Σάββατο 30 Ιουλίου 2022

Τα δεινοπαθήματα της Ανατολικής Θράκης και τα βουλγαρικά κινήματα του 1903

*Βούλγαροι κομιτατζήδες κάπου στη Ροδόπη, Ο φόβος και ο τρόμος όλων των χωριών 


 

 

*Ήλιντεν και Στράντζα, 

θνησιγενή κινήματα

*Τακτική των Βουλγάρων: 

Κάψιμο των αλωνιών

*Η Βουλγαρική διπλοπροσωπία

 

 



Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 


               Το λεγόμενο Ήλιντεν του 1903, ήταν ένα θνησιγενές επαναστατικό κίνημα των Βουλγάρων, κατά των Οθωμανών, το οποίο άδοξα κατέρρευσε σε λίγες μέρες. Περίπου ταυτόχρονα οι Βούλγαροι επιχείρησαν άλλο ένα επαναστατικό κίνημα στην περιοχή της Αδριανούπολης, που είναι άγνωστο και το οποίο είχε την ίδια τύχη. Τα δύο όμως αυτά κινήματα είχαν ολέθριες συνέπειες στον αλύτρωτο Ελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης.

               Η εξέγερση του Ίλιντεν που οργάνωσαν οι Βούλγαροι πήρε το όνομα του Προφήτη Ηλία από την ημερομηνία της εκδήλωσης στις 20 Ιουλίου 1903. Επρόκειτο για μια επανάσταση αλύτρωτων σλαβόφωνων ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οργανώθηκε από την αυτονομιστική μυστική οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΑΕΟ) η οποία είχε πρωτοσυσταθεί το 1893. Οι εξεγερμένοι Βούλγαροι σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στο Κρούσοβο, υπό την ηγεσία του δάσκαλου Νίκολα Κάρεφ, η οποία καταλύθηκε μετά από δέκα ημέρες, στις 12 Αυγούστου.

Στις 19 Αυγούστου, οι Βούλγαροι, διοργάνωσαν μια παράλληλη εξέγερση στο βιλαέτι της Αδριανούπολης, που οδήγησε στην κατάληψη μιας εκτεταμένης περιοχής προς τα βουνά της Στράντζας στον καζά των Σαράντα Εκκλησιών. Εκεί σχημάτισαν μια προσωρινή κυβέρνηση στην κωμόπολη Βασιλικό, που τη βάφτισαν Δημοκρατία της Στράντζας. Και αυτή όμως δεν μακροημέρευσε. Η ζωή της διήρκεσε περίπου είκοσι μέρες πριν καταλυθεί από τους Οθωμανούς!

Τετάρτη 20 Ιουλίου 2022

Τα 38 λεπτά μιας εθνικής τραγωδίας

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 

https://www.kathimerini.gr/society/561959659/ta-38-lepta-mias-ethnikis-tragodias/ 

*Στην αρχή του Πολεμικού Συμβουλίου οι «πρωταγωνιστές» βρίσκονταν σε σύγχυση: προσπαθούσαν να διαπιστώσουν αν πράγματι επρόκειτο για εισβολή και casus belli. Στη φωτογραφία, Τούρκοι αλεξιπτωτιστές προσγειώνονται βορείως της Λευκωσίας το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974. Φωτ. A.P.

 

*Οι δραματικοί διάλογοι

στο Πολεμικό Συμβούλιο της Αθήνας

την 20ή Ιουλίου 1974

υπό τον «αόρατο δικτάτορα» Ιωαννίδη.

 

 



Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος



Τα φαντάσματα του 1974 είναι ακόμα ζωντανά και ακμαία. Τι θα είχε συμβεί αν είχε περάσει η άποψη του «αόρατου δικτάτορα» Δημήτρη Ιωαννίδη και αν το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο, η Αθήνα είχε κηρύξει πόλεμο στην Αγκυρα; Θα έλεγε κανείς ότι η μεγάλη αίθουσα ενημερώσεων στο Πεντάγωνο της Λεωφόρου Μεσογείων όπου έγινε το Πολεμικό Συμβούλιο εκείνης της ημέρας είναι το «στοιχειωμένο δωμάτιο» της νεότερης ιστορίας στο οποίο έριξε φως, σχεδόν μισό αιώνα μετά, ο διευθυντής της «Κ» Αλέξης Παπαχελάς με το βιβλίο «Ένα Σκοτεινό Δωμάτιο» (εκδ. Μεταίχμιο, 2021).

Τα 38 λεπτά που διασώζονται σε μαγνητοταινία από εκείνη την ημέρα και αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά έχουν τα στοιχεία της τραγωδίας. Αποτελούν μια συγκλονιστική μαρτυρία που μπορεί να ταράξει ακόμα και τους αναγνώστες που δεν είναι εξοικειωμένοι με την εποχή και τους πρωταγωνιστές της. Αποδίδουν τη φόρτιση και το δράμα των ωρών, αλλά και το πραγματικό πρόσωπο της εξουσίας όταν βρίσκεται ενώπιον της Ιστορίας και των ευθυνών που εκείνη επιβάλλει.

Δευτέρα 18 Ιουλίου 2022

Τα πάθη των χωριών του Τριγώνου κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους

*Πανηγύριζαν γιατί έφυγαν οι Βούλγαροι, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκαν πως οι Νεότουρκοι που ήρθαν δεν ήταν καλύτεροι.... (Από την εφημερίδα "Καιροί" 25 Αυγούστου 1913)


 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Μια από τις πιο σκοτεινές και άγνωστες σελίδες της ιστορίας της Θράκης, είναι αυτή του τέλους των Βαλκανικών Πολέμων, που βρήκε τους κατοίκους της τα υφίστανται τα πάνδεινα από τους ηττημένους Βουλγάρους σε όλα τα μέτωπα του πολέμου, που υποχωρούσαν σκοτώνοντας αμάχους και κλέβοντας ό,τι εύρισκαν και να δοκιμάζονται  από  τους αλαζονικούς Νεότουρκους, που έρχονταν με σχέδιο να διώξουν τους Έλληνες για να ομογενοποιήσουν το κράτος τους.

               Το έτος 1913 κληροδότησε στην επόμενη χρονιά το λεγόμενο «Μαύρο Πάσχα των Θρακών» και το έτος 1914 κληροδότησε τις επόμενες φοβερές γενοκτονίες Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων, που κράτησαν έως το 1918 και έβαψαν με αίμα και ντροπή τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων ήταν η δόξα της Ελλάδας, που διπλασίασε την επικράτεια της και τον πληθυσμό και η δυστυχία της Θράκης, που προσδοκούσε την απελευθέρωση και τελικά είδε τη δυστυχία και τον όλεθρο από τους δύο δυνάστες της, τους Βουλγάρους και τους Τούρκους.

               Στη συλλογική μνήμη απογόνων πολλών χωριών που ερημώθηκαν τότε και ίδιοι αργότερα το 1922 εκτοπίσθηκαν, διατηρείται η ζωντανή μνήμη των παθών εκείνης της δύσκολης εποχής. Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την καταστροφή του χωριού Ζαλούφι στην Ανατολική Θράκη. Οι εκτοπισμένοι Ζαλουφιώτες ακόμα και σήμερα στα ανταμώματά τους τραγουδούν με πόνο, αυτό που διέσωσε η δημοτική μούσα. Όπως στο Ρήγιο Διδυμοτείχου. Λίγοι στίχοι μαρτυρούν το μεγάλο δράμα, που δεν θα το σβήσει ποτέ ο χρόνος.

Φωτιά καπνός, αντάρα,

σε όλο το χωριό,

σκοτώσαν τετρακόσιους

και ζώα εκατό.

Ποτάμι μεσ’ στους δρόμους

τα ξακουστά κρασιά

και σμίγουν με το αίμα

τ’ αθώα τα παιδιά.

Το ηρωικό Ζαλούφι

με θύματα πολλά,

στα μαύρα εντυθήκαν

μανάδες και παιδιά.

Το έγκλημα που διαπράχθηκε τότε στην Ανατολική Θράκη, αποδείχθηκε ιστορικά ότι επρόκειτο για σχέδιο εθνοκάθαρσης που εφάρμοσε η νεοτουρκική ηγεσία, με τεχνικές συμβουλές και οδηγίες από τους Γερμανούς και χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίδραση στο έγκλημα από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη. 

Τετάρτη 13 Ιουλίου 2022

Η Παιδεία στην περιφέρεια της Αδριανούπολης το 1901-1902

*Σχολική γιορτή στην Αδριανούπολη το 1902


 



 

*Έκθεση του επισκόπου Μυρέων Στέφανου

προς τον ‘Έλληνα πρόξενο Μιχαήλ Νικολάου

 

 


Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 


               Η Παιδεία στις περιοχές του αλύτρωτου Ελληνισμού, ήταν το μέγιστο ζητούμενο στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Σημαντικός εθνικός στόχος για να διατηρηθεί η εθνική ταυτότητα των υπόδουλων Ελλήνων. Υπήρξαν σημαντικές επιτυχίες, αλλά και εξίσου σημαντικές αδυναμίες στην προσπάθεια αυτή. Πρωτεύουσα θέση στις προσδοκίες του Θρακικού Ελληνισμού κατείχε η Παιδεία.

Μετά τα μαύρα χρόνια που ακολούθησαν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Θράκες άρχισαν σταδιακά να στρέφονται προς την Παιδεία, προσπαθώντας να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τον εθνισμό τους, την γλώσσα τους και την πίστη τους. Οι δυσκολίες ήταν τεράστιες. Έτσι αναπτύχθηκε το λεγόμενο «κρυφό σχολειό». Όσο και αν επιχειρήθηκε να αμφισβητηθεί αυτός ο θρύλος, η ύπαρξή του στη Θράκη είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμα και πολλά χρόνια μετά την επανάσταση του 1821. Μιλάμε π.χ. για το 1880. Υπάρχουν ιστορικά τεκμήρια. Θα αναφέρω μόνο ένα. Στα Αρχεία της Βιβλιοθήκης της Βουλής υπάρχει μια «Στατιστική έκθεση» για την εκπαίδευση στα χωριά της Θράκης περί το 1880. Περιέχει δραματικές διαπιστώσεις για την ελληνική εκπαίδευση, έξω από τα αστικά κέντρα, δεδομένου ότι στις πόλεις, υπήρχαν αξιόλογα εκπαιδευτήρια, χάρη στις προσπάθειες φιλογενών Ελλήνων. Ειδικότερα, η έκθεση γράφει:

«Η δημοτική εκπαίδευσις εν τη Θράκη είναι τοσούτον οικτρά, ώστε δύναται να θεωρηθεί ως μη υπάρχουσα. Εις πολλά μεν των χωρίων, ουδέν υπάρχει περί την των γραμμάτων διδασκαλίαν. Εις πλείστα η δημοτική εκπαίδευσις συνίσταται εις την υπό αγραμμάτων ιερέων ή ψαλτών ή κανδηλαναπτών διδασκαλίαν της Οκτωήχου και του Ψαλτηρίου».

Βέβαια, αυτό αφορούσε τα πολύ μικρά χωριά. Στα μεγάλα αστικά κέντρα είχαμε το εκ διαμέτρου αντίθετο φαινόμενο. Ονομαστά σχολεία ήταν: Το «Ζάππειο» στην Αδριανούπολη. Τα «Ζαρίφεια Εκπαιδευτήρια» και η «Μαράσλειος Σχολή στη Φιλιππούπολη. Τα «Θεοδωρίδεια» και το «Γεωργιάδειον» στη Ραιδεστό. Τα «Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια» στους Επιβάτες. Η «Φωτάκειος Σχολή στις Μέτρες (Τσατάλτζα). Η «Τσανάκλειος Σχολή» στην Κομοτηνή. Η «Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αρρένων» στην Αλεξανδρούπολη και πολλά άλλα σχολεία σε διάφορες πόλεις της Θράκης.

Η ανάπτυξη σημαντικών σχολείων, εν μέρει ήταν και αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι γνωστές με τη  λέξη Τανζιμάτ και συνδέθηκαν στενά με την Οθωμανική Αυτοκρατορία του 19ου αιώνα. Αναφέρονται σε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονιστικές απόπειρες, με στόχο την αναδιοργάνωση σε επίπεδο διοίκησης, οικονομίας και σχέσεών της με τους υπηκόους της. Τα Τανζιμάτ εξελίχθηκαν χρονικά στο διάστημα 1839-1876. Η λέξη Τανζιμάτ, στην τουρκική γλώσσα σημαίνει αναδιοργάνωση, ενώ για τους δυτικούς, ερμηνεύτηκε ως εκσυγχρονισμός. Τα Τανζιμάτ στο διάστημα αυτό, υπήρξαν η ελπίδα των υπόδουλων λαών, αν και δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Παρασκευή 8 Ιουλίου 2022

Αδριανούπολη 1919: Ένα βαρυσήμαντο υπόμνημα στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων

*Εικόνα της Αδριανούπολης με την γέφυρα επί του Έβρου


 



Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης



               Ένα άγνωστο- και εξ όσων γνωρίζω και ανέκδοτο- υπόμνημα των Αδριανουπολιτών το 1919, δείχνει το ενδιαφέρον των πολιτών της, όχι μόνο για την απελευθέρωσή τους από τον Οθωμανικό ζυγό, αλλά και για τις εδαφικές διευθετήσεις που επρόκειτο να γίνουν μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ώστε η περιοχή, που είχε παρακμάσει λόγω των πολέμων, να αποκτήσει ενδοχώρα, ικανή να συντελέσει στην τροφοδοσία και στην ανάπτυξη της φημισμένης αυτής πόλης και των κατοίκων της.

               Το ιστορικό αυτό υπόμνημα, συνέταξαν στην Αθήνα εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών, που δεν γνωρίζουμε αν πήγαν εκτάκτως στην Αθήνα για την περίσταση ή αν ήταν εκτοπισμένοι από την περίοδο των διωγμών των Νεοτούρκων.  Οι εκπρόσωποι των Αδριανουπολιτών στην Αθήνα- που σήμερα δεν γνωρίζουμε τα ονόματά τους- συνέταξαν το υπόμνημα στα τέλη Φεβρουαρίου 1919 και το υπέβαλαν στην Κεντρική Επιτροπή των Αλυτρώτων (προεδρεύων ο Σ. Σαραντίδης), για να προωθηθεί στο πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι, όπου διεξάγονταν οι εργασίες της Συνδιάσκεψης για την Ειρήνη.

Η Συνδιάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, με τις νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, να συνεδριάζουν για να αποφασίσουν για την νέα μεταπολεμική μορφή της Ευρώπης με τα σύνορα και τις νέες προοπτικές, και τους θεσμούς που θα διασφάλιζαν την μελλοντική ειρήνη, αναζωπύρωσε τις προσδοκίες των αλύτρωτων Ελλήνων για ελευθερία, που κινήθηκαν όπως μπορούσαν.

               Αντίγραφο του υπομνήματος των αντιπροσώπων των Αδριανουπολιτών, σώζεται στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών.

               Οι Αδριανουπολίτες αντιπρόσωποι αναφέρονται αρχικά στα δεινά της πατρίδας τους υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά: 

Τρίτη 5 Ιουλίου 2022

ΤΟΜΟΣ 610 ΣΕΛΙΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

*Ο επιβλητικός τόμος των 610 σελίδων







            Οι μνήμες του ακμαίου Ελληνισμού της καθ’ ημάς Ανατολής, που διώχθηκε από τις πανάρχαιες κοιτίδες του το 1922, αναβίωσαν χθες Δευτέρα στο Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) με αφορμή την έκδοση ενός τόμου 610 σελίδων με τίτλο «1922-2022, 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή- Ο τραγικός ξεριζωμός των Χριστιανικών Πληθυσμών της Ανατολής- Οι διαδρομές σωτηρίας προς την Ελλάδα».
            Ο τόμος αυτός αποτελεί συλλογική έκδοση 50 συγγραφέων για 47 πόλεις της Ανατολής, που είχαν αποτελέσει εστίες πολιτισμού και παιδείας, κέντρα ανάπτυξης και εμπορίου, σημεία ανεξίτηλα του διάσπαρτου Ελληνισμού.
             Την ευθύνη για τη σημαντική αυτή έκδοση είχε ο πρόεδρος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Λουκάς Χριστοδούλου. Η παρουσίαση έγινε παρουσία της δημάρχου Νέας Ιωνίας Δέσποινας Θωμαΐδου (η οποία μίλησε) και μελών του Δημοτικού Συμβουλίου και εκπροσώπων της περιφέρειας Αττικής.

Σάββατο 2 Ιουλίου 2022

Σωζοπολίτες: «Παρακαλούμεν όπως μη αφεθή η Σωζόπολις εις τους Βουλγάρους»- Το ιστορικό υπόμνημα, του 1919

*Η Συνδιάσκεψη της Ειρήνης το 1919, στο Παρίσι





*Ενίσχυση και από 

τους Αδριανουπολίτες



 


Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 


               Το 1919, όταν στο Παρίσι συνεδρίαζαν οι νικήτριες δυνάμεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, για να αποφασίσουν για την νέα αρχιτεκτονική της μεταπολεμικής ειρήνης με τα σύνορα και τις νέες προοπτικές, αναζωπυρώθηκαν οι προσδοκίες των αλύτρωτων Ελλήνων για ελευθερία.

               Από το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, όταν με το πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1912 αποφασίσθηκε η διανομή εδαφών της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι ελπίδες των αλύτρωτων που ζούσαν στη Βουλγαρία, φάνηκαν να παίρνουν σάρκα και οστά με την εισαγωγή της έννοιας της γραμμής Αίνου- Μηδείας.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του Λονδίνου ο σουλτάνος ανάμεσα στα άλλα, παραχωρούσε όλα τα εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου-Μηδείας, με εξαίρεση το έδαφος της Αλβανίας και εξουσιοδοτούσε τις Μεγάλες Δυνάμεις να προχωρήσουν στον καθορισμό των συνόρων μεταξύ των βαλκανικών κρατών. Το μεγαλύτερο «αγκάθι» της συνθήκης, ήταν ότι δεν προσδιόριζε τα νέα σύνορα των βαλκανικών κρατών με αποτέλεσμα να εμφανιστούν διενέξεις μεταξύ των νικητών. Η αξίωση μάλιστα των Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θράκη, την Ανατολική Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη και το Μοναστήρι, οδήγησε την Ελλάδα και τη Σερβία να συνάψουν αμυντική συμφωνία εναντίον της Βουλγαρίας και της Τουρκίας και να ακολουθήσει ο Β’  Παγκόσμιος Πόλεμος.

Τα όνειρα αυτά κατέρρευσαν την επόμενη χρονιά με την συνθήκη του Βουκουρεστίου, που παραχωρούσε τη Δυτική Θράκη στην ηττημένη Βουλγαρία. Ωστόσο η έννοια της γραμμής Αίνου-Μηδείας διατηρούσε τις ελπίδες των αλύτρωτων των Δυτικών παραλίων του Ευξείνου Πόντου. Η Μήδεια ήταν κοντά τους…