Μεγάλη εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη για τα 95α «Ελευθέρια» της Θράκης

*Η θέα προς την Πλατεία Ναυαρίνου, από τα γραφεία της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης

*Οργανώθηκε από τη Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης

*Κεντρικό θέμα η Κοινοβουλευτική Ιστορία της Θράκης

*Ομιλητής ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Η Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης τίμησε με μεγάλη συμμετοχή Θρακιωτών και φίλων της Θράκης τα 95^α «Ελευθέρια» της Θράκης με ειδική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσά της (Πλατεία Ναυαρίνου 18) την Τετάρτη 13 Μαΐου, ενώ την επομένη το απόγευμα, πραγματοποιήθηκε παρουσίαση θρακικών χορών και μουσικής υπό τις οδηγίες του χοροδιδάσκαλου Δήμου Πραντσίδη.

                Η εκδήλωση των «Ελευθερίων» άρχισε με χαιρετισμό του προέδρου της Θρακικής Εστίας Γιώργου Γκιρτζημανάκη και ακολούθησε η χορωδία Διδυμοτείχου και Θρακικής Εστίας με πρώτο τραγούδι τον ΄Υμνο του Διδυμοτείχου. Ακολούθησαν διάφορα άλλα τραγούδια σημαντικών Ελλήνων συνθετών.

*Η χορωδία

                Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο Θρακιώτης δημοσιογράφος Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Η κοινοβουλευτική ιστορία της Θράκης και άγνωστες πτυχές της».

                Είπε συγκεκριμένα ο ομιλητής:

«Καλησπέρα σας,

                Συμπατριώτες και συμπατριώτισσες, φίλες και φίλοι της Θράκης, επιθυμώ να ευχαριστήσω θερμά τον πρόεδρο της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης Γιώργο Γκιρτζημανάκη και σύσσωμο το Διοικητικό της Συμβούλιο, για την ευγενική τους πρόσκληση, να μιλήσω σήμερα σ’ αυτήν την συγκέντρωση τιμής και μνήμης για την Θράκη, που γιορτάζει τα 95α «Ελευθέριά» της. Η Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης είναι ζωντανό κύτταρο καλλιέργειας του Θρακικού πολιτισμού και συνέχισης της Θρακικής παράδοσης.

*Ο κεντρικός ομιλητής Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ας έρθω όμως στο θέμα της σημερινής ομιλίας μου.

                Η Θράκη σύσσωμη, γιορτάζει αύριο, 14 Μαΐου, τα «Ελευθέριά» της. Τιμά με παρελάσεις και άλλες εκδηλώσεις, τη μέρα, που μετά από περίπου 600 χρόνια σκλαβιάς στα εδάφη της, είδε ξανά τη λευτεριά στα μέρη της. Είναι η ημέρα κατά την οποία ελπίδες και πόθοι ετών, έγιναν πραγματικότητα και κυμάτισε στην κοινή μας πατρίδα η γαλανόλευκη.

                Οι επέτειοι όμως, έχουν διπλή ανάγνωση. Είναι στη μία σελίδα τους οι πανηγυρισμοί και οι δοξαστικοί  λόγοι, οι έπαινοι  και οι τιμές. Η άλλη όμως σελίδα, περιέχει σκέψεις, και προβληματισμούς καθώς και τη μελέτη και ανάλυση των ιστορικών γεγονότων, κυρίως για την αποφυγή λαθών. Η σημερινή ημέρα εμπεριέχει πλην των πανηγυρισμών και το σπέρμα του βαθύτατου πόνου, αφού το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών της Θράκης, δεν ελευθερώθηκε τελικά, ενώ οι αυτόχθονες ελληνικοί πληθυσμοί, δύο χρόνια αργότερα, πήραν τον αναγκαστικό δρόμο της προσφυγιάς, χάνοντας τα πάντα.

*Έλληνες αξιωματικοί στην απελευθερωμένη Αδριανούπολη

                Οι μέρες του 1920, όταν ελευθερώθηκε η Θράκη, ήταν όντως ημέρες χαράς, εθνικής ανάτασης, μεγαλείου και υπερηφάνειας. Ημέρες ελευθερίας! Το Έθνος, μέσα από την υποδούλωση αιώνων, έβρισκε την ανάσα και τη δύναμη να αλλάξει σελίδα και να βαδίσει προς την ελευθερία και την πρόοδο.

                Αυτήν την επέτειο γιορτάζουμε σήμερα. Σήμερα, που η πατρίδα χτυπιέται ανελέητα από την διεθνή κερδοσκοπία και αγωνίζεται να επιπλεύσει μέσα στο αγριεμένο πέλαγος της διεθνούς απληστίας. Πρόθεσή μου δεν είναι να εκφωνήσω ένα βαρυσήμαντο πανηγυρικό, με βαθυστόχαστα νοήματα και ηχηρά σχήματα λόγου. Πρόθεσή μου είναι να αφηγηθώ όσο γίνεται πιο απλά ορισμένα περιστατικά της ηρωικής αλλά και δραματικής εκείνης εποχής. Περιστατικά, που μπορεί να μας γεμίσουν περηφάνια, αλλά και περιστατικά που μπορεί να μας φέρουν δάκρυα στα μάτια. Γεγονότα, που θα μας θυμίσουν τις ρίζες μας, αλλά και γεγονότα, που θα πρέπει να αποφεύγονται, όσα χρόνια κι αν περάσουν.

                Ας θυμηθούμε όμως εν τάχει τα συμβάντα εκείνων των ετών 1920-1922.

*Ο Τζαφέρ Ταγιάρ αιχμάλωτος πλέον, συνομιλεί με τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Μαζαράκη

         Μαζί με την Δυτική Θράκη από το Μάιο έως και τον Ιούλιο του 1920 απελευθερώθηκε σταδιακά και η Ανατολική Θράκη, στην οποία οι αντίπαλοι Τούρκοι, με εμφανείς αδυναμίες, δεν προέβαλαν σοβαρή αντίσταση και ο στρατιωτικός ηγέτης τους ο κεμαλικός συνταγματάρχης Τζαφέρ Ταγιάρ συνελήφθη  άδοξα αιχμάλωτος, από έναν Έλληνα κτηνοτρόφο, και παραδόθηκε στον Ελληνικό Στρατό. Δυστυχώς όμως η Ανατολική Θράκη τελικά χάθηκε οριστικά για την Ελλάδα το 1922, αφού προηγουμένως απελευθερώθηκε πλήρως. Η Θράκη το 1922 κυριολεκτικά σφαγιάστηκε, όπως έγραφε τότε ο Τύπος. Οι εφημερίδες μίλησαν απερίφραστα ότι η Ανατολική Θράκη κηδεύτηκε! Το μαρτυρούσαν τα αμέτρητα καραβάνια των δυστυχισμένων προσφύγων. Όπως είχε χαθεί πολλά χρόνια πριν και η Βόρεια Θράκη, δηλαδή η Ανατολική Ρωμυλία.

                Χάθηκαν με άλλα λόγια, εκείνα τα τμήματα της  Θράκης, που οι αυτόχθονες κάτοικοί τους ζούσαν πάντα με την ελπίδα της απελευθέρωσης και πήραν μέρος σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους. Γιατί πάντα είχαν μέσα τους άσβεστο το όραμα της Ελευθερίας. Γιατί πάντα αγωνίζονταν να αποτινάξουν το ζυγό. Γιατί το καντήλι της ελπίδας τους για λευτεριά, δεν έσβησε ποτέ.

*Χάρτης της Θράκης του 1905

                Εδώ, αντί άλλης αναφοράς, θα σας διαβάσω ένα απόσπασμα, από άγνωστη έκθεση του Έλληνα υποπροξένου στην Αίνο, Εμμανουήλ Ξένου. Είναι γραμμένη ακριβώς την επομένη της αποχώρησης των ρωσικών στρατευμάτων, τα οποία στο ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 κατατρόπωσαν τα τουρκικά στρατεύματα, κατέλαβαν τη Θράκη και έφθασαν έως τον Άγιο Στέφανο, έξω από την Κωνσταντινούπολη. Η αναφορά αυτή δείχνει τον πατριωτισμό των Θρακών. Οι Ρώσοι έμειναν εκεί περί τους εννέα μήνες. Αρχικά δημιούργησαν ελπίδες στους υπόδουλους Έλληνες, για απελευθέρωση από το «ξανθό γένος» των προφητειών του Αγαθάγγελου Πολυείδη από την Αδριανούπολη, αλλά σύντομα διαψεύσθηκαν κατά τρόπο τραγικό.

                Η διάψευση των ελπίδων τους όμως, δεν στάθηκε εμπόδιο στην αναζωπύρωση των προσδοκιών των Θρακών. Αυτό το άγνωστο διπλωματικό έγγραφο, είναι αντάξιο της Θρακικής φιλοπατρίας και υπάρχει σήμερα στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών. Αναφέρει ειδικότερα ο Ξένος από την Αίνο προς το υπουργείο:

          «Δεν θεωρούμεν άνευ σκοπού, αλλά οφείλομεν να αναγγείλωμεν υμίν, ότι ιερείς τινές Έλληνες εκ των περιχώρων Αίνου, μετά των Τζορμπατζήδων (Δημογερόντων) προσήλθον προς ημάς, λέγοντες εμπιστευτικώς ότι αν ήτο δυνατόν να εμφανισθή είς μόνος οπλαρχηγός εις τα μέρη ταύτα εκ των ημετέρων με μόνον εκατόν παλληκάρια, τέσσερις έως πέντε χιλιάδες εκ των δούλων Ελλήνων δύνανται προθύμως να τον ακολουθήσουν. Δεν θα είναι ανωφελές περί τούτου ν’ αναλογισθώμεν ότι εις μίαν ώραν απροσδοκήτου πολέμου, οι χωρικοί ούτοι δύνανται να υπηρετήσωσι μεθ’ όλης της οφειλομένης ζωηρότητος, ανδρείας και πατριωτισμού. Διότι αν ούτοι υπεδέχθησαν τους Ρώσσους μετά τοσούτου ενθουσιασμού εις ποίον βαθμόν άραγε ήθελε φθάσει ο ενθουσιασμός ούτος κηρυσσομένου πολέμου μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας;».

                Οι Θράκες ήταν ψυχικά έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να πολεμήσουν για την ελευθερία.  Ας θυμηθούμε, ότι δεν έλειψαν από την Επανάσταση του 1821, παίρνοντας μέρος  με πολυάριθμους αγωνιστές σε μάχες και σε ναυμαχίες. Είχαν εκπροσώπηση και στις Επαναστατικές Εθνικές Συνελεύσεις.

                Οι Θράκες δεν απογοητεύθηκαν. Περίμεναν, να κάνει την κίνηση που έπρεπε, το Ελληνικό κράτος. Η κίνηση αυτή, άργησε να έρθει πάρα πολύ. Ήρθε το 1920. Και η Θράκη ανέπνευσε τον αέρα της ελευθερίας. Αυτή την τιμημένη επέτειο, γιορτάζουμε, εδώ που συγκεντρωθήκαμε όλοι οι συμπατριώτες και οι φίλοι της Θράκης.

*Ένα μέρος της αίθουσας της ΘΕΘ (φωτογραφία Τάσου Τσερκέζη)

                Με τέτοια οράματα και τέτοια όνειρα, φτάσαμε  στο Μάιο του 1920, όταν ο ελληνικός στρατός, έχοντας την εντολή της Αντάντ, άρχισε να προελαύνει ανατολικά από την περιοχή της Ξάνθης και να απελευθερώνει διαδοχικά, τη Δυτική και τον Ιούλιο την Ανατολική Θράκη.

                Η Θράκη τελικά, παρά τη χαρά της απελευθέρωσης το 1920, μάτωσε το 1922, εντελώς άδικα και χωρίς η Τουρκία να επιχειρήσει ανακατάληψη της Ανατολικής Θράκης. Το μεγάλο κομμάτι της Ανατολικής Θράκης παραχωρήθηκε στην Τουρκία και ο πληθυσμός της ξεριζώθηκε. Αυτό επέβαλαν τότε τα πολιτικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα των συμμάχων μας. Δυστυχώς!!!

                Τα γεγονότα της δόξας αλλά και του δράματος της Θράκης στην αρχή της δεκαετίας του 1920, είναι πιστεύω, σε όλους μας γνωστά.

                Σήμερα  θα δούμε κάποια άλλη πτυχή του ελεύθερου βίου της κοινής μας πατρίδας της Θράκης,  Θα μιλήσουμε για την κοινοβουλευτική ιστορία της και θα θίξουμε και κάποιες άγνωστες πτυχές της.

          Η κοινοβουλευτική ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας μας, άρχισε το 1920, όταν η Θράκη, έγινε μέρος της ελληνικής Επικράτειας, μετά από σκλαβιά αιώνων έξι αιώνων.

          Ωστόσο η  κοινοβουλευτική ιστορία της Θράκης, έχει μεγαλύτερο έστω και έμμεσο χρονικό βάθος. Οι Θρακιώτες, που δεν έλειψαν από την Επανάσταση του 1821, είχαν όπως είπα, εκπροσώπηση στις Επαναστατικές Εθνικές Συνελεύσεις, εκείνες τις πρώιμες μορφές κοινοβουλευτισμού, όπως προκύπτει από σωζόμενα έγγραφα στα Αρχεία της Εθνικής Παλιγγενεσίας, που εναπόκεινται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής.

*Ο Καποδίστριας στηρίζει τους Θράκες και Βιθυνούς

                Μεταξύ άλλων, υπάρχει ένα έγγραφο, με το οποίο γνωστοποιείται, ότι στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση του 1829 στο Άργος, τους παροικούντες στην επαναστατημένη Ελλάδα Θράκες και Βιθυνούς, θα εκπροσωπούσαν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Αινίτης στην καταγωγή Μαργαρίτης Κούταβος και ο Κωνσταντίνος Σχινάς. Γραμματέας της επιτροπής των Θρακο-Βιθυνών είχε ορισθεί ο Σκαρλάτος Δημήτριος από την Κωνσταντινούπολη. Ένδειξη συνειδητοποιημένης συσσωμάτωσης των ξεριζωμένων Θρακών.

                Η επιτροπή αυτή συνέταξε στο Άργος στις 24 Ιουλίου 1829, έγγραφο που υπέβαλε στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση στο οποίο υπογράμμιζε εξ ονόματος των Θρακών και Βιθυνών, οι οποίοι είχαν καταφύγει στη μαχόμενη Ελλάδα  «τους πολυειδείς αγώνας, τους οποίους ηγωνίσθημεν υπέρ της ελληνικής ελευθερίας και των οποίων ένδοξα δείγματα πολλοί εξ ημών εισέτι φέρουσιν εις τα σώματά των» και ανέφερε ότι «ζητούμεν γην να κατοικήσωμεν, ως πολίται και τέκνα μιας και της αυτής μητρός, της αναγεννωμένης Ελλάδος. Ζητούμεν τόπον πρόσφορον, δια να κτίσωμεν στέγην και να σκεπάσωμεν υπ’ αυτήν τα κεκμηκότα μέλη μας. Ζητούμεν χώραν αρόσιμον, δια να θρέψωμεν, καλλιεργούντες αυτήν τας πεινώσας οικογενείας μας». Ζητούσαν γη να χτίσουν σπίτια και να την οργώσουν για να ταΐσουν τις οικογένειές τους. Στο ίδιο έγγραφο γίνεται λόγος και για τις σφαγές των Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη, τις Κυδωνίες και τη Θράκη εξαιτίας  της Επανάστασης, που εξερράγη στην κυρίως Ελλάδα. Ο ίδιος ο Καποδίστριας, στήριξε ενθέρμως το αίτημα των Θρακών και Βιθυνών.  Άσχετα αν τελικά δεν έγινε τίποτε…

                Στις 23 Ιουνίου 1829  οι Θράκες και οι Βιθυνοί, που έμεναν στο Ναύπλιο, είχαν συγκροτήσει και αυτοί τη δική τους επιτροπή, αποτελούμενη από τον τοποτηρητή της Μητρόπολης Ναυπλίας Διονύσιο, τον Ιωάννη Φιλήμονα και τον Δημήτριο Δεσποτόπουλο, με γραμματέα τον Γεώργιο Φιλοπατρίδη.

                Συγκινητική είναι η αναφορά προς το Βουλευτικό Σώμα, του Αδριανουπολίτη αγωνιστή Χατζή Γεώργιου, ο οποίος σε φάση του εμφυλίου σπαραγμού κατήγγειλε το Μάιο του 1825, ότι ορισμένοι στρατιώτες κατέστρεφαν και έκαιγαν σπίτια στο Ναύπλιο, που θα χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες του Αγώνα.

                «…εκρήμνισαν ένα οσπήτι, γράφει, τους οποίους είπα δια να μην βάλουν χέρι εις το εξής, εις το να κρεμνίζουν εθνικά οσπίτια, με το να είναι εμποδισμένον από την σεβαστήν Διοίκησιν. Οι ίδιοι παρήκουσαν εις αυτό και μάλιστα εψές το βράδυ έβαλαν χέρι και εκρέμνισαν ένα οσπήτι, το οποίον είχεν αποφασισθή από την σεβαστήν Διοίκησιν προς το έξοχον υπουργείον της Οικονομίας δια να διορθωθή προς κατοικίαν των στρατιωτών φρουράς. Όθεν ειπόντες αυτούς δια να μην το πειράξουν, αυτοί σήμερον το πρωί συναθροισθέντες πλήθος αυτών, με τριχαίς και τζικούρια το έκαμαν γης Μαδιάμ, τα δε ξύλα αυτού και καρφία τα επούλησαν….».

                Θρακιώτης και νοικοκύρης ο Χατζή Γεώργιος, φρόντιζε και πονούσε για την εθνική περιουσία, όταν τακτικοί στρατιώτες την κατέστρεφαν και πουλούσαν τα υλικά. 

*Η εκθρόνιση του Όθωνα

       

                Αργότερα, όταν η Ελλάδα απελευθερώθηκε και ειδικότερα μετά την Επανάσταση των Μακρυγιάννη και Καλλέργη στις 3 Σεπτεμβρίου 1843, η χώρα μας απέκτησε ομαλό συνταγματικό βίο. Στην Α΄ Εθνική Συνέλευση, που ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα της χώρας μας το Μάρτιο του 1844, ο αγωνιστής Χατζηχρήστος, σερβικής καταγωγής, εκπροσωπούσε τους Θράκες, τους Βούλγαρους και τους Σέρβους.

          Το 1862, έγινε η Επανάσταση, που εκθρόνισε τον βασιλέα Όθωνα και ενέκρινε να γίνει βασιλέας των Ελλήνων ο Δανός πρίγκιπας Γεώργιος. Η Επανάσταση εκείνη συγκρότησε τη Β΄ Εθνική Συνέλευση, η οποία ψήφισε το μακροβιότερο Σύνταγμα της Ελλάδας, το Σύνταγμα του 1864, που άντεξε έως το 1911. Στην Εθνοσυνέλευση εκείνη, είχε εκπροσωπηθεί η προξενική περιφέρεια της Αδριανούπολης, από τους Νικόλαο Παντολέοντα, Ραγκαβή Αλέξανδρο (γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη) και Ράλλη Γεώργιο (Κωνσταντινουπολίτης, προπάππος του πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη).

          Η Θράκη μέσα στη Βουλή, έζησε στιγμές εθνικού μεγαλείου και εθνικής ταπείνωσης.

*Το υπόμνημα των αντιπροσώπων των υπόδουλων Θρακών και Ανατολικομακεδόνων

          Αξιομνημόνευτη στιγμή από την κοινοβουλευτική ιστορία της Θράκης, ήταν όταν στις 2 Μαρτίου 1913 διαβάσθηκε στη Βουλή αναφορά των υπόδουλων Ελλήνων της Θράκης, αλλά και της Ανατολικής Μακεδονίας, που ζητούσαν, οι περιοχές τους οι οποίες είχαν απελευθερωθεί μάλιστα από τον Ελληνικό Στρατό και το Ελληνικό Ναυτικό, να συμπεριληφθούν στα μελλοντικά σύνορα της Ελλάδας. Ατυχώς η Συνθήκη του Βουκουρεστίου όπως γνωρίζουμε, δεν πραγματοποίησε τα όνειρά τους. Παραχώρησε την Δυτική Θράκη στους ηττημένους του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, στους Βούλγαρους.

                Λυπηρή όμως ήταν ταυτόχρονα η συνεδρίαση της ίδιας ημέρας, της 2ας Μαρτίου 1913, όταν διεξήχθη στη Βουλή και μια συζήτηση, που εξόργισε τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος αναγκάσθηκε να ξεκαθαρίσει, πως δεν θέλει την Θράκη στη φάση εκείνη και ότι ενημέρωσε για τις προθέσεις του τα συμμαχικά κράτη.

                Από τη συζήτηση εκείνη, αποκαλύφθηκε ότι ο Βενιζέλος 3 ή 4 εβδομάδες μετά την έναρξη του Βαλκανικού πολέμου γνωστοποίησε στους συμμάχους ότι η Ελλάδα δεν θα διεκδικήσει τη Θράκη, ακόμα και αν της την προσφέρουν!!! Η τύχη όμως τα έφερε να είναι πρωθυπουργός ακόμα, τότε που ελευθερώθηκε η Θράκη.

                Είπε συγκεκριμένα το 1913 ο Βενιζέλος και είναι καταχωρημένο στα Επίσης Πρακτικά: «Εδήλωσα ρητώς ότι ποιούμαι την θυσίαν της Θράκης, ζητών αλλαχού ανταλλάγματα. Η δήλωσις δε αύτη εγένετο από πολλού χρόνου, εγένετο εβδομάδας τινάς, 3 ή 4 μετά την έναρξιν του απελευθερωτικού αγώνος».

                Ανάλογα ήταν και τα δημοσιεύματα του Τύπου, που μιλούσαν για θυσία της Θράκης.

                Μέγιστη στιγμή ήταν, όταν στις 18 Μαΐου 1920 ο πρωθυπουργός Ελευθέριος  Βενιζέλος ανακοίνωσε στην  Εθνική Αντιπροσωπεία ότι «ο εθνικός Στρατός προελάσας εκ Ξάνθης κατέλαβε ολόκληρον την Θράκην και τμήματα αυτού ευρίσκονται ήδη κατηυλισμένα εις εν εκ των προστείων της Αδριανουπόλεως το Καραγάτς. Η κατάληψις της Δυτικής  Θράκης εγένετο εν απολύτω τάξει χωρίς την δημιουργίαν ουδενός λυπηρού επεισοδίου. Είμαι δε βέβαιος ότι μετά της αυτής επιτυχίας θέλει γίνει εν καιρώ και η περαιτέρω προέλασις και εις την Ανατολικήν Θράκης, μέχρι των ορίων που μας επεδίκασεν η Συνθήκη». Η Βουλή με ασταμάτητα χειροκροτήματα χαιρέτισε τη μεγάλη εκείνη είδηση. 

          Η Ανατολική Θράκη το καλοκαίρι του ιδίου έτους έγινε ελληνική παρά την αντίσταση που προέβαλε ο στρατιωτικός διοικητής της Αδριανούπολης συνταγματάρχης Τζαφέρ Ταγιάρ. Ο ίδιος μάλιστα είχε συλληφθεί και μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή αντηλλάγη με τον έλληνα αιχμάλωτο υποστράτηγο Κλαδά.

*Η κατάθεση των νομοσχεδίων του Κωνσταντίνου Ρακτιβάν

                Στις 25 Αυγούστου 1920 η Βουλή ψήφισε και το νομοσχέδιο για την προσάρτηση της Θράκης στην Ελλάδα.      

                Η Θράκη, την εποχή της απελευθέρωσης συνδέθηκε και με ένα μεγάλο εκσυγχρονισμό της εκλογικής διαδικασίας στην Ελλάδα, τον οποίο συνήθως αγνοούμε.

                Στις 18 Αυγούστου 1920, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργός των Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ρακτιβάν, κατέθεσε στο Βουλή δυο νομοσχέδια. Το ένα «Περί προσαρτήσεως της Θράκης» και το άλλο «Περί βουλευτικών εκλογών εν Θράκη». Με το πρώτο νομοσχέδιο, η Ελλάδα προσαρτούσε στην Επικράτειά της, τόσο τη σημερινή Δυτική Θράκη, που παρέλαβε από τους συμμάχους της Αντάντ, όσο και την πρόσφατα απελευθερωθείσα τότε από τους Τούρκους, Ανατολική Θράκη.

          Για το δεύτερο νομοσχέδιο ο Ρακτιβάν ανέφερε στη Βουλή, ότι επειδή «δεν είναι εφικτή η εφαρμογή εκεί του εν Ελλάδι κρατούντος συστήματος των σφαιριδίων» προτείνεται η χρήση των χάρτινων ψηφοδελτίων. Και δεν ήταν εφικτό το σύστημα των σφαιριδίων, γιατί δεν μπορούσαν- λέει- να βρούνε στη Θράκη «καλποδόχα κιβώτια» ώστε να αναδείξουν τους πληρεξουσίους της περιοχής στην Ελληνική Εθνική Αντιπροσωπεία . Εκείνες δηλαδή τις ειδικές κάλπες με τη χοάνη.

*Κάλπη σφαιριδίων

          Μέχρι και το 1926, οι Έλληνες ψήφιζαν στις βουλευτικές εκλογές με το σύστημα των σφαιριδίων. Μια κάλπη, στην οποία έριχναν μέσα αντί για ψηφοδέλτια, μεταλλικά σφαιρίδια. Το ισχύον δηλαδή σύστημα εκλογής βουλευτών, πρόβλεπε να υπάρχει κάλπη χωρισμένη στα δυο και εξωτερικά βαμμένη άσπρη και μαύρη. Στο επάνω μέρος υπήρχε ένα άνοιγμα σαν σωλήνας και ο ψηφοφόρος έβαζε μέσα το χέρι του και έριχνε ένα μεταλλικό σφαιρίδιο στο μέρος της κάλπης που ήθελε, ψηφίζοντας έτσι το «ναι» ή το «όχι» για τον συγκεκριμένο υποψήφιο.

          Η ψηφοφορία με σφαιρίδια είχε καθορισθεί με το Σύνταγμα του 1864. Όταν το 1911 αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα, από το σχετικό άρθρο αφαιρέθηκε η λέξη «σφαιρίδιον» και έτσι λύθηκαν τα χέρια του νομοθέτη, ώστε να μπορεί αυτός να καθορίζει τον τρόπο ψηφοφορίας. Και όμως τα σφαιρίδια χρησιμοποιήθηκαν για πολλά χρόνια ακόμα.

                Παλαιοκομματικοί βουλευτές ήγειραν ενστάσεις, θεωρώντας ότι η εισαγωγή χάρτινου ψηφοδελτίου στη Θράκη θα αποτύχει, γιατί ο πληθυσμός ήταν αγράμματος. Καταλάβαιναν ότι θα έχαναν τις νοθείες που έκαναν με το σύστημα των σφαιριδίων. Και αντιδρούσαν έντονα. Τη συζήτηση παρακολουθούσε με ενδιαφέρον ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, έχοντας το αριστερό του χέρι δεμένο και συγκρατούμενο με άσπρο ύφασμα από τον ώμο του. Σχεδόν ένα μήνα πριν, είχε δεχθεί δολοφονική επίθεση στον σιδηροδρομικό σταθμό Λυών των Παρισίων από τους Τσερέπη και Κυριάκη. Έτσι αποφάσισε να παρέμβει βλέποντας τις αμφισβητήσεις των παλαιοκομματικών και να τονίσει:

                ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: Δύο είναι οι κυριώτεροι λόγοι, ένεκα των οποίων επροτιμήσαμεν το ψηφοδέλτιον. Ο πρώτος είναι υλικός, είναι το ζήτημα της κατασκευής καλπών και της συγκεντρώσεως όλων των άλλων εκλογικών ειδών, δια το οποίον δεν υπάρχει χρόνος. Και δεύτερος είναι ότι οι κάτοικοι των Νέων Χωρών είναι συνηθισμένοι από μακρού χρόνου, προς της εισαγωγής του Τουρκικού Συντάγματος, ήσαν συνηθισμένοι, λέγω εις την δια ψηφοδελτίων ψηφοφορίαν, διότι υπήρχον αι κοινοτικαί εκλογαί, κατά τας οποίας ψηφοδέλτιον μετεχειρίζοντο. Ως προς το εγγράμματον των κατοίκων σας πληροφορώ, ότι οι κάτοικοι της Θράκης είναι όλοι σχεδόν τελείως εγγράμματοι (χειροκροτήματα). Αλλ’ οι εκτός της Βουλής θορυβούντες δια την εν Θράκη ψηφοφορίαν, δεν το πράττουν από κανέν ενδιαφέρον περί του πώς θα ασφαλισθή η ακριβής ψηφοφορία εν Θράκη. Φωνάζουν διότι γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι Θράκες θα τους μαυρίσουν.

                Τελικά το νομοσχέδιο την ημέρα εκείνη έγινε δεκτό κατ΄ άρθρο και στο σύνολό του. Η λεγόμενη Βουλή των Λαζάρων, λίγο πριν λήξει η θητεία της ψήφισε το νόμο 2.485 με τον οποίο καθιερωνόταν για τις εκλογές της μόλις απελευθερωθείσας Θράκης, το χάρτινο ψηφοδέλτιο για πρώτη φορά.

          Με χάρτινο ψηφοδέλτιο έγιναν το Νοέμβριο του 1920 οι εκλογές στη Θράκη και στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Στην υπόλοιπη χώρα, χρησιμοποιήθηκαν για μία ακόμα φορά τα σφαιρίδια. Ήταν οι δραματικές εκείνες εκλογές, που έχασε ο Βενιζέλος. Το 1923 έγιναν βουλευτικές εκλογές με χάρτινο ψηφοδέλτιο στις λεγόμενες Νέες Χώρες, στην Αθήνα και τον Πειραιά.

          Η Θράκη είχε πρωτοπορήσει…  

          Τελικά το 1926 πλέον, έγιναν εκλογές σε όλη την Ελλάδα με χάρτινο ψηφοδέλτιο, πλην των λεγόμενων προνομιούχων περιοχών Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών.

          Στιγμή όμως μεγάλης εθνικής ανάτασης για τη Θράκη, ήταν όταν μετά τις μοιραίες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 (που αναπάντεχα και με δραματικές συνέπειες έχασε ο Ελευθέριος Βενιζέλος) οι εκλεγμένοι Θράκες αντιπρόσωποι από την Ανατολική και τη Δυτική Θράκη, μπήκαν για πρώτη φορά στη Βουλή των Ελλήνων. Η Ηνωμένη Αντιπολίτευση, δεν βρήκε καν υποψηφίους στις νεοαπελευθερωθείσες περιοχές. Οι εκλεγέντες πληρεξούσιοι στην Θράκη, ανήκαν όλοι στο κόμμα των Φιλελευθέρων.

          Στις 18 Ιανουαρίου 1921 με το παλαιό ημερολόγια, συνεδρίασε η νέα Βουλή, η οποία εκείνη την ημέρα, ανέδειξε Πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Λομβάρδο- Αργασάρη. Πρωθυπουργός ήταν ο Δημήτριος Ράλλης.

                Το χαρακτηριστικό εκείνης της συνεδρίασης είναι, ότι για πρώτη φορά ορκίστηκαν και πήραν μέρος και οι αντιπρόσωποι από την Θράκη, οι οποίοι είχαν εκλεγεί μετά την απελευθέρωση της περιοχής το 1920 από τα ελληνικά στρατεύματα.

                Στη συνεδρίαση εκείνη, πρώτοι κλήθηκαν να ψηφίσουν κατά την αλφαβητική σειρά των νομών, οι βουλευτές της Αδριανούπολης. Μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος και το σύντομο λόγο που εκφώνησε ο νεοεκλεγείς Κ. Αργασάρης- Λομβάρδος, ήταν έτοιμος να διακόψει τη συνεδρίαση. Τότε από το δεξιό άκρο της Βουλής ξεπετάχθηκες ένας βουλευτής κρατώντας ένα χαρτί με σημειώσεις. Κατευθύνθηκε στο βήμα εν μέσω θυελλωδών χειροκροτημάτων. Ήταν ο νεαρότερος βουλευτής από τη Θράκη. Κοντός, αλλά σφριγηλός και ευκίνητος. Ήταν ο βουλευτής Καλλιπόλεως Αναστάσιος Μπακάλμπασης. Η πρώτη θρακική φωνή, που ακούσθηκε μέσα στη Βουλή! Εύλογα συγκινημένος, απευθύνθηκε προς την Εθνική Αντιπροσωπεία εκ μέρους των Θρακών, τονίζοντας μεταξύ άλλων με δυνατή φωνή και διακοπτόμενος, όπως έγραψαν οι εφημερίδες, συχνά «από ένα λυγμόν πατριωτικόν»:

*Από τις εφημερίδες εκείνης της ημέρας...

          «Κατόπιν πέντε αιώνων δουλείας και πολιτικού χωρισμού, η Θράκη ελευθέρα πλέον καταλαμβάνει την θέσιν αυτής εν τη μεγάλη ελευθέρα Ελληνική Οικογενεία. Ζήτω η Θράκη». Έντονα χειροκροτήματα διέκοψαν για λίγο τον Μπακάλμπαση, που συνέχισε υπογραμμίζοντας:

          «Η εθνική συνείδησις των Θρακών παραμείνασα αγνώς ελληνική διαμέσου αιώνων διωγμού, διακηρύττει σήμερον, ότι ουδέποτε ελησμόνησεν την υψηλήν αυτής αποστολήν». Είπε και άλλα…

*Ο Αναστάσιος Μπακάλμπασης

          Ο Μπακάλμπασης γεννήθηκε στην Καλλίπολη το 1889. Σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης νομικά. Συνέχισε τις νομικές σπουδές του στη Γαλλία και στην Ελβετία. Στην Ελβετία μάλιστα σπούδασε επιπλέον οικονομικά και κοινωνικές επιστήμες. Εξέδωσε διάφορα βιβλία. Εξελέγη το 1920 βουλευτής Καλλίπολης. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή πολιτεύθηκε στο νομό Ροδόπης εξελέγη πολλές φορές βουλευτής, και διετέλεσε υπουργός σε διάφορες κυβερνήσεις.

                Ας δούμε τώρα μια άλλη άγνωστη ιστορία. Πώς η Θράκη ξεχάστηκε στην τσέπη ενός υπουργού, που αντικαθιστούσε τον πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη ο οποίο είχε ταξιδέψει στο εξωτερικό, το 1922!!!

                Στην Κοινοβουλευτική Ιστορία της Θράκης, που δεν γράφηκε ακόμα ολοκληρωμένη, υπάρχει μια άγνωστη ανατριχιαστική καταγγελία σχετική με την απώλεια του μεγαλύτερου μέρους της.  Έγινε στις 13 Φεβρουαρίου 1924 από τον πληρεξούσιο της Καλλιπόλεως και αργότερα βουλευτή Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Φίλανδρο. Η καταγγελία του, που έχει αποτυπωθεί στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής, δείχνει ότι οι Θράκες που εκπροσωπούσαν τους συμπατριώτες τους στην Ελληνική Βουλή, είχαν αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα με στόχο να εξασφαλίσουν την απελευθερωθείσα πατρίδα τους, γιατί έβλεπαν τους επερχόμενους κινδύνους.

*Περίληψη της ανατριχιαστικής δήλωσης του Κωνσταντίνου Φίλανδρου

          Ας δούμε όμως τι ακριβώς κατήγγειλε ο Κ. Φίλανδρος.

          Διαβάζω από τα Πρακτικά της Βουλής: «Επανερχόμενος επί του θέματος δηλώ ότι ήλθε προ διετίας στιγμή (εννοεί το έτος 1922) κατά την οποίαν οι αντιπρόσωποι των Θρακών εν τη Γ΄ των Ελλήνων Συνελεύσει εμβρόντητοι επληροφορήθησαν από πρέσβυν Μεγάλης Δυνάμεως ότι προ της Μικράς Ασίας εκινδύνευε και η Θράκη. Συντετριμμένοι τότε συνήλθομεν κατ’ ιδίαν και συνετάξαμεν σχετικόν υπόμνημα το οποίον παρεδώσαμεν εμπιστευτικώς εις Υπουργόν, αντικαθιστώντα τον τότε Πρόεδρον της Κυβερνήσεως, απουσιάζοντα εις Ευρώπην και παρεκαλέσαμεν αυτόν όπως το εισαγάγη τάχιστα εις το Υπουργικόν Συμβούλιον. Μετά μίαν εβδομάδα εις εναγώνιον ερώτησίν μας απαθώς και αταράχως μας απήντησεν: «Ά!!! Το ξέχασα στην τσέπην μου!». Ναι, κύριοι πληρεξούσιοι, υπόμνημα με ντοκουμέντα τοσαύτης σοβαρότητος, υπόμνημα το οποίον διελάμβανεν ότι κοντά εις την Μικράν Ασίαν εκινδύνευε και η Θράκη, εκρατήθη μίαν εβδομάδα εις τα θυλάκια του υπουργού εκείνου και δεν εξήχθη ειμή …

          Η φράση του καταγγέλλοντος κόπηκε στη μέση γιατί πολλοί βουλευτές σηκώθηκαν όρθιοι και φώναζαν «Ποίος ήταν ο Υπουργός εκείνος;».

                Και ο Φίλανδρος συνέχισε απαντώντας:                       

                «…Ο κ. Βοζίκης, ο Γενικός Διοικητής της απωλεσθείσης μετέπειτα Θράκης, ο οποίος αντικαθίστα τον απουσιάζοντα τότε εν Ευρώπη Πρόεδρον της Κυβερνήσεως εν τω υπουργείω της Δικαιοσύνης και τη διευθύνσει του Πολιτικού Γραφείου. Ούτος καθ’ ημάς εκρίθη ως αρμοδιώτερος. Εις ποίον άλλον έπρεπε να αποταθώμεν; «Όποιος πέση στη θάλασσα, το φίδι αγκαλιάζει» λέγει μια παροιμία. Και ηρωτώμεθα: «Πού εμάθατε σεις ότι κινδυνεύει η Θράκη;.». «Μας το είπε ο δείνα πρεσβευτής» απηντήσαμεν. Τότε έμεινε εμβρόντητος. Αλλά σας ικετεύομεν, κ. Υπουργέ, σώσατε τη δυστυχή Θράκη, σώσατε την Μ. Ασίαν. «Δεν διατρέχομεν κανένα κίνδυνον» μας απήντησε στερεοτύπως».

          Έτσι ξεχάσθηκε η Θράκη, στην… τσέπη του Βοζίκη!  

          O Χαράλαμπος Βοζίκης, που ξέχασε το υπόμνημα για τον κίνδυνο που διέτρεχε η Θράκη, στην τσέπη του σακακιού του, είχε υπηρετήσει από 8 Μαΐου 1921 ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και προσωρινά Δικαιοσύνης, αλλά και Επισιτισμού στην κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη, η οποία είχε σχηματισθεί στις 26 Μαρτίου 1921 και ανασχηματίσθηκε στις 2 Μαρτίου 1922. Παραιτήθηκε στις 3 Μαΐου 1922 και ανέλαβε μετά η βραχύβια κυβέρνηση Νικολάου Στράτου και στη συνέχεια έως την Μικρασιατική Καταστροφή η κυβέρνηση Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη.

          Όταν έγινε ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης Γούναρη, ο Βοζίκης τοποθετήθηκε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και ανέλαβε την Πολιτική Διοίκηση της νεοσύστατης Διοίκησης Θράκης. Στις 16 Ιουνίου 1922 ανανεώθηκε από την κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη η θητεία του Βοζίκη ως Γενικού Διοικητού Θράκης.

          Δηλαδή στον μοιραίο άνθρωπο, είχαν ανατεθεί οι τύχες της Θράκης!  

          Να υπενθυμίσουμε, ότι από τον Ιούνιο του 1921 είχε αρχίσει η μεγάλη επίθεση του Ελληνικού Στρατού, που κατέλαβε το Αφιόν Καραχισάρ, την Κιουτάχεια και το Εσκή Σεχήρ. Και ακολούθησε η διάβαση της Αλμυράς Ερήμου και η πορεία προς το Σαγγάριο, που κατέληξε στην δραματική ήττα.

          Από το 1920 μέχρι σήμερα, υπηρέτησαν τα συμφέροντα της Θράκης συνολικά πλέον των 300 βουλευτών. Είναι κυρίως Χριστιανοί, αλλά και  Μουσουλμάνοι, Αρμένιοι και Ισραηλίτες. Ακόμα πρέπει να αναφέρουμε, ότι στο διάστημα 1929-1935 όταν η χώρα μας είχε και Γερουσία με το Σύνταγμα του 1927 αναδείχθηκαν και πέντε γερουσιαστές από τη Δυτική Θράκη.

          Κάτι που δεν έχει διερευνηθεί από τους θρακικούς φορείς, είναι η έμμεση εκπροσώπηση της Θράκης στο Κοινοβούλιο, από βουλευτές άλλων περιφερειών, που όμως είχαν θρακική ρίζα. Θα μπορούσαν δηλαδή να σχηματίσουν ένα Θρακικό λόμπυ.  Όπως για παράδειγμα, και εντελώς ενδεικτικά, ο τέως πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και ο Παύλος Γερουλάνος του ΠΑΣΟΚ, πρώην υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού, που οι ρίζες των μητέρων τους, ανάγονται στους Καραθεοδωρήδες της Βύσσας. Ο πρώην υφυπουργός Δημοσίων Έργων Γιάννης Μαγκριώτης της Α΄  Θεσσαλονίκης του ΠΑΣΟΚ, που ο πατέρας του ήταν από την Ανατολική Ρωμυλία. Ο πρώην βουλευτής Δράμας της ΝΔ Σταύρος Δαϊλάκης, με σχέση καταγωγής από την Αδριανούπολη. Ο πρώην βουλευτής Λάρισας Θεόδωρος Στάθης του ΠΑΣΟΚ, που οι γονείς του ήταν από το Καβακλί της Ανατολικής Ρωμυλίας. Οι πρώην βουλευτές Μόσχος Γικόνογλου και ο γιος του Αθανάσιος Γικόνογλου, βουλευτές Ημαθίας του ΠΑΣΟΚ που οι πρόγονοί τους κατάγονταν από την περιοχή της Αδριανούπολης. Ο πρώην επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Σταύρος Δήμας πρώην βουλευτής και υπουργός της ΝΔ, που η μητέρα του κατάγονταν από την Τυρολόη της Ανατολικής Θράκης. Και πολλοί άλλοι, που δεν έχουν εντοπισθεί. Τελευταίον άφησα  τον νυν πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, έχει μια ρίζα από την Ανατολική Θράκη. Η οικογένεια της μητέρας του κατάγονταν από το Μπαμπά Εσκί, δηλαδή τον Αρτίσκο, της περιοχής των Σαράντα Εκκλησιών.

*Από τις φετινές πλημμύρες στη Θράκη. Εδώ το χωριό Τυχερό! (Φωτογραφία Δημ. Δαλάτση).

          Σήμερα η Θράκη υπονομεύεται ποικιλοτρόπως  και πλήττεται από πολλές συμφορές. Συμφορές, που προκαλεί η φύση. Ας θυμηθούμε τις πάμπολλες  καταστρεπτικές πλημμύρες σχεδόν κάθε χρόνο. Και συμφορές, που προκαλεί η διεθνής οικονομική κρίση. Μια κρίση, που την πληρώνουμε όλοι.

          Η Θράκη απαιτεί τη στοργική συμπαράσταση του Κράτους για να αντέξει, να μπορέσει να ορθοποδήσει και να ανοιχτεί με επιτυχία, όπως και στο απώτατο παρελθόν στην Βαλκανική ενδοχώρα, δημιουργώντας ανάπτυξη και πολιτισμό.

          Οι Θράκες, άνθρωποι υπομονετικοί και λιτοί, με δόγμα ζωής τους την φιλοπατρία, είναι βέβαιο, πως θα αντέξουν τα δεινά οποιασδήποτε κρίσης, προσδοκώντας πάντα να έρθουν καλύτερες ημέρες για την Ελλάδα.

                Τιμώντας τη μεγάλη αυτή επέτειο, ας αφήσουμε τη σκέψη μας και τις μνήμες μας να πετάξουν ψηλά στον καταγάλανο ουρανό και να φτερουγίσουν πάνω από τα άγια χώματα της Θράκης. Ας αναλογισθούμε τις θυσίες επώνυμων και ανώνυμων Θρακών, χάρη στις οποίες απολαμβάνουμε εμείς σήμερα τα αγαθά της ελευθερίας, παρ’ όλες τις οικονομικές δυσχέρειες. Ας χαλυβδώσουμε τις ελπίδες μας, ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες.

                Τότε, που θα μπορούν οι Θράκες, να πουν στη δικιά τους ντοπιολαλιά «Σπολλάτη»!

                Χρόνια Πολλά σε όλους!!!"

*Ο Παντελής Αθανασιάδης παραλαμβάνει την αναμνηστική τιμητική πλακέτα 

από τον πρόεδρο της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης Γιώργο Γκιρτζημανάκη

                Ο Πρόεδρος της Θρακικής Εστίας Γιώργος Γκιρτζημανάκης απένειμε στον ομιλητή Παντελή Αθανασιάδη αναμνηστική τιμητική πλακέτα.

Υ.Γ. Θερμές ευχαριστίες στις δύο συμπατριώτισσες φίλες του ιστολογίου, που μου έστειλαν τις φωτογραφίες της εκδήλωσης. 

Άλλες φωτογραφίες από τη μεγάλη εκδήλωση της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης

Φωτογραφίες από την εκδήλωση της Πέμπτης στην Πλατεία Ναυαρίνου