ΤΡΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΡΟΔΟΠΗΣ

 

               Το ταχυδρομείο φαίνεται πώς με αγάπησε  πολύ!!!

               Βέβαια δεν παραλείπει να μου στέλνει τους γνωστούς δυσάρεστους λογαριασμούς, αλλά αυτήν τη φορά, μου έφερε τρία σημαντικά βιβλία. Το «σημαντικά» το λέω μετά λόγου γνώσεως. Γιατί αυτά τα βιβλία, είναι στην ουσία τους, βιβλία ιστορικής παρακαταθήκης για το νομό Ροδόπης. «Κιβωτοί» κατά την έννοια που δίνει η Παλαιά Διαθήκη.

               Το πρώτο με τίτλο «Διαβάζοντας» την πόλη- Κουμουτζινά/ Γκιουμουλτζίνα/ Κομοτηνή- Πρόσωπα, κείμενα». Πρόκειται για μνημειώδη έκδοση του Δήμου Κομοτηνής το 2021 για να τιμηθούν τα 100 χρόνια ελευθερίας της Θράκης και της πόλης ιδιαίτερα.

               Η επιμελήτρια της εξαιρετικής αυτής έκδοσης Ξανθή Τζένη Θ. Κατσαρή- Βαφειάδη, σημειώνει ότι αυτή έκδοση εστιάζει στα πρόσωπα που έγραψαν για την πόλη και όσα έγραψαν για την πόλη.

Προσωπική μου άποψη είναι, πώς η έκδοση αυτή πρέπει να τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών. Για να αξιολογηθεί η ποιότητα και η σημασία  του εκδοτικού αυτού τολμήματος, θα σημειώσω μόνο, πώς εκτός από το κυρίως σώμα του βιβλίου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη από τους μελετητές και τα Πανεπιστήμια, το εύρος και το μέγεθος της βιβλιογραφίας, που από μόνη της και μόνο αποτελεί ένα εξαιρετικό οδηγό για μελετητές, φοιτητές (μεταπτυχιακές και διδακτορικές μελέτες) και κάθε ενδιαφερόμενο, για την ιστορία της Θράκης, αλλά και του νομού Ροδόπης. Πρόκειται για μια υπέροχη και μοναδική εργασία, υποδειγματική για το είδος της και πολύτιμη για την αυτογνωσία μας.

Διαφυγή στη Κρήτη το 1941, με δύο ρεσάλτα σε πλοία- Η περίπτωση του έφεδρου ίλαρχου Νικόλαου Γαρμπή.

*Η υπογραφή του ίλαρχου Νικόλαου Γαρμπή στην αναφορά στην οποία περιγράφει πώς απέδρασε από τον Πειραιά καταλαμβάνοντας φορτηγό πλοίο. 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η κατάσταση στην Ελλάδα την άνοιξη του 1941, ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Η γερμανική επίθεση, που είχε ανοίξει και δεύτερο μέτωπο, στη Μακεδονία μετά την ιταλική επίθεση από τη Βόρεια Ήπειρο «γονάτιζε» τη μικρή Ελλάδα, η οποία αντιμετώπιζε ηρωικά δύο αυτοκρατορίες.  Σε στράτευμα και κυβέρνηση επικρατούσε αναβρασμός. Στις 19 Απριλίου αυτοκτόνησε ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής.

               Στο μέτωπο ορισμένοι στρατηγοί διοικητές Σωμάτων Στρατού εξουσιοδότησαν τον στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου  να συνάψει ανακωχή. Το πρωτόκολλο υπεγράφη στις 20 Απριλίου 1941 μεταξύ του Τσολάκογλου και του Γερμανού υποστράτηγου  Ντήτριχ, Διοικητή της Σωματοφυλακής των SS «Αδόλφος Χίτλερ». Η υπογραφή έγινε στο Βοτονόσι του Μετσόβου. Στις  21 Απριλίου υπογράφηκε δεύτερο πρωτόκολλο με δυσμενέστερους όρους παρά την αντίδραση του Τσολάκογλου, που διαμαρτυρόμενος υπόγραψε αυτό αναγκαστικά ως αιχμάλωτος πολέμου πλέον. Τέλος στις 23 Απριλίου, μετά από παρέμβαση του Μουσολίνι προς τον Χίτλερ, όπως προκύπτει από εκθέσεις Γερμανών στρατηγών της περιόδου εκείνης, υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη το τρίτο και οριστικό πρωτόκολλο με ακόμα δυσμενέστερους όρους για την Ελλάδα, μεταξύ του Γερμανού στρατάρχη Γιόντλ, του Ιταλού στρατηγού Φερρέρο και του αντιστράτηγου Τσολάκογλου.

               Η κατάσταση όμως στο στράτευμα, δεν ήταν καθόλου καλή, όπου διαπιστώνονταν αρκετά περιστατικά ανυπακοής και διάλυσης.

               Η Γερμανική αεροπορία πραγματοποίησε από τις 19 Απριλίου 1941 επιδρομές στη Λαμία, τη Χαλκίδα, το Αγρίνιο, τη Χίο και βύθισαν ένα αλιευτικό πλοίο στις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Οι Βρετανικές δυνάμεις που βρίσκονταν στην Ελλάδα είχαν αρχίσει να συμπτύσσονται.

Οι δραματικοί τοκετοί στα κάρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης!!!

*Η μάννα με το αρτιγέννητο βρέφος (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Έχουν περιγραφεί τα δεινά που υπέστησαν οι Θράκες το 1922 κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, που έγινε τον Οκτώβριο του 1922 με άκρως πιεστικές και ασφυκτικές προθεσμίες και με φοβερή κακοκαιρία.

               Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ανοσιούργημα εκείνο, στο οποίο δυστυχώς συνήργησαν οι θεωρούμενες φιλικές κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων, με τις εντολές που έδωσαν στους στρατηγούς τους, οι οποίοι έθεσαν τους όρους της ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο Μουδανιά. Η μνήμη της επετείου αυτής, επιβάλλεται να τιμηθεί από τους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς, με τον απαιτούμενο σεβασμό τόσο στη μνήμη των θυμάτων εκείνου του διωγμού, όσο και με τον απαιτούμενο θαυμασμό προς εκείνη τη γενιά, που προσφυγοποιήθηκε παρά τη θέλησή της, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισε να στεριώνει και να δημιουργεί από το μηδέν.

               Οι δραματικές συνθήκες της υποχρεωτικής φυγής των Ανατολικοθρακιωτών, έχουν  περιγραφεί επαρκώς στην ιστοσελίδα αυτή, με πολλά άρθρα.

               Σήμερα θα δούμε μια ιδιαίτερη από ανθρωπιστικής πλευράς πτυχή αυτού του δράματος, που είχε σαν θύματά της τους πάντες. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ιδιαίτερα όμως τις γυναίκες… Ήταν μια πραγματική ανθρωπιστική κρίση. 

Ένας φάκελος γεμάτος πόνο και δάκρυ, για την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922!!! Μια θυσία, μια αγιάτρευτη πληγή.

*Οι δραματικές πορείες (Από τα αρχεία των κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής PATHE)

 

*Ανέκδοτες σημαντικές εκθέσεις

*Το σημερινό καθήκον των Θρακών

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, υπάρχει ένας φάκελος βαριάς ιστορικής μνήμης, γεμάτος πόνο και δάκρυ, όπως αναφέρω στον τίτλο αυτού του επετειακού κειμένου, τώρα που συμπληρώνονται 100 χρόνια, από τα γεγονότα της απώλειας  της Ανατολικής Θράκης, η οποία παραδόθηκε στον Μουσταφά Κεμάλ από τους μεγάλους της Γης, χωρίς η Τουρκία να ρίξει ούτε μια σφαίρα για να την πάρει!

               Τα γεγονότα είναι γνωστά. Με κύριο αποτρόπαιο γεγονός την ανακωχή των Μουδανιών, όταν οι στρατηγοί των θεωρούμενων φιλικών χωρών αποφάσισαν την παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους με ταυτόχρονη αποχώρηση σε ασφυκτικές προθεσμίες  του ελληνικού στρατεύματος, αλλά και του ριζωμένου από χιλιετίες ελληνικού πληθυσμού. Οι στρατηγοί της Αντάντ για να ρίξουν στάχτη στα μάτια όλου του κόσμου, αποφάσισαν να αναπτυχθούν συμμαχικά στρατεύματα για να μην υπάρχει άμεση επαφή των στρατών των δύο αντιμαχομένων χωρών και να… προστατευθεί ο προσφυγικός πληθυσμός, που θα εγκατέλειπε την περιοχή!!! Και οι μεν στρατοί δεν συναντήθηκαν στο πεδίο, αλλά ο πληθυσμός δεν προστατεύθηκε καθόλου!

Επανέρχομαι στο φάκελο του Ιστορικού Αρχείου του ΥΠΕΞ, που προανέφερα. Περιέχει  126 σελίδες ενδιαφερόντων εγγράφων, δακτυλογραφημένων ή χειρογράφων.  Το περισσότερα από αυτά- και εδώ είναι το ενδιαφέρον- περιέχουν εκθέσεις μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα της άδικης εκκένωσης. Στις εκθέσεις αυτές, που πολλές φορές υπερβαίνουν τις τυπικές λιτές στρατιωτικές διατυπώσεις, ξεχειλίζει ο πόνος, η εθνική οδύνη και η λύπη για τα παθήματα του άμαχου πληθυσμού. Η αφηγηματικότητα συγκρίνεται ακόμα και με την αφηγηματικότητα του μεγάλου συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που βρέθηκε στην Αδριανούπολη και περιέγραψε το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών με τις ανταποκρίσεις του στην καναδική εφημερίδα «Τορόντο Σταρ».

Θεωρώ και επιμένω, ότι το περιεχόμενο αυτών των ιστορικών εκθέσεων, δεν πρέπει να παραμένει 100 χρόνια μετά, στους φακέλους του Υπουργείου, όπου ναι με φυλάσσονται και δεν καταστράφηκαν και διατίθενται στους ερευνητές της Ιστορίας, αλλά αυτά τα συγκλονιστικά στοιχεία πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες και ειδικά σε όλους τους Θράκες, που η ιστορία του τόπου τους, δεν διδάσκεται πουθενά. Οι φιλότιμες προσπάθειες του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και των φοιτητών αλλά και κάποιων άλλων συλλογικών φορέων της Θράκης, αποδείχθηκε  δεν  αρκούν.

Δολοφονίες, ληστείες, απαγωγές και τρόμος στo νομό Ροδόπης το 1923-1924

*Μια τυπική ομάδα Βούλγαρων κομιτατζήδων (από το αρχείο του LosBulgaria)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η ζωή στο νομό Ροδόπης, αμέσως μετά την απελευθέρωση και τις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών, που προκάλεσε η ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων και η νίκη των συμμάχων της Αντάντ, η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών βάσει της συνθήκης της Λωζάνης, δεν ήταν καθόλου εύκολη. Η πληθυσμιακή αναστάτωση, η συνεπακόλουθη φτώχια μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων, οι ποικίλες δυσκολίες της καθημερινότητας, επέτρεψαν να ανθίζει ο εθνικός φανατισμός, που πρόσθετε προβλήματα και πολλαπλασίαζε τις δυσχέρειες.

               Ο νομός αυτός, που κατά την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης ήταν ενιαίος μαζί με τον σημερινό νομό Ξάνθης δοκιμάστηκε σκληρά. Γιατί εκτός από την επιχειρούμενη  παλιννόστηση των διωγμένων Θρακών των ετών 1914-1918, έπρεπε να τακτοποιηθούν και χιλιάδες πρόσφυγες από την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Έπρεπε να προστατευθούν οι Μουσουλμάνοι που παρέμειναν βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης, αλλά και να προστατευθούν όλοι οι κάτοικοι ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας από την εκδικητικότητα των Βουλγάρων, που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Δυτική Θράκη, ως ηττημένοι σύμμαχοι του Κάιζερ. Η εκδικητικότητα αυτή εκδηλώνονταν με τις ληστρικές δολοφονικές επιθέσεις των κομιτατζήδων, οι οποίοι σκορπούσαν τον τρόμο στα χωριά. Για το λόγο αυτό σημειώθηκαν στο νομό Ροδόπης κατά τα έτη 1923 -1924, σημαντικά περιστατικά βίας και τρομοκρατίας, πολυάριθμες πράξεις ληστείας, μέσα σε κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας και συνεχών εξωτερικών απειλών.        

               Χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας που επικρατούσε ήταν ένα ενδεικτικό τηλεγράφημα του νομάρχη του γειτονικού νομού  Έβρου Μιχαήλ Καλογερόπουλου, ο οποίος γνωστοποιούσε στην κυβέρνηση ότι μόνο στο πρώτο οκταήμερο του Δεκεμβρίου 1923 στην περιφέρεια της Αλεξανδρούπολης είχαν γίνει από Βούλγαρους κομιτατζήδες πέντε ληστείες, μία από τις οποίες είχε και φόνο δύο ατόμων. Συχνές ήταν οι ληστείες και στην περιοχή της Νέας Ορεστιάδας από Τούρκους ληστές, που περνούσαν τον ποταμό Έβρου. Οι Ελληνικές αρχές έπαιρναν έκτακτα μέτρα για την καταδίωξη και εξόντωση των συμμοριών, που συνεχώς εμφανίζονταν. Το έργο όμως αυτό ήταν δύσκολο γιατί πολύ συχνά τα μέλη αυτών των συμμοριών ήταν πρώην κάτοικοι της Δυτικής Θράκης ή ακόμα και πρώην λιποτάκτες του Ελληνικού στρατού που είχαν καταφύγει στη Βουλγαρία και γνώριζαν καλά το έδαφος και τα κρυφά περάσματα.

               Μια άλλη  είδηση, που απεικονίζει ανάγλυφα την έκταση της εγκληματικότητας είναι η ανακάλυψη και εξουδετέρωση από τον διοικητή καταδίωξης της Θεσσαλονίκης Νικηφοράκη εικοσαμελούς ληστοσυμμορίας Ελλήνων, που η δράση της εκτείνονταν στη Μικρά Ασία, τη Θράκη, μέρη της Μακεδονίας, τη Θάσο και τη Θεσσαλονίκη. Η συμμορία αυτή διέθετε και ιστιοφόρο για τις ληστρικές επιχειρήσεις και διέθετε τραπεζικές καταθέσεις ύψους 4 εκ. δραχμών.

Τα βάσανα της Θράκης και ο ληστής Καραμπιγιούκ, που ήταν Έλληνας!!!

*Η ληστανταρτική ομάδα του Δημήτρη Καραμπιγιούκ (Οθωμανικά Αρχεία)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Οι μέρες της απελευθέρωσης της Δυτικής Θράκης, μέρες χαράς και Ανάστασης, δεν είχαν αντιστοίχιση και στην Ανατολική Θράκη, καθώς τις προσδοκίες της λύτρωσης, σκίαζαν απερίγραπτα περιστατικά βίας και καταδίωξης των Χριστιανών της υπαίθρου.

               Περιγραφές της δυσχερούς διαβίωσης λείπουν από τον Τύπο της ελεύθερης Ελλάδας. Αντίθετα οι υπηρεσιακές αναφορές των διπλωματικών μας εκπροσώπων, διασώζουν σε αδρές γραμμές το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών, που ενώ περίμεναν από μέρα σε μέρα να ζήσουν και αυτοί το θαύμα της απελευθέρωσης, έπρεπε ταυτόχρονα επειδή ζούσαν σε κλίμα τρόμου, να οργανώνουν την προσωπική και οικογενειακή τους άμυνα.

               Γνωρίζουμε ότι η Δυτική Θράκη μετά από συναίνεση και των συμμάχων της Αντάντ, απελευθερώθηκε από τα Ελληνικά στρατεύματα το Μάιο του 1920, ενώ η απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης, έγινε τον Ιούλιο του ίδιου έτους.

               Αρκετά πριν από το Μάιο του 1920, η δημόσια τάξη και ασφάλεια είχε διασαλευθεί στην περιοχές των Μαλγάρων και της Κεσσάνης, όπου επικρατούσε φόβος και τρόμος . Η Υπάτη Αρμοστεία της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, πληροφορούσε το εθνικό κέντρο, ότι ληστρικές συμμορίες Τουρκικές αλλά και Ελληνικές διέπρατταν πολλά κακουργήματα και φόνους κατά των Χριστιανών εκβιάζοντας και αποσπώντας χρήματα. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε, ότι ίσως μερικές Ελληνικές ληστανταρτικές ομάδες, συγκροτήθηκαν για να αποτελέσουν μια μορφή άμυνας των χωρικών στις διώξεις και στα κάθε μορφής κακουργήματα των Τούρκων.

1922 – Τα αναπάντητα ερωτήματα της καταστροφής: Πώς κρίνετε σήμερα τη δίκη και την εκτέλεση των Έξι;

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

https://www.kathimerini.gr/society/562006213/1922-ta-anapantita-erotimata-tis-katastrofis-pos-krinete-simera-ti-diki-kai-tin-ektelesi-ton-exi/

*Στιγμιότυπο από τη Δίκη των Έξι. Όρθιος δεξιά καθώς ομιλεί, ο πρώην πρωθυπουργός Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης Φωτ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

 

 

*Η απόφαση της 15ης Νοεμβρίου 1922

του Εκτάκτου Στρατοδικείου

αποτελεί σημείο τριβής και έντονων συζητήσεων

εδώ και έναν αιώνα.

*Αποδόθηκε δικαιοσύνη;

*Ήταν ένοχοι εσχάτης προδοσίας;

 

 

Γράφουν οι Βασίλης Μηνακάκης και Σάκης Ιωαννίδης

 

   

Ένα από τα γεγονότα που σηµάδεψαν το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και επηρέασαν σε πολλά επίπεδα την πολιτική ζωή της Ελλάδας τις επόµενες δεκαετίες είναι η πολυσυζητημένη Δίκη των Έξι.

Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού και την Καταστροφή της Σμύρνης, εκδηλώθηκε το Κίνημα του Στρατού και του Στόλου (11 Σεπτεμβρίου 1922), που οδήγησε στον σχηματισμό Επαναστατικής Επιτροπής (Πλαστήρας, Γονατάς, Φωκάς), στην παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου, στην είσοδο των επαναστατικών δυνάμεων στην Αθήνα και στον σχηματισμό κυβέρνησης υπό τον Σ. Κροκιδά (στις 16 Σεπτεμβρίου). Μία από τις πρώτες ενέργειες των στρατιωτικών (που είχαν στην ουσία την εξουσία) ήταν η σύσταση Εκτάκτου Στρατοδικείου και η σύλληψη οκτώ στελεχών της αντιβενιζελικής παράταξης και αξιωματικών που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της ήττας, σε μια Αθήνα που έβραζε από οργή και αγανάκτηση για τη μεγάλη καταστροφή.

Οι οκτώ που παραπέμφθηκαν σε δίκη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας ήταν ο Δημήτριος Γούναρης, πρωθυπουργός από τον Μάρτιο του 1921 έως τον Απρίλιο του 1922, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, υπουργός Οικονομικών από τον Ιανουάριο του 1921 και πρωθυπουργός από τις 9 Μαΐου έως τα τέλη Αυγούστου 1922, ο υπουργός Εσωτερικών Νικόλαος Στράτος, ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής, ο υπουργός Στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης, ο Γεώργιος Χατζανέστης, διοικητής της Στρατιάς Μικράς Ασίας από τον Μάιο του 1922, και οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί Μιχαήλ Γούδας και Ξενοφών Στρατηγός.

Η δίκη ξεκίνησε στις 31 Οκτωβρίου 1922 και ολοκληρώθηκε σε 16 ημέρες. Με συνοπτικές διαδικασίες οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και οι έξι από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο. Χαρακτηριστικό της σπουδής με την οποία ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες είναι το γεγονός ότι η ανακοίνωση της ετυμηγορίας στους καταδικασθέντες και η εκτέλεση της ποινής έγιναν με διαφορά λίγων ωρών. Το πρωινό της 15ης Νοεμβρίου 1922 ακούστηκαν στο Γουδί 36 πυροβολισμοί και έπεσαν νεκροί οι Γούναρης, Χατζανέστης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης και Μπαλτατζής. Το 2010 έγινε η επανάληψη της δίκης από τον Άρειο Πάγο και το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο αθώωσε τους καταδικασθέντες μετά θάνατον.

Η Δίκη των Έξι αποτελεί σημείο τριβής και έντονων συζητήσεων εδώ και έναν αιώνα. Ακόμη και όσοι υποστηρίζουν ότι δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη στο Έκτακτο Στρατοδικείο του ’22, εκτιμούν ότι η εκτέλεση των έξι ίσως απέτρεψε άλλες εκρήξεις βίας και έκτροπα που ενδεχομένως να είχαν μαζικό χαρακτήρα. Ορισμένοι εντοπίζουν προσωπικές διαφορές μεταξύ κατηγόρων και κατηγορουμένων, ενώ άλλοι αναγνωρίζουν τις ευθύνες των καταδικασθέντων στην αποτυχημένη διαχείριση της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Σήμερα, 100 χρόνια μετά τα γεγονότα, θέτουμε σε τέσσερις ιστορικούς ένα από τα πλέον φορτισμένα ερωτήματα της Καταστροφής. Αποδόθηκε δικαιοσύνη στη Δίκη των Έξι; Ηταν ένοχοι εσχάτης προδοσίας; Τι προκάλεσε ο θάνατός τους; Απαντούν οι Γιώργος Μαυρογορδάτος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Θανάσης Διαμαντόπουλος και Βλάσσης Αγτζίδης.

Το έργο της ανασυγκρότησης της Θράκης, μετά το 1918, ενόψει της απελευθέρωσης

*Δόθηκε έμφαση στην αναζωογόνηση των χωριών και στην ενίσχυση του αγροτικού τομέα

 

*Η παλιννόστηση των εκτοπισμένων

από το 1913 έως το 1918

*Το έργο της Επιτροπής για

την αναζωογόνηση της Θράκης 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

H Κεντρική Επιτροπή υπέρ Μετατοπισθέντων Ελληνικών Πληθυσμών υπήρξε ένας θεσμός αξιοσημείωτης ανακούφισης πολιτών, που είχαν υποστεί τα πάνδεινα από τις φοβερές εκτοπίσεις στην Ανατολική Θράκη από τους Νεότουρκους και στη Δυτική Θράκη από τους Βουλγάρους κατά τα έτη 1914-1918. Ιδρύθηκε στο τέλος Οκτωβρίου 1918 και εγκατέστησε τμήματα στα κυριότερα αστικά κέντρα της Θράκης και στα Ασιατικά παράλια της Προποντίδας.

Η Επιτροπή αυτή αρχικά ιδρύθηκε ως υπηρεσία παροχής των πρώτων και βασικών βοηθειών στον παλιννοστούντα πληθυσμό και εξελίχθηκε σαν πιστωτικό ίδρυμα με προορισμό την αποκατάσταση του γεωργικού κυρίως πληθυσμού με παροχή δανείων για την αγορά ζώων, σπόρων και λοιπών χρειωδών, καθώς και για την επισκευή των κατεστραμμένων σπιτιών.

Ήταν οι ελπιδοφόρες μέρες, που τα όνειρα για απελευθέρωση της Θράκης έδειχναν να παίρνουν σάρκα και οστά. Η Ελλάδα ήταν με το μέρος των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Τουρκία που κατείχε την Ανατολική Θράκη και η Βουλγαρία που κατείχε τη Δυτική Θράκη ήταν με το μέρος των ηττημένων Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Ήδη είχε δημιουργηθεί η Διασυμμαχική Θράκη, με την απομάκρυνση των Βουλγάρων από τη Δυτική Θράκη.

1914-1918: Από τις μελανές σελίδες των δεινοπαθημάτων των Θρακών.

*Θρακιώτες σε πορείες εκτοπισμού προς την Ηράκλεια.

*Στοιχεία για την περιφέρεια Διδυμοτείχου

*Η αναφορά Γ. Μακαρώνη στον Πατριάρχη

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Η πρόσφατη απόφαση της Βουλής να ανακηρύξει την 6^η Απριλίου ως ημέρα του Θρακικού Ελληνισμού, υπήρξε ένα σημαντικό βήμα για την αυτογνωσία των Ελλήνων σχετικά με την ιστορία μας και ειδικά για την γνώση που έχουμε για την ιστορία της Θράκης, που οι συνθήκες και οι περιστάσεις την κατέστησαν άγνωστη ή αγνοημένη. Το βήμα που έκανε η Βουλή υπήρξε κατ’ αρχήν σημαντικό αν και άτολμο.

Μελανές είναι οι σελίδες της νεώτερης ιστορίας των Θρακών, οι οποίες γράφτηκαν στα χρόνια 1914-1918, με αίμα, δάκρυ και πόνο, όταν οι αμείλικτοι διωγμοί που οργάνωσαν οι Νεότουρκοι εναντίον του Ελληνισμού, έμειναν  στη συλλογική εθνική μνήμη με την συμβολική ονομασία «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών, γιατί όταν εντάθηκαν οι διωγμοί, όταν ο Χριστιανισμός γιόρταζε το Πάσχα στις 6 Απριλίου του 1914. Έτσι σημειολογικά οι διωγμοί εκείνοι έμειναν στην ιστορία με την ονομασία αυτή. Επρόκειτο για διωγμούς κατά των Χριστιανών, που ζούσαν στην Ανατολική Θράκη, στη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Αυτοί οι διωγμοί, που δεν συγκίνησαν τότε τα λεγόμενα πολιτισμένα κράτη οδήγησαν στη συνέχεια στις φοβερές γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων από την Τουρκία, και δεν δικαιώθηκαν ποτέ.

               Όπως επισημαίνουν διάφοροι ιστορικοί, αλλά διαφαίνεται και στα διπλωματικά έγγραφα της εποχής εκείνης, οι διωγμοί των ετών 1914-1918, ήταν η εφαρμογή ενός σχεδίου, που είχε εξυφανθεί από το 1913 και αποσκοπούσε στην εξόντωση του Ελληνισμού, ο οποίος ζούσε στην Τουρκία. Κοινή διαπίστωση όλων είναι ότι η επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908, που αρχικά εμφανίσθηκε με το απατηλό προσωπείο των συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, της ισότητας και της ισοπολιτείας, δεν αποσκοπούσε απλώς στην έκπτωση ενός σουλτάνου και στην εγκαθίδρυση συνταγματικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Είχε δόλιες στοχεύσεις.

Η σφαγή στη Χηλή τον Οκτώβριο του 1922.

*Η Χηλή στον Εύξεινο Πόντο (Τουρκικά κρατικά αρχεία)

 

 

*Οι μαρτυρίες του Σταύρου Κοπτερού

και του Βρεττού Μενεξόπουλου

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η Νέα Χηλή, είναι υπέροχο θέρετρο, περίπου 4 χιλμ δυτικά από το κέντρο της Αλεξανδρούπολης, Ωραίες παραλίες, εξαιρετική γαστρονομία. Είναι ένα χωριό, που η λέξη Νέα υποδηλώνει, ότι η περιοχή, όπως συνέβη σε πολλά μέρη της Ελλάδας, κατοικήθηκε από πρόσφυγες. Κάθε όμως προσθήκη της λέξη Νέα σε κάποια τοπωνύμιο κρύβει πάντα ένα δράμα, από αυτά που έζησε ο Ελληνισμός, ειδικά στον 20^ο αιώνα.

               Ειδικότερα η Νέα Χηλή της Αλεξανδρούπολης, κατοικήθηκε από πρόσφυγες προερχόμενους από τη Χηλή της Βιθυνίας, αλλά και από Πόντιους και άλλους πρόσφυγες, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923-1924. Η περιοχή με την ονομασία Ουτς Κουρναλή (τρείς κρήνες) όπου στήθηκε ο νέος οικισμός, ήταν επί Τουρκοκρατίας χώρος στρατώνων. Η ευρύτερη περιοχή ήταν φημισμένος ρεικότοπος.

               Η Χηλή (και όχι Χιλή) σήμερα ανήκει στην Τουρκία με το όνομα Sile. Είναι παραθαλάσσια στον Εύξεινο Πόντο, βόρεια- βορειοδυτικά της Νικομήδειας, από την οποία απέχει 52 χιλμ. Βρίσκεται ανατολικά της Κωνσταντινούπολης σε απόσταση 58 χιλμ. Αναφέρεται, ότι πριν από το 1922 είχε περίπου 1.000 ελληνικά σπίτια και 500 τουρκικά. Ήταν έδρα επαρχίας (καζά) και θρησκευτικά υπάγονταν στην μητρόπολη Χαλκηδόνας. Η Sile σήμερα είναι σημαντικό θέρετρο των Κωνσταντινουπολιτών. Χηλή στην αρχαιοελληνική γλώσσα σημαίνει το διπλό νύχι των βοοειδών.

               Η Χηλή της Βιθυνίας είχε την δραματική τύχη όλων των μικρασιατικών πόλεων, που καταστράφηκαν το 1922, λεηλατήθηκαν και οι κάτοικοί τους βρήκαν το θάνατο από τους Τούρκους ή πέθαναν σε εξορίες στα βάθη της Ανατολίας.

Την ολοσχερή καταστροφή της Χηλής περιέγραψε σε κατάθεσή του στις ελληνικές αρχές ο Σταύρος Κοπτερός 23 ετών τότε, που είχε συλληφθεί αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει. Σώθηκε, κατόρθωσε να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη, όπου έδωσε κατάθεση για τα όσα υπέστη. Η κατάθεσή του έγινε στις 21 Οκτωβρίου 1922, επόμενη ημέρα της άφιξής του.

Το υπόμνημα των Καραγατσιανών προς τον λόρδο Κώρζον

*Κεντρικός δρόμος στο Καραγάτς

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η τύχη του Καραγάτς παρομοιάσθηκε στην Ιστορία, με τη τύχη της Ιφιγένειας στην Αυλίδα. Και το Καραγάτς και η Ιφιγένεια, θυσιάσθηκαν άδικα, χάριν των εθνικών συμφερόντων. Γι’ αυτό σήμερα, το έμβλημα του Δήμου της Νέας Ορεστιάδας, ως συνεχίστριας πόλης του χαμένου Καραγάτς, είναι η Ιφιγένεια. Η τύχη του Καραγάτς, που παρέμεινε στην Τουρκία το 1923, κρίθηκε στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης.

Η Συνθήκη που συνομολογήθηκε σ’ αυτή την ελβετική πόλη, ήταν ουσιαστικά η συνθήκη ειρήνης, που προσδιόρισε τα όρια της Τουρκίας, όπως υπάρχουν έως σήμερα και προς την πλευρά της Ελλάδας, αλλά και προς τις άλλες χώρες με τις οποίες συνορεύει. Υπογράφηκε στις 24 Ιουλίου 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες, τις συμμαχικές, οι οποίες πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922). Οι εργασίες της διάσκεψης ξεκίνησαν από την αίθουσα του καζίνου της Λωζάννης στις 7 Νοεμβρίου 1922 και συνεχίσθηκε σε άλλους χώρους. Με αυτήν καταργήθηκε η προηγούμενη συνθήκη των Σεβρών του 1920, που δημιουργούσε την λεγόμενη Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών. Η συνθήκη των Σεβρών καθόριζε ρητά ότι φυσικό σύνορο Ελλάδας- Τουρκίας αποτελούσε ο ρους του ποταμού  Έβρου. Αυτό σήμαινε ότι το Καραγάτς ως ευρισκόμενο εντεύθεν του Έβρου παρέμενε στην Ελλάδα, ενώ η Αδριανούπολη ως ευρισκόμενη εκείθεν του ποταμού Έβρου περιέρχονταν στην Τουρκία.

Η επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα ζήτησε από την Αθήνα να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη Λωζάννη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που ιδιώτευε στην Ευρώπη, μετά την απώλεια των εκλογών του Νοεμβρίου 1920, όταν δεν βγήκε ούτε βουλευτής ο ίδιος!!!

Έκκληση των κατοίκων της Μάκρης και άλλων 12 χωριών της Αλεξανδρούπολης προς τον ναύαρχο Κουντουριώτη και τον βασιλέα Κωνσταντίνο, το 1913

*Βουλγαρική καρτ ποστάλ της Μάκρης (Δημοπρασίες Αργ. Καραμήτσου)

 

*Το ανέκδοτο τηλεγράφημα

*Σώστε μας από τους Βουλγάρους

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Στον ηρωικό και δημοφιλή ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, κατέφυγαν οι κάτοικοι της Μάκρης και δώδεκα χωριών της Αλεξανδρούπολης, ζητώντας να μεσολαβήσει στο βασιλέα Κωνσταντίνο, ώστε να μην υπαχθούν σε Βουλγαρική διοίκηση όπως πρόβλεπε η συνθήκη του Βουκουρεστίου.

               Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1913. Είχε προηγηθεί ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος και οι Βούλγαροι με τους άλλους συμμάχους τους Σέρβους, Έλληνες και Μαυροβούνιους νίκησαν τους Τούρκους και κατέλαβαν εκτός τη Μακεδονία, την Ήπειρο και άλλες περιοχές και τη Δυτική Θράκη και το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης. Οι Τούρκοι είχαν ηττηθεί κατά κράτος, σε όλα τα μέτωπα.

               Πολύ σύντομα ακολούθησε ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος από τον Ιούνιο του 1913 και οι Βούλγαροι εξαιτίας της στάσης τους βρέθηκαν αντίπαλοι των πρώην συμμάχων τους. Η Βουλγαρία, με πλεονεκτικές διαθέσεις δεν είδε με καλό μάτι τα κέρδη της Ελλάδας και της Σερβίας στην Μακεδονία. Έτσι, εξαπέλυσε επίθεση στους πρώην συμμάχους της, τον Ιούνιο του 1913. Οι επιθέσεις αποκρούστηκαν, και οι δυνάμεις της Ελλάδας και της Σερβίας εισέβαλαν σε έδαφος, που είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ταυτόχρονα, οι Τούρκοι αντεπιτέθηκαν και προωθήθηκαν στην Ανατολική Θράκη ανακαταλαμβάνοντας την Αδριανούπολη. Η Ρουμανία επωφελήθηκε και εισέβαλε στην Βουλγαρία από το Βορρά και προέλασε αντιμετωπίζοντας ελάχιστη αντίσταση  προς την βουλγαρική πρωτεύουσα, Σόφια.

Η εξέλιξη των γεγονότων είναι γνωστή, με τα ελληνικά όπλα να κερδίζουν σημαντικές νίκες  σε στεριά και θάλασσα και να ελευθερώνουν περιοχές με ακμαίο και πυκνό Ελληνισμό. Η Δυτική Θράκη, από την Κομοτηνή έως την Κορνοφωλιά Σουφλίου, απελευθερώθηκε από τις δυνάμεις του στόλου, που διοικούσε ο Παύλος Κουντουριώτης με το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» και τα άλλα πολεμικά πλοία («Ιέραξ», «Σπέτσες», «Ψαρά» κ.λπ.).

Τα δεινοπαθήματα της Ανατολικής Θράκης και τα βουλγαρικά κινήματα του 1903

*Βούλγαροι κομιτατζήδες κάπου στη Ροδόπη, Ο φόβος και ο τρόμος όλων των χωριών 

 

 

*Ήλιντεν και Στράντζα, 

θνησιγενή κινήματα

*Τακτική των Βουλγάρων: 

Κάψιμο των αλωνιών

*Η Βουλγαρική διπλοπροσωπία

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Το λεγόμενο Ήλιντεν του 1903, ήταν ένα θνησιγενές επαναστατικό κίνημα των Βουλγάρων, κατά των Οθωμανών, το οποίο άδοξα κατέρρευσε σε λίγες μέρες. Περίπου ταυτόχρονα οι Βούλγαροι επιχείρησαν άλλο ένα επαναστατικό κίνημα στην περιοχή της Αδριανούπολης, που είναι άγνωστο και το οποίο είχε την ίδια τύχη. Τα δύο όμως αυτά κινήματα είχαν ολέθριες συνέπειες στον αλύτρωτο Ελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης.

               Η εξέγερση του Ίλιντεν που οργάνωσαν οι Βούλγαροι πήρε το όνομα του Προφήτη Ηλία από την ημερομηνία της εκδήλωσης στις 20 Ιουλίου 1903. Επρόκειτο για μια επανάσταση αλύτρωτων σλαβόφωνων ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οργανώθηκε από την αυτονομιστική μυστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΑΕΟ) η οποία είχε πρωτοσυσταθεί το 1893. Οι εξεγερμένοι Βούλγαροι σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στο Κρούσοβο, υπό την ηγεσία του δάσκαλου Νίκολα Κάρεφ, η οποία καταλύθηκε μετά από δέκα ημέρες, στις 12 Αυγούστου.

Στις 19 Αυγούστου, οι Βούλγαροι, διοργάνωσαν μια παράλληλη εξέγερση στο βιλαέτι της Αδριανούπολης, που οδήγησε στην κατάληψη μιας εκτεταμένης περιοχής προς τα βουνά της Στράντζας στον καζά των Σαράντα Εκκλησιών. Εκεί σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στην κωμόπολη Βασιλικό, που τη βάφτισαν Δημοκρατία της Στράντζας. Και αυτή όμως δεν μακροημέρευσε. Η ζωή της διήρκεσε περίπου είκοσι μέρες πριν καταλυθεί από τους Οθωμανούς!

Τα 38 λεπτά μιας εθνικής τραγωδίας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 

https://www.kathimerini.gr/society/561959659/ta-38-lepta-mias-ethnikis-tragodias/ 

*Στην αρχή του Πολεμικού Συμβουλίου οι «πρωταγωνιστές» βρίσκονταν σε σύγχυση: προσπαθούσαν να διαπιστώσουν αν πράγματι επρόκειτο για εισβολή και casus belli. Στη φωτογραφία, Τούρκοι αλεξιπτωτιστές προσγειώνονται βορείως της Λευκωσίας το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974. Φωτ. A.P.

 

*Οι δραματικοί διάλογοι

στο Πολεμικό Συμβούλιο της Αθήνας

την 20ή Ιουλίου 1974

υπό τον «αόρατο δικτάτορα» Ιωαννίδη.

 

 

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

Τα φαντάσματα του 1974 είναι ακόμα ζωντανά και ακμαία. Τι θα είχε συμβεί αν είχε περάσει η άποψη του «αόρατου δικτάτορα» Δημήτρη Ιωαννίδη και αν το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, η Αθήνα είχε κηρύξει πόλεμο στην Αγκυρα; Θα έλεγε κανείς ότι η μεγάλη αίθουσα ενημερώσεων στο Πεντάγωνο της Λεωφόρου Μεσογείων όπου έγινε το Πολεμικό Συμβούλιο εκείνης της ημέρας είναι το «στοιχειωμένο δωμάτιο» της νεότερης ιστορίας στο οποίο έριξε φως, σχεδόν μισό αιώνα μετά, ο διευθυντής της «Κ» Αλέξης Παπαχελάς με το βιβλίο «Ένα Σκοτεινό Δωμάτιο» (εκδ. Μεταίχμιο, 2021).

Τα 38 λεπτά που διασώζονται σε μαγνητοταινία από εκείνη την ημέρα και αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά έχουν τα στοιχεία της τραγωδίας. Αποτελούν μια συγκλονιστική μαρτυρία που μπορεί να ταράξει ακόμα και τους αναγνώστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με την εποχή και τους πρωταγωνιστές της. Αποδίδουν τη φόρτιση και το δράμα των ωρών, αλλά και το πραγματικό πρόσωπο της εξουσίας όταν βρίσκεται ενώπιον της Ιστορίας και των ευθυνών που εκείνη επιβάλλει.

Τα πάθη των χωριών του Τριγώνου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους

*Πανηγύριζαν γιατί έφυγαν οι Βούλγαροι, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκαν πως οι Νεότουρκοι που ήρθαν δεν ήταν καλύτεροι.... (Από την εφημερίδα "Καιροί" 25 Αυγούστου 1913)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια από τις πιο σκοτεινές και άγνωστες σελίδες της ιστορίας της Θράκης, είναι αυτή του τέλους των Βαλκανικών Πολέμων, που βρήκε τους κατοίκους της τα υφίστανται τα πάνδεινα από τους ηττημένους Βουλγάρους σε όλα τα μέτωπα του πολέμου, που υποχωρούσαν σκοτώνοντας αμάχους και κλέβοντας ό,τι εύρισκαν και να δοκιμάζονται  από  τους αλαζονικούς Νεότουρκους, που έρχονταν με σχέδιο να διώξουν τους Έλληνες για να ομογενοποιήσουν το κράτος τους.

               Το έτος 1913 κληροδότησε στην επόμενη χρονιά το λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών» και το έτος 1914 κληροδότησε τις επόμενες φοβερές γενοκτονίες Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων, που κράτησαν έως το 1918 και έβαψαν με αίμα και ντροπή τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων ήταν η δόξα της Ελλάδας, που διπλασίασε την επικράτεια της και τον πληθυσμό και η δυστυχία της Θράκης, που προσδοκούσε την απελευθέρωση και τελικά είδε τη δυστυχία και τον όλεθρο από τους δύο δυνάστες της, τους Βουλγάρους και τους Τούρκους.

               Στη συλλογική μνήμη απογόνων πολλών χωριών που ερημώθηκαν τότε και ίδιοι αργότερα το 1922 εκτοπίσθηκαν, διατηρείται η ζωντανή μνήμη των παθών εκείνης της δύσκολης εποχής. Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την καταστροφή του χωριού Ζαλούφι στην Ανατολική Θράκη. Οι εκτοπισμένοι Ζαλουφιώτες ακόμα και σήμερα στα ανταμώματά τους τραγουδούν με πόνο, αυτό που διέσωσε η δημοτική μούσα. Όπως στο Ρήγιο Διδυμοτείχου. Λίγοι στίχοι μαρτυρούν το μεγάλο δράμα, που δεν θα το σβήσει ποτέ ο χρόνος.

Φωτιά καπνός, αντάρα,

σε όλο το χωριό,

σκοτώσαν τετρακόσιους

και ζώα εκατό.

Ποτάμι μεσ’ στους δρόμους

τα ξακουστά κρασιά

και σμίγουν με το αίμα

τ’ αθώα τα παιδιά.

Το ηρωικό Ζαλούφι

με θύματα πολλά,

στα μαύρα εντυθήκαν

μανάδες και παιδιά.

Το έγκλημα που διαπράχθηκε τότε στην Ανατολική Θράκη, αποδείχθηκε ιστορικά ότι επρόκειτο για σχέδιο εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε η νεοτουρκική ηγεσία, με τεχνικές συμβουλές και οδηγίες από τους Γερμανούς και χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίδραση στο έγκλημα από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. 

Η Παιδεία στην περιφέρεια της Αδριανούπολης το 1901-1902

*Σχολική γιορτή στην Αδριανούπολη το 1902

 

 

*Έκθεση του επισκόπου Μυρέων Στέφανου

προς τον ‘Έλληνα πρόξενο Μιχαήλ Νικολάου

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Παιδεία στις περιοχές του αλύτρωτου Ελληνισμού, ήταν το μέγιστο ζητούμενο στα τέλη του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20^ου. Σημαντικός εθνικός στόχος για να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα των υπόδουλων Ελλήνων. Υπήρξαν σημαντικές επιτυχίες, αλλά και εξίσου σημαντικές αδυναμίες στην προσπάθεια αυτή. Πρωτεύουσα θέση στις προσδοκίες του Θρακικού Ελληνισμού κατείχε η Παιδεία.

Μετά τα μαύρα χρόνια που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Θράκες άρχισαν σταδιακά να στρέφονται προς την Παιδεία, προσπαθώντας να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τον εθνισμό τους, την γλώσσα τους και την πίστη τους. Οι δυσκολίες ήταν τεράστιες. Έτσι αναπτύχθηκε το λεγόμενο «κρυφό σχολειό». Όσο και αν επιχειρήθηκε να αμφισβητηθεί αυτός ο θρύλος, η ύπαρξή του στη Θράκη είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμα και πολλά χρόνια μετά την επανάσταση του 1821. Μιλάμε π.χ. για το 1880. Υπάρχουν ιστορικά τεκμήρια. Θα αναφέρω μόνο ένα. Στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής υπάρχει μια «Στατιστική έκθεση» για την εκπαίδευση στα χωριά της Θράκης περί το 1880. Περιέχει δραματικές διαπιστώσεις για την ελληνική εκπαίδευση, έξω από τα αστικά κέντρα, δεδομένου ότι στις πόλεις, υπήρχαν αξιόλογα εκπαιδευτήρια, χάρη στις προσπάθειες φιλογενών Ελλήνων. Ειδικότερα, η έκθεση γράφει:

«Η δημοτική εκπαίδευσις εν τη Θράκη είναι τοσούτον οικτρά, ώστε δύναται να θεωρηθεί ως μη υπάρχουσα. Εις πολλά μεν των χωρίων, ουδέν υπάρχει περί την των γραμμάτων διδασκαλίαν. Εις πλείστα η δημοτική εκπαίδευσις συνίσταται εις την υπό αγραμμάτων ιερέων ή ψαλτών ή κανδηλαναπτών διδασκαλίαν της Οκτωήχου και του Ψαλτηρίου».

Βέβαια, αυτό αφορούσε τα πολύ μικρά χωριά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαμε το εκ διαμέτρου αντίθετο φαινόμενο. Ονομαστά σχολεία ήταν: Το «Ζάππειο» στην Αδριανούπολη. Τα «Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια» και η «Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη. Τα «Θεοδωρίδεια» και το «Γεωργιάδειον» στη Ραιδεστό. Τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια» στους Επιβάτες. Η «Φωτάκειος Σχολή στις Μέτρες (Τσατάλτζα). Η «Τσανάκλειος Σχολή» στην Κομοτηνή. Η «Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αρρένων» στην Αλεξανδρούπολη και πολλά άλλα σχολεία σε διάφορες πόλεις της Θράκης.

Η ανάπτυξη σημαντικών σχολείων, εν μέρει ήταν και αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι γνωστές με τη  λέξη Τανζιμάτ και συνδέθηκαν στενά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Αναφέρονται σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονιστικές απόπειρες, με στόχο την αναδιοργάνωση σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεών της με τους υπηκόους της. Τα Τανζιμάτ εξελίχθηκαν χρονικά στο διάστημα 1839-1876. Η λέξη Τανζιμάτ, στην τουρκική γλώσσα σημαίνει αναδιοργάνωση, ενώ για τους δυτικούς, ερμηνεύτηκε ως εκσυγχρονισμός. Τα Τανζιμάτ στο διάστημα αυτό, υπήρξαν η ελπίδα των υπόδουλων λαών, αν και δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Αδριανούπολη 1919: Ένα βαρυσήμαντο υπόμνημα στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων

*Εικόνα της Αδριανούπολης με την γέφυρα επί του Έβρου

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Ένα άγνωστο- και εξ όσων γνωρίζω και ανέκδοτο- υπόμνημα των Αδριανουπολιτών το 1919, δείχνει το ενδιαφέρον των πολιτών της, όχι μόνο για την απελευθέρωσή τους από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά και για τις εδαφικές διευθετήσεις που επρόκειτο να γίνουν μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε η περιοχή, που είχε παρακμάσει λόγω των πολέμων, να αποκτήσει ενδοχώρα, ικανή να συντελέσει στην τροφοδοσία και στην ανάπτυξη της φημισμένης αυτής πόλης και των κατοίκων της.

               Το ιστορικό αυτό υπόμνημα, συνέταξαν στην Αθήνα εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών, που δεν γνωρίζουμε αν πήγαν εκτάκτως στην Αθήνα για την περίσταση ή αν ήταν εκτοπισμένοι από την περίοδο των διωγμών των Νεοτούρκων.  Οι εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών στην Αθήνα- που σήμερα δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους- συνέταξαν το υπόμνημα στα τέλη Φεβρουαρίου 1919 και το υπέβαλαν στην Κεντρική Επιτροπή των Αλυτρώτων (προεδρεύων ο Σ. Σαραντίδης), για να προωθηθεί στο πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι, όπου διεξάγονταν οι εργασίες της Συνδιάσκεψης για την Ειρήνη.

Η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, με τις νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να συνεδριάζουν για να αποφασίσουν για την νέα μεταπολεμική μορφή της Ευρώπης με τα σύνορα και τις νέες προοπτικές, και τους θεσμούς που θα διασφάλιζαν την μελλοντική ειρήνη, αναζωπύρωσε τις προσδοκίες των αλύτρωτων Ελλήνων για ελευθερία, που κινήθηκαν όπως μπορούσαν.

               Αντίγραφο του υπομνήματος των αντιπροσώπων των Αδριανουπολιτών, σώζεται στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

               Οι Αδριανουπολίτες αντιπρόσωποι αναφέρονται αρχικά στα δεινά της πατρίδας τους υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά: 

ΤΟΜΟΣ 610 ΣΕΛΙΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

*Ο επιβλητικός τόμος των 610 σελίδων

            Οι μνήμες του ακμαίου Ελληνισμού της καθ’ ημάς Ανατολής, που διώχθηκε από τις πανάρχαιες κοιτίδες του το 1922, αναβίωσαν χθες Δευτέρα στο Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) με αφορμή την έκδοση ενός τόμου 610 σελίδων με τίτλο «1922-2022, 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή- Ο τραγικός ξεριζωμός των Χριστιανικών Πληθυσμών της Ανατολής- Οι διαδρομές σωτηρίας προς την Ελλάδα».

            Ο τόμος αυτός αποτελεί συλλογική έκδοση 50 συγγραφέων για 47 πόλεις της Ανατολής, που είχαν αποτελέσει εστίες πολιτισμού και παιδείας, κέντρα ανάπτυξης και εμπορίου, σημεία ανεξίτηλα του διάσπαρτου Ελληνισμού.

             Την ευθύνη για τη σημαντική αυτή έκδοση είχε ο πρόεδρος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Λουκάς Χριστοδούλου. Η παρουσίαση έγινε παρουσία της δημάρχου Νέας Ιωνίας Δέσποινας Θωμαΐδου (η οποία μίλησε) και μελών του Δημοτικού Συμβουλίου και εκπροσώπων της περιφέρειας Αττικής.

Σωζοπολίτες: «Παρακαλούμεν όπως μη αφεθή η Σωζόπολις εις τους Βουλγάρους»- Το ιστορικό υπόμνημα, του 1919

*Η Συνδιάσκεψη της Ειρήνης το 1919, στο Παρίσι

*Ενίσχυση και από 

τους Αδριανουπολίτες

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Το 1919, όταν στο Παρίσι συνεδρίαζαν οι νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για να αποφασίσουν για την νέα αρχιτεκτονική της μεταπολεμικής ειρήνης με τα σύνορα και τις νέες προοπτικές, αναζωπυρώθηκαν οι προσδοκίες των αλύτρωτων Ελλήνων για ελευθερία.

               Από το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, όταν με το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1912 αποφασίσθηκε η διανομή εδαφών της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι ελπίδες των αλύτρωτων που ζούσαν στη Βουλγαρία, φάνηκαν να παίρνουν σάρκα και οστά με την εισαγωγή της έννοιας της γραμμής Αίνου- Μηδείας.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Λονδίνου ο σουλτάνος ανάμεσα στα άλλα, παραχωρούσε όλα τα εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου-Μηδείας, με εξαίρεση το έδαφος της Αλβανίας και εξουσιοδοτούσε τις Μεγάλες Δυνάμεις να προχωρήσουν στον καθορισμό των συνόρων μεταξύ των βαλκανικών κρατών. Το μεγαλύτερο «αγκάθι» της συνθήκης, ήταν ότι δεν προσδιόριζε τα νέα σύνορα των βαλκανικών κρατών με αποτέλεσμα να εμφανιστούν διενέξεις μεταξύ των νικητών. Η αξίωση μάλιστα των Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θράκη, την Ανατολική Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη και το Μοναστήρι, οδήγησε την Ελλάδα και τη Σερβία να συνάψουν αμυντική συμφωνία εναντίον της Βουλγαρίας και της Τουρκίας και να ακολουθήσει ο Β’  Παγκόσμιος Πόλεμος.

Τα όνειρα αυτά κατέρρευσαν την επόμενη χρονιά με την συνθήκη του Βουκουρεστίου, που παραχωρούσε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία. Ωστόσο η έννοια της γραμμής Αίνου-Μηδείας διατηρούσε τις ελπίδες των αλύτρωτων των Δυτικών παραλίων του Ευξείνου Πόντου. Η Μήδεια ήταν κοντά τους…

Τα απόρρητα έγγραφα για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ

https://www.tovima.gr/2022/06/29/politics/ta-aporrita-eggrafa-gia-tin-apostratiotikopoiisi/ 

*Το Αιγαίο, είναι ελληνικό...

*Από το 1957 η Άγκυρα κινήθηκε

εντός του ΝΑΤΟ

για να προωθήσει τις θέσεις της

με πρώτο «θύμα» τη Λέρο.

*Πώς άνοιξε ο δρόμος για τις «Οδηγίες Λουνς»

και την «απονεύρωση» της Λήμνου

και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.

 

 

Γράφει ο  Άγγελος Αλ. Αθανασόπουλος

 

 

Στις 7 Φεβρουαρίου 1957, ο πρώτος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, ο Χάστινγκς Ισμέι, έστειλε από το ιδιαίτερό του γραφείο μία επιστολή προς όλους τους μονίμους αντιπροσώπους της Συμμαχίας. Σε αυτό το άκρως αποκαλυπτικό έγγραφο, βασικά σημεία του οποίου φέρνει σήμερα στο φως «Το Βήμα», κρύβεται ένας από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, «σπόρος» της προσπάθειας της Άγκυρας να θέσει ζήτημα αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών του Αιγαίου, με στόχο μάλιστα τη Λέρο, εν μέσω κορύφωσης του Ψυχρού Πολέμου!

Η γειτονική χώρα αποφάσισε τότε να εγείρει, μόλις πέντε χρόνια αφότου Ελλάδα και Τουρκία έγιναν μέλη της Συμμαχίας, το ζήτημα της αποστρατιωτικοποίησης στηριζόμενη στη Συνθήκη των Παρισίων του 1947 με την οποία παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα. Το δε αίτημα της Άγκυρας έγινε δεκτό από τον λόρδο Ισμέι, απόφαση που άνοιξε τον δρόμο τόσο για τις περιώνυμες, πλέον, Οδηγίες Λουνς (Luns Rulings) του 1980 – με σημείο τριβής τη Λήμνο – αλλά και την Οδηγία Πολιτικής για τα Νησιά του Αιγαίου (Aegean Islands’ Policy Guidance) του 2006, με την οποία η ίδια η Συμμαχία ουσιαστικά «γκρίζαρε» μεγάλο μέρος του Αιγαίου. Στη δε παρούσα συγκυρία, με τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να φέρεται έτοιμος να εγείρει θέμα αποστρατιωτικοποίησης αλλά ενδεχομένως και αμφισβήτησης της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των Δωδεκανήσων στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη (29-30 Ιουνίου), η Αθήνα δεν μπορεί παρά να ετοιμάζεται για όλα τα σενάρια, έχοντας κατά νου το «βαρύ παρελθόν».

Άρση του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία

 ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ https://www.kathimerini.gr/istorika/561915757/arsi-toy-empargko-oplon-stin-toyrkia/

*Μάρτιος 1978. Συνοφρυωμένος ο Τζίμι Κάρτερ ( (δεξιά) στη σύνοδο του ΝΑΤΟ. Η προσπάθεια της Άγκυρας να λήξει το αμερικανικό εμπάργκο όπλων ευοδώθηκε λίγους μήνες μετά.

 

 

*Οι στρατηγικές ανάγκες των ΗΠΑ

επικρατούν των εξαγγελιών

της Ουάσιγκτον 

για τα ανθρώπινα δικαιώματα

 

 

 

Γράφει ο κ. ΣΩΤΗΡΗΣ ΡΙΖΑΣ

 

 

 

Ο υποψήφιος των Δημοκρατικών Τζίμι Κάρτερ εξελέγη πρόεδρος τον Νοέμβριο του 1976 τονίζοντας την ανάγκη μιας νέας εξωτερικής πολιτικής για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που θα έπρεπε να βασίζεται στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γενικότερα σε ηθικές σταθμίσεις σε αντιδιαστολή προς τον ρεαλισμό, συχνά κυνικό, που χαρακτήριζε την εξωτερική πολιτική της διοίκησης Νίξον, και εν συνεχεία Φορντ, με ιθύνοντα νου τον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ.

Από τις σχετικές δηλώσεις του Κάρτερ προέκυπτε ότι η κατοχή μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας από τις τουρκικές δυνάμεις ήταν μια μη αποδεκτή κατάσταση, την οποία η νέα αμερικανική διοίκηση θα αναλάμβανε να αναστρέψει. Η ένταση των δηλώσεων θα δημιουργούσε στους Ελληνοκυπρίους και στους Έλληνες την προσδοκία μεταβολής της αμερικανικής πολιτικής.

Αν όμως υπήρχαν τα στοιχεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ηθικής στάθμισης της εξωτερικής πολιτικής, τα οποία είχαν εγγραφεί στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης συνεπεία του πολέμου του Βιετνάμ και του σκανδάλου του Watergate, δηλαδή της αποκάλυψης της κατάχρησης της εξουσίας εκ μέρους της προεδρίας, παρέμενε ταυτόχρονα ισχυρή η οπτική του ρεαλισμού στη στάθμιση των στρατηγικών συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών στην περιοχή. Την πρώτη προσέγγιση εξέφραζε ο υπουργός Εξωτερικών Σάιρους Βανς, τη δεύτερη ο σύμβουλoς Εθνικής Ασφαλείας Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι. Στην περίπτωση της Τουρκίας, όμως, δεν θα υπήρχε διαφωνία μεταξύ των δύο αυτών παραγόντων.

Όλα στη Θράκη, άρχισαν πριν από το «Μαύρο Πάσχα» του 1914…

*Εικόνα από την παραλιακή ζώνη της Ραιδεστού, με συνωστισμένους διωγμένους Θράκες, το 1914 

 

 

 

*Ένα χρονικό πόνου και οδύνης

*Ανήκουστα μαρτύρια του Ελληνισμού

*Το υπόμνημα των Σαραντακκλησιωτών

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Παράλληλα δράματα, με ανείπωτες συμφορές, έζησαν στα ανταριασμένα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 1914-1918, οι Έλληνες της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης. Και αυτά ενώ είχε ολοκληρωθεί ο διωγμός των Ελλήνων της Βόρειας Θράκης (Ανατολική Ρωμυλία)  λίγα χρόνια νωρίτερα. Δραματικές στιγμές πόνου, άρχισαν να ζουν οι Έλληνες της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης από το καλοκαίρι του 1913, όταν ακριβώς η Ελλάδα βγήκε νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου παραχώρησε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία και η Ευρώπη έκλεινε τα μάτια στην εγκληματική δράση των Νεοτούρκων στην Ανατολική Θράκη, οι οποίοι έβαζαν μπροστά τα σχέδια των αδικαίωτων μεγάλων γενοκτονιών.

Κατάμαυρες είναι οι σελίδες της νεώτερης ιστορίας των Θρακών, οι οποίες γράφτηκαν στα χρόνια 1914-1918, με αίμα και δάκρυ, όταν οι ανελέητοι διωγμοί των Νεοτούρκων εναντίον του Ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, έμειναν  στη συλλογική εθνική μνήμη με την ονομασία «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών, γιατί όταν εντάθηκαν οι διωγμοί, ο Χριστιανισμός γιόρταζε το Πάσχα στις 6 Απριλίου. Έτσι σημειολογικά οι διωγμοί εκείνοι έμειναν στην ιστορία με την ονομασία αυτή. Εκείνοι οι διωγμοί κατά των Χριστιανών που ζούσαν στην Ανατολική Θράκη, στη Μικρά Ασία και τον Πόντο, οδήγησαν στη συνέχεια στις φοβερές γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων από την Τουρκία, και δεν δικαιώθηκαν ποτέ.

               Όπως αναφέρουν διάφοροι ιστορικοί, αλλά επισημαίνεται και στα διπλωματικά έγγραφα, οι διωγμοί των ετών 1914-1918, ήταν συνέχεια ενός σχεδίου, που είχε εξυφανθεί   από το 1913 και αποσκοπούσε στην εξόντωση του Ελληνισμού, ο οποίος ζούσε στην Τουρκία. Κοινή διαπίστωση όλων είναι ότι η επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 δεν αποσκοπούσε απλώς στην έκπτωση ενός σουλτάνου και στην εγκαθίδρυση συνταγματικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Γιατί στην πράξη, παρά την επιβολή νέου συντάγματος με διακηρυγμένη ισονομία και ισοπολιτεία για τις εθνικές μειονότητες, δεν άλλαξε καθόλου η φιλοσοφία και οι μέθοδοι διοίκησης του βαθέος τουρκικού κράτους. Ουσιαστικά οι Νεότουρκοι προχώρησαν στην επανάσταση του 1908 για να προλάβουν επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για μεταρρυθμίσεις. Οι Νεότουρκοι ήθελαν να εφαρμόσουν το δικό τους πρόγραμμα, βάσει του οποίου η Οθωμανική Αυτοκρατορία έπρεπε να μετατραπεί από κράτος εθνοτήτων σε εθνικό κράτος, ενιαίο και συμπαγές. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι άφησαν προς στιγμή να γίνει πιστευτό ότι η ήττα της Τουρκίας αποσόβησε τον κίνδυνο αφανισμού των εθνοτήτων. Αυτή η ελπίδα όμως αποδείχθηκε μάταιη. Η εξέλιξη των γεγονότων ευνόησε τους σχεδιασμούς του γερμανόφιλου Νεότουρκου Ταλαάτ Πασά, που κατόρθωσε να ανακαταλάβει την Αδριανούπολη από τους Βουλγάρους, γεγονός που του επέφερε αίγλη μέσα στην Τουρκία και του επέτρεψε να επαναφέρει τα μύχια σχέδιά του για εξόντωση των εθνοτήτων. Με πρώτο στόχο να γίνει η Θράκη καθαρώς μουσουλμανική με το πρόσχημα της ασφάλειας της Κωνσταντινούπολης.