ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΟΜΝΗΝΗΣ

*Η Άννα Κομνηνή, σε ψηφιδωτό

Γράφει η κ. ΔΗΜΗΤΡΑ ΦΩΤΟΥ  

                Μελετώντας την βυζαντινή λογοτεχνία με έκπληξη παρακολουθούμε την ανάπτυξη της πεζογραφίας,  μεγάλο μέρος της οποίας κατέχει η θεολογία. Μέσα σε  αυτό το περιβάλλον που ήταν ένα συνονθύλευμα πολλών ανατολικών στοιχείων, η μοναστική αντίληψη της ανατολής, η συριακή υμνογραφία και η εβραϊκή φιλολογία επηρεάζουν βαθύτατα τη βυζαντινή λογοτεχνία.

                Η βυζαντινή λογοτεχνία είναι τόσο πλούσια και η θεματολογία της τόσο σπουδαία που είναι λίγο δύσκολο μέσα από αυτές τις γραμμές να αναφερθούμε με συντομία. Μέσα από την αναζήτηση των προσώπων, εντύπωση κάνει μια γυναίκα πριγκίπισσα, η  Άννα η Κομνηνή, κόρη του αυτοκράτορα Αλέξιου Α Κομνηνού, που το όνομα της συνδέθηκε με πλούσιους θρύλους και παραδόσεις. Γεννήθηκε το 1083 και η μεγάλη ακμή που γνώρισαν τα γράμματα την εποχή των Κομνηνών, οδήγησαν την Άννα να λάβει πλούσια μόρφωση. Γνώριζε Όμηρο, Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Αριστοφάνη, Ξενοφώντα, τους τραγικούς και τον Πολύβιο. Είχε μελετήσει τις γραφές, γνώριζε την ελληνική μυθολογία, την πλατωνική και αριστοτελική φιλοσοφία, την  ρητορική και διαλεκτική τέχνη.

                Το σπουδαιότερο συγγραφικό της έργο είναι σίγουρα η «Αλεξιάδα». Αποτελείται από 15 βιβλία  και μέσα από αυτά εξιστορούνται οι οργανωμένες δράσεις των Νορμανδών σταυροφόρων στη Βαλκανική και οι εκστρατείες του πατέρα της στην Μικρά Ασία. Το πνεύμα της «Αλεξιάδας» είναι καθαρά χριστιανικό και ανθρωπιστικό. Μέσα από αυτό η Άννα η Κομνηνή αφήνει μηνύματα υπέρ της σπουδής των αρχαίων συγγραφέων και των γραφών, εκτιμά των ηρωισμό, το δυνατό πνεύμα, την γνώση και την πνευματική καλλιέργεια.

*Ο Αλέξιος Κομνηνός

              Πηγές της ήταν οι προσωπικές εντυπώσεις, οι  βιογραφίες, τα απομνημονεύματα, οι αναφορές από στρατιωτικούς και βασιλικούς ακολούθους. Γράφει για την επίθεση του Ροβέρδου Γυισκάρδου κατά του Βυζαντίου, τους πολέμους κατά των σταυροφόρων,  των Σελτζουκιδών Τούρκων, καθώς και το θέμα της αίρεσης των Βογομίλων που είχε να αντιμετωπίσει ο πατέρας της Αλέξιος. Οι γνώμες της για τους ευρωπαϊκούς και ανατολικούς λαούς, για τον τρόπο ζωής στα παλάτια, τον ρουχισμό, τα είδη οικιακής χρήσης, τα αξιώματα, οι ειδήσεις για τον στρατό και τους πολιτικούς λειτουργούς, αποτελούν κείμενα σπουδαία, για την κατανόηση της καθημερινής ζωής του Βυζαντίου.

                Η «Αλεξιάδα» είναι ένα  ιστορικό αφήγημα με έντονα επικά στοιχεία.  Ως προς την γλώσσα μιμείται την αττική διάλεκτο και αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα έργα καταγραφής της ελληνικής ιστορίας του μεσαίωνα. Πέρα από τα μειονεκτήματα του έργου και τις πιθανές ελλείψεις αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα καταγραφής της καθημερινής ζωής του βυζαντίου.

                Μετά τον θάνατο του πατέρα της πολλά σημεία της ζωής της παρέμειναν σκοτεινά και παύει και η ίδια  να τα αφηγείται. Ίσως μια ανάγκη εσωτερικής σιωπής για τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν   να την ανάγκασαν να σταματήσει την αφήγηση.

                Πέρα από τις γενικεύσεις η Άννα η  Κομνηνή παραμένει σπουδαία όχι μόνο για το συγγραφικό της έργο, αλλά και για την μόρφωση της, που ήταν  γεμάτη αρχαίο ελληνικό και χριστιανικό πνεύμα. Μπορούμε  να την χαρακτηρίσουμε   ως την «Υπατία» του Βυζαντίου μια μορφή που εμπνέει και ενέπνευσε μύθους και τραγούδια και αποτελεί σημείο αναφοράς της ιστορίας του Βυζαντίου.

 Δήμητρα Φώτου

Βιβλιογραφία.

-«Βυζάντιο, Έλληνες συγγραφείς»  εκδόσεις Κ. ΜΠΟΥΖΑΣ

-«Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια»