Ληστεία: Πληγή αγιάτρευτη στη Θράκη του 19ου αιώνα. Λήστευαν έξω από την Αλεξανδρούπολη

 *Το Δεδέαγατς είχε σπουδαίο δικαστικό μέγαρο, αλλά ζητούμενο παρέμενε η απονομή αληθινής Δικαιοσύνης για όλους τους υπηκόους του Σουλτάνου (Τουρκικά κρατικά αρχεία) 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η ληστεία, κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για τους κατοίκους της Θράκης, επειδή το Οθωμανικό κράτος δεν έδειχνε ενδιαφέρον για την πάταξή της, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις την υποκινούσε εκ του αφανούς. Οι ληστές ήταν συνήθως άτακτοι βασιβουζούκοι, και συχνά λιποτάκτες του Οθωμανικού στρατού.

               Μια αδρή εικόνα της ληστοκρατίας περί το 1878 μας δίνει ο υποπρόξενος της Ελλάδας στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) Γ.Ν.  Καραγιαννόπουλος. Περιγραφικός στις λεπτομέρειες, σε υπηρεσιακή αναφορά του, μας μεταφέρει στο δυστοπικό κλίμα της εποχής του, που επικρατούσε στην ευρύτερη περιοχή της σημερινής Αλεξανδρούπολης.

               Συγκεκριμένα γράφει ότι η ληστεία ήταν «κορυφωμένη πέριξ της πόλεώς μας είς τον ανώτατον βαθμόν». Και δίνει ως παράδειγμα την περίπτωση του αδελφού του προξενικού πράκτορα της Γαλλίας ονόματι Πολίτη Βερνάτζη, που έρχονταν από την Αδριανούπολη, προφανώς με άμαξα. Σε απόσταση δύο ωρών έξω από την Αλεξανδρούπολη τον συνέλαβαν ληστές και του έκλεψαν τα πάντα… «τοσούτον ώστε και αυτά τα περιπόδιά του αφήρεσαν»!!! Του πήραν δηλαδή και τις κάλτσες!!! Τη λέξη περιπόδια, παρεμπιπτόντως, χρησιμοποιεί και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

               Ο αδελφός του, όταν το έμαθε με το κύρος του προξενικού πράκτορα της Γαλλίας, ζήτησε από τις Οθωμανικές αρχές αστυνομική δύναμη για να τον ελευθερώσει, γιατί οι ληστές τον είχαν πάρει μαζί του στα ορεινά. Οι Οθωμανικές αρχές αδιαφόρησαν πλήρως και με χίλιες παρακλήσεις του διέθεσαν δύο χωροφύλακες. Έτσι αναγκάσθηκε να μισθώσει και 12 άτομα για να βγει στα βουνά κυνηγώντας τους ληστές ώστε να ελευθερώσει τον αδελφό του. Τελικά τον βρήκε κάπου στο βουνό, γυμνό!!!

               Τρεις μέρες νωρίτερα άγνωστοι ληστές είχαν συλλάβει κάποιους αμαξηλάτες, «αραμπατζήδες» όπως διευκρινίζει στην έκθεσή του ο Καραγιαννόπουλος, που έρχονταν στην Αλεξανδρούπολη και τους έκλεψαν όσα είχαν και δεν είχαν, ενώ σκότωσαν και μερικούς…

*Πωλητές αβδελών επί Τουρκοκρατίας

Εφόνευσαν τον συνάζοντα αβδέλας…

 

               Όμως τότε, κατά τον Καραγιαννόπουλο «άλλον δε συνάζοντα αβδέλας εις τα περίχωρα, αφού του αφήρεσαν παν ό,τι είχε τον εφόνευσαν». Οι αβδέλες, που τις εύρισκαν σε στάσιμα νερά και έλη, χρησιμοποιούνταν για αφαιμάξεις, όσων είχαν υψηλή αρτηριακή πίεση.

               Οι Οθωμανικές αρχές όμως εξακολουθούσαν να αδιαφορούν και να μην παίρνουν μέτρα αντιμετώπισης της ληστείας, που μάστιζε τον τόπο. Ο Καραγιαννόπουλος πάντως στην έκθεσή του το λέει ευθέως: Ποιες τοπικές αρχές να πάρουν μέτρα, όταν οι ίδιες αρχές κατά κανόνα έκλεβαν το κράτος στα φανερά... Όσον αφορά την ασφάλεια των κατοίκων τα ίδια περίπου συνέβαιναν. «Και εις την Γιμουρτζίναν (σ.σ. Κομοτηνή) τα αυτά κακουργήματα πράττονται, ένθα στρατιώται τινές εκτύπησαν δια βολής πιστολίου την δεκαεξαετή θυγατέραν του ιατρού Στεφάνου, Ιταλού, και ήδε είς μέγιστον κίνδυνον ευρίσκεται».

               Συμπερασματικά ο Καραγιαννόπουλος έγραφε προς το υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα:

«Αι τοιαύται δε βιαιοπραγίαι και τα ανήκουστα αδικήματα πραττόμενα παρά της ενταύθα Οθωμ. Αρχής κατά των υπηκόων της Α. Μ. και ανεξαιρέτως εις τους υπηκόους όλων των εθνών και εις αυτούς ακόμη τους συμμάχους του Σουλτάνου, είνε αδύνατον να εκφρασθώσιν: περιφρονούσα και νόμους και συνθήκας και διεθνές δίκαιον μετέρχεται παν θεμιτόν και αθέμιτον  προς κακοποίησιν των ξένων υπηκόων ανεξαιρέτως και ουδεμίαν θέλουσα να διεκπεραιώσει διαφοράν, όταν συμπέση να υπάρχη τοιαύτη μεταξύ υπηκόων ξένης δυνάμεως και υπηκόου Οθωμανού όπερ δεν δύναμαι να εκπεραιώσω, ως πρέπει, ουδεμίαν υπόθεσιν υπηκόου Έλληνος».

*Το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη)

Ούτε το Χάττ-ι Χουμαγιούν αρκούσε!!!

 

Και άλλη μια σημαντική παρατήρηση του υποπρόξενου Καραγιαννόπουλου:

«Ο εξαγριωμός ούτος των Οθωμανών, ήρχισεν ν’ αυξάνη εις πολύ μετά την ανάγνωσιν του Χάτι Χουμαγιούν».

Τι ήταν το Χαττ-ι Χουμαγιούν;

         Επρόκειτο για αυτοκρατορικό μεταρρυθμιστικό διάταγμα, που δημοσιεύθηκε το 1856. Η έκδοσή του έγινε κάτω από την πίεση της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας. Στόχος των μεγάλων δυνάμεων ήταν  να ληφθούν νέα μέτρα υπέρ των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το διάταγμα αυτό, λόγω των μεταρρυθμίσεων που ήθελε να επιβάλει ήρθε σε ευθεία αντίθεση με την παραδοσιακή πολιτική ιδεολογία της Αυτοκρατορίας και σε πολλές περιπτώσεις οι Οθωμανοί θεωρούσαν ότι επρόκειτο για σουλτανική προδοσία. Και αντιδρούσαν με κάθε τρόπο, στις προβλέψεις του, που επιχειρούσαν να προστατεύσουν τους Χριστιανούς. Η άνοδος όμως στο θρόνο του απολυταρχικού σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’ και το ξέσπασμα του Ρωσο-Τουρκικού πολέμου (1877-1878) ανέστειλαν τη διαδικασία φιλελευθεροποίησης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και οδήγησαν στη βαθμιαία επιστροφή του παλαιού γνώριμου απολυταρχικού καθεστώτος.

        Η ληστεία πάντως ήταν μόνιμη πληγή για τους κατοίκους της Θράκης. Από τις 9 Μαρτίου 1854 ο πρόξενος στην Αδριανούπολη Ιωσήφ Βαρότσης γνωστοποιούσε στην Αθήνα το πρόβλημα από πολυάριθμες σπείρες ληστών και κατατρομοκρατούσαν τους κατοίκους της υπαίθρου, οι οποίοι για ασφάλεια κατέφευγαν στις πόλεις. Οι αρχιληστές  Μουμτζής και Βαλαβαντσής- έλεγε- μαστίζουν τα περίχωρα Ραιδεστού και Ζααράς. Μέσα σε μια χρονιά, μόνο ο Βαλαβαντσής είχε σκοτώσει 150 χριστιανούς…

Ο επόμενος πρόξενος στην Αδριανούπολη, ο Γεννάδη,ς σε αναφορά του στις 25 Μαΐου 1877 γνωστοποιούσε στην Αθήνα τα βάσανα των κατοίκων της Θράκης από τους άτακτους Κιρκάσιους, που καταλήστευσαν τον κόσμο. Η πεποίθηση την οποία σχημάτισαν οι χριστιανοί ήταν ότι δεν έχουν να ελπίζουν τίποτα από την Οθωμανική κυβέρνηση «διότι είτε εξ ενόχου αδιαφορίας είτε εξ αδυναμίας οικτράς ουδέν αύτη ενεργεί προς περιστολήν του κακού».

*Η παραλία της Αλεξανδρούπολης το 1899

Ομάδες ληστών ακόμα και το 1890 δρούσαν ανενόχλητες. Στις 5 Ιουλίου ο πρόξενος στο Δεδέαγατς Ν. Νικολάου, ανέφερε, ότι ληστρική ομάδα 18 ατόμων, που είχε συγκροτηθεί στην περιοχή Σουφλίου, από Οθωμανούς πρόσφυγες προερχόμενους από τη Βουλγαρία, περίπου 10 μέρες νωρίτερα, κατέλαβε το δρόμο μεταξύ Σουφλίου και Διδυμοτείχου  «εν ημέρα πανηγύρεως»  συνελάμβανε και λήστευε όλους τους διερχόμενους χριστιανούς. Οι αρχές διέταξαν να βγουν τα αποσπάσματα για την καταδίωξη των ληστών, ισχυρίζονταν όμως ότι οι ληστές δεν πρέπει να είναι Οθωμανοί… αλλά ξένοι. Και προσέθετε ο Νικολάου: «Εν τοις χωρίοις ουδείς των προκρίτων αποφασίζει να εξέλθει διότι φοβείται αν μεν συλληφθή υπό συμμορίας να φονευθή, παρά του πρώτου παρατυχόντος πρόσφυγος Οθωμανού, αρκούν μόνο να λάβη ό,τι εύρει εις την τζέπην. Τοιαύτη εστίν η δημοσία ασφάλεια εν τη περιφερεία μου».

Η ληστεία όντως υπήρξε πληγή αγιάτρευτη για τους κατοίκους της Θράκης του 19ου αιώνα, που προκάλσε πολύ πόνο.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΗ

Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου των Εξωτερικών

Έλληνες απατεώνες, έμπαιναν παράνομα στις ΗΠΑ, ως ιερείς, το 1908

*Στιγμιότυπο από την άφιξη μεταναστών στην νήσο Έλλις

 

 

*Τους ανακάλυψε ένας Έλληνας,

που εργάζονταν ως διερμηνέας

στη Βοστώνη

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Τα  τελευταία χρόνια του 19^ου αιώνα και τα πρώτα χρόνια του εικοστού αιώνα, ήταν ολοζώντανο το όνειρο όλων των φτωχών, να μπορέσουν να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, για να μπορέσουν να ξεφύγουν από τη μίζερη ζωή στις πατρίδες τους και να ζήσουν την ευημερία της μακρινής αμερικανικής ηπείρου. Δεκάδες καράβια ξεφόρτωναν απελπισμένους μετανάστες στη νήσο Έλλις του Λόνγκ Άιλαντ. Το ταξίδι για την Αμερική ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο. Πολυδάπανο και πολυήμερο, καθώς διαρκούσε έως και ένα μήνα και με συνθήκες κάθε άλλο παρά εύκολες.

               Κατά κανόνα τα φτηνά εισιτήρια ήταν για το κατάστρωμα ή για τα αμπάρια. Έφευγαν από τα λιμάνια του Πειραιά και της Πάτρας, περνούσαν από το λιμάνι της Μασσαλίας και μετά το Γιβραλτάρ, ανοίγονταν στο Ατλαντικό ωκεανό, μέσα σε δραματικές συνθήκες ενός πολυήμερου ταξιδιού. Ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Μασσαλία, σε έκθεσή του το 1902, σημείωνε: «Ομολογώ ότι μπροστά στο θέαμα των διερχόμενων Ελλήνων η συνείδησή μου εξανίσταται. Οι μετανάστες στους οποίους κάποιοι υπόσχονται τον επίγειο παράδεισο, παύουν να θεωρούνται ανθρώπινα όντα από τη στιγμή του απόπλου του ατμόπλοιου από τη Μασσαλία ή από άλλα ευρωπαϊκά λιμάνια».  

               Στις ΗΠΑ μετανάστευαν τότε ανειδίκευτοι εργάτες, αναλφάβητοι, χωρίς τη γνώση της Αγγλικής γλώσσας. Αναγκάζονταν έτσι να κάνουν τις πιο βαριές χειρωνακτικές εργασίες. Όμως οι περισσότεροι δούλεψαν φιλότιμα και πρόκοψαν. Σπούδασαν και αναδείχθηκαν σπουδαίοι επιστήμονες. Πλούτισαν και ευεργέτησαν την πατρίδα τους. Τελικά όμως ανάμεσά τους μετανάστευαν και διάφοροι απατεώνες.

Το κλίμα, που οδήγησε την Ελλάδα, στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, το 1919.

*Οι ηγέτες των συμμάχων της Αντάντ. Από αριστερά: Βιτόριο Ορλάντο, Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, Ζορζ Κλεμανσό και Γούντροου Οουίλσον, στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων. 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

                Οι ελληνικοί πληθυσμοί των αλύτρωτων περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έτρεφαν μεγάλες προσδοκίες για απελευθέρωση, μετά τη νίκη των συμμάχων της Αντάντ και της συμπαράταξης με την ηττημένη Γερμανία ως συμμάχων της με ενεργό συμμετοχή, τόσο των Τούρκων όσο και των Βουλγάρων. Η εξέλιξη των γεγονότων δικαίωσε εν μέρει τις ελληνικές προσδοκίες. Επίκεντρο του ενδιαφέροντος, υπήρξε το Παρίσι όπου συνήλθε η Διάσκεψη Ειρήνης, η οποία άρχισε τις εργασίες της στις 12 Ιανουαρίου 1919

               Η Ελλάδα βρέθηκε στο πλευρό των νικητών και παρά τον λαϊκό ενθουσιασμό, τα πράγματα για την κυβέρνηση δεν ήταν εύκολα, σε ό,τι αφορά την ικανοποίηση των εθνικών διεκδικήσεων.

               Όπως γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος για το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου:

               «Από τώρα και εις το εξής θα αρχίσουν πλέον τα παράπονα, καθ’ ολοκληρίαν δικαιολογημένα των Ελλήνων έναντι των Γάλλων, των Άγγλων και βραδύτερον , κατ’ εξοχήν, εναντίον των Αμερικανών,, οι οποίοι επεδείκνυον εις πάσαν περίπτωσιν την αδυναμίαν των απέναντι των Βουλγάρων, προς τους οποίους εύρισκον πάντοτε τρόπον να συμπεριφέρωνται με επιείκειαν».

Ο αλύτρωτος Ελληνισμός ζούσε έως τότε με τον τρόμο των Βούλγαρων κομιτατζήδων και την αυθαιρεσία των Τούρκων καθώς και την χλευαστική τους στάση. Ήταν συνεχή τα ανθελληνικά προκλητικά επεισόδια, στην Ανατολική Μακεδονία και την Θράκη, ακόμα και μέσα στην Κωνσταντινούπολη.