Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

*Η Αλεξανδρούπολη σήμερα, με το φάρο της, σήμα κατατεθέν της πόλης

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

          Η Αλεξανδρούπολη, η νεότερη αυτή πόλη του Βόρειου Ελληνισμού, από τη στιγμή που απέκτησε η περιοχή σιδηροδρομικό δίκτυο, αναδείχθηκε σε σημαντική κυψέλη του Ελληνισμού.

          Η άνοδος της, οικονομική, εθνική και κοινωνική υπήρξε σταδιακή όπως φαίνεται και από σειρά ιστορικών ντοκουμέντων, που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα.

Στη Βιβλιοθήκη της Βουλής υπάρχουν ορισμένα έγγραφα Θρακικού ενδιαφέροντος. Ένα από αυτά το έγγραφα, είναι έκθεση  του Ν. Γ. Χατζόπουλου, διακεκριμένου εκπαιδευτικού με εθνική δράση, που αναφέρεται στην Αλεξανδρούπολη του 1883, τότε που ήταν μια μικρή κωμόπολη, ένα ψαροχώρι. Στην έκθεση αυτή, υπογραμμίζεται, ότι υπερισχύει ο Ελληνισμός, παρά την πανσπερμία των φυλών, που κατοικούσαν εκεί. Γράφει ειδικότερα:

*Παλαιά καρτ ποστάλ της πόλης

ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ: «Αρτισύστατος κωμόπολις εμπορική παράλιος και ο τελευταίος των εν τη Νοτιοδυτική Θράκη Σιδηροδρόμων σταθμός. Έχει τανύν 450-500 νεοδμήτους οικοδομάς και περί τας 1500-2000 ψυχάς.

          Οικογενείας δε μονίμους οικούσας εις Δεδέαγατς περί τας 100-120 προερχομένας εκ διαφόρων μερών και εθνικοτήτων και διαφόρων ιδεών ηθών και εθίμων. Τανύν υπερισχύει εκείσε ο Ελληνισμός. Διότι ου μόνον εκ των ως άνω είρηται οικογενειών τα 3/4 εισίν ομογενείς, αλλά και το εμπόριον ενεργείται υπό Ελλήνων είτε ως εμπόρων ή εργατοϋπαλλήλων και μεσιτών είτε τεχνιτών ή εργατών.

          Έχει νυν η εν Δεδέαγατς Ελληνική Κοινότης Εκκλησίαν ξυλίνης οικοδομής, λιθόκτιστον Δημοτικήν Σχολήν, εν ή φοιτώσι περί τα 100-120 παιδία, εν οίς και 20-25 θήλεα. Ανήγειρε δε και έτερον ευρύ κτίριον λίθινον προορισμένον δια Παρθεναγωγείον....».

Στην ίδια αξιόλογη έκθεση, υπάρχει και μία άλλη παράγραφος στην οποία επισημαίνονταν με οξυδέρκεια από τότε η ανάγκη επέκτασης του σιδηροδρομικού δικτύου, κάτι που έγινε λίγο αργότερα. Η ενόραση των ανθρώπων της εποχής εκείνης, είναι περίπου ταυτόσημη με την ενόραση σύγχρονων διορατικών συμπατριωτών μας,  που με βάση τα νέα δεδομένα, ζητούν την λεγόμενη «σιδηροδρομική Εγνατία».

*Το λιμάνι σε παλιά φωτογραφία

          «Το Δεδέαγατς σπουδαίον αποβήσεται κέντρον εμπορικής και πνευματικής εργασίας αν ως επανειλημμένως λέγεται, προαχθεί εις Μουτεσαριφιλίκιον και ενωθεί ο Σιδηρόδρομος μετά των σιδηροδρόμων της Βουλγαρίας, αν ποτέ πραγματοποιηθώσιν ούτοι».

          Οι κάτοικοι του Δεδέαγατς, εξάλλου, από το 1873 είχαν ενδιαφερθεί για το άνοιγμα προξενικού πρακτορείου βλέποντας την οικονομική και εμπορική άνοδο, που παρουσίαζε η νεοσύστατη πόλη όταν λειτούργησε ο σιδηρόδρομος και το λιμάνι.

          Στο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών έχει διασωθεί μια χειρόγραφη επιστολή που έγραψαν στις 24 Δεκεμβρίου 1873 Έλληνες υπήκοοι κάτοικοι του Δεδέαγατς ζητώντας από τον Έλληνα πρόξενο της Αδριανούπολης τη σύσταση προξενικού πρακτορείου, με το αιτιολογικό, ότι ήδη λειτουργούσε αυστριακό προξενικό πρακτορείο, Έλληνες υπήκοοι θα διαμένουν διαρκώς εκεί, ενώ θα προσεγγίζουν πλοία συνεχώς.

          «Δια ταύτα παρακαλούμεν υμάς όπως λάβητε την πρόνοιαν ταύτην και καλοθελήσητε ίνα αποκαταστήσετε πρόσωπον τοιούτον».  

          Ως κατάλληλο πρόσωπο ο πρόξενος της Αδριανούπολης υποδείκνυε στην ελληνική κυβέρνηση στις 18 Ιανουαρίου 1874 τον Β. Σούχορ, πράκτορα της ατμοπλοΐας των Λόυδ και προξενικό πράκτορα της Αυστρίας ευυπόληπτο άνδρα, καταγόμενο από την Μυτιλήνη. Τελικά στις 20 Απριλίου 1874 αποδείχθηκε, ότι ο Σούχορ είχε αυστριακή υπηκοότητα και αυτό ήταν κώλυμα.

          Στην επιστολή των Ελλήνων του Δεδέαγατς σώζονται με ευκρίνεια οι υπογραφές των περισσοτέρων, που είχαν την πρωτοβουλία να ζητήσουν τη δημιουργία του προξενικού πρακτορείου. Είναι οι: Ν. Παππά Μιχαήλ, Στεφανής Α. Ιωάννης, Ιγγλέσης Ι. Θ., Μαμάης Μιχαήλ, Κανατάρης Αντώνιος για τον αγράμματο Γεώργιο, Στεφανής Κ. Ιωάννης, Αθανασίου Π. Νικόλαος, Σωτηρίου Κ., Τρίτου Δημήτριος, Σιδερίδης Γεώργιος, Ζώρζης Κώστας, Σιδερίδης Μ. Ι., Γεωργίου Γουλέρμος, Κοτζιάς Δημήτριος. Υπάρχουν ακόμα 3-4 δυσανάγνωστες υπογραφές.  

          Αξίζει εδώ να αναφέρουμε, ότι σύμφωνα με δημοσίευμα του «Νεολόγου» της Κωνσταντινούπολης, του Απριλίου 1877, με διοικητική απόφαση άρχισε στο Δεδέαγατς η λειτουργία κάθε Πέμπτη, λαϊκής αγοράς.

          Αργότερα, όταν ο Ελληνισμός της Αλεξανδρούπολης ορθοπόδησε, Θράκες αλλά και Έλληνες του εθνικού κέντρου είδαν την αναπτυσσόμενη πόλη με άλλο μάτι. Στο Εθνικό Ημερολόγιο του Κωνσταντίνου Σκόκου του 1906, είχε δημοσιευθεί μια πολύ χαρακτηριστική ανταπόκριση από την Αδριανούπολη με τίτλο «Θράκη και Θράκες» που την υπέγραφε κάποιος με το ψευδώνυμο «Εδιρναίος». Η ανταπόκριση είχε γραφεί στην Αδριανούπολη το Μάιο του 1905. Περιλαμβάνει πολλές πληροφορίες και ονόματα για την Αδριανούπολη. Υπάρχει επίσης αναφορά στη Ραιδεστό και τις Σαράντα Εκκλησιές.

          Για το Δεδέαγατς όμως γράφει ο άγνωστός μας «Εδιρναίος»:

«Το Δεδέαγατς το πανελληνικόν αυτό εγκαλλώπισμα της υποδούλου παραλίας συμπληρώνει με την κορώνναν των ιστών των καραβιών του την δόξαν της εθνικής ζωής μας εις την Θράκην με τας υπερόχους φυσιογνωμίας των μεγάλων παραγόντων και μεγάλων πατριωτών κ.κ. Κ. και Ι. Φιμερέλλη, Βλασίου Σούχορ, Εμμ. Αλτιναλμάζη, Παν. Λεφάκη, Κρήτη (;)  Κορδέλη, Αντ. Χαμπούρη, Δ. Μαντσίδου και άλλων δραστηρίων εργατών μιας ακμής, η οποία προ τριάντα ετών ήτο μία ερημική καλύβη και τώρα είνε πόλις, μη έχουσα σχεδόν τίποτε άλλο τουρκικόν, εκτός του ονόματός της».

Παντ. Στεφ. Αθανασιάδης