Γύζης Νικόλαος: Ο χρωστήρας του, δόξασε την Ελλάδα

*Ο Νικόλαος Γύζης

*Άραγε πού να βρίσκεται

η περίφημη "Δόξα" του; 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

                Ο Έλληνας ζωγράφος Νικόλαος Γύζης, ήταν ένας από τους από τους εικαστικούς καλλιτέχνες που αναδείχθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο διατηρώντας ταυτόχρονα την ελληνική ταυτότητα. Η ελληνικότητα κυριάρχησε στο έργο του Γύζη αν και σπούδασε και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στη Γερμανία. Η αξία του έργου του τόνωσε την ελληνικότητα στην τέχνη και επηρέασε ζωγράφους των επόμενων γενεών.

                Στην Ελλάδα ο Γύζης είναι περισσότερο γνωστός από τον περίφημο πίνακά του «Το Κρυφό Σχολειό» (1885-86) που ανήκει σήμερα στην ιδιωτική συλλογή του κ. Πρόδρομου Εμφιετζόγλου. Ο νέος ιδιοκτήτης του πίνακα που αγοράσθηκε σε διεθνή δημοπρασία, είχε την ευτυχή έμπνευση να τον εκθέσει σε πολλές πόλεις της Ελλάδας.

*Ο περίφημος πίνακας "Το Κρυφό Σχολειό"

                Εξίσου γνωστός είναι και ο πίνακας που εμπνεύστηκε ο Γύζης από τον στίχο του Διονύσιου Σολωμού για την ολοκληρωτική καταστροφή των Ψαρών από τους Τούρκους. Μόνο που για τον πίνακα αυτόν σήμερα, κανένας δεν γνωρίζει πού βρίσκεται!!!  Αν και υπάρχουν κάποιες δημοσιεύσεις, που αναφέρουν ότι ανήκε κάποτε στην ιδιοκτησία της βασιλικής οικογένειας.

                Ο Νικόλαος Γύζης, γεννήθηκε στο Σκλαβοχώριο της Τήνου την 1^η Μαρτίου 1842. Δέκα ετών ήταν όταν ο πατέρας του Ονούφριος το 1850, τον πήρε στην Αθήνα, όπου ο ίδιος εργάζονταν σαν επιπλοποιός.

                Σε ηλικία 10 ετών πήγε στο Ελληνικό Σχολείο αλλά και στο Πολυτεχνείο, ως ακροατής λόγω του νεαρού της ηλικίας του, δείχνοντας εξαιρετικές ικανότητες και  απίστευτες επιδόσεις για την ηλικία του. Πέρασε όλες τις τάξεις του Πολυτεχνείου αριστεύοντας και κερδίζοντας βραβεία ζωγραφικής, ξυλογραφίας ή χαλκογραφίας. Μόνο στο δεύτερο και στο τελευταίο έτος των σπουδών του πήρε δεύτερα βραβεία.

*Η εξαφανισμένη "Δόξα"... στων Ψαρρών την ολόμαυρη ράχη

                Ο Γύζης πάντα ήθελε να φύγει στην Ευρώπη για να τελειοποιήσει τις σπουδές του, αλλά αυτό έγινε μετά από τέσσερα χρόνια για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή του. Τότε εμφανίσθηκε ο φιλότεχνος Νικόλαος Νάζος, ο οποίος τον πήρε υπό την προστασία του διακρίνοντας το ταλέντο του νεαρού Τηνιακού και μερίμνησε να εγκριθεί υποτροφία από τον Ιερό Ναό της Ευαγγελιστρίας της Τήνου.  Όταν κατόρθωσε να φύγει από την Ελλάδα, πήγε στο Μόναχο όπου συνάντησε ένα καλό του φίλο του, τον Νικηφόρο Λύτρα, ο οποίος τον βοήθησε στα πρώτα βήματα των σπουδών του, στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Μετά από διετία και διαπρέποντας στις σπουδές του, γράφηκε στη Σχολή Σύνθεσης του  Karl von Piloty.

*Η "Δόξα" σε γραμματόσημο, που κυκλοφόρησε το 1945

                Εκεί άρχισε να σχεδιάζει. Τα πρώτα έργα ήταν «Ο Ιωσήφ στη φυλακή εξηγών  τα όνειρα του αρχιοινοχόου και του αρχιοινοποιού», «Τα ορφανά» και άλλα μικρότερα έργα.

                Μετά από μια επταετία, αποφοίτησε και επανήλθε στην Αθήνα, όπου συνέχισε να ζωγραφίζει έργα όπως «Ο ορνιθοκλέφτης», «η Καλοκαγαθία» και ο «Μαύρος ως τροφός». Αργότερα επέστρεψε στο Μόναχο, όπου ζωγράφισε μεγάλα έργα όπως «Οι αρραβώνες τέκνων στην Ελλάδα», «Η τέχνη και τα πνεύματα αυτής» κ.λπ. Στο Μόναχο παρέμεινε τρία χρόνια και επανήλθε στην Αθήνα. Τότε νυμφεύθηκε την Αρτέμιδα θυγατέρα του αείμνηστου Νάζου και αδελφή του διευθυντή του Ωδείου Αθηνών Γεωργίου Νάζου. Μετά το γάμο του επανήλθε στο Μόναχο, όπου εξακολούθησε να ζωγραφίζει σπουδαίους πίνακες και άλλα μνημειακά έργα όπως για παράδειγμα  η σύνθεση στην οροφή του Μουσείου της πόλης Καϊζερσλάουτερν. Το έργο αυτό ανάμεσα στα έργα 172 άλλων ζωγράφων πήρε το πρώτο βραβείο. Διακρίθηκε επίσης η αφίσα που σχεδίασε για την VI διεθνή καλλιτεχνική έκθεση του Μονάχου.

*Ο Νικόλαος Γύζης

                Εικονογράφησε επίσης το ψυχολογικό διήγημα του Δημητρίου Βικέλα «Φίλιππος Μάρθας» σχεδίασε την πρoμετωπίδα του περιοδικού Umber nud Meer, το δίπλωμα του Συνδέσμου των Μηχανικών της Γερμανίας και το ιστορικό δίπλωμα των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, που έγιναν στην Αθήνα το 1896.

                Οι τιμές που έλαβε για το έργο του ο Νικόλαος Γύζης είναι αναρίθμητες. Μεταξύ άλλων το 1870 και το 1871 πήρε μέρος στο διαγωνισμό συνθέσεων της Ακαδημίας Μονάχου και βραβεύθηκε με τα πρώτα βραβεία. Το 1875 κέρδισε το μετάλλιο της Παγκόσμιας Έκθεσης της Βιέννης. Το 1876 το δεύτερο μετάλλιο της εκθέσεως του Μονάχου Kunst und Kunstgewerbe. Το 1877 κέρδισε δεύτερο χρυσό μετάλλιο της Καλλιτεχνικής Ακαδημαϊκής Εκθέσεως του Βερολίνου. Το 1878 το τρίτο μετάλλιο της Παγκόσμιας Έκθεσης Παρισίων. Το 1882 τιμήθηκε με το δεύτερο μετάλλιο της Τοπικής Έκθεσης της Νυρεμβέργης. Το 1883 κέρδισε το δεύτερο χρυσό μετάλλιο της Διεθνούς Καλλιτεχνικής Έκθεσης του Μονάχου. Το 1887 σχεδίασε τη σημαία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας. Το 1889 το πρώτο βραβείο των Ολυμπίων της Αθήνας, της μεγάλης εμπορικής, βιομηχανικής, γεωργικής και καλλιτεχνικής έκθεσης, που οργανώθηκε στο Ζάππειο. Το 1890 πήρε το τρίτο μετάλλιο της Παγκόσμιας Έκθεσης των Παρισίων. Συνέχισε το 1892 με το πρώτο χρυσό μετάλλιο της Διεθνούς Καλλιτεχνικής Έκθεσης του Μονάχου. Την επόμενη χρονιά, 1893 τιμήθηκε με το τρίτο μετάλλιο της Καλλιτεχνικής Έκθεσης Μαδρίτης. Το 1895 πραγματοποίησε το τελευταίο του ταξίδι στην Ελλάδα.  Ο Γύζης συνήθιζε να ζωγραφίζει υπό τους ήχους των συμφωνιών του Μπετόβεν.

                Η κυβέρνηση του κρατιδίου της Βαυαρίας τον τίμησε δύο φορές, όταν του εμπιστεύθηκε την απευθείας ανάθεση φιλοτέχνησης αλληγορικής εικόνας για την οροφή του Μουσείου του Καϊζερσλάουτερν και του Βιομηχανικού Μουσείου της Νυρεμβέργης που παρίστανε την «Αποθέωση της Βαυαρίας».

*Πίνακας του Γύζη "Τα παιδικά αρραβωνιάσματα"

                Από 1880 η Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου τον εξέλεξε επίτιμο μέλος της και το 1882 τον κάλεσε να διδάξει ως τακτικός καθηγητής.

                Η Ελληνική κυβέρνηση απένειμε στον Νικόλαο Γύζη τον Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος και ο πρίγκιπας της Βαυαρίας Λουιτπόλδος το παράσημο του Μιχαήλ, τετάρτης τάξεως.

                Οι σύγχρονοί του μιλούσαν για άνθρωπο μετριόφρονα, κοινωνικό, απλό και ευγενικό. 

                Πέθανε στο Μόναχο το 1901. Εμβληματική μορφή της "Σχολής του Μονάχου", ο Γύζης επηρέασε την πορεία της ελληνικής ζωγραφικής με το πληθωρικό έργο του ενώ κυρίαρχη είναι η θέση του και στη γερμανική ιστορία της τέχνης του 19ου αιώνα. Η σημασία του έργου του Γύζη ανάγεται στον ιδεαλιστικό, αλληγορικό και θρησκευτικό τομέα και είναι γνωστό ότι συμβάδισε με τις αναζητήσεις του πρωτοποριακού κινήματος της εποχής εκείνης Jugendstil.

*Η Ιστορία. Πίνακας του 1892

                Έργα του Γύζη στην Ελλάδα, υπάρχουν σε διάφορες ιδιωτικές και κρατικές συλλογές. Tα περισσότερα και τα σημαντικότερα έργα του βρίσκονται στην Eθνική Πινακοθήκη και στο ‘Ίδρυμα Ευριπίδη Kουτλίδη και η «Προσωπογραφία του Γεωργίου Nάζου» (1880) στην Πινακοθήκη Ευάγγελου Αβέρωφ, στο Μέτσοβο.

                Για τον Γύζη και τη θέση του στις τέχνες, η διδάκτωρ της Τέχνης και επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης Νέλλη Μισυρλή, είχε γράψει:  «… πρέπει να γίνει από την αρχή κατανοητό ότι ο Γύζης εντάχτηκε και συνέβαλε στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι του Μονάχου, δεν έχασε όμως ποτέ την ταυτότητά του, παραμένοντας λάτρης και νοσταλγός της πατρίδας του. Σημαντικό είναι επίσης να αναφερθεί ότι ο Τήνιος καλλιτέχνης κατέλαβε μια αξιοσημείωτη θέση ανάμεσα στους Γερμανούς ζωγράφους της εποχής του και συγχρόνως θεωρήθηκε μια από τις λαμπρότερες φυσιογνωμίες της νεοελληνικής τέχνης».

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

«Ημερολόγιο Σκόκου» Τόμος 1897

«Καθημερινή» αφιέρωμα, Μάρτιος 1997