Μια νέα πτυχή από τις μαύρες σελίδες της Θράκης το 1914, με τους φοβερούς διωγμούς

*Τίτλος: "Τουρκικές φρικαλεότητες στη Θράκη". Από τηλεγράφημα του πρακτορείου Ρώϋτερ.

*Μια διαφορετική οπτική

για το "Μαύρο Πάσχα"

*Νέα στοιχεία για τους διωγμούς 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης 

               Οι Νεοτουρκικοί διωγμοί εναντίον των Χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι αποδεδειγμένες Γενοκτονίες, που εκτελέσθηκαν με πρωτοφανή αγριότητα και δεν δικαιώθηκαν ποτέ. Βρήκαν μάλιστα μιμητή στο πρόσωπο του Χίτλερ, λίγα χρόνια αργότερα. Στην εθνική συλλογική μνήμη, έχουν καταχωρισθεί με την ονομασία «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών, εξαιτίας της κορύφωσης των διωγμών τις μέρες του Πάσχα 1914, που εκείνη τη χρονιά γιορτάζονταν στις 6 Απριλίου.

Τα ανείπωτα βάσανα των απηνών διωγμών για τον Ελληνικό πληθυσμό της Ανατολικής και της Δυτικής Θράκης και οι δραματικές στιγμές οδύνης, άρχισαν να γίνονται καθημερινότητα από το καλοκαίρι του 1913, όταν ακριβώς η Ελλάδα βγήκε νικήτρια από τους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά η άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου, παραχώρησε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία και η Ευρώπη εθελοτυφλούσε μπροστά στην εγκληματική δράση των Νεοτούρκων στην Ανατολική Θράκη, οι οποίοι έβαζαν σε εφαρμογή τα σχέδια των αδικαίωτων μεγάλων γενοκτονιών, που αποτελούν ανεξίτηλο στίγμα για την Τουρκία.

Όπως επισημαίνουν διάφοροι ιστορικοί, αλλά αναγράφεται και στα διπλωματικά έγγραφα, οι διωγμοί των ετών 1914-1918, ήταν συνέχεια ενός σχεδίου, που είχε εξυφανθεί   από το 1913 και αποσκοπούσε στην εξόντωση του Ελληνισμού, ο οποίος ζούσε στην Τουρκία. Κοινή διαπίστωση όλων είναι, ότι η επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 δεν αποσκοπούσε απλώς στην έκπτωση του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ και στην εγκαθίδρυση συνταγματικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Γιατί στην πράξη, παρά την επιβολή νέου συντάγματος με διακηρυγμένη ισονομία και ισοπολιτεία για τις εθνικές μειονότητες, δεν άλλαξε καθόλου η φιλοσοφία και οι μέθοδοι διοίκησης του βαθέος τουρκικού κράτους. Ουσιαστικά οι Νεότουρκοι προχώρησαν στην επανάσταση του 1908, για να προλάβουν επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για πραγματικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, άρχισαν οι διωγμοί εκείνων των ετών, που εξανάγκασαν από την Ανατολική Θράκη και τα παράλια της Μικράς Ασίας, 400.00 Έλληνες στερημένους από τα περιουσιακά τους στοιχεία, γυμνούς και πεινασμένους να καταφύγουν στην ελεύθερη Ελλάδα.

*Χαρακτηριστικό δημοσίευμα της εφημερίδας "Αστήρ" στις 16 Απριλίου 1914

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως εθναρχούσα κεφαλή των Ορθόδοξων Χριστιανών, αντέδρασε έντονα και εκείνη τη χρονιά, που το Πάσχα γιορτάζονταν στις 6 Απριλίου, έκλεισε το Πατριαρχείο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, γιατί έβλεπε να κορυφώνονται οι διωγμοί. Από το γεγονός αυτό συμβολικά μιλάμε σήμερα για το «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών, αν και οι διωγμοί είχαν αρχίσει ενωρίτερα. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο από τις 30 Μαρτίου 1914 είχε επιδώσει διακοίνωση (τακρίριον) στο υπουργείο Θρησκευμάτων για την εκδίωξη των Ελλήνων από τα χωριά της Ανατολικής Θράκης. Σχημάτισε και Πατριαρχική Επιτροπή. Η Επιτροπή αυτή έκανε για το ίδιο ζήτημα προφορικό διάβημα στον Μεγάλο Βεζίρη. Αργότερα εξέδωσε και «Μαύρη Βίβλο», που αποτελεί ισχυρό εσαεί αποδεικτικό ντοκουμέντο των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν τότε.

 

Τούρκοι και Βούλγαροι μαζί

 

               Κινητοποίηση σημειώθηκε και στην ελεύθερη Ελλάδα κυρίως από Θρακικούς Συλλόγους. Για παράδειγμα στις 28 Μαρτίου 1914 ο Θρακικός Σύλλογος της Καβάλας, έστειλε υπόμνημα προς τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ζητώντας την προστασία των Θρακών στην κατεχόμενη από τους Βουλγάρους Δυτική Θράκη και από τους Τούρκους στην Ανατολική Θράκη. Στο υπόμνημά τους μεταξύ άλλων τόνιζαν:

               «…αι Τουρκικαί και Βουλγαρικαί Αρχαί όλως τουναντίον φερόμεναι τυρρανούσι και πιέζουσι τους Έλληνας, διαρπάζουσι τας περιουσίας αυτών, καταλαμβάνουσι τα ακίνητα και ατιμάζωσι τας παρθένους αυτών».

Η εφημερίδα «Ακρόπολις» την 1η Απριλίου 1914, έγραφε ότι τα χωριά Μαγκριώτισα, Ασμπουγά, Τοπτίκιοϊ, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ιωάννης, Τσακλί, Σαράι, Γιάτρος και Κρυόνερο της Ανατολικής Θράκης, ερημώθηκαν εντελώς.

               Η γενική εικόνα, που είχαν στην Αθήνα για όσα συνέβαιναν στη  Θράκη ήταν τραγική. Οι πληροφορίες από πολύ νωρίς ανέφεραν ότι παρά τα επανειλημμένα διαβήματα του Οικουμενικού Πατριάρχη Γερμανού Ε’ και του πρεσβευτή της Ελλάδας, προς τον Μεγάλο Βεζίρη και σε άλλους Οθωμανούς υπουργούς, οι ανθελληνικοί διωγμοί εξακολουθούσαν παίρνοντας πλέον συστηματική μορφή.

               Στην Τουρκία φαίνονταν να πρωτοστατεί το Κεντρικό Παμμωαμεθανικό Κομιτάτο, το οποίο με προκηρύξεις του, αλλά και με κηρύγματα από τα τεμένη, με φανατισμένους ιμάμηδες, ζητούσε γενικό αποκλεισμό των Χριστιανών, κοινωνικό και οικονομικό. Ταυτόχρονα σχηματίσθηκαν ειδικές επιτροπές με απεριόριστη εκτελεστική εξουσία για την εκδίωξη Χριστιανών από πόλεις και χωριά της Ανατολικής Θράκης, ώστε να εγκαθίστανται Μουσουλμάνοι πρόσφυγες «μουατζίρ» ιδίως Βόσνιοι. Η εφημερίδα «Πατρίς» έγραφε:

               «Αι επιτροπαί αύται εκτελούν το έργον των μετ’ απεριγράπτου αγριότητος, δημεύουσαι και τα υπάρχοντα των Ελλήνων χωρικών και κακοποιούσαι τους αρνουμένους να απομακρυνθούν. Υποχρεώνουν δ’ αυτούς να υπογράφουν κατά την αναχώρησιν δήλωσιν ότι οικειοθελώς εγκαταλείπουν τα πάτρια εδάφη και τας περιουσίας των». 

*Κατάλογος χωριών της επαρχίας Διδυμοτείχου που οι κάτοικοι τους μετακινήθηκαν υποχρεωτικά (Ιστορικό Αρχείο ΥΠΕΞ).

 

               Κατά την ίδια εφημερίδα, όλα τα χωριά από το Διδυμότειχο που τότε τελούσε υπό Οθωμανική κατοχή ακόμα και ανατολικά ως τα Μάλγαρα, ζούσαν σε καθεστώς τρομοκρατίας των ειδικών επιτροπών.

               Κατά παρόμοιο τρόπο στην υπόλοιπη Δυτική Θράκη, που τελούσε υπό Βουλγαρική κατοχή, εργάζονταν ανάλογες ειδικές επιτροπές κυρίως στην Ξάνθη και την Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή), εκδιώκοντας τους Έλληνες  και εγκαθιστώντας  Μουσουλμάνους πρόσφυγες από τους νομούς Κιλκίς, Δράμας, Σερρών και Καβάλας. Πρωτοστατούσε ο νομάρχης Στραντομίρωφ.  Στους έποικους αυτούς δίνονταν από τη βουλγαρική εξουσία κινητή και ακίνητη περιουσία, που ανήκε προηγουμένως σε Έλληνες, οι οποίοι διώχθηκαν και δεν επιτρεπόταν η επάνοδός τους.

 

Οι αστήρικτες Τουρκικές δικαιολογίες

 

               Η Τουρκία επέμενε ότι η έξοδος των Ελλήνων της Θράκης, οφείλεται δήθεν σε υποκίνηση της Ελλάδας, η οποία σκόπευσε να εποικίσει με τους Θρακικούς πληθυσμούς την Μακεδονία, ο μουσουλμανικός πληθυσμός της οποίας απελαύνονταν με εντολή των ελληνικών πολιτικών και στρατιωτικών αρχών.

               Το Πάσχα εκείνης της χρονιάς συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή έκρηξη του νεοτουρκικού σωβινισμού, που συσχετίσθηκε με απειλές και εκδιώξεις Χριστιανών από τα χωριά τους.

               Οι πρώτες πληροφορίες που έφταναν στην κυβέρνηση της Αθήνας ανέφεραν ότι εκδιώχθηκαν από την επαρχία της Βιζύης συνολικά 19.100 κάτοικοι. Οι εκδιωκόμενοι συγκεντρώνονταν στο λιμάνι της Ραιδεστού προερχόμενοι από τις επαρχίες Βιζύης, Διδυμοτείχου, Αδριανούπολης και Σαράντα Εκκλησιών. Κατά τους μετριότερους υπολογισμούς 30.000 άτομα. Στο Σουλτάν Τσιφλίκ του καζά της Τυρολόης, Οθωμανοί εισέβαλαν στην εκκλησία και άρπαξαν τα ιερά σκεύη, τα άμφια και… το παγκάρι!!!

               Λίγες μέρες μετά το Πάσχα, ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ, διατύπωσε διαμαρτυρία στον πρεσβευτή της Τουρκίας Γκαλήπ Κεμαλή Μπέη για την φοβερή κατάσταση που δημιουργήθηκε εις βάρος των Ελλήνων της Τουρκίας και ειδικά στη Θράκη. Ταυτόχρονα ο Έλληνας πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη Δημήτριος Πανάς, προέβη σε έντονο διάβημα διαμαρτυρίας στην Υψηλή Πύλη.

               Ο Τουρκικός Τύπος συνέπλεε με τους Νεότουρκους. Όπως για παράδειγμα η «Τασφίρι Εφκιάρ» που σε μια περίπτωση είχε γράψει ότι οι κάτοικοι του χωριού Καλφά εξωθήθηκαν από τον Μητροπολίτη Δέρκων να οργανώσουν αντίσταση… για να μεταναστεύσουν ευκολότερα στην Ελλάδα!!! 

*Ταλαάτ Μπέης, ένας από τους υπεύθυνους των Γενοκτονιών

Ο Ταλαάτ στην Αδριανούπολη

 

               Ο υπουργός Εσωτερικών Ταλαάτ Μπέης ταξίδεψε στην Αδριανούπολη και με τον νομάρχη Χατζή Αντήλ Μπέη εξέτασαν την κατάσταση και έλαβαν μέτρα για να σταματήσουν οι διωγμοί, για τούς οποίους όμως καθιστούσαν υπεύθυνους τους Έλληνες. Στην πραγματικότητα κανένας διωγμός δεν σταμάτησε. Σε επίσημη ανακοίνωση της Υψηλής Πύλης, υπήρχε ο ισχυρισμός ότι τα γεγονότα προκάλεσαν: Ανυπότακτοι Έλληνες, που κατέφυγαν στην Ελλάδα, για να μην υπηρετήσουν  στον Τουρκικό στρατό. Κάποιοι άλλοι που ήταν ένοχοι εγκλημάτων, και εξαιρούνταν από τη γενική αμνηστία. Μετανάστευαν για να… ιδιοποιηθούν τις περιουσίες των Μουσουλμάνων που μετανάστευαν στην Τουρκία. Βασικός ισχυρισμός ήταν επίσης ότι κατά τη διάρκεια της «μεταναστευτικής» κίνησης ουδεμία βιαιοπραγία διαπράχθηκε!!!

Ο Ταλαάτ στην Αδριανούπολη εξέτασε την κατάσταση και όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη δήλωσε ότι η «μετανάστευση» των Χριστιανών οφείλεται στην προπαγάνδα της Ελλάδας, ότι μετά τους Βαλκανικούς πολέμους στα εδάφη της Μακεδονίας υπάρχουν εδάφη για καλλιέργεια για όλους. Η Μακεδονία είναι η Γη της Επαγγελίας. Έτσι πολλοί παρασύρθηκαν. Οι αρχές, είπε ο Ταλαάτ, δεν ευθύνονται. Φταίει η προπαγάνδα που διεξάγεται στη Θράκη!!!

Ο Ταλαάτ για τα εγκλήματα που διέπραξε εναντίον των Χριστιανών, είχε το τέλος που του άρμοζε. Τον δολοφόνησε το 1921 στο Βερολίνο ο Αρμένιος Τεϋλιριάν.

*Οι δραματικές πορείες των διωγμένων

Πορείες διωγμένων

 

               Και ενώ περνούσαν οι μέρες, οι διωγμοί εντείνονταν. Πορείες διωγμένων από όλα τα χωριά έσπευδαν στη λιμάνια και κυρίως στη Ραιδεστό στη θάλασσα της Προποντίδας, ακόμα και στη Μήδεια στον Εύξεινο Πόντο, για να μπορέσουν να φύγουν με πλοία στην ελεύθερη Ελλάδα. Στοιβαγμένοι σε αραμπάδες, διωγμένοι μόνο με τα ρούχα που φορούσαν. Έφταναν στον Πειραιά, όπου αφηγούνταν τα δεινά που υπέστησαν από τους Νεότουρκους. Ή στα λιμάνια της Θεσσαλονίκης και της Καβάλας. Όπως συνέβη με τους κατοίκους του χωριού Σιμιτλή. Έφυγαν συνολικά 2710 άτομα και άλλα 204 από το χωριό Αραμπατζή, από το λιμάνι της Ραιδεστού με το ρουμανικό ατμόπλοιο «Ιουλία», που τους αποβίβασε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Στην ίδια τη Ραιδεστό μετέφεραν και έκλεισαν στις φυλακές 34 πρόκριτους της Μακράς Γέφυρας (Ουζούν Κιοπρού).

               Η «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη με τίτλο «Ο κ. Βενιζέλος και η Θράκη» έγραφε στις 6 Μαΐου 1914 στο κύριο άρθρο της:

               «Είμεθα περίεργοι, τι πέραν της θλίψεώς της θ’ ανακοινώση η κυβέρνησις δια την παρούσαν φάσιν του Θρακικού δράματος. Τι μέτρα μελετά οριστικά δια τους συρρέοντας πρόσφυγας- και πώς θα σταματήσει την χύσιν του αίματος αμάχων πληθυσμών, αθώων γυναικοπαίδων».

               Την επομένη δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες, η είδηση ότι ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ κάλεσε τους ξένους πρεσβευτές και τους πληροφόρησε για τα συμβαίνοντα στη Θράκη, ζητώντας να ενημερώσουν τις κυβερνήσεις τους.

               Στα μέσα Μαΐου 1914 κινητοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και οι Έλληνες βουλευτές της Οθωμανικής Βουλής. Επισκέφθηκαν τον υπουργό Εσωτερικών και διαμαρτυρήθηκαν για το αυστηρό μποϋκοτάζ που κηρύχθηκε κατά όλων των ελληνικών επιχειρήσεων  και καταστημάτων.

*Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γερμανός Ε΄

Τι έκαναν οι Βούλγαροι στη Δυτική Θράκη

 

               Και ενώ αυτά συνέβαιναν στην Ανατολική Θράκη με τους Νεοτουρκικούς διωγμούς, η κατάσταση δεν ήταν καλύτερη στη Δυτική Θράκη, η ο οποία αν και ελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στους Βαλκανικούς Πολέμους, επιδικάσθηκε υπέρ της ηττημένης Βουλγαρίας με την άδικη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Και εκεί οι Βούλγαροι, άρχισαν φοβερούς και συστηματικούς διωγμούς, με στόχο τον ταχύ εποικισμό με πληθυσμούς εποίκων από το εσωτερικό της Βουλγαρίας. Η Δυτική Θράκη, αποκλείσθηκε και η επικοινωνία με τον έξω κόσμο διακόπηκε. Κυρίως για τους δημοσιογράφους.

               Μόνο ένας ξένος απεσταλμένος μπόρεσε να περάσει κρυφά προς την περιοχή της Ξάνθης. Ήταν απεσταλμένος του «Χρόνου» των Παρισίων στις αρχές του 1914 και έδωσε μια δραματική εικόνα των Βουλγαρικών οργίων. Χιλιάδες Δυτικοθρακιώτες εγκατέλειπαν τις εστίες τους και κατέφευγαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Ένας άλλος έκτακτος απεσταλμένος της εφημερίδας των Αθηνών «Καιροί» μπόρεσε νε μεταβεί στην Ξάνθη στις 7 Ιουνίου. Όπως έγραψε οι Βούλγαροι όταν κατέλαβαν τη Δυτική Θράκη:

               «Ήνοιξαν αποθήκας πλήρεις εμπορευμάτων, ήνοιξαν μπακάλικα, ήνοιξαν μανουφατουριάρικα, και τι δεν ήνοιξαν, διανεμόμενοι αναμεταξύ των τα εντός εμπεριεχόμενα εμπορεύματα και ακολούθως εγκαθιστάμενοι εν αυτοίς ως γνήσιοι ιδιοκτήται. Εξ άλλου οι αξιωματικοί, ακάθεκτοι εις σωβινισμόν και εις ληστρικάς επιδρομάς, διαρρηγνύοντες τας θύρας των οικιών απεκόμιζον παν το εν αυταίς αποστέλλοντες αυτό εις Σόφιαν, ως λάφυρα των περιφανών νικών τας οποίας τόσον ευκόλως ήρον».

               Για το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) έγραψε ότι είχαν απομείνει στις αρχές Ιουνίου 80-100 ελληνικές οικογένειες και πρόσθετε ότι ο ποταμός Έβρος, που τότε διαχώριζε την Τουρκία από τη Βουλγαρία κατέβαζε καθημερινά 15-20 πτώματα ομογενών, που τους έπνιγαν ζώντες οι Βούλγαροι ή οι Τούρκοι.

               «Η Ελληνικωτάτη Θράκη- έγραφε ο απεσταλμένος των «Καιρών» στις 10 Ιουνίου 1914- περιελθούσα υπό Τουρκικόν και Βουλγαρικόν ζυγόν κατεσπαράχθη ανηλεώς και σήμερον δεν παραμένουν ειμή λείψανα τινά του προ ολίγου ακμάζοντος Ελληνισμού, άτινα κατ’ ανάγκην ταχέως θα εκλείψωσιν».

*Εικόνα της Οθωμανικής Βουλής

Συζήτηση μετ’ εμποδίων στην Οθωμανική Βουλή

 

               Οι Έλληνες βουλευτές στην Οθωμανική Βουλή επιχείρησαν κατ’ επανάληψη να φέρουν το θέμα των διωγμών στην Ανατολική Θράκη, αλλά συναντούσαν τεράστιες αντιδράσεις από τους Τούρκους βουλευτές.

               Σε μια περίπτωση στις 9 Ιουνίου 1914, η κατάσταση εκτραχύνθηκε, όταν ένας Ελληνικής καταγωγής βουλευτής επιχείρησε να πάρει το λόγο. Η πλειοψηφία των Τούρκων βουλευτών με θόρυβο και ύβρεις εμπόδισαν τον ρήτορα να μιλήσει. Η εφημερίδα «Καιροί» έγραψε ότι «επηκολούθησεν ανταλλαγή δεινών ύβρεων ακόμη και συμπλοκή εντός της αιθούσης».

               Σε μια περίπτωση, όμως ο βουλευτής Σμύρνης Εμμανουήλ  Εμμανουηλίδης, που μπόρεσε να μιλήσει μέσα στην Οθωμανική Βουλή, πραγματοποίησε μια συγκλονιστική αγόρευση, που διέσωσε ο ανταποκριτής της εφημερίδας «Καιροί» των Αθηνών στις 27 Ιουνίου 1914. Στη συνεδρίαση εκείνη παρίστατο ο Μεγάλος Βεζίρης, και οι υπουργοί Εσωτερικών, Δικαιοσύνης και Οικονομικών.

               Αξίζει να δούμε μερικά αποσπάσματα.

               ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ: Πριν ή υποβάλλωμεν το συζητούμενον τακρίρι, εσκέφθημεν πολύ. Εσκέφθημεν και τα ιδικά μας καθήκοντα και του κράτους, την θέσιν και επίδρασιν, την οποίαν δύναται να έχη η παρούσα συζήτησις. Αλλά τα λεγόμενα δεν είναι ούτε μικρά, ούτε ολίγα. Δεν καθωρίσθησαν και δεν ωνομάσθησαν οι υπεύθυνοι και υπόλογοι. Δυνάμεθα επομένως ελευθέρως να ομιλήσωμεν. Τα γενόμενα είναι εξ εκείνων, τα οποία θα φέρωνται και σήμερον και αύριον και εις το μέλλον, ως αξιοθρήνητον παράδειγμα των συνεπειών τας οποίας δυνατόν να έχουν εις μίαν χώραν αι πλανημέναι ιδέαι και τα φανατικά ρεύματα.

               Συνεχίζοντας την αγόρευσή του ο Εμμανουηλίδης αναφέρθηκε σε γεγονότα που συνέβησαν στην Σμύρνη τη Φώκαια και αλλού, περιέγραψε τη  διαφυγή με βάρκες από τον Τσεσμέ (Κρήνη) στη Χίο, με τους πολλούς πνιγμούς και πρόσθεσε ότι τα διαβήματα έγιναν με σκοπό να διαφυλαχθεί το κύρος του Οθωμανικού Κοινοβουλίου και τα συμφέροντα του Τουρκικού λαού (Έντονες διαμαρτυρίες από τους Τούρκους βουλευτές).

               ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ: Εκατόν πεντήκοντα χιλιάδες Έλληνες ηναγκάσθησαν να φύγουν και δεν θέλετε να μας ακούσετε ούτε επί ημίσειαν ώραν…

               ΕΝΑΣ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ: Είσθε ο δικηγόρος της Ελλάδος.

               ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ: Δεν είμαι αντιπρόσωπος της Ελλάδος. Σας παρακαλώ πάλιν, μη θορυβείτε. Θα ιδήτε ότι δεν διαφωνώ προς υμάς. Έρχομαι να συμφωνήσω μαζί σας εις τούτο, ότι όταν ο Αχμέτης δεν θέλει να συναλλάσσηται με τον Γεώργην κανείς δεν δικαιούται να αναγκάση τον πρώτον εις δοσοληψίας με τον δεύτερον παρά την θέλησίν του. Η ιδέα του Αχμέτη είναι βεβαίως σφαλερά και οικονομικώς σαθρά, αλλά και η ελευθερία του σεβαστή. Όταν όμως έχη κανείς τοιαύτας ιδέας σφαλεράς, έχομεν την αξίωσιν να εφαρμόζη αυτάς προς ίδιον λογαριασμόν , αλλά όχι και να κάμνη προπαγάνδαν.

               Αυτό το σημείο της αγόρευσης αφορούσε το μεγάλο μποϋκοτάζ κατά των Ελληνικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεων και καταστημάτων, για να γονατίσουν οικονομικά τους Έλληνες. Αλλά και αυτό το σημείο της αγόρευσης του Εμμανουηλίδη αντιμετωπίσθηκε με οχλαγωγία. Απτόητος όμως αυτός συνέχισε:

               ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ: Αλλά αν γίνωνται παραβιάσεις έξω του κράτους, είναι λόγος να επιβάλλωνται αντίποινα κατά υπηκόων Οθωμανών, οι οποίοι διατελούσι τοιούτοι από 600 ετών; Αυτά είναι νόμοι, Σύνταγμα, ιερόν δίκαιον; (Οι έντονες διαμαρτυρίες συνεχίζονται). Ο δεύτερος λόγος είναι… (Ξανά θόρυβος), Τι θορυβείτε; Λέγω ό,τι είπατε. Δεν είπατε ότι είμεθα Ελληνοκέφαλοι; (Νέα οχλαγωγία). Θορυβείτε πολύ. Δεν δύναμαι να αναπτύξω το θέμα, όπως ήξιζεν. Όταν λέγετε ότι είμεθα μετά Οθωμανικήν κυριαρχίαν 600 ετών μένομεν Ελληνοκέφαλοι, όταν κατηγορήτε ημάς, κατηγορείτε την κυβέρνησιν. Οι άνθρωποι κύριοι, δεν είναι δυνατόν να διοικώνται με ταχύτητα. Είμεθα Ελληνοκέφαλοι; (Νέες σφοδρές διαμαρτυρίες). Τα δεινά μας ήσαν πολλά και αδικαιολόγητα (….). Ερωτώ την κυβέρνησιν αν έλαβεν μέτρα και ποία υπέρ των αναγκών των αδικημένων αυτής υπηκόων;

               ΜΙΑ ΦΩΝΗ: Η κυβέρνησις δεν τους αγαπά.

               ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ: Εγώ δεν ομιλώ περί αισθημάτων. Ομιλώ περί νόμων και καθηκόντων. Δυνατόν να αποστρέφωμαι έν πρόσωπον. Αλλά όταν κατέχω δημοσίαν θέσιν οφείλω να φροντίζω περί του προσώπου εκείνου, διότι ούτως υπαγορεύει το καθήκον μου.

               Απάντησε ο υπουργός Εσωτερικών Ταλαάτ Μπέης , κύριος υπεύθυνος των διωγμών και ισχυρίσθηκε ότι ευθύνονται για την κατάσταση, οι πόλεμοι που προηγήθηκαν. Απέδωσε την εχθρότητα στους προσφυγικούς πληθυσμούς, που εκδιώχθηκαν από τις βαλκανικές κτήσεις της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ισχυρίσθηκε ότι η κυβέρνηση κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να προλάβει    τις συνέπειες αυτής της εχθρότητας μεταξύ των πληθυσμών. Η κυβέρνηση είπε, ότι δεν επιδοκιμάζει το οικονομικό μποϋκοτάζ που οφείλονταν σε προπαγάνδα των προσφύγων. Διευκρίνισε ότι είναι αδύνατη η επιστροφή των διωχθέντων, γιατί ήδη στα σπίτια τους εγκαταστάθηκε πρόσφυγες. Άλλωστε πολλοί έφυγαν με τη θέλησή τους και δεν θα θέλουν να παλιννοστήσουν. Και κατέληξε:

               ΤΑΛΑΑΤ ΜΠΕΗΣ: Και εν τω μέλλοντι η κυβέρνησις θα ακολουθήση την αυτήν πολιτικήν. Δεν θα επιτρέψη τον βίαιον εκπατρισμόν, δεν θα επιτρέψη να επαναληφθώσι τα έκτροπα, πάντες δε οι ένοχοι θα τιμωρηθώσιν (Χειροκροτήματα).

               Αμέσως μετά ζήτησε το λόγο για να μιλήσει για το θέμα των διωγμών των Ελλήνων ο βουλευτής Τραπεζούντας Χατζή Γεώργιος Ιωαννίδης. Το αίτημά του αντιμετωπίστηκε με φοβερή οχλαγωγία. Οι Τούρκοι βουλευτές απαιτούσαν να μην δοθεί ο λόγος στον Ιωαννίδη, ούτε σε άλλον ελληνικής καταγωγής βουλευτή.

               Ο Ιωαννίδης επέμενε απαιτώντας να του δοθεί ο λόγος. Ο θόρυβος δεν κόπαζε. Ένας δε Οθωμανός βουλευτής ακούσθηκε να αποκαλεί τον Ιωαννίδη «εντεπσίζ» δηλαδή «αναίσχυντε»!!!

               Η κατάσταση είχε ξεφύγει, λόγω του θορύβου και των σφοδρών διαπληκτισμών στην αίθουσα…. Αυτή ήταν η κατάσταση στην Κωνσταντινούπολη.

               Κόντευε να τελειώσει και ο Ιούνιος του 1914 και σύμφωνα με την καθημερινή  ειδησεογραφία ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γερμανός Ε’ δεν αποφάσιζε να ανοίξει τις κλειστές εκκλησίες αν δεν έπαυαν οι ανηλεείς διωγμοί. Ο Ταλαάτ Μπέης, έστειλε στον Πατριάρχη οχτώ Ελληνικής καταγωγής βουλευτές να ζητήσουν να ανοίξει τις εκκλησίες και τα σχολεία και η κυβέρνηση θα απολύσει από τις φυλακές τους κρατούμενους Έλληνες, θα σταματήσουν οι διωγμοί  των δασκάλων και θα κάνει το παν για να βελτιωθεί οριστικά η θέση των ομογενών.

               Ο Πατριάρχης Γερμανός Ε΄ απάντησε ότι το άνοιγμα των εκκλησιών θα καταστή δυνατόν  μόνο μετά την άρση των λόγων, που προκάλεσαν το κλείσιμο!!!

*Απόσπασμα από την αναφορά του Αμερικανού προξένου στη Θεσσαλονίκη

Αμερικανικό ενδιαφέρον για τη Θεσσαλονίκη

 

               Ένα άλλο κομμάτι του διωγμού των Ελλήνων από τις πατρίδες τους, ήταν η συσσώρευσή τους στα μεγάλα λιμάνια της ελεύθερης Ελλάδας. Τα προβλήματα της διατροφής τους. Οι κίνδυνοι για την δημόσια υγεία. Ο Πρόξενος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Θεσσαλονίκη John E. Kehl έστειλε μια εύγλωττη έκθεση στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στις 31 Ιουλίου 1914.

«Αναγκάζομαι να πιστέψω- έλεγε- ότι η Θεσσαλονίκη αντιμετωπίζει μια πολύ σοβαρή κατάσταση. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 20.000 πρόσφυγες σε αυτή την πόλη και επιπλέον 70.000 σε ακτίνα 25 μιλίων. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των προσφύγων συντηρείται από την Ελληνική Κυβέρνηση. Σε περίπτωση άλλου πολέμου, οι περισσότεροι κάτοικοι της ελληνικής Μακεδονίας θα καταφύγουν στη Θεσσαλονίκη και μέσα σε δέκα ημέρες αυτή η πόλη θα έχει τουλάχιστον μισό εκατομμύριο στόματα να ταΐσει εκτός από τη φροντίδα για ορισμένες ανάγκες του στρατού. Η διαθέσιμη προσφορά τροφίμων υπό τις πιο ευνοϊκές συνθήκες, δεν θα επαρκεί για οκτώ ημέρες χωρίς αναπλήρωση. Ένα άλλο σοβαρό χαρακτηριστικό είναι η διατήρηση μιας καλής κατάστασης υγιεινής στη Θεσσαλονίκη. Χολέρα υπάρχει στην περιοχή Gumuldjina (Κομοτηνή) από την οποία έφτασαν στη Θεσσαλονίκη 5.000 πρόσφυγες τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω μια επίμονη φήμη για την ύπαρξη χολέρας στη Θεσσαλονίκη. Το Υπουργείο Υγείας ανέφερε 43 θανάτους από «χολερίνη» κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που έληξε στις 25 Ιουλίου.

Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης είναι πολύ αναστατωμένοι για τη γενική κατάσταση. Σε περίπτωση ενός ευρωπαϊκού πολέμου, ο οποίος τώρα φαίνεται αναπόφευκτος, η ελληνική Μακεδονία μπορεί να βυθιστεί σε έναν τρίτο πόλεμο, πιο άγριο από οποιονδήποτε από τους δύο τελευταίους, και περισσότερο από πιθανό να στερείται κάθε σεβασμού για τους νόμους του πολιτισμένου πολέμου».

Σε άλλο σημείο της μακροσκελούς έκθεσής του, ο Αμερικανός πρόξενος έγραφε επίσης:

«Οι Έλληνες πρόσφυγες συνεχίζουν να φθάνουν αλλά σε μικρότερο αριθμό από τον Ιούνιο. Το μεγαλύτερο μέρος των αφίξεων τις τελευταίες δύο εβδομάδες προέρχεται από τη Δυτική Θράκη, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι Βούλγαροι εκτελούν καθαρό σκούπισμα των Ελλήνων εντός της επικράτειάς τους»!!!

Έως τις 12 Απριλίου 1914 μόνο στη Θεσσαλονίκη είχαν καταφθάσει πλέον των 25000 Ελλήνων και αναμένονταν τις αμέσως προσεχείς μέρες άλλοι 15000. Μόνο την προηγουμένη ημέρα, είχαν καταφθάσει 1500 ομογενείς από την Αίνο.

                Η εφημερίδα «Αστήρ»  έγραφε ότι «οι πλείστοι των αφιχθέντων ενταύθα προσφύγων ευρίσκονται εις αθλιεστάτην κατάστασιν. Τα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης επληρώθησαν από ασθενείς πρόσφυγας. Οι Τούρκοι εκδιώκοντες τους Έλληνας εκ της Θράκης βεβαιούν αυτούς ότι δεν θα μείνουν εν αυτή παρά μόνον Μουσουλμάνοι, όσοι δε Χριστιανοί επιθυμούν να παραμείνουν εκεί οφείλουν να εξισλαμισθούν».

 

Ένα ελληνικό υπόμνημα στην Ουάσιγκτον

 

Η κυβέρνηση των Αθηνών προσπαθούσε να ενημερώσει τη διεθνή κοινή γνώμη για όσα συνέβαιναν στη Θράκη. Η Ελληνική Πρεσβεία της Ουάσιγκτον υπέβαλε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ στις 6 Δεκεμβρίου 1918, ένα βοηθητικό υπόμνημα, με αναλυτικές πληροφορίες για τους διωγμούς στη Θράκη και τη Μικρά Ασία.

«Η Βασιλική Κυβέρνηση- τονίζονταν- λαμβάνει καθημερινά αναφορές από την Τουρκία, που προκαλούν  στη σκέψη της μια σοβαρότατη ανησυχία για την τύχη των χριστιανών, που ζουν στη Θράκη και τη Μικρά Ασία».

Δηλαδή, για να συσχετίσουμε τα γεγονότα, μετά την ανακωχή που υπέγραψε στο Μούδρο της Λήμνου, η Τουρκία αναλάμβανε την υποχρέωση να ανοίξει τα Στενά των Δαρδανελλίων και του  Βοσπόρου. Να υποδείξει τα σημεία πόντισης ναρκών και τορπιλών. Να δεχθεί την παράδοση του τουρκικού στρατού και του οπλισμού του, με άμεση αποστράτευση, εκτός μιας δύναμης  απόλυτα αναγκαίας για τη φύλαξη των συνόρων και την εσωτερική ασφάλεια.

Αυτό στην πράξη, κατά το βοηθητικό ελληνικό υπόμνημα, σήμαινε ότι η Τουρκία είχε καταθέσει τα όπλα και οι συμμαχικοί στόλοι είχαν ρίξει άγκυρα στον Βόσπορο. Οι Χριστιανοί, που μετά από αιώνες απελευθερώθηκαν έδωσαν έξαρση στη χαρά τους. Οι εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης προς τους συμμάχους διαδέχονταν η μία την άλλη. Αυτό προκάλεσε τον μουσουλμανικό φανατισμό.

Έτσι ο τουρκικός Τύπος συνέχισε να καλλιεργεί στο λαό την ψευδαίσθηση ότι η Τουρκία δεν είχε ηττηθεί αλλά είχε ζητήσει ειρήνη από μόνη της! Κατά συνέπεια, ο τουρκικός λαός συνέχισε την ίδια χλευαστική στάση απέναντι στους Χριστιανούς τους οποίους συνεχώς προκαλούσαν.

Η Επιτροπή των Νεότουρκων εξακολουθούσε να ασκεί τον έλεγχο της κατάστασης. Έχοντας στη διάθεσή της την Βουλή και τη Γερουσία που αποτελούνται από δικούς της, συνέχιζε ουσιαστικά να κυβερνά την Τουρκία. Επιπλέον, την κυβέρνηση αποτελούσε το ίδιο πολιτικό προσωπικό, που ελέγχονταν από την Επιτροπή Νεότουρκων.

*Η «Μαύρη Βίβλος» του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σημαντικό ντοκουμέντο

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο του ελληνικού βοηθητικού υπομνήματος ήταν ότι «οι Συμμαχικοί Αντιπρόσωποι δεν φαίνεται να έχουν αντιληφθεί τον επικείμενο κίνδυνο, βασιζόμενοι σε παραπλανητικά φαινόμενα και σε ψευδείς εξηγήσεις των Τούρκων αξιωματούχων. Απέχουν από τη μέριμνα για την αυστηρή εκτέλεση των όρων της ανακωχής. Για παράδειγμα, ο αφοπλισμός των Τούρκων δεν έχει καν αρχίσει. Αντίθετα, έχουν δοθεί όπλα σε όλο τον μουσουλμανικό πληθυσμό για χρήση στον χριστιανικό πληθυσμό όταν δίνεται η λέξη. Συμμορίες παράνομων, που αποτελούνταν κυρίως από λιποτάκτες ή από στρατιώτες που απολύθηκαν με τα όπλα τους, κρατούν την ενδοχώρα σε κατάσταση τρόμου. Τα εγκλήματα διαπράττονται σε μεγαλύτερη κλίμακα από ό,τι στο παρελθόν. Οι Χριστιανοί είναι ανίκανοι να αντιτάξουν οποιαδήποτε άμυνα καθώς όλοι είναι χωρίς όπλα.

Οι συμμαχικοί διοικητές ενεργώντας με τη συμβουλή Λεβαντίνων που είναι γνωστό σε όλους ότι είναι στενά συνδεδεμένοι με τους Νεότουρκους, αντί να έχουν τη μοναδική στάση που καταλαβαίνει ένας Τούρκος, δηλαδή μια απειλητική στάση, συνεχίζουν να διαπραγματεύονται με την τουρκική διοίκηση. Για παράδειγμα, έχουν συνεχείς σχέσεις με τον πρώην Βαλή της Σμύρνης, Rhami Pacha. Οι άνδρες του, ενθαρρύνονται από αυτή τη στάση του Συμμαχικού Διοικητή στη Σμύρνη, συμπεριφέρονται στους χριστιανούς με αλαζονικό τρόπο και δημιουργούν αναστάτωση.

Η Βασιλική Κυβέρνηση- υπογραμμίζονταν-  θεωρεί καθήκον της να επιστήσει την προσοχή της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως έπραξε και με τα άλλα Συμμαχικά Κράτη, στον κίνδυνο που απειλεί τις ζωές των Χριστιανών ιδιαίτερα στο εσωτερικό της Θράκης και της Μικράς Ασίας. Η σφαγή των χριστιανών μετά την ήττα της Τουρκίας θα ήταν έγκλημα. Αυτοί οι άνθρωποι που έχουν υποφέρει τόσα πολλά για αιώνες δικαιούνται καλύτερη προσοχή τώρα που ο τύραννος έχει ανατραπεί. Είναι απολύτως απαραίτητο να θωρακίσουμε τη ζωή των Χριστιανών με θετικές διασφαλίσεις. Και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την κατοχή σημαντικών κέντρων στη Θράκη και τη Μικρά Ασία από τα συμμαχικά στρατεύματα, καθώς η δύναμη από μόνη της έχει οποιαδήποτε επίδραση στην Τουρκία. Αλλά αυτή η δύναμη πρέπει να φανεί, πρέπει να γίνει αισθητή από τον τουρκικό πληθυσμό.

Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει αποδείξει τόσο συχνά την καλή της θέληση προς αυτούς τους δυστυχείς ανθρώπους, που η Βασιλική Κυβέρνηση είναι πεπεισμένη ότι θα λάβει σοβαρά υπόψη της την απαίσια κατάσταση του χριστιανικού πληθυσμού και θα ξεκινήσει τις ενέργειες που μπορεί να είναι αναγκαίες για να σώσει οι ζωές τους. Είναι επίσης απαραίτητο να εξεταστεί ο επαναπατρισμός των προσφύγων στην Ελλάδα που αποτελούν σοβαρό βάρος για τη Βασιλική Κυβέρνηση. Αυτός ο επαναπατρισμός μπορεί να επιχειρηθεί μόνο όταν είναι εξασφαλισμένη η ασφάλειά τους».

Ήταν όμως πολύ αργά. Οι Νεότουρκοι είχαν αφανίσει τον Ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης… Η έννοια και το περιεχόμενο της φράσης «Μαύρο Πάσχα» είχαν πάρει σάρκα και οστά στα σώματα και τις ψυχές των κατατρεγμένων Χριστιανών… Ο 20^ος αιώνας, δυστυχώς θα είχε και άλλες απάνθρωπες εκδηλώσεις. Ο πολιτισμένος κόσμος που έκλεινε τα μάτια του στις Γενοκτονίες των Νεοτούρκων, θα ξαναζούσε την ίδιο φρίκη από τα τέρατα του ναζισμού…

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης  

 

Υστερόγραφο

Για την καλύτερη κατανόηση του θέματος και την ευρύτερη ιστορική γνώση του ζητήματος του «Μαύρου Πάσχα» των Θρακών, μπορείτε να συμβουλευθείτε τα ακόλουθα παλαιότερα άρθρα:

* https://sitalkisking.blogspot.com/2017/08/1914.html

* https://sitalkisking.blogspot.com/2021/01/1914-1919.html

* https://sitalkisking.blogspot.com/2022/02/1914.html

* https://sitalkisking.blogspot.com/2022/08/1914-1918.html

 

 

ΠΗΓΕΣ 

*Αρχείο εφημερίδων «Ακρόπολις», «Καιροί», «Αστήρ» Αθηνών, Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

*Εθνικά αρχεία Ηνωμένων Πολιτειών. (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1914Supp/d182)