1949: Η καταστολή της ανταρσίας, η ανόρθωση της Ελλάδας

 *Μάχες παντού, αλλά ο στρατός προχωρούσε σταθερά στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του 1949

 

*Το έτος της νίκης του στρατού.

*Οι πιέσεις των Αμερικανών.

*Αδημοσίευτα στοιχεία.

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Η πρωτοχρονιά του 1949 ξεκίνησε με μηνύματα αισιοδοξίας, για την πορεία του αγώνα, του μαχόμενου κράτους. Ήδη είχε συστηματοποιηθεί η ροή της αμερικανικής βοήθειας, ενώ καταβάλλονταν αξιοσημείωτες προσπάθειες για την ενίσχυση του στρατεύματος. Σφοδρές μάχες παντού, τάφοι και ερείπια. Αλλά και ελπίδες άσβεστες…

Ο βασιλεύς Παύλος στο διάγγελμα του τόνιζε μεταξύ άλλων: «Δια την τελικήν νίκην είμαι βέβαιος. Πρέπει όμως όλοι μας, ηνωμένοι να κάμωμεν μίαν υστάτην προσπάθειαν». Και κατέληγε: «Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις την πατρίδα και τους εαυτούς μας, ας ονομάσωμεν το 1949 το έτος της νίκης».

Ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του διαπίστωνε ότι τα ισχυρότερα κέντρα αντίσταση του εχθρού έπεσαν. Οι κύριες δυνάμεις του εφθάρησαν, ενώ τα αποφασιστικά χτυπήματα του στρατού, αφαίρεσαν κάθε δυνατότητα και πιθανότητα επιτυχίας

               Παρά τις ελπίδες όμως η δραστηριότητα των ανταρτών συνεχίζονταν. Την νύχτα της πρωτοχρονιάς, πυροβόλο των ανταρτών, χτυπούσε επί τετράωρο το Σουφλί. Τις πρωινές ώρες τμήματα του στρατού συνεπλάκησαν με αντάρτες τους οποίους καταδίωξαν. Στις 3 Ιανουαρίου αντάρτες μπήκαν αιφνιδιαστικά στην Κορνοφωλιά Σουφλίου και έκαψαν μερικά σπίτια. Εκείνες τις μέρες στρατιωτικές δυνάμεις που καταδίωκαν αντάρτες  κοντά στο χωριό Πεσσάνη Έβρου ανακάλυψαν και κατέστρεψαν ανταρτικές οχυρώσεις. Επίσης βρήκαν 50 βλήματα πυροβόλου.

Στην ευρύτερη περιοχή του Γ’ Σώματος Στρατού παραδόθηκαν 62 αντάρτες. Συμπλοκές με αντάρτες έγιναν στον Ερύμανθο στην Πελοπόννησο και στο Γράμμο.

Στην Πελοπόννησο ειδικά, ο στρατός ετοιμάζονταν για μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και για το λόγο αυτό είχε αρχίσει να ελέγχει τις μεγάλες οδικές αρτηρίες. Σε προκαταρκτική  φάση ο στρατός κατόρθωσε να συλλάβει 350 ένοπλους, ενώ οι εθελουσίως παραδοθέντες και συλληφθέντες σύνδεσμοι, τροφοδότες, πληροφοριοδότες ανήλθαν σε 250.

Μια συνολική θεώρηση του Εμφυλίου στον Έβρο

*Αξιωματικοί του 559 Τάγματος Πεζικού στον Κυπρίνο. Καθιστός στο κέντρο ο υπολοχαγός Αθ. Χατζηγεωργίου (αρχείο Αθ. Χατζηγεωργίου, Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ  )

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το τέλος του Αυγούστου, σχετίζεται επετειακά με τον τερματισμό του Εμφυλίου Πολέμου 1946- 1948, που ταλάνισε αφάνταστα την Ελλάδα, οδήγησε σε μια φρικτή αιματοχυσία και καθυστέρησε την πορεία της χώρας προς την πρόοδο και την ανάπτυξη, όταν τα άλλα κράτη με την ολοκληρωτική καταστροφή του Γ’ Ράιχ, έβαζαν τα θεμέλια της ανόδου τους. Επιπλέον δε, ένας νέος διχασμός έριξε τη σκιά του επάνω στους ανθρώπους και στις σχέσεις κράτους- πολιτών.  

                Ο Εμφύλιος ανήκει πλέον στην Ιστορία. Ωστόσο δεν πρέπει να αγνοούμε την Ιστορία. Οφείλουμε να την μελετούμε, κυρίως για να εντοπίζουμε τα λάθη του παρελθόντος ώστε να τα αποφεύγουμε στο μέλλον.

                Το όραμα του Ελληνισμού πρέπει να βλέπει προς την κατεύθυνση της προόδου, της ανάπτυξης και της ευημερίας, ειδικά μάλιστα μετά τη φοβερή οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.

                Πολλοί φίλοι και συμπατριώτες μου από τον νομό Έβρο, πολλές φορές μου ζητούν να τους δώσω όσες πληροφορίες έχω για τις πόλεις και τα χωριά τους της εποχής που εκεί διαδραματίζονταν οι φοβερές συγκρούσεις του Εμφυλίου. Έτσι άρχισα να γράφω αποσπασματικά με μορφή Χρονικού αρχικά κατά έτος για τα γεγονότα αυτά, που δεν τα γνωρίζουν οι νεώτεροι ενώ οι συμπατριώτες μου μεγάλης ηλικίας έχουν περιορισμένη εικόνα  μόνο του χωριού τους ή της πόλης τους. Έτσι, προέκυψε ένας ικανός αριθμός άρθρων, που αφορούν το νομό Έβρου είτε κατά έτος είτε κατά μεγάλες και ιδιαίτερες μάχες. Το υλικό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα βιβλίο, αλλά ας μην το συζητήσουμε αυτό εδώ.

11-12 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1949. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ

 *Η προτομή του υπερασπιστή της Φλώρινας, στρατηγού Νικόλαου Παπαδόπουλου "Παππού"

Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

 Με τις επιτυχείς επιχειρήσεις κατά της Καρδίτσας (11-13 Δεκεμβρίου 1948), Νάουσας (22-23 Δεκεμβρίου 1948) και Καρπενησίου (19 Ιανουαρίου- 8 Φεβρουαρίου 1949) τα ανταρτικά τμήματα εφοδιάστηκαν με τρόφιμα και υλικά, μετά από λαφυραγωγία και στρατολόγησαν εκατοντάδες πολιτών, ακόμα και ανήλικων αγοριών και κοριτσιών.

Μετά την αναπτέρωση του ηθικού τους η ηγεσία του ΚΚΕ αποφάσισε τη διεξαγωγή επιχείρησης κατά της Φλώρινας. Η επιχείρηση αυτή εντάσσονταν στο χειμερινό πρόγραμμα αντιπερισπασμού των ανταρτών και απέβλεπε στην εξασφάλιση του χώρου της πεδινής διάβασης της Φλώρινας για μελλοντικές επιθετικές ενέργειες καθώς και στην εγκατάσταση της προσωρινής κυβέρνησης στην πόλη.

ΑΝΑΛΗΨΗ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΓΟ, ΤΗΝ 21η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1949

*Ζωγραφικό πορτρέτο του στρατάρχη Αλέξανδρου Παπάγου

 Γράφει ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας

                Κατά τη συγκρότηση του νέου Ελληνικού Στρατού, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τα Γερμανικά στρατεύματα, εφαρμόσθηκαν μερικές καινοτομίες, ξένες προς τις παραδόσεις και τη νοοτροπία του Έλληνα.

                Η Αμερικανική και Βρετανική Αποστολή, δεν περιορίσθηκαν μόνο στην οργάνωση και στην εκπαίδευση του στρατού, αλλά είχαν σημαντικό ρόλο στη διοίκηση και στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων, με την ανώτατη ηγεσία του στρατού να ενδίδει εύκολα, ακόμα και σε περιπτώσεις, που είχε αντίθετη γνώμη. Στην ιεραρχία δεν υπήρχε αρμονία σκέψεων και αντιλήψεων, ενώ πολλές φορές διαπιστώθηκε απειθαρχία στην εκτέλεση διαταγών των προϊσταμένων κλιμακίων. Αυτό αποδόθηκε στη μικρή ιεραρχική απόσταση ανάμεσα στους Διοικητές των Σωμάτων Στρατού, των Μεραρχιών και των Ταξιαρχιών (τάξεις 1916, 1917 και επομένων της Σχολής των Ευελπίδων), στην έλλειψη σθένους και κύρους σε μερικές ανώτατες διοικήσεις και στην προβληματική συνεργασία.

Εμφύλιος: Μια νύχτα κόλασης στη Φθιώτιδα, από το… χιόνι!!!

*Χιόνι σε όλα τα μέτωπα, με επακόλουθο τα κρυοπαγήματα.

*Κρουστάλιασαν τα μουστάκια των φαντάρων

*Στόμωσαν οι κάννες των όπλων από το χιόνι

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Φλεβάρης του 1949, ήταν ένας δραματικός μήνας. Ο εμφύλιος μαίνονταν. Η Ελλάδα πνιγμένη στο αίμα από το 1946. Οι συνθήκες τραγικές και για τους στρατιώτες που πολεμούσαν να καταστείλουν την ανταρσία και για τους αντάρτες, που προσπαθούσαν να γαντζωθούν στα βουνά, πιστεύοντας στη δική τους νίκη. Συνθήκες κακουχίας για τους μεν, αλλά συνθήκες κακουχίας και για τους δε.

                Το μίσος κυριαρχούσε στη χώρα. Αλλά και το πείσμα για νίκη ήταν μεγάλο. Όμως πολλές φορές οι συνθήκες δημιουργούσαν ανυπέρβλητες δυσχέρειες, επάνω στα βουνά, όσο και αν ήθελαν οι μαχητές ένθεν κακείθεν, να φέρνουν εις πέρας τις αποστολές τους.

                Επειδή σήμερα η απόσταση του χρόνου μας κάνει να ξεχνάμε τι συνέβη τότε (και δεν πρέπει να συμβεί ξανά στη χώρα ποτέ) και επειδή οι νεώτεροι δεν γνωρίζουν, θα αφηγηθούμε σήμερα τι συνέβη μια τρομακτική νύχτα στα βουνά της Ρούμελης, το Φλεβάρη του 1949.

                Φθιώτιδα. Πιο πάνω από τη Μεγάλη Κάψη. Στην περιοχή λόγω του ορεινού και δασωμένου εδάφους δρούσαν αντάρτες. Το 630 Τάγμα Πεζικού, με διοικητή τον ταγματάρχη Ιωάννη Αργυρόπουλο, είχε εντολή να πραγματοποιήσει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και να καταλάβει την τοποθεσία Πικροβούνι με υψόμετρο 1512 μ.

Η σύλληψη, η αιχμαλωσία και η εκτέλεση του ταξίαρχου Μαρκόπουλου

 *Ο Δημήτριος Μαρκόπουλος την εποχή που ακόμα ήταν συνταγματάρχης

Γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Πατιαλιάκας, Αντιστράτηγος ε.α.

                Την νύκτα της 18ης προς 19η Απριλίου 1949 και ώρα 03.00 π.μ. ο Ταξίαρχος Δημήτριος Μαρκόπουλος, Διοικητής της Στρατιωτικής Διοίκησης Λιβαδειάς [82α Στρατιωτική Περιοχή] κατά τη διάρκεια επίθεσης μονάδων της ΙΙας Μεραρχίας  του Δημοκρατικού Στρατού [Διοικητής ο Ιωάννης Αλεξάνδρου, γνωστός ως Καπετάν Διαμαντής] κατά της κωμόπολης Λιδωρικίου Νομού Φωκίδος, τραυματίζεται και συλλαμβάνεται.

                Ο Ταξίαρχος Δημ. Μαρκόπουλος είχε γεννηθεί στο Ηράκλειο Κρήτης το 1894, γιος του εκδότου και βουλευτού της αυτόνομης Κρητικής Βουλής Γεωργίου Μαρκοπούλου. Ο Δημ. Μαρκόπουλος είχε καταταγεί στα 18 του χρόνια ως εθελοντής στον Ελληνικό Στρατό και συμμετέσχε στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913, στη διάρκεια των οποίων τραυματίσθηκε στο πόδι κατά την επίθεση στο Μπιζάνι Ιωαννίνων. Κατόπιν συμμετείχε στο Βενιζελικό κίνημα της Εθνικής Αμύνης το 1916, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο [Μάχη του Σκρα], προαχθείς σε Υπολοχαγό για διακεκριμένη πράξη στο πεδίο της μάχης. Στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας τραυματίσθηκε στο χέρι κατά την μάχη του Αρντίζ-Νταγ τον Αύγουστο του 1921 και μετά την υποχώρηση πρωτοστάτησε στην επικράτηση της Επανάστασης του Σεπτεμβρίου του 1922. Παρά τις φιλελεύθερες ιδέες του αρνήθηκε να συμμετάσχει στο Κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, όταν με τον βαθμό του Ταγματάρχου υπηρετούσε στο 14ο Σύνταγμα Πεζικού Χανίων. Ως Αντισυνταγματάρχης στο Επιτελείο του Δ΄ Σώματος Στρατού στην Καβάλα είχε εκπονήσει τον Αύγουστο του 1940, ενόψει του επικειμένου πολέμου, επιτελική μελέτη για την άμυνα επί της Ελληνο-Βουλγαρικής Μεθορίου και στη συνέχεια είχε διοικήσει το 30ο Σύνταγμα Πεζικού στο Αλβανικό Μέτωπο.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΞΑΔΩΝ- ΜΑΪΟΣ ΤΟΥ 1949

*Ανταρτίνες συλληφθείσες στη Μάχη των Μεταξάδων

*Βομβαρδιζόμενοι οι άμαχοι.

 έπιναν τα ούρα τους

*Πετούσαν λεμόνια τα αεροπλάνα,

για τους λιπόθυμους

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

               Το διάστημα από 15 έως 20 Μαΐου 1949, υπήρξε κρίσιμο και για το αντάρτικο κίνημα αλλά και για τις κυβερνητικές δυνάμεις. Μιλάμε για την πενθήμερη μάχη των Μεταξάδων. Ήταν η μεγαλύτερη και τελευταία μεγάλη και αιματηρή μάχη στον νομό Έβρου.

                Οι Μεταξάδες ένα σημαντικό κεφαλοχώρι εγγύς των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, είχε υποστεί πολλές επιθέσεις των ανταρτών, όπως είδαμε σε προηγούμενες αφηγήσεις, από τότε που άρχισε ο εμφύλιος.

                Το Μάιο του 1949, είχε οχυρωθεί καλύτερα, αφού τότε έδρευε εκεί ένας Λόχος  Ανιχνευτών του 81ου Ελαφρού Συντάγματος Πεζικού και είχαν γίνει οχυρωματικά έργα. Επελέγη ως στόχος για λόγους αντιπερισπασμού, επειδή ο στρατός είχε επιτύχει σημαντικές νίκες σε άλλα σημεία της χώρας, εγκλωβίζοντας σταδιακά τους αντάρτες προς τα βόρεια σύνορα της χώρας.

          Πριν φτάσουμε όμως στη Μάχη των Μεταξάδων πρέπει να δούμε τι συνέβαινε στις τάξεις των αναρτών. Ο Αλεξανδρουπολίτης καπετάν Κρίτωνας (Βαγγέλης Κασάπης) είχε ανακληθεί στο Γενικό Στρατηγείο στο Γράμμο, αφού είχε αρχίσει να πέφτει στη δυσμένεια της ζαχαριαδικής ομάδας του ΚΚΕ. Από εκεί εστάλη στο Μπούλκες και στο Βουκουρέστι και επανήλθε ξανά στον Έβρο με δική του επιμονή, αφού προηγουμένως Ζαχαριάδης, Παρτσαλίδης και Γούσιας του συνέστησαν (σελ.345) προσδιορίζοντας τα νέα καθήκοντά του: «Η επιτυχία σας δεν θα κριθεί από τις μάχες που θα κερδίσετε αλλά από τον αριθμό των καινούργιων ανταρτών που θα επιστρατεύσετε». Ήταν φανερό, ότι οι δυνάμεις των ανταρτών όλο και λιγόστευαν…

Tο τέλος της εμφύλιας τραγωδίας στον Έβρο, το 1949

*Αντάρτες που αιχμαλωτίσθηκαν στη Μάχη των Μεταξάδων 

και μεταφέρθηκαν στην Αλεξανδρούπολη 

*Ο εμφύλιος έληξε, αλλά στον Έβρο

πολεμούσαν ακόμα, απέλπιδες αντάρτες

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το 1949 ήταν το έτος τερματισμού του αιματηρού εμφυλίου πολέμου. Το πένθος είχε καλύψει όλη τη χώρα, γιατί οι νεκροί ήταν παιδιά και των δύο αντιμαχόμενων παρατάξεων, παιδιά της Ελλάδας. Οι καταστροφές που έγιναν ανήκαν  περιουσία του ελληνικού λαού. Το αδελφοκτόνο μίσος είχε περισσέψει…  Ο νομός Έβρου, ήταν στην πρώτη γραμμή της συμφοράς, δυστυχώς. Ο εφιάλτης βασάνιζε ακόμα τους ανθρώπους.

                Η χρονιά εκείνη ήρθε με σημαντικές αλλαγές στις ένοπλες δυνάμεις αλλά κι στο στρατόπεδο των ανταρτών. Οι αλλαγές εκείνες, σε συνδυασμό με την όλο και μεγαλύτερη παροχή βοήθειας από τους Αμερικανούς, καθόρισαν αποφασιστικά την πορεία της ελληνικής τραγωδίας.