Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Το κίνημα των Νεοτούρκων, υπήρξε μια
πολιτικοστρατιωτική κίνηση, που κυβέρνησε τη Τουρκία με σιδηρά πυγμή και
διακρίθηκε για την οργάνωση πρωτοφανών διωγμών και γενοκτονιών κατά των
αλλοθρήσκων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με βάση τον τρόπο διοίκησης
της χώρας, αλλά και την μισαλλοδοξία που τους διέκρινε, με τα σημερινά πολιτικά
και νομικά δεδομένα, θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί εγκληματική οργάνωση.
Η επιτροπή για την Ένωση και την Πρόοδο, όπως ονομάζονταν το κίνημα, με την απήχηση που είχε στα στράτευμα, κατόρθωσε να καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία με κίνημα, που οργανώθηκε στη Μακεδονία τον Ιούνιο του 1908, επέβαλε την εφαρμογή του Συντάγματος, εκθρόνισε το σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ, τον οποίο κρατούσε έγκλειστο στη Θεσσαλονίκη και επέβαλε ως νέο σουλτάνο τον Μωάμεθ Ε΄.
Οι Νεότουρκοι εμφανίσθηκαν αρχικά ως θιασώτες της ειρηνικής συμβίωσης των εθνοτήτων και υποστηρικτές της ισονομίας και της ισοπολιτείας, όλων των υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εξαπατώντας τους πάντες. Όλες οι εθνότητες της Αυτοκρατορίας χαιρέτισαν με ενθουσιασμό την άνοδο στην εξουσία των Νεοτούρκων, γιατί είχαν προηγηθεί σκληρά χρόνια επί Αβδούλ Χαμίτ. Γρήγορα όμως οι προσδοκίες όλων διαψεύσθηκαν γιατί το νέο καθεστώς άρχισε να δείχνει απροκάλυπτα το σκληρό και αδυσώπητο πρόσωπο του τουρκικού σωβινισμού, ο οποίος ταυτίσθηκε με τους φοβερούς διωγμούς των Χριστιανών στην Ανατολική Θράκη και Μικρά Ασία. Ακολούθησαν οι αδικαίωτες μέχρι σήμερα Γενοκτονίες των Ποντίων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων.
Ήταν όμως εγκληματική οργάνωση το Κίνημα των Νεοτούρκων; Μια σημαντική προσωπική επιστολή του Αμερικανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Χένρυ Μοργκεντάου προς τον προϊστάμενό του υπουργό Εξωτερικών Ρόμπερτ Λάνσιγκ, μας δίνει μια αδρή εικόνα της ποιότητας της εξουσιαστικής ομάδας των Νεοτούρκων. Η επιστολή αυτή, που βρίσκεται σήμερα στα Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ, είχε γραφεί στις 4 Νοεμβρίου 1915. Δηλαδή όταν είχαν κορυφωθεί οι διωγμοί στην Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία και είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται οι γενοκτονίες των άλλων εθνοτήτων. Ο Μοργκεντάου εξηγεί ότι συμμορφούμενος με προηγούμενη εντολή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα ενημερώνει τον υπουργό Εξωτερικών με συχνές εμπιστευτικές και προσωπικές επιστολές για όσα συμβαίνουν στην Κωνσταντινούπολη «πολύ ειλικρινά και ανεπιφύλακτα».
Η αποκαλυπτική επιστολή του Μοργκεντάου
«Επί του παρόντος, οι συνθήκες εδώ, είναι εξαιρετικά επισφαλείς» προειδοποιούσε ο πρέσβης των ΗΠΑ.
«Ο Σουλτάνος είναι απολύτως ανίσχυρος. Πρέπει απλώς να βάλει την υπογραφή του σε όποιον ιραδέ (σ.σ. σουλτανικό διάταγμα) του υποβάλλονταν. Ο Μεγάλος Βεζίρης δεν άσκησε ποτέ μεγάλη εξουσία και τώρα που παρέδωσε το χαρτοφυλάκιο του υπουργού Εξωτερικών στον Χαλίλ, έγινε απλώς διακοσμητικός. Η πραγματική κυβερνητική δύναμη σε αυτή τη χώρα βρίσκεται στα χέρια της Επιτροπής του Κόμματος της Ένωσης και της Προόδου, που αποτελείται από περίπου σαράντα μέλη, από τα οποία τα ακόλουθα εννέα είναι οι ηγετικές μορφές: Δρ. Ναζίμ, πρόεδρος της Επιτροπής, Μιντάτ Σουκρί, γενικός γραμματέας, Ταλαάτ, υπουργός Εσωτερικών, Ενβέρ, υπουργός Πολέμου, Τζεμάλ, υπουργός Ναυτιλίας και ανώτατος διοικητής της 4ης Στρατιάς, Αγιούπ Σαμπίρ (τώρα αιχμάλωτος πολέμου στη Μάλτα) Χαλίλ, υπουργός Εξωτερικών, Χατζή Αντίλ Μπέης, πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Μπεχαεντίν Τσακίρ», πληροφορούσε ο Μοργκεντάου.
Για τον τρόπο με τον οποίο ασκούσαν την εξουσία οι Νεότουρκοι, ο Αμερικανός διπλωμάτης έγραφε:
«Η πραγματική εξουσία ασκείται από το σύνολο των σαράντα ή την πλειονότητά
τους, η οποία είναι μεταβλητή και επομένως ποτέ οριστικά σταθερή. Κάθε φορά που
κάποιος από τους άνδρες αναλαμβάνει υπερβολική εξουσία, όπως έχει συμβεί πολλές
φορές πρόσφατα, η πλειοψηφία συνενώνεται εναντίον του και όσο σημαντική και αν
είναι η θέση του, αναγκάζεται να υπακούσει στις εντολές της Επιτροπής και να
εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια για να γίνει ο ανώτατος κυβερνήτης. Αυτό είναι, που
η κυβέρνησή τους διαφέρει σαφώς από τον κανόνα των αφεντικών (Boss Rule), που υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες
και είναι έντονο το ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε την εξέλιξή του.
Όλα τα σημαντικά αλλά ακόμη και μερικά ασήμαντα ερωτήματα, υποβάλλονται
σε αυτήν την Επιτροπή για εξέταση. Η Επιτροπή έχει επί του παρόντος τον απόλυτο
έλεγχο του στρατού, του ναυτικού και της πολιτικής κυβέρνησης της χώρας.
Απομάκρυναν πολλούς κυβερνήτες των εσωτερικών βιλαετιών, που δεν υπάκουαν στις
εντολές τους. Ελέγχουν πλήρως και την Βουλή, της οποίας τα μέλη είναι απολύτως
επιλεγμένα από αυτούς και ο κόσμος δεν έχει άλλη επιλογή από το να ψηφίσει
τυπικά την εκλογή των υποψηφίων της Επιτροπής.
Στη Γερουσία η πλειοψηφία είναι ανεξάρτητη από αυτούς, καθώς η Γερουσία είναι μια ισόβια θέση και οι περισσότεροι γερουσιαστές εκλέχτηκαν από τον Κιαμίλ Πασά και διορίστηκαν από τον Αμπντούλ Χαμίτ το 1908. Πρόσφατα, όταν ο γερουσιαστής Αχμέτ Ριζά Μπέης, πρώην άνθρωπος της Ένωσης και της Προόδου, ήθελε να υπερασπιστεί την υπόθεση των Αρμενίων αλλά αμφισβήτησαν τη μεταχείριση τους και ήθελαν επίσης να κάνουν παρέμβαση στο Υπουργικό Συμβούλιο, σχετικά με το ζήτημα του ελέγχου της πώλησης και της διανομής της προμήθειας τροφίμων και για την απονομή του τίτλου του «Πορθητή» που απονεμήθηκε στον Σουλτάνο. Πληροφορήθηκα ότι ο Ταλαάτ του διαμήνυσε ότι αν ήθελε πραγματικά να ωφελήσει τους Αρμένιους, καλύτερα να σταματήσει την αναστάτωση που προκαλούσε. Γιατί, αν το συνέχιζε, ο ίδιος ο Ταλαάτ, θα δημοσίευε δηλώσεις για τους Αρμένιους, που θα υποκινούσαν τον τουρκικό πληθυσμό εναντίον τους και θα πήγαιναν τα πράγματα χειρότερα από πριν. Από άλλες πηγές αναφέρεται ότι το Υπουργικό Συμβούλιο υποσχέθηκε να τροποποιήσει τη στάση του απέναντι στους Αρμένιους, εάν ο Αχμέτ Ριζά και οι φίλοι του συμφωνούσαν να μην προβούν σε επερώτηση προς την κυβέρνηση. Τελικά αυτό το έκαναν ο Αχμέτ Ριζά και οι φίλοι του».
Έχουν τρομάξει σχεδόν όλους…
Πραγματική εικόνα δικτατορίας έδινε ο οξυδερκής Αμερικανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη. Έδινε όμως και εικόνα της αποδοχής τους από το τον Τουρκικό λαό.
«Η Επιτροπή της Ένωσης και της Προόδου- έγραφε προς τον Λάνσινγκ- έχει πολύ λίγους πραγματικούς οπαδούς
μεταξύ των ανθρώπων της Αυτοκρατορίας. Έχουν κάποιους οπαδούς στην
Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη και μερικά άλλα κέντρα. Κυβερνούν μέσω του
γεγονότος, ότι έχουν στην κατοχή τους τα περισσότερα αξιώματα και τον στρατό,
και ασκούν τη δύναμή τους, που έχουν τρομάξει σχεδόν όλους και τους ανάγκασαν
να υποταχθούν. Αναδιοργάνωσαν το σύστημα παρακολούθησης και κατασκοπείες, που
ήταν τόσο διαδεδομένο υπό τον Σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ. Με τη μεταχείρισή τους
προς τους Αρμένιους, έχουν αποθαρρύνει τόσο πολύ τον λαό, ώστε επέτυχαν προς το
παρόν να καταστείλουν κάθε αντιπολίτευση εναντίον τους, και είναι τόσο
αποφασισμένοι να διατηρήσουν την κυριαρχία της κυβέρνησης, που δεν θα διστάσουν
να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε μέσο θα τους επιτρέψει να το κάνουν».
Ο Χένρυ Μοργκεντάου, παρουσίαζε προς την αμερικανική ηγεσία για να γνωρίζει, ποιοι έκαναν κουμάντο στην Τουρκία, όπου είχαν περιορισθεί δραστικά και οι αρμοδιότητες του νέου Σουλτάνου.
«Τα μόνα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, και πιστεύω της εσωτερικής
επιτροπής, που είχαν αξιοπρεπή υπόσταση ή είχαν περιουσία πριν από την
Επανάσταση, ήταν ο Μεγάλος Βεζίρης και ίσως ο Χαλίλ Μπέης. Όταν έφτασα εδώ πριν
από δύο χρόνια, μόνο ένας από αυτούς τους εννέα ήταν μέλος του υπουργικού συμβουλίου:
αυτός ήταν ο Ταλαάτ. Το υπουργικό συμβούλιο είχε τότε μεταξύ των μελών του τον
Τζαβίντ Μπέη, έναν Ντονμέ (σ.σ. εξισλαμισμένο Εβραίο) ως Υπουργό Οικονομικών. Ο Οσκάν Εφέντι, Αρμένιος, ως υπουργός
Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων. Ο Μαχμούντ Πασάς, Κιρκάσιος, ως υπουργός
Ναυτιλίας, ο Μπουστάνι Εφέντι, χριστιανός Άραβας, ως υπουργός Εμπορίου και
Γεωργίας.
Αλλά τη στιγμή που η Τουρκία μπήκε στον πόλεμο πριν από ένα χρόνο, όλοι αυτοί οι άνδρες παραιτήθηκαν επειδή δεν μπορούσαν να συναινέσουν στον πόλεμο, και οι ίδιοι οι άνδρες της Ένωσης και της Προόδου δεν ήθελαν κανέναν στο Υπουργικό Συμβούλιο εκτός από τους περισσότερους πιστούς οπαδούς της Επιτροπής . Δεν υπάρχει κόμμα της αντιπολίτευσης. Ο Τύπος λογοκρίνεται προσεκτικά και πρέπει να υπακούει στις επιθυμίες του Κόμματος Ένωση και Πρόοδος. Ο λαός δεν έχει κανένα απολύτως μέρος στην κυβέρνηση και ως εκ τούτου οι απόψεις και οι επιθυμίες του αγνοούνται παντελώς και λαμβάνεται υπόψη μόνο το καλό του κόμματος. Έχουν καλύψει σταδιακά τις διάφορες θέσεις με τα έμπιστα και ηγετικά μέλη της Επιτροπής Ένωσης και Προόδου και ενισχύονται συνεχώς. Πέρυσι ο Ενβέρ έγινε υπουργός Πολέμου και λίγο αργότερα ο Τζεμάλ υπουργός Ναυτικών. Ο Ταλαάτ, εκτός από υπουργός Εσωτερικών, ενήργησε και εξακολουθεί να ενεργεί ως υπουργός Οικονομικών. Ο Σουκρί, ο υπουργός Δημόσιας Τάξης, ανέλαβε επίσης το Υπουργείο Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων μετά την παραίτηση του Οσκάν Εφέντη. Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο Χαλίλ ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών και ο Χατζή Αντίλ Μπέης, πρώην γενικός γραμματέας της Επιτροπής και πρώην γενικός κυβερνήτης της Αδριανούπολης, έγινε πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Αναμένεται εδώ, ότι σύντομα είτε ο Ενβέρ είτε ο Ταλαάτ θα γίνει Μεγάλος Βεζίρης. Είναι μια προσωπική κυβέρνηση και όχι πολιτική, αλλά δυστυχώς κανένας από αυτούς δεν έχει πλήρη εξουσία, και καθώς υπάρχουν τόσοι πολλοί από αυτούς που προσπαθούν να ασκήσουν εξουσία, από αυτό προκύπτει απόλυτη σύγχυση και αναρχία. Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αυτού του γεγονότος είναι ο Τζεμάλ Πασάς, ο οποίος στην αρχή του πολέμου ήταν υπουργός Ναυτιλίας και τώρα είναι διοικητής της 4ης Στρατιάς και έχει καθιερωθεί ως απόλυτος δικτάτορας στην Παλαιστίνη και τη Συρία».
Και μια αξιοσημείωτη παρατήρηση του Μοργκεντάου: Επανειλημμένα, όταν ζήτησε- όπως γράφει- από τον Ενβέρ να κάνει κάτι για τον ίδιο, στην περιοχή της Παλαιστίνης και της Συρίας, του απαντούσε ότι θα μεταβίβαζε το αίτημα στον Τζεμάλ Πασά και αν δεν είχε αντίρρηση, το αίτημά του θα γινόταν δεκτό. Παρακάλεσε τον Ενβέρ πολλές φορές να διατάξει να γίνει κάτι, και απαντούσε ότι δεν μπορούσε να το κάνει, γιατί μπορεί να υπάρχουν στρατιωτικοί λόγοι που θα δικαιολογούσαν τον Τζεμάλ να αντιταχθεί σε αυτό.
Οι Νεότουρκοι με την ανοχή των Μεγάλων Δυνάμεων αισθάνονταν πανίσχυροι και αυτό τους επέτρεπε να συνεχίζουν την εγκληματική τους δραστηριότητα εναντίον των αλλόθρησκων υπηκόων τους. Έγραφε χαρακτηριστικά ο πρέσβης Μοργκεντάου:
«Επί του παρόντος, η κλίκα στην εξουσία αισθάνεται ότι πέτυχε να καταργήσει, χωρίς αιματοχυσία ή μάχες, τις Συνθηκολογήσεις και έτσι απελευθερώθηκε η Τουρκία από τον έλεγχο των έξι Δυνάμεων. Ότι μπόρεσαν με δικούς τους πόρους (εκτός από πέντε εκατομμύρια λίρες που δανείστηκαν από τη Γερμανία) να βάλουν ένα στρατό άνω του ενός εκατομμυρίου ανδρών στο πεδίο και να αμυνθούν επιτυχώς ενάντια στα τέσσερα μεγάλα έθνη που είχαν παραταχθεί εναντίον τους. Ισχυρίζονται με περηφάνια ότι είναι το έθνος που έδειξε ότι ο αγγλικός στόλος δεν ήταν ακαταμάχητος και ότι οι Ρώσοι, που κρατούσαν για γενιές το μεγάλο ραβδί πάνω τους, δεν είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν την απειλή τους να τους τιμωρήσουν. Έχουν επινοήσει μια μέθοδο, με την οποία θα μπορούσαν να βάλουν αυτόν τον τεράστιο στρατό στο πεδίο χωρίς σχεδόν καμία χρηματική δαπάνη. Πληρώνουν σε κάποιους από τους στρατιώτες τους το γελοίο ποσό των 20 λεπτών το μήνα, και μάλιστα από αυτό αφαιρούν μερίδιο για φόρους κ.λπ., ενώ άλλοι δεν παίρνουν ούτε αμοιβή ούτε φαγητό. Έχουν επιτάξει, χωρίς να πληρώσουν γι' αυτό αποζημιώσεις, μεγάλο μέρος των υλικών και των ειδών που χρειάζονταν (ακόμα και πράγματα που δεν χρειάζονταν) για να ντύνουν και να ταΐζουν μέρος του στρατού τους, και έτσι έδειξαν πώς να διεξάγουν έναν πόλεμο σχεδόν χωρίς κόστος από την κυβέρνηση».
Ανεύθυνοι και τυχοδιώκτες
Ο Μοργκεντάου δεν μασάει τα λόγια του και είναι διεισδυτικός και αποκαλυπτικός για το ποιόν των Νεοτούρκων, ώστε να αντιληφθούν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με ποιους έχουν να κάνουν. Συγκεκριμένα υπογραμμίζει:
«Αυτοί οι άντρες πριν από επτά χρόνια, θεωρούνταν ως ένα σύνολο ανεύθυνων επαναστατών και τυχοδιωκτών, και τώρα έχουν σφετεριστεί και διατηρούν αυτήν την τεράστια δύναμη. Μπορείτε λοιπόν εύκολα να καταλάβετε, ότι έχουν ζαλιστεί από την επιτυχία. Από ένα απελπισμένο συγκρότημα που παίζει ένα απελπισμένο παιχνίδι, έχουν γίνει σύμμαχοι και φίλοι δύο από τα σημαντικά έθνη του κόσμου και είναι πεπεισμένοι ότι υπηρέτησαν περισσότερο τους συμμάχους τους απ' ό,τι οι σύμμαχοί τους σε αυτούς. Ισχυρίζονται, και δικαίως, ότι ανάγκασαν την Αγγλία και τη Γαλλία να χρησιμοποιήσουν 500.000 στρατιώτες για να προσπαθήσουν να καταλάβουν τα Δαρδανέλια και να χρησιμοποιήσουν έναν τεράστιο στόλο, να θυσιάσουν πολλά πλοία και να ξοδέψουν πυρομαχικά αξίας εκατομμυρίων λιρών, τα οποία μείωσαν σημαντικά τη δύναμή τους να νικήσουν τους Γερμανούς. Αισθάνονται επί του παρόντος ότι κράτησαν με επιτυχία τις μεγάλες Δυνάμεις μακριά και είναι πολύ περήφανοι για το επίτευγμα».
Και η γερμανική συμβολή
Ο Αμερικανός πρέσβης επισημαίνει τη σχέση Τούρκων και Γερμανών. Ήταν γνωστή άλλωστε η σχέση των δύο χωρών και η παρουσία Γερμανών αξιωματικών στις τάξεις του Οθωμανικού στρατού, τόσο για την οργάνωση όσο και για την παροχή συμβουλών για το τεράστιο απεχθές εγχείρημα των εθνοκαθάρσεων.
«Έχουν επηρεαστεί πάρα πολύ από τους Γερμανούς που τους χρησιμοποίησαν
για να δημιουργήσουν αυτή την τεράστια εκτροπή ενάντια στους Άγγλους και τους
Γάλλους, και που ακόμα σκέφτονται και σχεδιάζουν να δημιουργήσουν εξεγέρσεις
των μουσουλμανικών πληθυσμών στην Αίγυπτο, την Ινδία και την Περσία».
Κατά τον Μοργκεντάου, πολλοί στην Τουρκία θα ήταν ευτυχείς να τελειώσει αυτός ο πόλεμος. Είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι οικονομικά έχουν τραυματίσει τη χώρα τους τρομερά με την κακή διαχείριση της εξουσίας. Είχαν καταστρέψει την παραγωγική και κερδοσκοπική δυναμική της χώρας τους. Χιλιάδες αγρότες, στερήθηκαν όλα τα ζώα τους, που επιτάχθηκαν για τις ανάγκες του πολέμου. Οι αρχές, εντελώς ανόητα, δεν τους άφησαν επαρκή ζευγάρια βοοειδών για να έχουν οι αγρότες την δυνατότητα να δημιουργήσουν νέα κοπάδια ζώων. Είχαν αντλήσει από τα χωράφια τον ανδρικό πληθυσμό λόγω στράτευσης και έτσι κατέστρεψαν τις αγροτικές τους κοινότητες.
Στο καίριο θέμα της Αρμενικής Γενοκτονίας, ο Μοργκεντάου παρατηρούσε:
«Έχουν εκμηδενίσει ή εκτοπίσει τουλάχιστον τα δύο τρίτα του Αρμενικού
πληθυσμού και έτσι έχουν στερήσει τον εαυτό τους από μια πολύ έξυπνη και
χρήσιμη φυλή. Έχουν χρησιμοποιήσει τους σιδηροδρόμους σχεδόν αποκλειστικά για
στρατιωτικούς σκοπούς και οι συνηθισμένοι δρόμοι, έχουν γίνει τόσο επισφαλείς,
που τα λίγα προϊόντα που έχουν παραχθεί δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν στις
αγορές. Όλα τα προϊόντα που εξάγονταν στο παρελθόν βρίσκονται στους τόπους
παραγωγής τους και πωλούνται σε πολύ χαμηλότερες τιμές από τις συνήθεις τιμές
τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον καπνό, το όπιο, το μετάξι και τα σύκα».
Απτόητος ο Μοργκεντάου, κλείνει μεν την συγκεκριμένη επιστολή του προς τον υπουργό Εξωτερικών Ρόμπερτ Λάνσινγκ, αλλά προαναγγέλλει ότι θα συνεχίσει με άλλες επιστολές να ενημερώνει την ηγεσία της χώρας του με άλλες επιστολές για επιμέρους θέματα, που αφορούσαν την Τουρκία της εποχής του. Συγκεκριμένα γράφει:
«Σας έδωσα πρώτα τα συμπεράσματα, και θα σας γράψω ειδικές επιστολές
για ορισμένα από τα διαφορετικά θέματα, όπως είναι τα αποτελέσματα της
κατάργησης των Συνθηκολογήσεων, η παρούσα συμπεριφορά των δικαστηρίων τους και
η διαχείριση των φυλακών, το δημόσιο χρέος και εσωτερικές οικονομικές συνθήκες,
τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι νέοι κανονισμοί βάσει των οποίων πιθανότατα θα
υποχρεωθούν να τα διαχειρίζονται, οι θηριωδίες κατά των Αρμενίων, η διαχείριση
της πώλησης τροφίμων, ψωμιού, κρέατος και άλλων τροφίμων, οι διπλωματικοί
αντιπρόσωποι εδώ, η επιρροή τους ή η έλλειψη επιρροής στις αρχές, τα κακά που
προκύπτουν από μια αόρατη και ανεύθυνη κυβέρνηση, όπως συμβαίνει τώρα εδώ, κλπ.
κ.λπ.
Με τους πιο ευγενικούς προσωπικούς χαιρετισμούς μου,
H. Morgenthau»
Έχει καταγραφεί πλέον στην Ιστορία, ότι η στάση των Νεότουρκων έναντι των αλλόθρησκων πληθυσμών, έγινε τελικά πολύ σκληρότερη από αυτή της σουλτανικής εξουσίας, στην εφαρμογή της σωβινιστικής πολιτικής που επεδίωκε την εξαφάνιση ή την αφομοίωση στο νέο ομοιογενή εθνικό τουρκικό κορμό, των διάφορων υποταγμένων εθνοτήτων, γεγονός που πολύ γρήγορα μετέτρεψε τη συναίνεση την οποία αρχικά είχαν εξασφαλίσει στο κίνημά τους, σε οδύνη και απελπισία, που επέφεραν οι διωγμοί.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι στους κόλπους του Νεοτουρκικού Κομιτάτου στη Θεσσαλονίκη εκκολάφθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ.
Ο Χένρυ Μοργκεντάου στα κατοπινά χρόνια, διακρίθηκε για την ανάμιξή του στην περίθαλψη και αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
ΠΗΓΕΣ
*Εθνικά Αρχεία των
ΗΠΑ (https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1914-20v01/d699)
*Ιστορία του
Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου