Μια ενδιαφέρουσα επετειακή έκδοση από την ΕΣΗΕΑ

*Η επετειακή έκδοση

 

 

Το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΑ, παρουσίασε την επετειακή έκδοση «1940- 1944. Η Αντίσταση και ο αγώνας των δημοσιογράφων για την ελευθερία», σε συνεργασία με την  Ελληνογερμανική Αγωγή. Ταυτόχρονα εγκαινιάστηκε η έκθεση «Δελτίο Απόντων» της Χριστίνας Κάλμπαρη. Πρόκειται για μια έκθεση ζωγραφικής και για ένα βιβλίο, που έχουν  κοινή αφετηρία: Τα ντοκουμέντα του Ελληνοϊταλικού πολέμου, της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος, όπως προκύπτουν μέσα από τα αρχεία της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας», όπου και παρουσιάστηκαν.

«Είναι μεγάλη μου χαρά που εγκαινιάζω μια ξεχωριστή έκθεση τέχνης στην Βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ, όπου φιλοξενείται πολύτιμο υλικό, εφημερίδες, βιβλία και το σημαντικότερο, χειρόγραφα», είπε η Υπουργός Πολιτισμού, δρ. Λίνα Μενδώνη, για το «Δελτίο Απόντων» κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο πλούτο της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» και στο έργο του Μορφωτικού Ιδρύματος για την ανάδειξή του.

Στον χαιρετισμό της η πρόεδρος του ΔΣ της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος, Μαρία Αντωνιάδου, αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα εκδηλώσεων που τιμούν το παρελθόν μας αναδεικνύοντας τη δράση δημοσιογράφων κατά την περίοδο της Κατοχής που με την γραφίδα τους στήριξαν τους Έλληνες. Η ίδια σημείωσε παράλληλα ότι η έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ και της Ελληνογερμανικής Αγωγής είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Κωστή Μ. Παπαδάκη, πρώτου νεκρού δημοσιογράφου στο αλβανικό μέτωπο και σε όλους τους δημοσιογράφους, που αγωνίστηκαν για την ελευθερία.

Με τη σειρά του ο Γενικός Διευθυντής της Ελληνογερμανικής Αγωγής, δρ. Σταύρος Σάββας ευχαρίστησε τους δημοσιογράφους που τίμησαν την έκδοση με σύγχρονα κείμενα και τόνισε τη σημασία της ιστορικής γνώσης αλλά και της δημοσιογραφικής καταγραφής ως ιστορικής πηγής στο μέλλον. «Η επιθυμία μας να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μας την αγάπη και τον σεβασμό για την ιστορία τους έγινε πραγματικότητα μέσα από την συνεργασία μας με την ΕΣΗΕΑ», κατέληξε.

«Δεν υπάρχει τίποτα πιο αυθεντικό από τον ημερήσιο τύπο», είπε ο δρ. Μάνος Αλχανάτης, πρώτος Αντιπρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας, αναφερόμενος μεταξύ άλλων στην επιστολή διαμαρτυρίας του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού για τον διωγμό των Εβραίων της κατοχικής Αθήνας, ένα από τα πολύτιμα ντοκουμέντα που περιλαμβάνει η έκδοση. Ευχήθηκε το βιβλίο να είναι πηγή έμπνευσης και κυρίως αναστοχασμού.

*Εικόνα από την παρουσίαση του τόμου

Η προαναφερθείσα επιστολή συνοδεύει το κείμενο της δημοσιογράφου, πολεμικής ανταποκρίτριας Μαρίας Καρχιλάκη για τους γενναίους της Κατοχής, που εφοδίαζαν με σωτήριες πλαστές ταυτότητες τους Εβραίους της Αθήνας. «Πέρασα το καλύτερό μου καλοκαίρι μελετώντας εφημερίδες της Βιβλιοθήκης και του ιστορικού αρχείου της ΕΣΗΕΑ», είπε η ίδια, ευχόμενη το βιβλίο να πάρει τη μορφή ενός ντοκιμαντέρ.

Με τη σειρά της, η δημοσιογράφος και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Γιώτα Αντωνοπούλου, αναφέρθηκε στα σχολεία της Κατοχής. «Κάθε φορά που μελετώ μια συγκεκριμένη περίοδο μέσα από τον Τύπο σκέφτομαι ότι κάποιοι συνάδελφοι στο μέλλον θα επιδιώξουν να μελετήσουν και να αναλύσουν τη δική μας εποχή μέσα από τα κείμενά μας», ανέφερε και θύμισε ότι κατά τη διάρκεια της Κατοχής γίνονταν μαθήματα, ακόμα και σε εκκλησίες ή πάρκα».

«Τι συγκλονιστικότερο μπορεί να γράψει ένας δημοσιογράφος παρά ένα άρθρο για την Απελευθέρωση της πατρίδας του», είπε ο Αντώνης Σρόιτερ κάνοντας μια προσωπική αναφορά στον παλιό διευθυντή του, Χρήστο Πασαλάρη, ο οποίος μιλούσε στους νεότερους για τον Τύπο της εποχής και τους δημοσιογράφους, που τότε προσπαθούσαν με μέσα που δεν είχαν να κυκλοφορήσουν παράνομα έντυπα στην Κατοχή και τις μέρες της Απελευθέρωσης.

Τη συζήτηση διηύθυνε η Κατερίνα Λυμπεροπούλου, υπεύθυνη συντονισμού της έκδοσης.

Παράλληλα, μαθητές και μαθήτριες της Ελληνογερμανικής Αγωγής παρουσίασαν με τον δικό τους τρόπο επιλεγμένα αποσπάσματα από εφημερίδες της περιόδου του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής.

Στην εκδήλωση παρέστησαν διακεκριμένες προσωπικότητες από τον χώρο του πολιτισμού, της πολιτικής, της δημοσιογραφίας και της εκπαίδευσης.

 

Η έκδοση

 

Για την έκδοση του συλλεκτικού ιστορικού τόμου, αντλήθηκε υλικό από εφημερίδες της εποχής του ελληνοϊταλικού πολέμου και της Κατοχής. Η έρευνα κι η τεκμηρίωση έγινε από τον ιστορικό Δημήτρη Σκλαβενίτη.

Στόχος της έκδοσης είναι να δοθεί στον σύγχρονο αναγνώστη μία διαφορετική οπτική των γεγονότων μιας, κρίσιμης για την πατρίδα μας, εποχής, να συνδεθεί το παρόν με το παρελθόν του τόπου μας, καταδεικνύοντας  την αξία της Ιστορίας μας ως εθνικής μας μνήμης και τη σύνδεσή της με το σήμερα. Και να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο σε ερευνητές, σπουδαστές, δημοσιογράφους κ.α.

Το πρώτο μέρος της έκδοσης περιλαμβάνει κείμενα σύγχρονων δημοσιογράφων σχετικά με την περίοδο 1940-1944. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται αναλυτικά οι εφημερίδες της περιόδου, πολλές από τις οποίες επειδή τότε ήταν παράνομες, βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας και βοήθησαν να διατηρηθεί αναμμένη η φλόγα της Αντίστασης.

Στην έκδοση περιλαμβάνονται κείμενα επτά δημοσιογράφων ως εξής:

*Από τις επετειακές εφημερίδες

*Αλέξης Παπαχελάς – «Κοινό μέτωπο κατά του εχθρού». Τονίζεται στο κείμενό του ότι «τα ιστορικά φύλλα του Ελληνικού Αγώνα και της Ελεύθερης Ελλάδας δείχνουν πως η δημοσιογραφία συνέχισε να λειτουργεί μέσα στο σκοτάδι της γερμανικής κατοχής. Δείχνουν επίσης πως, ακόμη και σε περιόδους εξαιρετικών εθνικών κρίσεων, η δημοσιογραφία, από εντελώς διαφορετικές ιδεολογικές σκοπιές, όπως ισχύει για τις δύο αυτές εφημερίδες, υπηρετεί τον πατριωτισμό των Ελλήνων».

*Τέτοιες πλαστές ταυτότητες, έσωσαν τις ζωές πολλών Εβραίων της Ελλάδας

*Μαρία Καρχιλάκη – «Οι γενναίοι της κατοχικής Αθήνας». Αναφέρεται στην λεγόμενη «βιομηχανία» πλαστών ταυτοτήτων, που έσωσαν τη ζωή πολλών διωκόμενων Εβραίων. Ήταν ένα δίκτυο ανθρώπων, από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, από τον διευθυντή της Αστυνομίας Άγγελο Έβερτ, τον διευθυντή Μητρώου του Δήμου Αθηναίων Παναγιώτη Χαλδέζο έως τον διευθυντή της εφημερίδας «Πρωία» Γιώργο Καράντζα.

*Εικόνα από τα σωτήρια σχολικά συσσίτια της Κατοχής

*Γιώτα Αντωνοπούλου – «Σχολεία στη δίνη του πολέμου και ο ρόλος του Τύπου». Περιγράφει την κατάσταση των σχολικών κτιρίων, που είχαν βομβαρδισθεί, ενώ άλλα είχαν γίνει νοσοκομεία, τις δυσκολίες διδασκαλίας και τα περίφημα συσσίτια για τα παιδιά που πεινούσαν. Μέσα στις πολλές δυσκολίες για τη λειτουργία των σχολείων ήταν και η έλλειψη εκπαιδευτικών, γιατί πολλοί από αυτούς είχαν διαφύγει στη Μέση Ανατολή για να συνεχίσουν τον αγώνα,\.

*Τίτλοι εφημερίδων της κατοχής

*Αντώνης Σρόιτερ – «Η Απελευθέρωση μέσα από τις σελίδες του Τύπου». Αναφέρεται στις δραματικές συνθήκες, που επικρατούσαν για τον Τύπο με την κατοχική λογοκρισία, αλλά στον ενθουσιασμό του Τύπου, κατά τη φάση της απελευθέρωσης. "Η γενιά των δημοσιογράφων που πρωταγωνίστησε την εποχή εκείνη στην ουσία καθόρισε την έντυπη δημοσιογραφία έως τις μέρες μας".  

*Κλεισούρα: Η δακτυλογραφημένη εφημερίδα του μετώπου

*Χρήστος Νικολαΐδης – « Η Κλεισούρα του μετώπου». Περιγράφει τις συνθήκες έκδοσης μιας εφημερίδας του μετώπου, της «Κλεισούρας» που είχε κυκλοφορήσει με πρωτεργάτη τον Λουκή Ακρίτα, Κύπριο δάσκαλο και δημοσιογράφο και συνεργάτες το Γεώργιο Μαύρο υφηγητή τότε της Νομικής και τον παιδίατρο τότε  Σπύρο Μπαρτζώκα. Ήταν δακτυλογραφημένη. Ο Μπαρτζώκας διέσωσε το αρχείο της εφημερίδας και ο γιός του καθηγητή Ιατρικής Χρήστος Μπαρτζώκας, το δώρισε αργότερα στην ΕΣΗΕΑ.

*Από τις επισιτιστικές προσπάθειες της ΕΣΗΕΑ

*Στρατής Αγγελής – «Η επισιτιστική δράση της ΕΣΗΕΑ στην Κατοχή». Το επισιτιστικό, ήταν το μέγιστο πρόβλημα της Κατοχής, Στο κείμενο αυτό γίνεται μνεία της ίδρυσης Προμηθευτικού και Καταναλωτικού Συνεταιρισμού από την ΕΣΗΕΑ τον Αύγουστο του 1941 με σκοπό την προμήθεια και διανομή τροφίμων σε δημοσιογράφους και υπαλλήλους των αθηναϊκών εφημερίδων. "Η πρόσβαση σε τρόφιμα και η οργάνωση συσσιτίων ήταν δύο από τις τεράστιες συνεισφορές της ΕΣΗΕΑ προς τους συναδέλφους και τις οικογένειές τους στα μαύρα χρόνια της Κατοχής".

*Για τον ήρωα Κωστή Παπαδάκη

*Νίκος Κιάος – «Ο πρώτος νεκρός δημοσιογράφος του μετώπου και η διαιώνιση των ιδανικών της Αντίστασης από τους δημοσιογράφους». Η ιστορία του πρώτου νεκρού δημοσιογράφου Κωστή Παπαδάκη και η ιστορία της βραχύβιας  Ένωσης των Αντιστασιακών Δημοσιογράφων που είχε ιδρυθεί το 1945. "Για τη δράση των δημοσιογράφων στην Κατοχή, αξίζει να αναφερθεί ότι στις 5 Μαρτίου 1943 η ΕΣΗΕΑ με πρόεδρο τον Γεώργιο Καράντζα, κήρυξε απεργία στις εφημερίδες, στη οποία συμμετείχαν και οι οργανώσεις του προσωπικού των εφημερίδων, οι εργάτες Τύπου και οι εφημεριδοπώλες".   

*Έργο της Χριστίνας Κάλμπαρη

Η έκθεση της Χριστίνας Κάλμπαρη

 

Η έκθεση της Χριστίνας Κάλμπαρη, αποτελείται από έργα ζωγραφικής και σχέδια σε χαρτί, που δημιουργήθηκαν ειδικά για τον χώρο της Βιβλιοθήκης, με αφετηρία φωτογραφίες και κινηματογραφικά ντοκουμέντα από την Κατοχή και το Ολοκαύτωμα.

Πρόκειται για την πρώτη εικαστική έκθεση που φιλοξενείται στους χώρους της Βιβλιοθήκης «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Η έκθεση διαρκεί ως τις 14 Νοεμβρίου.

Οι ζωγραφικές συνθέσεις, που προέκυψαν από την ελεύθερη εικαστική απόδοση του αρχειακού υλικού, έχουν ως σκοπό να προσεγγίσουν το συγκλονιστικό αυτό θέμα, καθώς και την τραγική αίσθηση της απώλειας, κυρίως μέσα από μια συμβολική και υπαρξιακή ματιά.

Η έκδοση και η έκθεση πραγματοποιήθηκαν με τις ευγενικές χορηγίες του Υπουργείου Πολιτισμού, της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και του Αθηναϊκού – Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων, χωρίς τη συμβολή των οποίων δεν θα ήταν εφικτές.

Υστερόγραφο

*Για τις συνθήκες εφοδιασμού με τρόφιμα σε δημοσιογράφους και τις οικογένειές τους τις δύσκολες μέρες της Κατοχής με την μεγάλη πείνα και τους θανάτους από ασιτία,  και εκτός της επετειακής έκδοση της ΕΣΗΕΑ, διαβάστε στο  https://sitalkisking.blogspot.com/2017/05/blog-post_26.html