1941: Θάβοντας στην Κρήτη, σκουληκιασμένα πτώματα Ναζί

*Ο Χρήστος Ρουσσόπουλος (δεξιά) μόλις έχει πάρει το απολυτήριο από το στρατόπεδο αιχμαλώτων Ηρακλείου Κρήτης, Ιανουάριος 1942.

*Φρικιαστικές περιγραφές

από αιχμάλωτους στρατιώτες

*Πολλοί Εβρίτες υποχρεώθηκαν

να καθαρίσουν τα πεδία μαχών

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Το βιβλίο για τους 300 του Έβρου στη Μάχη της Κρήτης, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, έχει προκαλέσει μεγάλες και ενδιαφέρουσες συζητήσεις στην περιοχή του νομού Έβρου, αλλά και στην Κρήτη. Αυτά τα παλληκάρια, νεοσύλλεκτοι της κλάσης του 1941 και αγύμναστοι ακόμα, βρέθηκαν στη φωτιά της φοβερής αυτής μάχης, το Μάιο του 1941.

                Η έκδοση του σημαντικού αυτού βιβλίου, ανάγεται στο 2009 όταν η κ. Μαίρη Τζιβελέκη από την Αλεξανδρούπολη ήρθε σε επαφή με το Ιστορικό Μουσείο της Κρήτης αναζητώντας πληροφορίες για τον παππού της Θεοφάνη Δημοσχάκη, ο οποίος έχασε τη ζωή του πολεμώντας το 1941 στον τομέα του Ηρακλείου. Η έρευνά της την οδήγησε στην κ. Ελένη Θεοδωρακοπούλου, της οποίας ο πατέρας Χρήστος Ρουσσόπουλος από το Νέο Χειμώνιο Ορεστιάδας πολέμησε με άλλους Θρακιώτες στη Μάχη της Κρήτης και κατέγραψε τις αναμνήσεις του. Η κ. Θεοδωρακοπούλου πείσθηκε από την κ. Τζιβελέκη να  παραδώσει το χειρόγραφο για έκδοση στην Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Έτσι προέκυψε αυτό το σημαντικό βιβλίο, που ρίχνει φως σε μια άγνωστη πτυχή της δράσης Θρακών στην Μεγαλόνησο.

                Στο βιβλίο αυτό περιγράφεται η κάθοδος των στρατιωτών από τη Θράκη στο Ναύπλιο τέσσερις μέρες πριν οι γερμανικές φάλαγγες καταλάβουν την Αθήνα, η υποδοχή των φαντάρων από τους Κρητικούς, η μάχη, η παράδοση, η αιχμαλωσία, η φιλοξενία τους στα  κρητικά χωριά και στο Ηράκλειο, ο εγκλεισμός τους σε στρατόπεδο αιχμαλώτων, τα καταναγκαστικά έργα και η περιπετειώδης επιστροφή τους στον Έβρο.

*Το γιαπί του Γηροκομείου Ηρακλείου, στρατόπεδο αιχμαλώτων, το 1941

                Η αφήγηση, στην απλότητά της, είναι συγκλονιστική.

                Πραγματικά άξιζε  η έκδοση αυτού του βιβλίου.

                Αλλά δεν είναι τελικά το μόνο… Προϋπήρξε μια άλλη έκδοση ενός Εβρίτη, που πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης, αφού όπως προκύπτει ήταν ένας από τους 300, άσχετα αν δεν αναφέρεται αυτός ονομαστικά στα χειρόγραφα του Ρουσσόπουλου.

*Ο Βασίλης Ζεχιρλής- Γαλαξίας, σε μεταγενέστερη φωτογραφία

                Πρόκειται για το βιβλίο του Βασίλη Ζεχιρλή- Γαλαξία με τίτλο «Μια ζωή παρέα με το θάνατο» έκδοση στην Αθήνα, το 1981. Είναι ουσιαστικά μια αυτοβιογραφία, που αρχίζει από τη γέννηση του συγγραφέα στη Θυρέα του Έβρου, τη ζωή του στο χωριό, την επιστράτευση του στον πόλεμο του 1940, την κάθοδό του στην Κρήτη, τη συμμετοχή του στην ιστορική Μάχη, την αιχμαλωσία του από τους Ναζί, την επιστροφή του, την συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση, στον Εμφύλιο και την πολιτική προσφυγιά μετά την ήττα του κομμουνιστικού κινήματος.

                Το ότι υπηρέτησαν μαζί Ρουσσόπουλος και Ζεχιρλής, φαίνεται από το γεγονός, πως αμφότεροι αναφέρονται στον διοικητή του τάγματος, ταγματάρχη Μπετεινάκη και από τις περιγραφές των μαχών στον Τομέα του Ηρακλείου, όταν άρχισαν να πέφτουν τα κύματα των Γερμανών αλεξιπτωτιστών.

*20 Μαΐου 1941. Αρχίζει η πτώση αλεξιπτωτιστών στον τομέα Ηρακλείου

Τα πτώματα που βρωμούσαν…

                Μια πτυχή της αιχμαλωσίας τους από τους Γερμανούς, που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη, είναι οι φρικιαστικές συνθήκες που έζησαν ως αιχμάλωτοι οι Έλληνες στρατιώτες και χρησιμοποιήθηκαν για την εκκαθάριση των πεδίων των μαχών, από τα σεσηπότα πτώματα των νεκρών Γερμανών. Με τους Γερμανούς να επιβλέπουν αυτή την εργασία φορώντας μάσκες, ενώ στους αιχμάλωτους δεν άφηναν ούτε μαντήλι να δέσουν στο πρόσωπό τους…

                Γράφει χαρακτηριστικά ο Ρουσσόπουλος (σελ. 133): «Εδώ βρίσκομε τους συγχωριανούς μας Μαγολίδη Κώστα και Τσονίδη Νικόλα, που από τα Πεζά ο λόχος τους είχε έρθει εδώ, στο στρατόπεδο Ηρακλείου. Όπως επίσης και τους κοντοχωριανούς μας Γραμμενίδη Κώστα και Τακίδη Περικλή. Αυτοί μας διηγούνται τι τράβηξαν όταν τους υποχρέωσαν οι Γερμανοί φρουροί  να βάλουν σε νάιλον σάκους τους σκοτωμένους Γερμανούς που τα πτώματά τους είχαν σαπίσει, είχαν διαλυθεί. Από την αφόρητη δυσοσμία και τους εμετούς που έκαμναν όσο να βάλουν στο σάκο το λιώμα κορμί του σκοτωμένου «επί μέρες», μας λένε, «δεν μπορούσαμε να φάμε και αυτό το λιγοστό ψωμί και φαΐ».

*Ομαδικός τάφος Γερμανών στην Κρήτη. Αρχείο ΕΡΤ

                Αλλά και όταν παρέδωσαν το όπλα τους στο χωριό Πεζά στις 2 Ιουνίου 1941 και επέστρεφαν στον καταυλισμό τους «άρχισαν να φαίνονται οι σκοτωμένοι Γερμανοί, ανάμεσά τους και Έλληνες. Δεν τους έχουν θάψει ακόμα. Τα πτώματα έχουν φουσκώσει, έχουν σαπίσει. Από τη δυσοσμία μας έρχεται εμετός» (σελ. 128).

                Στις 10 Ιουλίου1941 οι κατακτητές οδήγησαν τους αιχμάλωτους στρατιώτες από τα χωριά της Κρήτης στο Ηράκλειο, με την υπόσχεση να τους στείλουν στις πατρίδες τους (σελ.133). Γράφει ο Ρουσσόπουλος:

                «Γεμάτοι χαρά ξεκινάμε. Οι συνοδοί Γερμανοί. Καμιά αγριότητα στη διαδρομή. Όταν κοντεύαμε στα 20 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο , ενώ έχουν περάσει 40 μέρες από τη Μάχη της Κρήτης, η δυσοσμία των πτωμάτων που έχουν μείνει άταφοι κάπου 15 μέρες είναι ακόμα αισθητή. Όσο πλησιάζουμε στο Ηράκλειο η δυσοσμία γίνεται πιο βαρειά».

*Χιλιάδες Γερμανοί έχασαν τη ζωή τους στη Μάχη της Κρήτης

                Ο Ζεχιρλής ειδικά γνώρισε τη φρίκη των σάπιων πτωμάτων των Γερμανών, πριν ακόμα αιχμαλωτισθεί και ενώ ακόμα συνεχίζονταν οι μάχες στον τομέα του Ηρακλείου. Γράφει στη σελίδα 132:

                «Είχαμε κάμποσο ξεμακρύνει οι τρείς μας, όπου βλέπω μέσα από ‘ναν κήπο κάποιον να πηδάει σαν αστραπή μπροστά μας. Κατατρόμαξα. Ξαπλώσαμε όλοι αμέσως και ένιωσα την καρδιά μου να σταματάει. Κοιτάζω δεξιά, αριστερά, δεν φαίνεται κανείς. Αυτός που πήδηξε δεν κουνιέται από τη θέση του. Κοιτάζω πάνω στο δέντρο μην υπάρχουν κι άλλοι και είδα κάτι να κρέμεται και να κουνιέται. Έβαλα δυο ριπές χωρίς καμιά απάντηση ούτε από τον ξαπλωμένο ούτε από τον κρεμασμένο. Και ξαφνικά ξεσπάσαμε και οι τρεις στα γέλια. Τόσο γελούσαμε που από τα γέλια δεν μπορούσαμε να σηκωθούμε. Ήρθε κοντά μας ο γιατρός  και χωρίς να ξέρει γιατί γελάμε κι αυτός και συνέχεια ρωτούσε:

                -Τι πάθατε μωρέ, τι πάθατε;

                Σηκωθήκαμε και ζυγώσαμε τον ξαπλωμένο Γερμανό κι είδαμε πως δεν είχε χέρια και τότε καταλάβαμε τι είχε γίνει. Είχε μείνει αρκετές ημέρες κρεμασμένος στο δέντρο κι εκεί σκοτωμένος είχε σαπίσει…».

                Κρεμασμένοι αλεξιπτωτιστές υπήρχαν και σε άλλα δέντρα, γράφει ο Ζεχιρλής, και «βρωμούσαν απαίσια».

*Ο Αντώνιος Μπετεινάκης, διοικητής των 300 Εβριτών. Το 1943 εκτελέσθηκε από τους Ναζί

                Η αιχμαλωσία τελικά των Ελλήνων  στρατιωτών (φυσικά και των Εβριτών) είναι μια άλλα δραματική πτυχή εκείνων των ημερών. Τους έκλεισαν στο γιαπί του Γηροκομείου, όπου κοιμόταν στο τσιμεντένιο πάτωμα, ψειριασμένοι και με άθλιες συνθήκες υγιεινής και κυρίως πεινασμένοι. Πολλοί από αυτούς χρησιμοποιήθηκαν σε καταναγκαστικά έργα στο αεροδρόμιο Ηρακλείου. Κάποιοι άλλοι οδηγούνταν στα πεδία των μαχών για να συγκεντρώσουν και να θάψουν τους σάπιους και βρωμισμένους Γερμανούς. Αν μάλιστα σκεφθείτε τις υψηλές θερμοκρασίες της Κρήτης, μπορείτε να φαντασθείτε τις συνέπειες των σάπιων πτωμάτων. Για τη πρώτη μέρα αυτής της καταναγκαστικής εργασίας γράφει στο βιβλίο του, ότι «το βράδυ που γυρίσαμε στο στρατόπεδο δεν μας ζύγωνε κανένας, γιατί βρωμούσαμε απαίσια».

                Σε άλλη περίπτωση αφηγείται (σελ. 153) ότι διατάχθηκε να κατεβάσει από ένα κυπαρίσσι έναν νεκρό Γερμανό αλεξιπτωτιστή. Έκοψε τους ιμάντες του αλεξίπτωτου και το πτώμα έπεσε κάτω και διαλύθηκε. Οι ναζί διέταξαν τους αιχμάλωτους στρατιώτες , αφού τους χτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων τους να μαζέψουν το διαλυμένο πτώμα για να ταφεί. «Μας διέταξαν ν’ ανοίξουμε τάφο για να θάψουμε αυτόν το σωρό σκουληκιασμένης λάσπης…».

                Οι αιχμάλωτοι φαντάροι, παρά το ξύλο και τις κακουχίες, έβρισκαν δυνάμεις για να λοιδορούν με τον τρόπο τους κατακτητές, φτιάχνοντας ακόμα και αυτοσχέδια τραγουδάκια (σελ. 156) όπως:

«Τους θάβουμε τους Γερμανούς μαζί με τα σκουλήκια,

που βρώμισαν τη χώρα μας του Χίτλερ τα καθίκια».

                Και με άλλα αυτοσχέδια τραγούδια μιμούμενοι τις κρητικές μαντινάδες διεκτραγωδούσαν τα δεινά τους στην αιχμαλωσία (σελ. 162):

«Μας έχουν στο στρατόπεδο λαέ μου ένα χρόνο

και βλέπετε πως μείνανε τα κόκαλά μας μόνο.

Πείνα και ψείρες μας ρουφούν το αίμα μας αγάλια

μ’ αυτοί με πράσινες στολές το πίνουν σαν τσακάλια.

Μισό ψωμί το κάνουνε σε δώδεκα κομμάτια

και λένε μας ταΐζουνε, μονάχα για τα μάτια».

*1941, Έλληνες στρατιώτες αιχμάλωτοι σε καταναγκαστικά έργα κοντά στην περιοχή 
του αεροδρομίου Ηρακλείου (αρχείο επισμηναγού K. Meidert).

Και άλλες μαρτυρίες για τη φρίκη

                Ας επανέλθουμε όμως στο βιβλίο του Χρήστου Ρουσσόπουλου οι υπεύθυνοι της έκδοσης έχουν προσθέσει μαρτυρίες και άλλων Εβριτών από τους 300 του 1941, που αναφέρονται μεταξύ άλλων και αυτοί στην βασανιστική περισυλλογή των πτωμάτων από τους ταλαίπωρους αιχμάλωτους στρατιώτες.

                Στην αφήγησή του ο Μιχάλης Βρύζας από την Αλεξανδρούπολη αναφέρει ότι «ανάμεσα στις διάφορες δουλειές που μας έβαζαν να κάνουμε όσο ήμουν αιχμάλωτος ήταν και να φορτώνουμε φέρετρα με νεκρούς Γερμανούς, που τα έστελναν στη Γερμανία».

                Ο Θεόδωρο Μίρτσος από την Μαΐστρο της Αλεξανδρούπολης θυμάται: «Το νησί μύριζε άσχημα από τους νεκρούς ανθρώπους και τα νεκρά ζώα».

                Στην μαρτυρία του ο Δημήτριος Ραχμανίδης από την Κομοτηνή, αφηγείται: «Επτά- οκτώ μέρες μετά, οι δρόμοι είχαν γεμίσει με σκοτωμένους Γερμανούς. Τα πτώματα ήταν πρησμένα και μύριζαν άσχημα. Υπήρχαν και τραυματίες που φώναζαν».

                Η Κατοχή από κάθε άποψη, υπήρξε ένας μοναδικός εφιάλτης για την Ελλάδα.

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ:

*Χρήστου Ρουσόπουλου «Η Μάχη της Κρήτης» Έκδοση Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, Ηράκλειο 2014.

*Βασίλη Ζεχιρλή- Γαλαξία «Μια ζωή παρέα με το θάνατο» Αθήνα, έκδοση 1981.