Το μεγαλύτερο σαμποτάζ της Κατοχής

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  

https://www.kathimerini.gr/world/562156735/to-megalytero-sampotaz-tis-katochis/

*Η γέφυρα του Γοργοπόταμου μετά την ανατίναξή της, στις 25 Νοεμβρίου 1942, με τη συνδρομή ανταρτών του ΕΛΑΣ υπό τον Αρη Βελουχιώτη και του ΕΔΕΣ υπό τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Δεξιά επάνω: Μέλη της βρετανικής αποστολής. Ανάμεσά τους ο Κρις Γουντχάουζ και ο Εντι Μάιερς. Δεξιά κάτω: Ο ηγέτης του ΕΔΕΣ Ναπολέων Ζέρβας (με τη γενειάδα και το μπαστούνι) στο χωριό Βούρμπιανη το 1942. Φωτ. ΜΙΧΑΛΗΣ Ν. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ «ΕΛΛΑΔΑ, 20ός ΑΙΩΝΑΣ, ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ»

 

 

*Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου

πριν από 80 χρόνια

και η μετέπειτα πορεία της Ελλάδας

 

 

Γράφει ο κ. ΙΩΑΝΝΗΣ Ο. ΙΑΤΡΙΔΗΣ

 

 

Τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1942, Βρετανοί σκαπανείς κατέστρεψαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου κοντά στη Λαμία (επιχείρηση Χάρλινγκ). Σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, καθώς η σκόνη ανέβαινε από το φαράγγι που βρισκόταν πιο κάτω, τρεις γενειοφόροι άνδρες, με χέρια ενωμένα, χόρευαν το κλέφτικο τραγούδι των τριών βολιώτικων παιδιών. Ήταν ο Αρης Βελουχιώτης, κομμουνιστής καπετάνιος του ΕΛΑΣ, ο Ναπολέων Ζέρβας, αρχηγός του ρεπουμπλικανικού ΕΔΕΣ και ο «Κρις» Γουντχάουζ, 24 ετών, ειδικός των κλασικών σπουδών και πολιτικός σύμβουλος του ταξιάρχου Έντι Μάιερς, αρχηγού της βρετανικής αποστολής.

Ο Γουντχάουζ είχε αφιερώσει δύο μήνες αναζητώντας τους δύο αντιστασιακούς ηγέτες και προσπαθώντας να τους πείσει να προσφέρουν την αναγκαία προστασία εναντίον της ιταλικής φρουράς της γέφυρας. Η σκηνή απαθανάτιζε μια δραματική στιγμή της εμπόλεμης Ελλάδας, που δεν επρόκειτο να επαναληφθεί.

Η μαϊμού που δάγκωσε το βασιλιά Αλέξανδρο, ήταν…δύο τελικά!!!

*Ο βασιλιάς Αλέξανδρος και το λυκόσκυλο Φρίτς, που άρχισε το σκυλοκαβγά με τη μαϊμού

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

 

               Μια μαϊμού, άλλαξε τη ροή της ιστορίας της Ελλάδας το 1920 και έφερε τα πάνω- κάτω. Ήταν η μαϊμού που δάγκωσε το βασιλιά Αλέξανδρο και προκάλεσε τον αδόκητο θάνατο του στις 12 Δεκεμβρίου 1920 (παλαιό ημερολόγιο). Τα γεγονότα όμως άρχισαν ουσιαστικά από το 1917 και είχαν αυτό το τραγικό τέλος.

            To  1917, ήταν μια κρίσιμη χρονιά. Στην Ευρώπη μαίνονταν ακόμα ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εκείνη όμως τη χρονιά μπήκε στον πόλεμο η Αμερική στο πλευρό των συμμάχων της Αντάντ, κάτι που έκρινε αποφασιστικά την έκβασή του. Την ίδια χρονιά στη Ρωσία επικρατούσε η επανάσταση των μπολσεβίκων.

Και ενώ συνέβαιναν αυτά γύρω μας, η χώρα ζούσε στο αποκορύφωμα του Εθνικού Διχασμού, με τον βασιλιά Κωνσταντίνο να επιμένει στην ουδέτερη στάση της Ελλάδας και τον Βενιζέλο να επιζητεί την έξοδο της Ελλάδας στο πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Άλλωστε από το 1916 ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε προχωρήσει σε χωριστικό κίνημα, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη και επέτρεψε την αποβίβαση συμμαχικών στρατευμάτων στο λιμάνι της.

Το 1917 λοιπόν, με επέμβαση των συμμάχων, έγινε αποκλεισμός του λιμανιού του Πειραιά, απόβαση στρατευμάτων και κανονιοβολισμό της Αθήνας. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα και με το διάδοχο του Γεώργιο και τα άλλα μέλη της οικογένειάς του, εγκαταστάθηκε στην Ελβετία. Νέος βασιλιάς μετά από πολλά παρασκήνια ορκίσθηκε τον  Ιούνιο του 1917, ο βασιλόπαις Αλέξανδρος νεώτερος γιος του Κωνσταντίνου.

Σελίδα από τα μαρτύρια του Ελληνισμού στη Σπάρτη Πισιδίας

*Η κεφαλίδα της έγγραφης κατάθεσης για τα συμβάντα στη Σπάρτη Πισιδίας

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Η συμπλήρωση εκατονταετίας από την ολοκληρωτική καταστροφή του Μικρασιατικού Ελληνισμού, που η ιερή μνήμη αυτού του θλιβερού γεγονότος τιμάται εφέτος, μας δίνει την αφορμή να αναστοχασθούμε τα γεγονότα εκείνα, αλλά και την ευκαιρία να τιμήσουμε τη μνήμη των θυμάτων εκείνης της εποχής.

Οι προσωπικές μαρτυρίες όσων έζησαν εκείνη την εποχή της μέγιστης καταστροφής του Ελληνισμού από την εποχή της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, τα υπηρεσιακά έγγραφα, οι φωτογραφίες, τα κινηματογραφικά επίκαιρα, τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες και τα ποικίλα άλλα ντοκουμέντα, συνθέτουν το ολοκληρωμένο σώμα της Ιστορίας και τα περισσότερα από αυτά είναι σήμερα προσιτά στον καθένα μας.

Ωστόσο και οι μεμονωμένες αναφορές σε τόπους και γεγονότα, που σφράγισαν την ζωή κάθε απλού ανθρώπου, δεν παύουν να έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Άλλωστε η μεγάλη Ιστορία δεν παύει να αποτελεί τη σύνθεση των επιμέρους μικρών ατομικών ιστοριών και λεπτομερειών.

Ο πρόλογος αυτός έγινε για να  περιγράψουμε μια εικόνα της εγκατάλειψης της μικρασιατικής πόλης Σπάρτη Πισιδίας. Μιας ελληνικής πόλης που είχε διακριθεί για την εξαιρετική ποιότητα των χειροποίητων χαλιών της, που ήταν γνωστά τότε σε όλη την Ευρώπη.

Ένας πολίτης αυτής της πόλης, που κατόρθωσε να διασωθεί από την λαίλαπα της Μικρασιατικής Καταστροφής και να περάσει στην Ελλάδα, έδωσε κατάθεση στις ελληνικής αρχές για όσα έζησε ο ίδιος ως κάτοικος της Σπάρτης Πισιδίας. Δεν θέλησε να γραφτεί το πλήρες όνομα του. Έδωσε μόνο τα αρχικά Χ.Π. Ήταν τότε 60 ετών. Η κατάθεση έγινε στις 12 Ιανουαρίου 1923, στην Αθήνα. Η μαρτυρία του υπάρχει στον Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών. Αυτή η μαρτυρία δεν γράφει Ιστορία. Φωτίζει όμως αθέατες πτυχές της Ιστορίας και δίνει μια εικόνα αυτόπτη μάρτυρα για τα γεγονότα που αφορούν μια συγκεκριμένη πόλη. Την Σπάρτη Πισιδίας.

Ο συγκεκριμένος μάρτυρας, κατοικούσε εκεί  και είχε χρηματίσει επί 28 κατά σειρά χρόνια μέλος του διοικητικού συμβουλίου της διοίκησης της πόλης.

1920: Η Θράκη απελευθερώθηκε, αλλά ο τρόμος παρέμενε

*Ζεύξη του ποταμού Άρδα από τα βουλγαρικά στρατεύματα το 1913

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                                                                                         

 

               Το μεσοδιάστημα από την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης το Μάιο του 1920 έως την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης, αλλά και νωρίτερα, υπήρξε χρόνος αγαλλίασης, που όμως παρά την παρουσία του ελληνικού στρατού δεν κατόρθωσε να εξαλείψει το φόβο από την εγκληματικής δράση Τούρκων και Βουλγάρων εναντίον του Ελληνικού στοιχείου.

               Μέγιστο παράδειγμα η φοβερή επίθεση Τουρκοβουλγαρικής συμμορίας  στα Πετρωτά του Βορείου Έβρου.    

Στις 17 Μαρτίου 1920, μια συμμορία Βουλγάρων και Τούρκων κομιτατζήδων με αρχηγό τον  Αμέτ Μπέη από τη Νέα Βύσσα μπήκε ξαφνικά στο Καραμπάγ (Πετρωτά). Μαζί με τους Τούρκους κομιτατζήδες, που τους καθοδηγούσε ο Φουάτ Μπαλκάν, αξιωματικός του Τουρκικού στρατού συνέπραττε όπως διαπιστώθηκε αργότερα και μια διμοιρία του βουλγαρικού στρατού υπό τον υπολοχαγό Ζαχάρωφ. Η εισβολή εκείνη υπήρξε άκρως αιματηρή. (Εξιστόρηση εκείνης της επίθεσης μπορείτε να διαβάσετε στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2018/02/1920.html).

Το Λεξικό του Γλωσσικού Ιδιώματος της Αγχιάλου Ανατολικής Ρωμυλίας

*Το Λεξικό του Αγχιαλίτικου Ιδιώματος

 

 

               Οι Αγχιαλίτες, παιδιά φουρτουνιασμένης εποχής, γεμάτης αντάρες κατά του Ελληνισμού, που βρέθηκαν ξεριζωμένοι στην Ελλάδα, από την Βόρεια Θράκη, τη γνωστή μας Ανατολική Ρωμυλία, δεν ξέχασαν ποτέ την πατρίδα τους. Και δεν έκοψαν ποτέ τις ρίζες τους.

Δεν χάνουν ευκαιρία όλα τα χρόνια από τις αρχές του 20^ου αιώνα, να υπενθυμίζουν με κάθε τρόπο τους δεσμούς τους με την πατρίδα τους. Με βιβλία, με ομιλίες, ημερίδες, με εφημερίδα, με ποικίλες εκδηλώσεις, με τραγούδια και χορούς, κρατούν ζωντανή τη μνήμη της Αγχιάλου.

               Τελευταίο επίτευγμα του συλλόγου των Αγχιαλιτών της Αθήνας «Η Αγχίαλος» είναι η έκδοση «Λεξικού του γλωσσικού ιδιώματος Αγχιάλου Ανατολικής Ρωμυλίας». Συγγραφέας ο Στέλιος Περ. Λασκαράκης, πολιτικός μηχανικός, απόγονος Αγχιαλιτών, αλλά με μεγάλη αγάπη για τη γη των πατέρων του. Η ενδιαφέρουσα αυτή εργασία, αποτελεί προσφορά του συγγραφέα προς το σύλλογο Αγχιαλιτών. Το Λεξικό αυτό βραβεύθηκε και από την Ακαδημία Αθηνών.

*Ό δημιουργός του Αγχιαλίτικου Λεξικού Στέλιος Περ. Λασκαράκης

               Ο σύλλογος, που παρέλαβε την προσφορά του κ. Λασκαράκη, προχώρησε στην έκδοση του Λεξικού, θεωρώντας υποχρέωσή του την ενέργειά αυτή για να πληροφορηθούν οι νεώτερες γενιές των Αγχιαλιτών την ντοπιολιαλιά των προγόνων τους. Πρόκειται ουσιαστικά για το γλωσσικό ιδίωμα που έφεραν στην Ελλάδα, οι κάτοικοι της Αγχιάλου, όταν εγκαταστάθηκαν εδώ, πριν αλλά κυρίως μετά το τρομερό Ολοκαύτωμα της 30^ης Ιουλίου 1906.

               Όπως σημειώνει η κ. Ιωάννα Μανωλέσσου, διευθύνουσα του Κέντρου Ερεύνης των Νεοελληνικών  Διαλέκτων και Ιδιωμάτων- Ιστορικό Λεξικό Ακαδημίας Αθηνών:

               «Το διαλεκτικό υλικό που παραθέτει ο συγγραφέας έχει σημαντική αξία διότι διαχρονικά αποδίδει εμμέσως το αγχιαλίτικο ιδίωμα στη εξελικτική του πορεία κατά τη νεώτερη εποχή. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει στοιχεία του ιδιώματος με τη μορφή που είχε μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα στην Αγχίαλο της Ανατολικής Ρωμυλίας και στοιχεία του ιδιώματος  όπως αυτό άρχισε να διαμορφώνεται από το 1906 και μετά, όταν οι Αγχιαλίτες αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από την προγονική εστία και να καταφύγουν ως πρόσφυγες στον ελλαδικό χώρο, στην Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας, και στην Αγχίαλο Θεσσαλονίκης».

               Η έκδοση περιλαμβάνει λεξικογραφημένες κατ’ απόλυτη αλφαβητική σειρά λέξεις και φράσεις από το καθημερινό λεξιλόγιο του Παρευξείνιου Ελληνισμού, μέσα από την συλλογή που έκανε ο συγγραφέας κ. Στέλιος Λασκαράκης αναζητώντας το πολύτιμο υλικό σε γραπτές πηγές και καταγραφές από αφηγήσεις επιζώντων παλαιών Αγχιαλιτών.

               Το πόνημα του κ. Λασκαράκη, περιλαμβάνει 302 σελίδες συνολικά με σειρά φωτογραφιών από την αλησμόνητη Παλαιά Αγχίαλο.

               Η έκδοση αυτού του Λεξικού θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση και για πολλούς άλλους εθνικοτοπικούς συλλόγους, πολύ πρέπει να αποτελούν πνευματικές κυψέλες για την μελέτη της ιστορίας, της γλώσσας και του πολιτισμού των επιμέρους πατρίδων τους.

    

Π.Σ.Α.

Η ίδρυση τραπεζικών καταστημάτων στην απελευθερωμένη Θράκη το 1920

*Το υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στην Αδριανούπολη

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η ανασυγκρότηση της Θράκης κατά την φάση της απελευθέρωσή της το 1920, υπήρξε βασική μέριμνα του κράτους, δεδομένου ότι ο ελληνικός πληθυσμός της αντιμετώπισε τρομερές διώξεις και ποικίλες καταστροφές. Διώξεις που άγγιξαν τον ορισμό της γενοκτονίας και καταστροφές κάθε περιουσιακού στοιχείου, από τα σπίτια έως τα μικρότερα γεωργικά εργαλεία.

               Το βασικό τραπεζικό ίδρυμα της χώρας, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θράκης, άρχισε να ιδρύει υποκαταστήματα και να επεκτείνει τις εργασίες της με στόχο την υποστήριξη της γεωργικής, εμπορικής και βιομηχανικής πίστης. Το κράτος απέβλεπε στην οικονομική ενίσχυση του πληθυσμού της Θράκης «από οκταετίας διωκομένου και καταδυναστευομένου» όπως είχε γράψει τότε μια εφημερίδα.

               Όταν απελευθερώθηκε αρχικά  η Δυτική Θράκη το Μάιο του 1920, η Εθνική Τράπεζα έσπευσε να ιδρύσει υποκαταστήματα στην Ξάνθη, την Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) και το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) με διευθυντές αντίστοιχα τους Μωραΐτη, Νεζερίτη και Κανέτσο.

               Στη συνέχεια, όταν καταλήφθηκε η Ανατολική Θράκη από τον Ελληνικό στρατό τον Ιούλιο του 1920 εστάλη στην Αδριανούπολη ο επιθεωρητής της Εθνικής Τράπεζα Χονδροδήμος με εντολή να ιδρύσει και να οργανώσει υποκαταστήματα και τραπεζικά πρακτορεία σε περισσότερες πόλεις της Θράκης. Ταυτόχρονα τον επιθεωρητή Χονδροδήμο ανατέθηκαν και καθήκοντα οικονομικού συμβούλου του Ύπατου Αρμοστή Αντώνιου Σαχτούρη. Ο Χονδροδήμος περιόδευσε στη Θράκη και μελέτησε την δυνατότητα ίδρυσης υποκαταστημάτων στην Αδριανούπολη, τις Σαράντα Εκκλησίες, τη Ραιδεστό και την Καλλίπολη και πρακτορείων σε άλλες πόλεις.

Όταν οι New York Times υμνούσαν τις ελληνικές λόγχες

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ  

https://www.kathimerini.gr/k/sunday-edition/562114843/diavaste-stin-kathimerini-tis-kyriakis-266/

*Έφοδος Ελλήνων στρατιωτών με ξιφολόγχη στο μέτωπο της Αλβανίας. Ο ανταποκριτής των New York Times επεσήμαινε ότι οι αρχαϊκές μέθοδοι πολέμου των αμυνομένων, μαζί με την επινοητικότητά τους στο πεδίο, αποδείχθηκαν πιο αποτελεσματικές από τα άρματα και τις μηχανοκίνητες μονάδες των Ιταλών.

 

 

*Οι New York Times

σε μια από τις πρώτες ανταποκρίσεις

από το μέτωπο της Αλβανίας

εξηγούσαν τις νίκες των Ελλήνων

 

 

Είχαν τις ξιφολόγχες τους. Το ηθικό τους. Και τα κλαδιά των πεύκων. Κι απέναντι, οι Ιταλοί είχαν τα άρματά τους, αλλά δεν ήξεραν τι να τα κάνουν. Με πενιχρά μέσα, αλλά με πολλή επινοητικότητα και επιδεξιότητα στο πεδίο, κατάφεραν οι Ελληνες να υπερισχύσουν των καλύτερα εξοπλισμένων αντιπάλων τους στο αλβανικό μέτωπο. Αυτό διαπίστωνε ο ανταποκριτής των New York Times στο ενθουσιώδες ρεπορτάζ του που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 24ης Νοεμβρίου του 1940 στη μεγάλη αμερικανική εφημερίδα.

Πρόκειται για μία από τις πρώτες ανταποκρίσεις, γραμμένη σχεδόν ένα μήνα μετά την κήρυξη του πολέμου, που επικαλείται και μαρτυρίες των στρατιωτών οι οποίοι μόλις είχαν αρχίσει να επιστρέφουν τραυματίες στα μετόπισθεν. Είναι μια γλαφυρή ιστορική αφήγηση, όπου όχι μόνο καταγράφονται λεπτομερώς οι μέθοδοι που είχαν επιστρατευθεί στο θέατρο των επιχειρήσεων, αλλά αποτυπώνεται και η εντύπωση που είχε προκαλέσει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ο ελληνικός αγώνας.

Ο συντάκτης ξεκινάει από αυτό: από την έκπληξη για το γεγονός ότι μια μικρή ευρωπαϊκή χώρα κατάφερνε αυτό που άλλες, μεγαλύτερες, είχαν αποτύχει: «Για πρώτη φορά σε αυτόν τον πόλεμο», γράφει, «με την εξαίρεση της βραχείας νορβηγικής εκστρατείας, οι πολεμικές επιχειρήσεις στο ελληνοϊταλικό μέτωπο πραγματοποιούνται σύμφωνα με ένα παλαιό επιχειρησιακό πρότυπο. Η μηχανοκίνηση και τα σύγχρονα όπλα δεν υπερτερούν της πολεμικής δεξιότητας και του θάρρους των Ελλήνων στρατιωτών».

Το τεράστιο έργο του Κωνσταντίνου Σάθα και η Βιβλιοθήκη της Βουλής

*Ο Κωνσταντίνος Σάθας, προσωπογραφία από την Ε. Βλασσοπούλου- Σάθα.

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Ο Κωνσταντίνος Σάθας, είναι μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στο χώρο της ελληνικής ιστοριογραφίας, αν και ο ίδιος ξεκίνησε να σπουδάζει γιατρός. Τα έργα του κοσμούν τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες και παρέχουν άφθονο υλικό για τη μελέτη της ιστορίας των Βυζαντινών χρόνων και της Τουρκοκρατίας. Θεωρείται από τους θεμελιωτές των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών στην Ελλάδα, μαζί με τον Αθανάσιο Παπαδόπουλο - Κεραμέα και τον Μανουήλ Γεδεών.

               Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842, αλλά είχε καταγωγή από οικογένεια αγωνιστών και γραμματοδιδάσκαλων του Γαλαξειδίου. Τελείωσε το γυμνάσιο Λαμίας το 1860 και μετά από δύο χρόνια άρχισε να φοιτά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

               Ένα τυχαίο περιστατικό, έστρεψε τα ενδιαφέροντά του στην ιστορία. Σε μια κρύπτη στα ερείπια της μονής Σωτήρος στο Γαλαξείδι βρήκε τυχαία το περίφημο «Χρονικό του Γαλαξειδίου», που το μελέτησε και ένα χρόνο αργότερο, το 1865, το εξέδωσε. Το σπουδαίο αυτό Χρονικό φέρεται να έχει γραφεί από τον μοναχό Ευθύμιο  του 1703 και αφορά την ιστορία του Γαλαξειδίου. Σύμφωνα με τον τίτλο του πρόκειται για την «Ἱστορία Γαλαξειδίου εὐγαλμένη ἀπὸ παλαιά χερόγραφα, μεμβράνια, σιζίλια, καὶ χρυσόβουλλα αὐθεντικά, ὁπού εὑρίσκονται, καὶ εἶνε καὶ σώζονται εἰς τὸ Βασιλικὸν Μοναστήρι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, χτισμένο παρά τοῦ ποτὲ αὐθέντη καὶ Δεσπότη Κυρ Μιχαήλ τοῦ Κομνηνοῦ, οὗ αἰωνία ἡ μνήμη. Ἀμήν».

1922 – Τα αναπάντητα ερωτήματα της καταστροφής: Θα μπορούσε να είχε περιέλθει η Αν. Θράκη στην ελληνική επικράτεια;

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 

https://www.kathimerini.gr/society/561927058/1922-ta-anapantita-erotimata-tis-katastrofis-tha-mporoyse-na-eiche-perielthei-i-an-thraki-stin-elliniki-epikrateia/

*Η είσοδος του βασιλιά Αλέξανδρου στην Αδριανούπολη, τον Ιούλιο του 1920. Η Μικρασιατική Καταστροφή καθόρισε την τύχη της Ανατολικής Θράκης. Αμέσως μετά την υπογραφή της ανακωχής των Μουδανιών άρχισε η αποχώρηση του ελληνικού στρατού που ολοκληρώθηκε στις 12/25 Νοεμβρίου 1922. Τον στρατό ακολούθησαν πανικόβλητοι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της περιοχής. Φωτ. ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΑΘΗΝΑ

 

Γράφουν οι ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΗΝΑΚΑΚΗΣ

 

«Χθες την εσπέραν», έγραφε η «Καθηµερινή» στις 14 Ιουλίου 1920, «περί την δύσιν, το πυροβόλον απηύθυνεν από των λόφων εκατό ελληνικών πόλεων, βαρύβοον εσπερινόν ύμνον προς τον Θεόν της Ελλάδος διότι ηυνόησε τα Ελληνικά όπλα εν τη απελευθερωτική των προσπαθεία. Κατά την ιδίαν ώραν, χθες, ο μουεζίνης θ’ απηύθυνε, μελαγχολικώτερος ή άλλοτε, από των μιναρέδων του Σουλτάν Σελήμ προς τον δύοντα ήλιον της Αδριανουπόλεως, αντί προσευχής, πικρόν παράπονον διά τον Αλλάχ, όστις εγκατέλειψε τους πιστούς και ευνοεί τους απίστους».

Σημείο αναφοράς στην Ανατολική Θράκη, η Αδριανούπολη είχε καταληφθεί από τον ελληνικό στρατό στις 12 Ιουλίου, ενώ την επομένη εισερχόταν στην πόλη ο βασιλιάς Αλέξανδρος. «Η κατάληψις ολοκλήρου της Ανατολικής Θράκης, μέχρι της Μαύρης Θαλάσσης και της γραμμής της Τσατάλτζας πιστεύεται ότι θα έχει συντελεσθή εντός βραχυτάτου διαστήματος και όλως ακόπως πλέον», έγραφε το ίδιο φύλλο της εφημερίδας. Έπειτα από δύο εβδομάδες (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920) υπογραφόταν η Συνθήκη των Σεβρών, με την οποία –πέραν των άλλων– αποδιδόταν στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Θράκης.

Είκοσι έξι μήνες αργότερα (Σεπτέμβριος 1922), όταν διεξάγονταν οι συνομιλίες οι οποίες κατέληξαν στη Σύμβαση Ανακωχής των Μουδανιών, η κατάσταση ήταν πολύ διαφορετική.

Ο βομβαρδισμός του Δεδέαγατς το 1915, διασκέδαζε τους Άγγλους ναύτες!!!

* Ο χαρακτηριστικός τίτλος της "Ατλαντίδος" της Νέας Υόρκης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η Αλεξανδρούπολη, υπέστη σαν πόλη, μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες  τον Οκτώβριο του 1915, εξαιτίας ενός σφοδρού βομβαρδισμού από τα πλοία των συμμάχων της Αντάντ. Είναι όμως απαραίτητο να υπενθυμίσουμε το Δεδέαγατς, η σημερινή Αλεξανδρούπολη, τελούσε υπό βουλγαρική κατοχή, εξαιτίας της άδικης συνθήκης του Βουκουρεστίου του 1913, που επιδίκασε την Δυτική Θράκη στους ηττημένους Βουλγάρους και όχι στους Έλληνες που την είχαν ελευθερώσει.

Βρισκόμαστε περίπου στο μέσον του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι γειτονικές χώρες Βουλγαρία και Οθωμανική αυτοκρατορία πολεμούν στο πλευρό των Γερμανών του Κάιζερ, εναντίον των συμμάχων της Αντάντ.

               Η Ελλάδα δοκιμάζονταν από το πρόβλημα του Εθνικού Διχασμού που είχε αρχίσει να επηρεάζει την πολιτική κατάσταση της χώρας, όπου ο Βενιζέλος ζητούσε την έξοδο στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επέμενε στην ουδετερότητα.

               Η Αλεξανδρούπολη βρέθηκε αποκλεισμένη από τα πλοία των συμμάχων, που ήθελαν να ελέγχουν τη θαλάσσια περιοχή του Θρακικού πελάγους για να μην περνούν σιτάρι, τρόφιμα ποικίλα εφόδια και κυρίως πολεμικό υλικό προς την Τουρκία. Οι πληροφορίες που υπήρχαν ήταν ότι προοριζόμενα δήθεν για τη Βουλγαρία τρόφιμα και άλλα υλικά ξεφορτώνονταν από τα ατμόπλοια στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και από εκεί κρυφά στέλνονταν σιδηροδρομικώς στην Κωνσταντινούπολη. Κανονική δηλαδή παραβίαση του διεθνούς αποκλεισμού. Απροκάλυπτο λαθρεμπόριο.

               Στην Αθήνα ανατέθηκε η εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Αλέξανδρο Ζαΐμη, στις 24 Σεπτεμβρίου. Κράτησε έως τις 25 Οκτωβρίου 1915. Παραιτήθηκε και ανέλαβε η κυβέρνηση του Στέφανου Σκουλούδη. Την άνοιξη εκείνη της χρονιάς η Αντάντ προσπάθησε να καταλάβει τα Δαρδανέλια και να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη, για να αναγκάσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία να συνθηκολογήσει. Αυτή η εκστρατεία απέτυχε και τότε η Αντάντ αποφάσισε να καταλάβει τη χερσόνησο της Καλλίπολης. Αλλά και αυτή η εκστρατεία δεν πέτυχε, με όλες τις δραματικές συνέπειες.

Από την 1^η Οκτωβρίου 1915 η Βουλγαρία είχε κηρύξει τον πόλεμο κατά της Σερβίας. Στις 3 Οκτωβρίου κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας η Αγγλία και η Γαλλία.

               Έτσι το Θρακικό Πέλαγος γέμισε από πολεμικά πλοία τα οποία επέβλεπαν τον αποκλεισμό. Από τις 7 Οκτωβρίου 1915 η Βουλγαρία είχε ανακοινώσει ότι έβαλε υποβρύχιες νάρκες στα παράλιά της δηλαδή στο Θρακικό Πέλαγος και στον Εύξεινο Πόντο, εφιστώντας την προσοχή των πλοίων γενικώς. Εν τω μεταξύ δημοσιεύθηκαν στον Τύπο πληροφορίες ότι πολυάριθμα συμμαχικά πολεμικά πλοία άρχισαν να περιπλέουν από τις 2 Οκτωβρίου στα παράλια του Δεδέαγατς. Οι πληροφορίες αρχικά ήταν συγκεχυμένες, γιατί έλεγαν ότι η παρουσία του στόλου θα προστατεύσει συμμαχική επιχείρηση απόβασης στρατευμάτων για να καταλάβουν τη σιδηροδρομική γραμμή. Τελικά εφαρμόσθηκε ναυτικός αποκλεισμός για να ελεγχθεί η προσπάθεια της Τουρκίας να εφοδιάζεται με τρόφιμα και πολεμικό  υλικό από τη θάλασσα.

Μια άγνωστη επιστολή προς τον Ίωνα Δραγούμη για τη Σαμοθράκη, τον Νίτσε και τον Εθνικό Οβολό

*Η πρώτη σελίδα από την επιστολή της Έλλης Αδοσίδου (Γεννάδειος Βιβλιοθήκη)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Τις μέρες αυτές αναβιώνει, δεκατέσσερα χρόνια μετά την τελευταία του διοργάνωση, το Δημοσιογραφικό Συνέδριο της Σαμοθράκης. Το φετινό συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στις 22 και 23 Οκτωβρίου 2022 στη Σαμοθράκη, με αντικείμενο την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων και την Ελευθερία του Τύπου. Το Συνέδριο διοργανώνει η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης σε συνεργασία με τις Ενώσεις Συντακτών στην Ελλάδα και την ΠΟΕΣΥ. Τη διοργάνωση υποστηρίζει η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας.

Η Σαμοθράκη, με τις περίφημες αρχαιότητές της, είχε αρχίσει να γίνεται ευρύτερα γνωστή στο αθηναϊκό κοινό με το βιβλίο του Ίωνα Δραγούμη «Σαμοθράκη» που εκδόθηκε το 1909.

Το νησί αυτό επισκέπτονταν ο Δραγούμης, όταν υπηρετούσε στο προξενείο του Δεδέαγατς (Αλεξανδρουπόλεως) από τον Σεπτέμβριο του 1905 έως τον Δεκέμβριο του  1906. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας περιγράφει την υπέροχη φύση του νησιού, αναζητά το αρχαίο και πρόσφατο παρελθόν, από τις αρχαιότητες έως το Ολοκαύτωμα του Σεπτεμβρίου 1821, μελετά τη ζωή των κατοίκων και εκφράζει τις ιδέες του για το παρόν και το μέλλον των υπόδουλων Ελληνικών περιοχών. Η Σαμοθράκη ανάγεται σε σύμβολο των αρχαίων και παντοτινών πηγών του Ελληνισμού, όπως έχει γραφεί αργότερα.

Πρόσωπα της Μικρασιατικής Εκστρατείας: Ο Γονατάς και το κίνημα του 1922

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

https://www.kathimerini.gr/society/562078384/1919-1922-prosopa-tis-mikrasiatikis-ekstrateias-o-gonatas-kai-to-kinima-toy-1922/ 

 *Ο Γονατάς το 1908, όταν υπηρετούσε στο ελληνικό προξενείο στην Αδριανούπολη (πηγή: «Απομνημονεύματα Στυλιανού Γονατά, 1897-1957», Αθήνα 1958).

 

*Ο ρόλος των Πλαστήρα και Φωκά

και η δυσφορία του Πάγκαλου

 

 

Γράφουν: Βασίλης Μηνακάκης , Μυρτώ Κατσίγερα

   

               13η/26η Σεπτεμβρίου 1922, ο ουρανός των Αθηνών γέμισε προκηρύξεις υπογεγραμμένες από τον συνταγματάρχη Στ. Γονατά. Ανακοινώνοντας την εκδήλωση (πριν από δύο ημέρες) του κινήματος του στρατού και του στόλου, με επικεφαλής τον ίδιο και μέλη της επαναστατικής επιτροπής τον συνταγματάρχη Ν. Πλαστήρα και τον αντιπλοίαρχο Δημ. Φωκά, ο Γονατάς ζητούσε την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου υπέρ του διαδόχου, την άμεση διάλυση της Εθνοσυνέλευσης, τον σχηματισμό κυβέρνησης «αχρόου, εμπνεούσης εμπιστοσύνην εις την Αντάντ» και την άμεση ενίσχυση του θρακικού μετώπου.

Ο σαρανταεξάχρονος Γονατάς βρισκόταν τότε στη Μυτιλήνη, μετά την απόσυρση των ελληνικών στρατευμάτων από τη Μικρά Ασία. Η στρατιωτική του εμπειρία ήταν πλούσια: είχε συμμετάσχει στον πόλεμο του 1897 (ως λοχίας εύελπις, προγυμναστής νεοσυλλέκτων και εθελοντών), στον Μακεδονικό Αγώνα (όντας υπολοχαγός, ως διοικητικός υπάλληλος στο ελληνικό προξενείο της Αδριανούπολης, το 1907-1908), στους Βαλκανικούς Πολέμους (στο επιτελείο της Ι Μεραρχίας) και στην εκστρατεία της Κριμαίας (1919).

Οι τραγικές εκτελέσεις αυτοδιοικητικών παραγόντων στο νομό Έβρου κατά την ναζιστική Κατοχή

*Το συνοδευτικό έγγραφο με το οποίο υποβλήθηκε στο υπουργείο Εσωτερικών η κατάσταση με τα ονόματα των εκτελεσθέντων αυτοδιοικητικών παραγόντων του νομού Έβρου 

 

 

*Ανέκδοτος κατάλογος με ονόματα

Από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Οι εκφραστές της τοπικής αυτοδιοίκησης στο νομό Έβρου, κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής 1941-1944, πλήρωσαν και αυτοί βαρύ φόρο αίματος, τόσο από τους κατακτητές Γερμανούς όσο και από τους ‘Έλληνες ταξικούς αντιπάλους, που αποσκοπούσαν στην κατάληψη της εξουσίας αμέσως μετά την απελευθέρωση.

               Το 1946 είχαν ζητηθεί από το υπουργείο Εσωτερικών στοιχεία για τους εκτελεσθέντες κατά την Κατοχή αυτοδιοικητικούς, δημάρχους προέδρους κοινοτήτων, γραμματείς κλπ. όλης της χώρας.

               Ο νομάρχης Έβρου Ιωάννης Βούρβουλης συνέταξε στις 5 Σεπτεμβρίου 1946 ένα τέτοιο κατάλογο και τον υπέβαλε στη Διεύθυνση Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο υπουργείο Εσωτερικών και τον  κοινοποίησε στη Γενική Διεύθυνση του υπουργείου Βορείου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη και στη Γενική Διοίκηση Θράκης στην Κομοτηνή.

               Ένα αντίγραφο με τα ονόματα των θυμάτων της Κατοχής από την τοπική αυτοδιοίκηση του νομού Έβρου διασώζεται σήμερα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Από την μελέτη του πίνακα αυτού προκύπτει ότι τα περισσότερα θύματα εκτελέσεων σημειώθηκαν προς τα τέλη του 1943 και στις αρχές του 1944. Στον πίνακα αυτό δεν υπάρχει το όνομα του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη, που δολοφονήθηκε Μεγάλη Πέμπτη του 1942 στο Διδυμότειχο, που τότε ήταν έδρα νομαρχίας γιατί η Αλεξανδρούπολη είχε παραχωρηθεί από τους Ναζί στους Βουλγάρους.

Δυστυχώς κατά τη διάρκεια της Κατοχής σημειώθηκαν στον Έβρο, εκτελέσεις αυτοδιοικητικών παραγόντων, οι περισσότερες από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, που τον καθοδηγούσε αποκλειστικά το ΚΚΕ, οποίο δεν επέτρεψαν ανάπτυξη άλλου αντάρτικου στο νομό (περίπτωση δολοφονίας Γεωργίου Σταθάτου)  και λιγότερες από τους κατακτητές Γερμανούς.

ΚΟΥΚΟΥΛΙ ΚΑΙ ΣΟΥΦΛΙ ΕΝΑ ΛΕΥΚΩΜΑ ΣΥΝ-ΥΦΑΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΧΑΛΗ ΠΑΤΕΛΗ!!!

*Το πολύτιμο βιβλίο του Μιχάλη Πατέλη

               Ο Μιχάλης Πατέλης, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς συλλέκτες της χώρας μας, με το σπάνιο υλικό που περιέχουν οι καταπληκτικές συλλογές του. Καρποφόρο αποτέλεσμα αυτού του συλλεκτικού πάθους του Πατέλη, είναι οι διάφορες εκδόσεις βιβλίων, που θα τις χαρακτήριζα μνημειώδεις για την ιστορία της Θράκης και ειδικώτερα της γενέτειράς του, του Σουφλίου.

Θα θυμίσω μόνο μερικά από τα πολύτιμα παλαιότερα βιβλία του «Αλεξανδρούπολη: Οικονομίας πανόραμα 1870-1970», «Ιερά Μητρόπολις Σουφλίου», «Σουφλίου εγκώμιον», «Χώροι λατρείας των Ελληνορθόδοξων της Ανατολικής Θράκης πριν τη μεγάλη Έξοδο», «Ο Τύπος του Έβρου» κ.ά.

               Αυτή φορά, ο Μιχάλης Πατέλης έσκυψε με πραγματική αγάπη στο προϊόν, που εμβληματικά χαρακτηρίζει το Σουφλί, στα κουκούλια και στο μετάξι, που για πολλά χρόνια, στήριξαν την ανάπτυξη της πόλης, η οποία υπήρξε για την εποχή της υποδειγματική. Το Σουφλί, την εποχή ανάπτυξης της σηροτροφίας, κάλλιστα θα μπορούσε να θεωρείται υπόδειγμα της λεγόμενης περιφερειακής ανάπτυξης.

Πρόκειται για το λεύκωμα που παρουσίασε τελευταία, με τίτλο «Κουκούλι & Σουφλί- Δρόμοι Συνυφασμένοι», το οποίο καταγράφει αναλυτικά και τεκμηριωμένα τα πρόσωπα και τα γεγονότα, που εξελίχθηκαν στο Σουφλί, γύρω από τον άξονα της σηροτροφίας και τις ευεργετικές επιπτώσεις που είχαν στην τοπική κοινωνία και οικονομία.

Το βράδυ που άλλαξε η πορεία της Ελλάδας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

https://www.kathimerini.gr/world/562082779/to-vrady-poy-allaxe-i-poreia-tis-elladas/

*Ο Κων. Καραμανλής συνυπογράφει τη συμφωνία προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες μαζί με τον υπ. Εξωτερικών Γεώργιο Ράλλη (αριστερά) και τον υπουργό αρμόδιο για θέματα ΕΟΚ, Γεώργιο Κοντογεώργη. Φωτ. ΜΙΧΑΛΗΣ Γ. ΚΑΤΣΙΓΕΡΑΣ «ΕΛΛΑΔΑ, 20ός ΑΙΩΝΑΣ, ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ»

*Η υπογραφή της Συνθήκης Προσχώρησης

στην ΕΟΚ επισημοποίησε

την ένταξη της χώρας στη Δύση

και θωράκισε τη δημοκρατία

 

Γράφει ο κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου*         

   

    Στην ιστορία των εθνών υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες στιγμές που ορίζουν μια μεγάλης σημασίας εξέλιξη. Η Ελλάδα της δεκαετίας του 1970, η οποία έκανε το μεγάλο άλμα προς την πλήρη ένταξη στον ανεπτυγμένο κόσμο, έζησε περισσότερες από μία τέτοιες στιγμές. Η πρώτη ήταν η επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Αθήνα, το βράδυ της 23ης προς 24η Ιουλίου 1974, με την οποία ξεκινούσε η αποκατάσταση της δημοκρατίας και η οργάνωσή της σε εντελώς νέες βάσεις. Η δεύτερη ήταν το βράδυ της 28ης Μαΐου 1979, όταν υπεγράφη στο Ζάππειο η Συνθήκη Προσχωρήσεως της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, που επισημοποιούσε την ένταξη στο ευρωπαϊκό υποσύστημα της Δύσης.

    Όπως τόνιζε η «Καθημερινή» της 29ης Μαΐου, «Η χθεσινή ημέρα σημείωσε καμπή στην ιστορία του σύγχρονου ελληνισμού».

            Το 1974 και το 1979 συνδέονταν οργανικά. Ήταν σαφές– το είχε έντονα τονίσει και στις διεθνείς επαφές της η κυβέρνηση Καραμανλή– ότι η εδραίωση της δημοκρατίας, όσο και εάν αποτελούσε εσωτερική διαδικασία, δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί και να θωρακιστεί παρά μόνον με την ένταξη στην οικογένεια των μεγάλων ευρωπαϊκών δημοκρατιών. Και αντίστοιχα, η ένταξη στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες ήταν αδιανόητη χωρίς την εδραίωση της δημοκρατίας στο εσωτερικό. Υπό αυτή την έννοια, οι δύο στιγμές– Μεταπολίτευση και προσχώρηση στις Κοινότητες– με χρονική απόσταση μόλις πέντε ετών μεταξύ τους, εκπροσωπούσαν έναν πυκνό ιστορικό χρόνο που άλλαξε ριζικά το ιστορικό μονοπάτι της Ελλάδας.

Το Διδυμότειχο- ευτυχώς- δεν είχε την τύχη του Καραγάτς στη Λωζάννη!!!

*Ο Βενιζέλος υπογράφει τη συνθήκη της Λωζάννης

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

Στο Διδυμότειχο, υπάρχει ένας δρόμος με μικρό μήκος, που αρχίζει από την οδό Δημοκρατίας και καταλήγει στην οδό Κολοκοτρώνη και ονομάζεται «Οδός Κώρζονος». Ίσως κανένας στην πόλη αυτή της Θράκης δεν γνωρίζει, γιατί δόθηκε αυτό το παράξενο όνομα στον συγκεκριμένο δρόμο. Εξελληνισμένο μάλιστα.

Και όμως ο λόρδος Κώρζον, που στο κρίσιμο διάστημα από το  1919 έως το 1924, ήταν υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας «κονταροχτυπήθηκε» στις συνομιλίες για την ψήφιση της συνθήκης της Λωζάννης με τον Ισμέτ Πασά (τον μάθαμε αργότερα ως Ισμέτ Ινονού) για την τύχη του Διδυμοτείχου.

Το πλαίσιο των εξελίξεων εκείνης της εποχής, είναι γνωστό. Η Ελλάδα είχε υποστεί μέγιστη ήττα στη Μικρά Ασία. Ο στρατός με τους Γονατά και Πλαστήρα επαναστάτησε, ανέτρεψε την κυβέρνηση και οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα πέντε πολιτικούς και ένα στρατηγό, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για την ήττα. Όταν προέκυψε η ανάγκη διαπραγματεύσεων, η στρατιωτική κυβέρνηση της Αθήνας, απευθύνθηκε στον Ελευθέριο Βενιζέλο που ιδιώτευε, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, αφού δεν εξελέγη ούτε βουλευτής και του ζήτησε να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία για τη σύναψη συνθήκης ειρήνης.

Οι εργασίες για τη σύναψη της συνθήκης της Λωζάννης άρχισαν στις 20 Οκτωβρίου 1922 και ολοκληρώθηκαν  στις 24 Ιουλίου 1923. Η διαπραγμάτευση δεν ήταν καθόλου εύκολη, εξαιτίας των υπερβολικών τουρκικών απαιτήσεων και της στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων, που αν και «φιλικές» προς την Ελλάδα, στήριξαν τις επιδιώξεις του Μουσταφά Κεμάλ.

ΔΕΙΝΑ ΚΑΙ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΘΡΑΚΙΩΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΤΟΥ 1922

Με πρόσκληση του δραστήριου συλλόγου «ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ- Γνώση και δράση» πραγματοποίησα σήμερα μια διαδικτυακή ομιλία για τα δεινά των Ανατολικοθρακιωτών κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης τον Οκτώβριο του 1922. Η ομιλία βασίζονταν σε άγνωστα στοιχεία για το δράμα που έζησαν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης.

Ευχαριστώ τους ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ για την  ευκαιρία που μου έδωσαν, να αποτίσω φόρο τιμής στην μνήμη όσων έζησαν το διωγμό και τις δυσκολίες της προσφυγιάς. Ιδιαίτερη αναφορά έκανα στις άγνωστες εκείνες μανάδες, που γέννησαν μέσα στο βοϊδάμαξα τις μέρες της φυγής ή στο ύπαιθρο μέσα σε ιδιαιτέρως άθλιες καιρικές συνθήκες.    

ΤΡΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΡΟΔΟΠΗΣ

 

               Το ταχυδρομείο φαίνεται πώς με αγάπησε  πολύ!!!

               Βέβαια δεν παραλείπει να μου στέλνει τους γνωστούς δυσάρεστους λογαριασμούς, αλλά αυτήν τη φορά, μου έφερε τρία σημαντικά βιβλία. Το «σημαντικά» το λέω μετά λόγου γνώσεως. Γιατί αυτά τα βιβλία, είναι στην ουσία τους, βιβλία ιστορικής παρακαταθήκης για το νομό Ροδόπης. «Κιβωτοί» κατά την έννοια που δίνει η Παλαιά Διαθήκη.

               Το πρώτο με τίτλο «Διαβάζοντας» την πόλη- Κουμουτζινά/ Γκιουμουλτζίνα/ Κομοτηνή- Πρόσωπα, κείμενα». Πρόκειται για μνημειώδη έκδοση του Δήμου Κομοτηνής το 2021 για να τιμηθούν τα 100 χρόνια ελευθερίας της Θράκης και της πόλης ιδιαίτερα.

               Η επιμελήτρια της εξαιρετικής αυτής έκδοσης Ξανθή Τζένη Θ. Κατσαρή- Βαφειάδη, σημειώνει ότι αυτή έκδοση εστιάζει στα πρόσωπα που έγραψαν για την πόλη και όσα έγραψαν για την πόλη.

Προσωπική μου άποψη είναι, πώς η έκδοση αυτή πρέπει να τιμηθεί από την Ακαδημία Αθηνών. Για να αξιολογηθεί η ποιότητα και η σημασία  του εκδοτικού αυτού τολμήματος, θα σημειώσω μόνο, πώς εκτός από το κυρίως σώμα του βιβλίου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη από τους μελετητές και τα Πανεπιστήμια, το εύρος και το μέγεθος της βιβλιογραφίας, που από μόνη της και μόνο αποτελεί ένα εξαιρετικό οδηγό για μελετητές, φοιτητές (μεταπτυχιακές και διδακτορικές μελέτες) και κάθε ενδιαφερόμενο, για την ιστορία της Θράκης, αλλά και του νομού Ροδόπης. Πρόκειται για μια υπέροχη και μοναδική εργασία, υποδειγματική για το είδος της και πολύτιμη για την αυτογνωσία μας.

Διαφυγή στη Κρήτη το 1941, με δύο ρεσάλτα σε πλοία- Η περίπτωση του έφεδρου ίλαρχου Νικόλαου Γαρμπή.

*Η υπογραφή του ίλαρχου Νικόλαου Γαρμπή στην αναφορά στην οποία περιγράφει πώς απέδρασε από τον Πειραιά καταλαμβάνοντας φορτηγό πλοίο. 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Η κατάσταση στην Ελλάδα την άνοιξη του 1941, ήταν πάρα πολύ δύσκολη. Η γερμανική επίθεση, που είχε ανοίξει και δεύτερο μέτωπο, στη Μακεδονία μετά την ιταλική επίθεση από τη Βόρεια Ήπειρο «γονάτιζε» τη μικρή Ελλάδα, η οποία αντιμετώπιζε ηρωικά δύο αυτοκρατορίες.  Σε στράτευμα και κυβέρνηση επικρατούσε αναβρασμός. Στις 19 Απριλίου αυτοκτόνησε ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής.

               Στο μέτωπο ορισμένοι στρατηγοί διοικητές Σωμάτων Στρατού εξουσιοδότησαν τον στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου  να συνάψει ανακωχή. Το πρωτόκολλο υπεγράφη στις 20 Απριλίου 1941 μεταξύ του Τσολάκογλου και του Γερμανού υποστράτηγου  Ντήτριχ, Διοικητή της Σωματοφυλακής των SS «Αδόλφος Χίτλερ». Η υπογραφή έγινε στο Βοτονόσι του Μετσόβου. Στις  21 Απριλίου υπογράφηκε δεύτερο πρωτόκολλο με δυσμενέστερους όρους παρά την αντίδραση του Τσολάκογλου, που διαμαρτυρόμενος υπόγραψε αυτό αναγκαστικά ως αιχμάλωτος πολέμου πλέον. Τέλος στις 23 Απριλίου, μετά από παρέμβαση του Μουσολίνι προς τον Χίτλερ, όπως προκύπτει από εκθέσεις Γερμανών στρατηγών της περιόδου εκείνης, υπογράφηκε στη Θεσσαλονίκη το τρίτο και οριστικό πρωτόκολλο με ακόμα δυσμενέστερους όρους για την Ελλάδα, μεταξύ του Γερμανού στρατάρχη Γιόντλ, του Ιταλού στρατηγού Φερρέρο και του αντιστράτηγου Τσολάκογλου.

               Η κατάσταση όμως στο στράτευμα, δεν ήταν καθόλου καλή, όπου διαπιστώνονταν αρκετά περιστατικά ανυπακοής και διάλυσης.

               Η Γερμανική αεροπορία πραγματοποίησε από τις 19 Απριλίου 1941 επιδρομές στη Λαμία, τη Χαλκίδα, το Αγρίνιο, τη Χίο και βύθισαν ένα αλιευτικό πλοίο στις δυτικές ακτές της Πελοποννήσου. Οι Βρετανικές δυνάμεις που βρίσκονταν στην Ελλάδα είχαν αρχίσει να συμπτύσσονται.

Οι δραματικοί τοκετοί στα κάρα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης!!!

*Η μάννα με το αρτιγέννητο βρέφος (Αρχείο κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής ΡΑΤΗΕ).

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Έχουν περιγραφεί τα δεινά που υπέστησαν οι Θράκες το 1922 κατά την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης, που έγινε τον Οκτώβριο του 1922 με άκρως πιεστικές και ασφυκτικές προθεσμίες και με φοβερή κακοκαιρία.

               Εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ανοσιούργημα εκείνο, στο οποίο δυστυχώς συνήργησαν οι θεωρούμενες φιλικές κυβερνήσεις των μεγάλων Δυνάμεων, με τις εντολές που έδωσαν στους στρατηγούς τους, οι οποίοι έθεσαν τους όρους της ανακωχής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο Μουδανιά. Η μνήμη της επετείου αυτής, επιβάλλεται να τιμηθεί από τους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς, με τον απαιτούμενο σεβασμό τόσο στη μνήμη των θυμάτων εκείνου του διωγμού, όσο και με τον απαιτούμενο θαυμασμό προς εκείνη τη γενιά, που προσφυγοποιήθηκε παρά τη θέλησή της, ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισε να στεριώνει και να δημιουργεί από το μηδέν.

               Οι δραματικές συνθήκες της υποχρεωτικής φυγής των Ανατολικοθρακιωτών, έχουν  περιγραφεί επαρκώς στην ιστοσελίδα αυτή, με πολλά άρθρα.

               Σήμερα θα δούμε μια ιδιαίτερη από ανθρωπιστικής πλευράς πτυχή αυτού του δράματος, που είχε σαν θύματά της τους πάντες. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Ιδιαίτερα όμως τις γυναίκες… Ήταν μια πραγματική ανθρωπιστική κρίση. 

Ένας φάκελος γεμάτος πόνο και δάκρυ, για την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922!!! Μια θυσία, μια αγιάτρευτη πληγή.

*Οι δραματικές πορείες (Από τα αρχεία των κινηματογραφικών επικαίρων της βρετανικής PATHE)

 

*Ανέκδοτες σημαντικές εκθέσεις

*Το σημερινό καθήκον των Θρακών

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

               Στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, υπάρχει ένας φάκελος βαριάς ιστορικής μνήμης, γεμάτος πόνο και δάκρυ, όπως αναφέρω στον τίτλο αυτού του επετειακού κειμένου, τώρα που συμπληρώνονται 100 χρόνια, από τα γεγονότα της απώλειας  της Ανατολικής Θράκης, η οποία παραδόθηκε στον Μουσταφά Κεμάλ από τους μεγάλους της Γης, χωρίς η Τουρκία να ρίξει ούτε μια σφαίρα για να την πάρει!

               Τα γεγονότα είναι γνωστά. Με κύριο αποτρόπαιο γεγονός την ανακωχή των Μουδανιών, όταν οι στρατηγοί των θεωρούμενων φιλικών χωρών αποφάσισαν την παράδοση της Ανατολικής Θράκης στους Τούρκους με ταυτόχρονη αποχώρηση σε ασφυκτικές προθεσμίες  του ελληνικού στρατεύματος, αλλά και του ριζωμένου από χιλιετίες ελληνικού πληθυσμού. Οι στρατηγοί της Αντάντ για να ρίξουν στάχτη στα μάτια όλου του κόσμου, αποφάσισαν να αναπτυχθούν συμμαχικά στρατεύματα για να μην υπάρχει άμεση επαφή των στρατών των δύο αντιμαχομένων χωρών και να… προστατευθεί ο προσφυγικός πληθυσμός, που θα εγκατέλειπε την περιοχή!!! Και οι μεν στρατοί δεν συναντήθηκαν στο πεδίο, αλλά ο πληθυσμός δεν προστατεύθηκε καθόλου!

Επανέρχομαι στο φάκελο του Ιστορικού Αρχείου του ΥΠΕΞ, που προανέφερα. Περιέχει  126 σελίδες ενδιαφερόντων εγγράφων, δακτυλογραφημένων ή χειρογράφων.  Το περισσότερα από αυτά- και εδώ είναι το ενδιαφέρον- περιέχουν εκθέσεις μεγάλων στρατιωτικών σχηματισμών για τα γεγονότα της άδικης εκκένωσης. Στις εκθέσεις αυτές, που πολλές φορές υπερβαίνουν τις τυπικές λιτές στρατιωτικές διατυπώσεις, ξεχειλίζει ο πόνος, η εθνική οδύνη και η λύπη για τα παθήματα του άμαχου πληθυσμού. Η αφηγηματικότητα συγκρίνεται ακόμα και με την αφηγηματικότητα του μεγάλου συγγραφέα Έρνεστ Χεμινγουέι, που βρέθηκε στην Αδριανούπολη και περιέγραψε το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών με τις ανταποκρίσεις του στην καναδική εφημερίδα «Τορόντο Σταρ».

Θεωρώ και επιμένω, ότι το περιεχόμενο αυτών των ιστορικών εκθέσεων, δεν πρέπει να παραμένει 100 χρόνια μετά, στους φακέλους του Υπουργείου, όπου ναι με φυλάσσονται και δεν καταστράφηκαν και διατίθενται στους ερευνητές της Ιστορίας, αλλά αυτά τα συγκλονιστικά στοιχεία πρέπει να είναι προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες και ειδικά σε όλους τους Θράκες, που η ιστορία του τόπου τους, δεν διδάσκεται πουθενά. Οι φιλότιμες προσπάθειες του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου και των φοιτητών αλλά και κάποιων άλλων συλλογικών φορέων της Θράκης, αποδείχθηκε  δεν  αρκούν.

Δολοφονίες, ληστείες, απαγωγές και τρόμος στo νομό Ροδόπης το 1923-1924

*Μια τυπική ομάδα Βούλγαρων κομιτατζήδων (από το αρχείο του LosBulgaria)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η ζωή στο νομό Ροδόπης, αμέσως μετά την απελευθέρωση και τις μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών, που προκάλεσε η ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων και η νίκη των συμμάχων της Αντάντ, η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών βάσει της συνθήκης της Λωζάνης, δεν ήταν καθόλου εύκολη. Η πληθυσμιακή αναστάτωση, η συνεπακόλουθη φτώχια μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων, οι ποικίλες δυσκολίες της καθημερινότητας, επέτρεψαν να ανθίζει ο εθνικός φανατισμός, που πρόσθετε προβλήματα και πολλαπλασίαζε τις δυσχέρειες.

               Ο νομός αυτός, που κατά την απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης ήταν ενιαίος μαζί με τον σημερινό νομό Ξάνθης δοκιμάστηκε σκληρά. Γιατί εκτός από την επιχειρούμενη  παλιννόστηση των διωγμένων Θρακών των ετών 1914-1918, έπρεπε να τακτοποιηθούν και χιλιάδες πρόσφυγες από την άδικη εκκένωση της Ανατολικής Θράκης και χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας και του Πόντου. Έπρεπε να προστατευθούν οι Μουσουλμάνοι που παρέμειναν βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης, αλλά και να προστατευθούν όλοι οι κάτοικοι ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας από την εκδικητικότητα των Βουλγάρων, που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Δυτική Θράκη, ως ηττημένοι σύμμαχοι του Κάιζερ. Η εκδικητικότητα αυτή εκδηλώνονταν με τις ληστρικές δολοφονικές επιθέσεις των κομιτατζήδων, οι οποίοι σκορπούσαν τον τρόμο στα χωριά. Για το λόγο αυτό σημειώθηκαν στο νομό Ροδόπης κατά τα έτη 1923 -1924, σημαντικά περιστατικά βίας και τρομοκρατίας, πολυάριθμες πράξεις ληστείας, μέσα σε κλίμα πολιτικής αβεβαιότητας και συνεχών εξωτερικών απειλών.        

               Χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας που επικρατούσε ήταν ένα ενδεικτικό τηλεγράφημα του νομάρχη του γειτονικού νομού  Έβρου Μιχαήλ Καλογερόπουλου, ο οποίος γνωστοποιούσε στην κυβέρνηση ότι μόνο στο πρώτο οκταήμερο του Δεκεμβρίου 1923 στην περιφέρεια της Αλεξανδρούπολης είχαν γίνει από Βούλγαρους κομιτατζήδες πέντε ληστείες, μία από τις οποίες είχε και φόνο δύο ατόμων. Συχνές ήταν οι ληστείες και στην περιοχή της Νέας Ορεστιάδας από Τούρκους ληστές, που περνούσαν τον ποταμό Έβρου. Οι Ελληνικές αρχές έπαιρναν έκτακτα μέτρα για την καταδίωξη και εξόντωση των συμμοριών, που συνεχώς εμφανίζονταν. Το έργο όμως αυτό ήταν δύσκολο γιατί πολύ συχνά τα μέλη αυτών των συμμοριών ήταν πρώην κάτοικοι της Δυτικής Θράκης ή ακόμα και πρώην λιποτάκτες του Ελληνικού στρατού που είχαν καταφύγει στη Βουλγαρία και γνώριζαν καλά το έδαφος και τα κρυφά περάσματα.

               Μια άλλη  είδηση, που απεικονίζει ανάγλυφα την έκταση της εγκληματικότητας είναι η ανακάλυψη και εξουδετέρωση από τον διοικητή καταδίωξης της Θεσσαλονίκης Νικηφοράκη εικοσαμελούς ληστοσυμμορίας Ελλήνων, που η δράση της εκτείνονταν στη Μικρά Ασία, τη Θράκη, μέρη της Μακεδονίας, τη Θάσο και τη Θεσσαλονίκη. Η συμμορία αυτή διέθετε και ιστιοφόρο για τις ληστρικές επιχειρήσεις και διέθετε τραπεζικές καταθέσεις ύψους 4 εκ. δραχμών.

Τα βάσανα της Θράκης και ο ληστής Καραμπιγιούκ, που ήταν Έλληνας!!!

*Η ληστανταρτική ομάδα του Δημήτρη Καραμπιγιούκ (Οθωμανικά Αρχεία)

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Οι μέρες της απελευθέρωσης της Δυτικής Θράκης, μέρες χαράς και Ανάστασης, δεν είχαν αντιστοίχιση και στην Ανατολική Θράκη, καθώς τις προσδοκίες της λύτρωσης, σκίαζαν απερίγραπτα περιστατικά βίας και καταδίωξης των Χριστιανών της υπαίθρου.

               Περιγραφές της δυσχερούς διαβίωσης λείπουν από τον Τύπο της ελεύθερης Ελλάδας. Αντίθετα οι υπηρεσιακές αναφορές των διπλωματικών μας εκπροσώπων, διασώζουν σε αδρές γραμμές το δράμα των Ανατολικοθρακιωτών, που ενώ περίμεναν από μέρα σε μέρα να ζήσουν και αυτοί το θαύμα της απελευθέρωσης, έπρεπε ταυτόχρονα επειδή ζούσαν σε κλίμα τρόμου, να οργανώνουν την προσωπική και οικογενειακή τους άμυνα.

               Γνωρίζουμε ότι η Δυτική Θράκη μετά από συναίνεση και των συμμάχων της Αντάντ, απελευθερώθηκε από τα Ελληνικά στρατεύματα το Μάιο του 1920, ενώ η απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης, έγινε τον Ιούλιο του ίδιου έτους.

               Αρκετά πριν από το Μάιο του 1920, η δημόσια τάξη και ασφάλεια είχε διασαλευθεί στην περιοχές των Μαλγάρων και της Κεσσάνης, όπου επικρατούσε φόβος και τρόμος . Η Υπάτη Αρμοστεία της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, πληροφορούσε το εθνικό κέντρο, ότι ληστρικές συμμορίες Τουρκικές αλλά και Ελληνικές διέπρατταν πολλά κακουργήματα και φόνους κατά των Χριστιανών εκβιάζοντας και αποσπώντας χρήματα. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε, ότι ίσως μερικές Ελληνικές ληστανταρτικές ομάδες, συγκροτήθηκαν για να αποτελέσουν μια μορφή άμυνας των χωρικών στις διώξεις και στα κάθε μορφής κακουργήματα των Τούρκων.

1922 – Τα αναπάντητα ερωτήματα της καταστροφής: Πώς κρίνετε σήμερα τη δίκη και την εκτέλεση των Έξι;

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ

https://www.kathimerini.gr/society/562006213/1922-ta-anapantita-erotimata-tis-katastrofis-pos-krinete-simera-ti-diki-kai-tin-ektelesi-ton-exi/

*Στιγμιότυπο από τη Δίκη των Έξι. Όρθιος δεξιά καθώς ομιλεί, ο πρώην πρωθυπουργός Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης Φωτ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα.

 

 

*Η απόφαση της 15ης Νοεμβρίου 1922

του Εκτάκτου Στρατοδικείου

αποτελεί σημείο τριβής και έντονων συζητήσεων

εδώ και έναν αιώνα.

*Αποδόθηκε δικαιοσύνη;

*Ήταν ένοχοι εσχάτης προδοσίας;

 

 

Γράφουν οι Βασίλης Μηνακάκης και Σάκης Ιωαννίδης

 

   

Ένα από τα γεγονότα που σηµάδεψαν το τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και επηρέασαν σε πολλά επίπεδα την πολιτική ζωή της Ελλάδας τις επόµενες δεκαετίες είναι η πολυσυζητημένη Δίκη των Έξι.

Μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού και την Καταστροφή της Σμύρνης, εκδηλώθηκε το Κίνημα του Στρατού και του Στόλου (11 Σεπτεμβρίου 1922), που οδήγησε στον σχηματισμό Επαναστατικής Επιτροπής (Πλαστήρας, Γονατάς, Φωκάς), στην παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου, στην είσοδο των επαναστατικών δυνάμεων στην Αθήνα και στον σχηματισμό κυβέρνησης υπό τον Σ. Κροκιδά (στις 16 Σεπτεμβρίου). Μία από τις πρώτες ενέργειες των στρατιωτικών (που είχαν στην ουσία την εξουσία) ήταν η σύσταση Εκτάκτου Στρατοδικείου και η σύλληψη οκτώ στελεχών της αντιβενιζελικής παράταξης και αξιωματικών που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της ήττας, σε μια Αθήνα που έβραζε από οργή και αγανάκτηση για τη μεγάλη καταστροφή.

Οι οκτώ που παραπέμφθηκαν σε δίκη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας ήταν ο Δημήτριος Γούναρης, πρωθυπουργός από τον Μάρτιο του 1921 έως τον Απρίλιο του 1922, ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, υπουργός Οικονομικών από τον Ιανουάριο του 1921 και πρωθυπουργός από τις 9 Μαΐου έως τα τέλη Αυγούστου 1922, ο υπουργός Εσωτερικών Νικόλαος Στράτος, ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής, ο υπουργός Στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης, ο Γεώργιος Χατζανέστης, διοικητής της Στρατιάς Μικράς Ασίας από τον Μάιο του 1922, και οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί Μιχαήλ Γούδας και Ξενοφών Στρατηγός.

Η δίκη ξεκίνησε στις 31 Οκτωβρίου 1922 και ολοκληρώθηκε σε 16 ημέρες. Με συνοπτικές διαδικασίες οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και οι έξι από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο. Χαρακτηριστικό της σπουδής με την οποία ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες είναι το γεγονός ότι η ανακοίνωση της ετυμηγορίας στους καταδικασθέντες και η εκτέλεση της ποινής έγιναν με διαφορά λίγων ωρών. Το πρωινό της 15ης Νοεμβρίου 1922 ακούστηκαν στο Γουδί 36 πυροβολισμοί και έπεσαν νεκροί οι Γούναρης, Χατζανέστης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης και Μπαλτατζής. Το 2010 έγινε η επανάληψη της δίκης από τον Άρειο Πάγο και το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο αθώωσε τους καταδικασθέντες μετά θάνατον.

Η Δίκη των Έξι αποτελεί σημείο τριβής και έντονων συζητήσεων εδώ και έναν αιώνα. Ακόμη και όσοι υποστηρίζουν ότι δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη στο Έκτακτο Στρατοδικείο του ’22, εκτιμούν ότι η εκτέλεση των έξι ίσως απέτρεψε άλλες εκρήξεις βίας και έκτροπα που ενδεχομένως να είχαν μαζικό χαρακτήρα. Ορισμένοι εντοπίζουν προσωπικές διαφορές μεταξύ κατηγόρων και κατηγορουμένων, ενώ άλλοι αναγνωρίζουν τις ευθύνες των καταδικασθέντων στην αποτυχημένη διαχείριση της Μικρασιατικής Εκστρατείας.

Σήμερα, 100 χρόνια μετά τα γεγονότα, θέτουμε σε τέσσερις ιστορικούς ένα από τα πλέον φορτισμένα ερωτήματα της Καταστροφής. Αποδόθηκε δικαιοσύνη στη Δίκη των Έξι; Ηταν ένοχοι εσχάτης προδοσίας; Τι προκάλεσε ο θάνατός τους; Απαντούν οι Γιώργος Μαυρογορδάτος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Θανάσης Διαμαντόπουλος και Βλάσσης Αγτζίδης.