρίου 1941 ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών τον είχε διαβεβαιώσει ότι η στάση της αμερικανικής κυβέρνησης απέναντι στις εντελώς αδικαιολόγητες ενέργειες της Βουλγαρίας στην Ελλάδα και στην εκδίωξη Ελλήνων κατοίκων από τη Μακεδονία, θα γινόταν γνωστή στη βουλγαρική κυβέρνηση.

Για το λόγο αυτό, είχε ζητηθεί από τον Βούλγαρο πρέσβη στην Ουάσιγκτον να ενημερώσει την κυβέρνησή του, ότι η αμερικανική κυβέρνηση θεωρούσε πως οι ενέργειες της Βουλγαρίας κατά της Ελλάδας ήταν αδικαιολόγητες. Ότι τα Βουλγαρικά βασιλικά διατάγματα που άνοιγαν το δρόμο για τον εποικισμό από Βούλγαρους ορισμένων εδαφών, που αποτελούν μέρος του Βασιλείου της Ελλάδας, πρέπει να ερμηνεύονται στις ΗΠΑ, ως απόδειξη μιας νοοτροπίας που βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τα δόγματα και τις πρακτικές του ναζιστικού καθεστώτος. Και ότι ο αμερικανικός λαός, πρέπει να λάβει κάτω από το ίδιο πρίσμα και άλλα μέτρα αντιμετώπισης των μέτρων, που έλαβαν οι βουλγαρικές αρχές σε σχέση με τα ελληνικά εδάφη, που κατέλαβαν οι βουλγαρικές ένοπλες δυνάμεις.

«Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι οι προσπάθειες της Βουλγαρίας, τις οποίες τώρα αναφέρετε, να επιτύχει την προσάρτηση του ελληνικού εδάφους, θεωρούνται ομοίως από αυτήν την κυβέρνηση ως αδικαιολόγητες» κατέληγε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών.

Η Ελλάδα μετά τον Απρίλιο του 1941 βρέθηκε υπό τριπλή Κατοχή, με την κυβέρνησή της εξόριστη στη Μέση Ανατολή μαζί με τα υπολείμματα των Ενόπλων Δυνάμεών της, να μάχονται εναντίον του φασισμού και του Ναζισμού.  

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

ΠΗΓΕΣ

*Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ

https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1942v02/d812

*Αρχείο εφημερίδας "Εστία", 1941

 

 

 

Ελληνικός ανταρτοπόλεμος και Γιουγκοσλαβία του Τίτο

*Τμήμα ανταρτών έτοιμο για την επίθεση κατά της Κόνιτσας

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η στάση της Γιουγκοσλαβίας κατά τη  διάρκεια του ελληνικού εμφύλιου πολέμου κατά τα έτη 1946-1949, υπήρξε ένας σημαντικός εξωγενής παράγων, που επηρέασε αρνητικά και θετικά τις εξελίξεις της εθνικής τραγωδίας μας, κατά ένα μέρος.

Το 1948 σημειώθηκε σειρά γεγονότων, που ουσιαστικά άρχισαν να κρίνουν την τελική έκβαση της ανταρσίας στην Ελλάδα.

Βασικό γεγονός ήταν η ευρεία κρίση στο κομμουνιστικό στρατόπεδο, από τις διαφωνίες Στάλιν- Τίτο. Ο Στάλιν δεν έβλεπε με καλό μάτι τις φιλοδοξίες του Τίτο να μετατρέψει τη χώρα του σε σημαντική περιφερειακή δύναμη και το στρατό του να είναι απεξαρτημένος από την επιρροή του Κόκκινου Στρατού της Μόσχας. Η ΕΣΣΔ αρνήθηκε να υπογράψει οικονομική συμφωνία, με το Βελιγράδι, ανακάλεσε τους πολιτικούς και στρατιωτικούς συμβούλους της και στις 28 Ιουνίου 1948 η Κομινφόρμ (σ.σ. η μεγάλη κεντρική οργάνωση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος από το 1947 έως το 1956) κάλεσε με ψήφισμά της τα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας να απομακρύνουν τους ηγέτες τους και να τους αντικαταστήσουν με νέα ηγεσία. Η πλειοψηφία όμως των Γιουγκοσλάβων κομμουνιστών παρέμεινε πιστή στην Τιτοϊκή ηγεσία.

Η διπλωματική αλληλογραφία για την κατάληψη Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας το 1941

    

*Μια φωτογραφία που τα λέει όλα. Ο Χίτλερ και ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Μπόρις στο Βερολίνο

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

        Ο σκληρός Απρίλης του 1941, ήταν βαρύτατα τραυματικός για την Ελλάδα, καθώς υποχρεώθηκε μετά από μια μεγαλειώδη αντίσταση στα φασιστικά στρατεύματα του Μουσολίνι, να υποκύψει και να συνθηκολογήσει στη βία των χιτλερικών δυνάμεων. Ήταν στις 20 Απριλίου όταν ο στρατηγός Τσολάκογλου υπέγραψε στο Βοτονόσι της Ηπείρου τη συνθηκολόγηση. Άρχιζε από τη στιγμή εκείνη η φρικτή περίοδος της ναζιστικής Κατοχής.

        Η Ελλάδα μοιράστηκε σε τρείς ζώνες Κατοχής. Τη Γερμανική, την Ιταλική και τη Βουλγαρική. Η παραχώρηση αυτή ήταν πρωτοφανή και ασυνήθης για τα διεθνή δεδομένα, γιατί η Βουλγαρία δεν είχε κηρύξει πόλεμο κατά της Ελλάδας. Αποστολή της ήταν η «τήρηση της ησυχίας, τάξης και ασφάλειας» σε μια περιοχή που εκτεινόταν από τον ποταμό Στρυμόνα έως το Δέλτα του ποταμού Έβρου. Περιλάμβανε, δηλαδή, το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης. Παρέμεινε μόνο ο νομός Έβρου, (η Αλεξανδρούπολη παραδόθηκε στους Βουλγάρους) υπό Γερμανική στρατιωτική κατοχή με ελληνικές πολιτικές αρχές (νομαρχία στο Διδυμότειχο και δήμοι) προκειμένου να μην προκληθεί η υποκριτικά ουδέτερη στον πόλεμο Τουρκία. Στις 9 Απριλίου 1941, ο αγώνας ανατολικά του Νέστου είχε ουσιαστικά τερματισθεί, μετά  την εγκατάλειψη των οχυρών Νυμφαίας και Εχίνου στις νότιες πλαγιές της Ροδόπης. Τα γερμανικά στρατεύματα προσέγγισαν στα ελληνικά σύνορα, από το συμμαχικό τους βουλγαρικό έδαφος.

Ευρωπαϊκό ράπισμα στη χούντα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/956869/gallery/epikairothta/ellada/eyrwpaiko-rapisma-sth-xoynta

*30 Ιανουαρίου 1969. Η Συμβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης με ψήφους 92 έναντι 11 και 20 αποχές καταδικάζει τη χούντα και εισηγείται στην Επιτροπή των υπουργών 

την εκδίωξη της Ελλάδας από το Συμβούλιο.

Της κ. ΕΦΗΣ ΠΕΝΤΑΛΙΟΥ*

Το Συμβούλιο της Ευρώπης ιδρύθηκε στις 5 Μαΐου 1949, με στόχο να προωθήσει την ευρωπαϊκή ενότητα και να ενισχύσει τη φιλελεύθερη δημοκρατική τάξη στη Δυτική Ευρώπη. Στα όργανά του περιλαμβάνονταν η Επιτροπή Υπουργών (αποτελούμενη από τους υπουργούς Εξωτερικών των κρατών-μελών) και η συμβουλευτική Κοινοβουλευτική Συνέλευση.

Στις 4 Νοεμβρίου 1950, τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης υιοθέτησαν την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που τέθηκε σε ισχύ στις 3 Σεπτεμβρίου 1953. Ο στόχος της ήταν διττός: να διασφαλίσει ότι τα ναζιστικά εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας δεν θα επαναλαμβάνονταν και να κατοχυρώσει τη δυτική ιδέα της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην πράξη, οι Δυτικοευρωπαίοι ηγέτες βρήκαν στις σοβιετικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων την ευκαιρία να τονίσουν ότι αυτά ήταν έννοιες συνδεδεμένες με τη Δύση.

Αντίθετα με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, από τον ΟΗΕ (1948), η ΕΣΔΑ ήταν μια δεσμευτική διεθνής συνθήκη που συνοδευόταν από έναν μηχανισμό εφαρμογής. Το 1954 συγκροτήθηκε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το 1959 δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, επιφορτισμένο με την αποστολή να διασφαλίσει την τήρηση των υποχρεώσεων που είχαν αναλάβει τα κράτη-μέλη μέσω της ΕΣΔΑ.

Η ελληνοτουρκική κρίση του Νοεμβρίου 1967

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  http://www.kathimerini.gr/920606/article/epikairothta/ellada/h-krish-toy-noemvrioy-1967

*14 Νοεμβρίου 1967. Άνδρες της Εθνικής Φρουράς εισέρχονται στο χωριό Άγιος Θεόδωρος, νότια της Λευκωσίας. Την επομένη, η περιοχή έγινε θέατρο σφοδρών συγκρούσεων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Του κ. ΣΩΤΗΡΗ ΡΙΖΑ*

Η αποτυχία της ελληνοτουρκικής συνάντησης κορυφής του Έβρου τον Σεπτέμβριο 1967 αντιμετωπίστηκε από το ελληνικό στρατιωτικό καθεστώς με μια αυτοσχέδια πολιτική «πυγμής», που αποσκοπούσε στην ανάδειξη της ένωσης ως κεντρικού θέματος της ατζέντας του Κυπριακού.

Δημοσιεύματα στον Τύπο, δημόσιες δηλώσεις και επισκέψεις κορυφαίων παραγόντων της δικτατορίας στη Μεγαλόνησο εντάσσονταν στο πλαίσιο αυτό. Αν αυτά συνέτειναν στη χειροτέρευση της ατμόσφαιρας στο Κυπριακό, η στρατιωτική επιχείρηση της Εθνικής Φρουράς στον τουρκοκυπριακό θύλακο Κοφίνου- Αγίων Θεοδώρων στις 15-16 Νοεμβρίου αποτέλεσε την αφετηρία μιας κρίσης που οδήγησε στα πρόθυρα ελληνοτουρκικού πολέμου. Αυτός αποφεύχθηκε μόνο με την εξασθένηση της ελληνικής θέσης στην Κύπρο.

Η εδραίωση του δικτατορικού καθεστώτος

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/915445/article/epikairothta/ellada/edraiwsh-toy-diktatorikoy-ka8estwtos

*Μετά το αποτυχημένο αντικίνημα του Κωνσταντίνου επικράτησε πλήρως η τριανδρία των Παπαδόπουλου, Μακαρέζου, Παττακού 

και σχηματίστηκε αμιγής κυβέρνηση στρατιωτικών.

Γράφει ο κ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΣ*

Αφότου εξασφαλίστηκε η επιτυχία του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου, οι ηγέτες της χούντας επιδόθηκαν σε μία σειρά από ενέργειες για την τήρηση της τάξης και την εδραίωση του καθεστώτος. Πιο συγκεκριμένα, οργάνωσαν ένα σύστημα αποκλεισμού και απαγορεύσεων που τέθηκε στο πλαίσιο της κήρυξης της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, μέσω της επιβολής στρατιωτικού νόμου και της αναστολής λειτουργίας του Κοινοβουλίου καθώς και σειράς άρθρων του Συντάγματος για θεμελιώδη δικαιώματα.

Στα πρώτα μέτρα του καθεστώτος συμπεριλήφθηκαν η απαγόρευση συγκεντρώσεων και απεργιών, η διάλυση κομμάτων και σωματείων, η χρήση εκτάκτων στρατοδικείων για την απονομή ποινικής δικαιοσύνης και η καθαίρεση και εκτόπιση εκλεγμένων αρχόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Με αυτόν τον τρόπο, η χούντα κατάφερε να θέσει υπό πλήρη έλεγχο τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, τα πανεπιστήμια, τους δήμους, τους συνεταιρισμούς, ενώ εξαιρετικά σημαντικές για την εξουδετέρωση πιθανών εστιών ανατροπής ήταν οι εκτενείς διώξεις αξιωματικών του Στρατού (οι αποτάξεις και συνταξιοδοτήσεις το 1967 άθροισαν αριθμό ίσο με το ένα έκτο του συνόλου των αξιωματικών). Επιπροσθέτως, ιδιαίτερη σημασία έδωσαν οι επικεφαλής της δικτατορίας στον έλεγχο του Τύπου, με τη λογοκρισία και τις διώξεις εναντίον εφημερίδων, εκδοτών και δημοσιογράφων να λαμβάνουν μεγάλες διαστάσεις, ενώ αξίζει να σημειωθεί και η αναδιοργάνωση του γραφείου του πρωθυπουργού ώστε να αποκτήσει ολοκληρωτικό έλεγχο σε όλα τα κυβερνητικά τμήματα, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος.

Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.kathimerini.gr/856203/article/epikairothta/ellada/oi-ekloges-ths-3hs-noemvrioy-1963

*Ο αρχηγός της Ένωσης Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου φθάνει στη Θεσσαλονίκη, 
κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του κόμματός του, 
ενόψει των εκλογών της 3ης Νοεμβρίου 1963.

Γράφει ο κ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΙΖΑΣ*

Η παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στις 11 Ιουνίου 1963 σήμαινε ταυτόχρονα την έναρξη της πορείας προς νέες εκλογές, αν και η θητεία της Βουλής έληγε το φθινόπωρο του 1965.

Ο ίδιος ο αρχηγός της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ) απέβλεπε σε άμεση προσφυγή στις κάλπες με το πλειοψηφικό σύστημα που είχε προβλέψει ο εκλογικός νόμος του 1961 για τις μεθεπόμενες εκλογές. Κάτι τέτοιο όμως προσέκρουε στην επιθυμία των Ανακτόρων να αποτρέψουν επικράτηση του Καραμανλή στο σκληρό πολιτικό παιχνίδι που εξελισσόταν από το 1961. Ήταν επίσης εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο το Κέντρο θα συμμετείχε σε εκλογές με πλειοψηφικό, με προφανείς συνέπειες σε περίπτωση αποχής για τη νομιμοποίηση του Στέμματος και γενικότερα του πολιτικού συστήματος.

Πεδίον βολής η Ελλάς…

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=524986&wordsinarticle=

*Ο Γεώργιος Παπανδρέου με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον στρατηγό Γρίβα στο Καστρί. Διακρίνονται επίσης ο υπουργός Αμυνας Πέτρος Γαρουφαλιάς (αριστερά) και ο μετέπειτα πρόεδρος της Κύπρου Σπύρος Κυπριανού (δίπλα στον Γρίβα). Στο αρχείο Πιπινέλη υπάρχουν αναφορές σε σχέδια των Σοβιετικών να «εκμηδενίσουν» τον Μακάριο (και τον Γρίβα), πιθανόν με «αεροπορικό ατύχημα» ή «φυσικόν θάνατον»

*Οι αναφορές του θεοσεβούμενου

ρώσου διπλωμάτη και

η ενασχόληση των Σοβιετικών

με τις προχουντικές εξελίξεις

Της κ. Φωτεινής Τομαή

          Την αρχική ευφορία που προκάλεσε η νίκη της Ενώσεως Κέντρου στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 και η ήττα της Δεξιάς, που για πρώτη φορά μετά τον Εμφύλιο είδε τα ποσοστά της να πέφτουν τόσο χαμηλά, διαδέχθηκαν σύντομα οι εσωκομματικές συγκρούσεις, η διαμάχη με την Αριστερά που προέβαλλε μια σειρά αιτήματα, δίκαια μεν αλλά ανώριμα να επιλυθούν, οι απειλές της Τουρκίας να επέμβει στην Κύπρο μετά την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που αναγνώριζε μεταξύ άλλων τη νομιμότητα της κυπριακής κυβέρνησης και την κυριαρχία του κυπριακού κράτους και βέβαια οι τριβές με το παλάτι, που όχι μόνο δεν έλειψαν, όπως και επί κυβερνήσεως Καραμανλή, αλλά τουναντίον οξύνθηκαν μετά τον θάνατο του Παύλου και την ανάρρηση στον βασιλικό θρόνο του διαδόχου του Κωνσταντίνου, στενά προσκολλημένου στις επιταγές της άπληστης για εξουσία μητέρας του Φρειδερίκης.

          Στην προσπάθειά του ο Γεώργιος Παπανδρέου να απαλλάξει τη χώρα από τα κατάλοιπα του Εμφυλίου, με διστακτικά έστω βήματα, όπως κατάργηση των έκτακτων μέτρων ασφαλείας της κυβέρνησης Κωνσταντίνου Καραμανλή, απόλυση υπό όρους των πολιτικών κρατουμένων, παύση δικαστικών εκτοπισμών κτλ., γίνεται από την πρώτη στιγμή ανάληψης της πρωθυπουργίας του στόχος επικρίσεων τόσο από δεξιά όσο και από αριστερά. 

Βήμα-βήμα στον γκρεμό των Ιουλιανών

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  

http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=523180&wordsinarticle=

*Ο Ανδρέας Παπανδρέου με δημοσιογράφους, την εποχή των Ιουλιανών

*Το αρχείο του Παναγιώτη Πιπινέλη, 

η εμμονή στον Ανδρέα Παπανδρέου 

και οι «ιδιαιτέρως επικίνδυνοι» αξιωματικοί

Της κ. Φωτεινής Τομαή

           Αν και τα γεγονότα είναι γνωστά με δεκάδες εκδόσεις που, είτε με τη μορφή απομνημονευμάτων είτε βασισμένες σε Αρχεία, περιγράφουν το ζοφερό κλίμα μίας περιόδου οξύτατης πολιτικής έντασης που οδήγησε στα Ιουλιανά και εντεύθεν στη χούντα, σημαδεύοντας οριστικά τον νεότερο πολιτικό βίο της χώρας μας, το σημερινό άρθρο, κάνοντας χρήση πληροφοριακών δελτίων της ΚΥΠ από το αρχείο Π. Πιπινέλη, θα δώσει μια διαφορετική, εσωτερική ματιά στα γεγονότα της διετίας 1963-1965

          Το τέλος της γνωστής ως δημιουργικής οκταετίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή χαρακτηρίστηκε από μία αντιφατική εσωτερική πολιτική που από τη μία έκανε ορισμένα φιλελεύθερα ανοίγματα, αλλά από την άλλη προωθούσε τη θεσμοποίηση ενός αυταρχικότερου κράτους με «μέτρα ασφαλείας», αναθεώρηση του Συντάγματος κ.ά. Την ίδια στιγμή, η δράση παρακρατικών οργανώσεων, το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων Βενιζέλου - Πιπινέλη για συμβιβασμό ΕΡΕ και ΕΚ προκειμένου να εξεταστούν από κοινού οι προϋποθέσεις επανόδου στην ομαλότητα, η άνοδος των ποσοστών της ΕΔΑ και η εντονότερη παρουσία της στο πολιτικό προσκήνιο, οδήγησαν σε ακόμη μεγαλύτερη όξυνση την πολιτική κατάσταση της χώρας.