Κομιτατζήδες στον Πέπλο (Μαρχαμλή) του νομού Έβρου το 1904;

*Η τοποθεσία του Πέπλου στους χάρτες της Google

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

            Κομιτατζήδες στον Πέπλο του νομού Έβρου;

            Το ερώτημα είναι απροσδόκητο, αλλά ρεαλιστικό. Γιατί δεν υπάρχει χωριό στη Θράκη και τη Μακεδονία, που να μην υπέστη επιθέσεις των κομιτατζήδων στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα.

            Η λέξη κομιτατζής σημαίνει τους αντάρτες, μέλη μιας μυστικής οργάνωσης. Έδρασαν στη Βαλκανική Χερσόνησο κατά την διάρκεια της τελευταίας ιστορικής περιόδου των Οθωμανών στην περιοχή αυτή. Ο όρος κομιτατζήδες, χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει όσους  υπηρετούσαν τους μύχιους σκοπούς της Βουλγαρικής πολιτικής. Ουσιαστικά ήταν παρακρατικές ομάδες, τις οποίες υπέθαλπε μυστικά το Βουλγαρικό κράτος.

            Κατά την προαναφερθείσα χρονική περίοδο οι κυβερνήσεις της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας προσπάθησαν να επεκτείνουν και να τονώσουν την διδασκαλία τη γλώσσας τους, ώστε να μπορέσουν, όταν προκύψουν ευνοϊκές  συνθήκες να επιδιώξουν την αυτονόμηση των οθωμανικών ευρωπαϊκών περιοχών ώστε να απελευθερώσουν τους αλύτρωτους ομογενείς τους. Η Βουλγαρική πολιτική, απέβλεψε πρωτίστως να επιβληθεί στον πληθυσμό του ευρωπαϊκού τμήματος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέσω της βίας και μέσω της σχισματικής Εκκλησίας τους, δηλαδή στην Μακεδονία και την Ανατολική Θράκη, σε ό,τι αφορά τα εδάφη με τον αλύτρωτο ελληνικό πληθυσμό, που διεκδικούσε η Ελλάδα. Τα χρόνια εκείνα, παρέμειναν στη συλλογική μνήμη των περιοχών αυτών, ως χρόνια φοβερής βίας, αίματος και οδύνης. Η λέξη και μόνο κομιτατζής προκαλούσε ανείπωτο τρόπο στον ανυπεράσπιστο πληθυσμό.

 

Τι συνέβη στον Πέπλο;

 

Ας δούμε όμως τι συνέβη στον Πέπλο Έβρου.

Στις 17 Δεκεμβρίου 1904 στο χωριό Μαρχαμλή, όπως ήταν η ονομασία του σημερινού Πέπλου την εποχή της Οθωμανοκρατίας, παραδόθηκε στον Τούρκο αποσπασματάρχη, του φυλακίου της σιδηροδρομικής γραμμής, ένας ένοπλος Βούλγαρος λησταντάρτης, ο οποίος προειδοποίησε επίσης, ότι άλλοι ένδεκα σύντροφοί του, οπαδοί του Βουλγαρικού κομιτάτου κρύβονταν σε σπίτι του χωριού.

Για τους φίλους που δεν γνωρίζουν την περιοχή να αναφέρουμε ότι το χωριό Μαρχαμλή ήταν χτισμένο κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή Δεδέαγατς- Κωνσταντινούπολης στο τμήμα μεταξύ Φερών και Μπίντικλη (σημερινό Τυχερό). Το 1904 κατοικούνταν από σχισματικούς Βουλγάρους και Μουσουλμάνους. Σήμερα κοντά στο χωριό είναι και η μεγάλη οδική γέφυρα, που οδηγεί στην Τουρκία.

Ο Βούλγαρος κομιτατζής ανέφερε στον έκπληκτο Τούρκο αποσπασματάρχη ότι προχώρησε στην πράξη της παράδοσής του γιατί ήθελε να εκδικηθεί το θάνατο του αδελφού του από άλλους κομιτατζήδες, γιατί δεν υπάκουσε και δεν εκτέλεσε μια θανατική ποινή, που είχαν επιβάλλει σε κάποιο Βούλγαρο.

Ο Τούρκος αξιωματικός, θέλοντας να αποφύγει τις ευθύνες που προέκυψαν, αντί να σπεύσει να συλλάβει και τους άλλους συμμορίτες που κρύβονταν μέσα στο χωριό, προτίμησε να αναφέρει τηλεγραφικά το γεγονός της παράδοσης στην Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση στο Δεδέαγατς και να ζητήσει οδηγίες.

            Έτσι… την επόμενη μέρα ξεκίνησαν τέσσερα καταδιωκτικά αποσπάσματα, αλλά οι κομιτατζήδες είχε ήδη φύγει και κρύφτηκαν σε απομακρυσμένα κρησφύγετα.

Ο Έλληνας πρόξενος στη Δεδέαγατς (σημερινή Αλεξανδρούπολη) έστειλε λεπτομερή αναφορά στον υπουργό Εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ, στην οποία τόνισε, ότι όπως πληροφορήθηκε από πρόσωπο που κατοικούσε στην περιοχή, οι κομιτατζήδες αυτοί ξεκίνησαν από το Χάσκιοϊ με αποστολή να ανατινάξουν τη σιδηροδρομική γραμμή στο ύψος του χωριού Μαρχαμλή. Οι κομιτατζήδες αυτοί χωρισμένοι σε τέσσερις ομάδες έφυγαν εφοδιασμένοι με όπλα και άλλα πολεμοφόδια αλλά και εκρηκτικές ύλες. Περνούσαν από τα βουλγαρικά χωριά και έκαναν κήρυγμα στους κατοίκους, υποσχόμενοι την γρήγορη απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό, συνιστώντας ταυτόχρονα εχεμύθεια και σύμπραξη στο προσεχή αγώνα και ιδιαίτερα στην καταστροφή σιδηροδρομικών γραμμών και σηράγγων.

Λίγες μέρες νωρίτερα, είχε επισκεφθεί τη σιδηροδρομική γραμμή Δεδέαγατς- Θεσσαλονίκης και το χωριό Καλαϊτζή Ντερέ ένας αρχικομιτατζής ονόματι Ντιμίτρι Αρναούτωφ με 15 οπαδούς του και έδωσε σε μυημένους Βουλγάρους παρόμοιες συμβουλές και οδηγίες, Τους ανακοίνωσε μάλιστα ότι σύντομα θα περάσει από τα μέρη εκείνα και άλλος αρχηγός των κομιτατζήδων ο Τσακαλάρωφ. Για τον Τσακαλάρωφ μάλιστα είπε, ότι είναι πολύ σπουδαιότερος και γενναιότερος και συνέστησε στους μυημένους κατοίκους να δείξουν φιλοπατρία και να φιλοξενήσουν την ομάδα του.

Δεν είναι γνωστό αν ο Βασίλ Τσακαλάρωφ επισκέφθηκε στη Θράκη. Όμως είχε αναπτύξει σημαντική εγκληματική δραστηριότητα στις περιοχές Φλώρινας και Καστοριάς, όπου πολλές φορές συνεπλάκη με ελληνικά ανταρτικά σώματα Μακεδονομάχων και πολλές φορές τραυματίσθηκε, αλλά διέφυγε. Τελικά τον σκότωσαν στην περιοχή του Νυμφαίου άνδρες του καπετάν Αντίγονου, δηλαδή του Γκόνου Χολέρη. 

Η Θράκη, δεν έπαψε να δοκιμάζεται σκληρά από τα σώματα των Βούλγαρων κομιτατζήδων.

Μερικές μέρες νωρίτερα μια άλλη οκταμελής Βουλγαρική συμμορία είχε εισβάλει στο χωριό Αχτσίμ, που απείχε μια ώρα από τη Μήδεια και συνέλαβε τους αδελφούς Παναγιώτη και Αναστάσιο Αραμπατσέλλη. Κατέκλεψε τα σπίτια τους, βασάνισε τους ίδιους και τους εγκατέλειψε ημιθανείς, κλέβοντας και 30 λίρες, που ήταν το «κομπόδεμα» των φτωχών εκείνων χωρικών.

Σχετική αναφορά στο υπουργείο Εξωτερικών, ο πρόξενος της Ελλάδας στην Αδριανούπολη Π. Σκάσσης.

*Το λιμάνι της Μήδειας στον Εύξεινο Πόντο, από Βουλγαρική καρτ ποστάλ

 

Οδηγίες σε κομιτατζήδες με χημική μελάνη

 

            Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών συνελήφθησαν κάποιοι Βούλγαροι, που βρέθηκαν πάνω τους έγγραφα και επιστολές των κομιτάτων. Τα έγγραφα ήταν γραμμένα με χημική μελάνη για να μην διαβάζονται εκ πρώτης όψεως και περιείχαν οδηγίες των κομιτάτων προς τους συλληφθέντες για την πορεία την οποία έπρεπε να ακολουθήσουν, ενόψει του επερχόμενου χειμώνα. Ειδικότερα τους καθοδηγούσαν να σχηματίσουν μικρές ομάδες των 5-6 μελών, ώστε να δρουν ευέλικτα εναντίον Τούρκων και Ελλήνων. Για τους Έλληνες συμβούλευαν να τους καλούν πρώτα και να προσπαθούν να τους προσηλυτίσουν κατά των τυραννικών μέτρων του Σουλτάνου. Η επόμενη οδηγία ήταν οι συμμορίες να συγκεντρώνουν χρήματα και να προετοιμάσουν πρόσφορο έδαφος για ένα γενικότερο κίνημα που θα γίνει την άνοιξη που έρχονταν!

            Μια εβδομάδα νωρίτερα ο Έλληνας πρόξενος στην Αδριανούπολη, Π. Σκάσσης, είχε πληροφορηθεί ότι στη θέση Φουντουκλή Ντερέ στο δρόμο που οδηγούσε στο σιδηροδρομικό σταθμό του Τσερκέσκιοϊ και προς τη Μήδεια της Μαύρης Θάλασσας, στο απώτατο άκρο της Ανατολικής Θράκης, σε δασώδη έκταση μια συμμορία Βουλγάρων συνέλαβε αιχμάλωτο τον ομογενή Κωνσταντίνο Παπαστανίτσα Παπαστανίτσα, απαιτώντας ως λύτρα 1.000 λίρες. Τελικά οι Βούλγαροι κομιτατζήδες τον απελευθέρωσαν, αφού έλαβαν ως λύτρα 200 λίρες.

            Το 1904 ήταν η χρονιά που άρχιζε η ένταση του Μακεδονικού Αγώνα. Η Μακεδονία και η Θράκη είχαν βρεθεί στο επίκεντρο της μεγάλης διαμάχης μεταξύ Βαλκανικών κρατών για τον έλεγχο αυτών των περιοχών. Οι παρακρατικοί Βούλγαροι κομιτατζήδες έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο με φόνους, ληστείες και βασανισμούς εις βάρος κυρίων των Ελλήνων.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Κεντρική Υπηρεσία, 1904 Μακεδονία- Θράκη, Προξενεία 2Α