Ένας τόμος με προστιθέμενη αξία, για τις δύο ιστορικές συνθήκες, των Σεβρών και της Λωζάνης.

*Ο σημαντικός τόμος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. με 296 σελίδες

 

 

               Το δραστήριο Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης του Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.) του Δήμου Νέας Ιωνίας, παρουσίασε πριν από λίγες μέρες τον πολύτιμο τόμο με τίτλο: «Πρακτικά 10ου Συμποσίου – Από τη Συνθήκη των Σεβρών στη Συνθήκη της Λωζάνης», που είχε γίνει το τριήμερο 6-8 Μαΐου 2022, υπό την Αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κατερίνας Σακελλαροπούλου, με ειδικούς εισηγητές, οι οποίοι ανέπτυξαν όλες τις πτυχές του πολύπλευρου αυτού ιστορικού θέματος.

               Η αξία του τόμου αυτού έγκειται στο γεγονός, ότι υπάρχουν συγκεντρωμένες 15 εισηγήσεις επιστημόνων, για τα χρόνια 1919-1923 όταν η Ελλάδα, από την χαρά της δόξας που της χάριζε πρόσκαιρα η Συνθήκη των Σεβρών, δοκιμάσθηκε σκληρά από την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και τον συμβιβασμό της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923. Ο τόμος αυτός περιέχει συμπυκνωμένη γνώση και θα πρέπει να υπάρχει στις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων, γιατί είναι βέβαιο, ότι η παρουσία του θα είναι χρήσιμη παρακαταθήκη για φοιτητικές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες.

               Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Σακελλαροπούλου κατά την έναρξη των εργασιών του Συμποσίου το Μάιο του 2022, είχε τονίσει μεταξύ άλλων:

               «Παρά τις δυσκολίες ενσωμάτωσης και αποκατάστασης των Μικρασιατών, τις καθυστερήσεις, τις ελλείψεις και τις αναπόφευκτες για ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα  αδικίες, εκατοντάδες χιλιάδες πολυτάλαντοι και δημιουργικοί άνθρωποι άρχισαν στη χώρας μας μια νέα ζωή, κομίζοντας από την παλιά τους πατρίδα τη σοφία ενός πολιτισμού τριών χιλιάδων χρόνων. Επιτεύχθηκε εθνική ομοιογένεια, ειδικά στη Μακεδονίας και στις παραμεθόριες περιοχές της, αναζωογονήθηκαν και τονώθηκαν, η οικονομία, η λογοτεχνία, τα γράμματα, οι τέχνες. Με τον τρόπο αυτό η καταστροφή του 1922 μετατράπηκε σε κοινωνικό και οικονομικό θρίαμβο, γεγονός που αποτελεί, όπως σωστά έχει γραφτεί, το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του νεοελληνικού κράτους».

Η εκδήλωση παρουσίασης του τόμου, ξεκίνησε με ομιλία του Προέδρου του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και Προέδρου της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας κ. Λουκά Χριστοδούλου, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων: «Το 10ο Συμπόσιο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. πήρε τη θέση του στην ιστορία των άλλων εννιά Συμποσίων, που πραγματοποιήσαμε με μεγάλη επιτυχία, αρχής γενομένης από το έτος 2003 και τη Δημαρχία του Γιάννη Χαραλάμπους. Έκτοτε, συνεχίζουμε μια πορεία ως ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ., διαδραματίζοντας σπουδαίο ρόλο στην καταγραφή της Ιστορίας των προγόνων μας, που ήταν κατατρεγμένοι και ρίζωσαν στη μητέρα Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή».

               Στα πολύτιμα περιεχόμενα του τόμου, υπάρχει η εισήγηση του τ. καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών  Γιώργου Μαυρογορδάτου με θέμα «Ανεξέταστες όψεις της Λωζάνης: Οι εξαιρέσεις από την Ανταλλαγή και οι πολεμικές αποζημιώσεις». Μια από τις κρίσιμες επισημάνσεις του εισηγητή- και αυτό ανοίγει λαμπρό πεδίο για τους μελλοντικούς ερευνητές- είναι ότι τα πρακτικά της συνδιάσκεψης της Λωζάνης ουδέποτε μεταφράστηκαν, ούτε  εκδόθηκαν στην Ελλάδα!!!

               Ο καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ιάκωβος Μιχαηλίδης παρουσίασε εισήγηση με θέμα «Η καταστροφή της Σμύρνης μέσα από τις πηγές». Ο κ. Μιχαηλίδης, αναφέρθηκε στο πλήθος των πηγών που υπάρχουν και ανέφερε: «Παρά τη σύγχυση που επικράτησε τις δεκαετίες μετά την καταστροφή, κυρίως λόγω της κλιμάκωσης μιας προπαγανδιστικής εκστρατείας για τη συσκότιση των όσων είχαν συμβεί στη Σμύρνη, δεν υπάρχουν άξιες λόγου επιφυλάξεις σχετικά με τους υπεύθυνους του εμπρησμού της πόλης. Ούτε είναι κολακευτική για την κοινότητα των ιστορικών η παρατήρηση πως για την προκληθείσα σύγχυση ευθύνονται κυρίως μέλη της, όχι δυστυχώς στο πλαίσιο μιας ενδελεχούς αναζήτησης της πραγματικότητας με τη χρήση αρχειακών πηγών, αλλά εξαιτίας μιας αντιεπιστημονικής  μεταμοντέρνας αντίληψης που φαντασιώνεται μια Ιστορία α λα καρτ. Ευτυχώς, τα διαθέσιμα αρχειακά δεδομένα δεν άφησαν εξαρχής ερωτηματικά για το τι είχε συμβεί». Κατά την άποψη του κ. Μιχαηλίδη, η πυρπόληση της Σμύρνης ήταν συνειδητή πράξη των κεμαλικών.

               Ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αντώνης Κλάψης ανέπτυξε το θέμα «Εύθραυστη σαν πορσελάνη η Συνθήκη Ειρήνης των Σεβρών». Για την Συνθήκη αυτήν που οι συνθήκες της εποχής την οδήγησαν σε ναυάγιο, ο κ. Κλάψης μετά την εκτενή ανάλυσή τόνισε: «Όταν υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών, ένας επιφανής Γ άλλος πολιτικός ο Ρ. Πουανκαρέ τη χαρακτήρισε αμέσως εύθραυστη σαν τις πορσελάνες που παράγονταν στις ίδιες τις Σέβρες (…). Η συνθήκη είχε προκύψει ως προϊόν εξαιρετικά ευνοϊκών συγκυριών για την Ελλάδα. Υπήρχε μια συναστρία θετικών συμπτώσεων τις οποίες ο Βενιζέλος πολύ επιδέξια είχε εκμεταλλευτεί. Όμως αυτές οι συμπτώσεις ήταν παροδικές, δεν ήταν καθόλου βέβαιο ότι θα διαρκέσουν για πάντα και εν τέλει δεν διήρκεσαν παρά λίγους μήνες και άρχισαν τα πράγματα μετά να αλλάζουν από το φθινόπωρο και πολύ περισσότερο από το χειμώνα του 1920-21».

               Η επόμενη εισηγήτρια Παρασκευή Ευσταθιάδου εισηγήθηκε το θέμα «Η ασκηθείσα πολιτική στις πόλεις της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων έως και την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου». Πρόκειται για αναλυτική μελέτη για τις άγριες διώξεις του Χριστιανικού πληθυσμού, που άρχισαν από το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων το 1913.

               Ο Δημήτριος Σταματόπουλος καθηγητής Βαλκανικής και ύστερης Οθωμανικής ιστορίας στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας παρουσίασε το θέμα «Ερμηνευτικά σχήματα και θεωρητικές προσεγγίσεις στη Μικρασιατική Καταστροφή». Ο κ. Σταματόπουλος εξήγησε ότι η Μικρασιατική Καταστροφή είναι η διαδικασία της μετάβασης από την αυτοκρατορία στο εθνικό κράτος η οποία διεξήχθη για πάνω από 100 χρόνια σε όλα τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή  ξαφνικά πυκνώθηκε και ολοκληρώθηκε μέσα σε μόνο τρία χρόνια.

               Η Ειρήνη Σαρίογλου, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης και γενική γραμματέας του Ι.Δ.Ι.Σ.Μ.Ε. ανέπτυξε το θέμα «Οι επιπτώσεις της Συνθήκης της Λωζάνης στην ελληνική εκπαίδευση της Πόλης».

               Η κ. Φωτεινή Τομαή, ιστορικός- πρέσβης ε.τ. εισηγήθηκε το θέμα «Το διπλωματικό βαλς των μεγάλων της εποχής, η νεκρανάσταση του Μεγάλου Ασθενή και η τύχη του Ελληνισμού της Ανατολίας». Η εισηγήτρια, με πολλές αναφορές στα γεγονότα εκείνων των κρίσιμων ετών διερωτήθηκε: «Πόσοι στ’ αλήθεια έμπειροι πολιτικοί παρατηρητές της εποχής μπόρεσαν να διαβλέψουν έγκαιρα  ότι η απόβαση των ελληνικών δυνάμεων στη Σμύρνη το 1919 και η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 συνέτασσαν την ίδια στιγμή με τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την πράξη γέννησης της νεότερης Τουρκίας; Ασφαλώς ούτε ο ίδιος ο σουλτάνος».

               Ο πολύτιμος τόμος του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. περιλαμβάνει και εισήγηση του Θανάση Χρήστου καθηγητή Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με θέμα «Κωνσταντίνος Στεφ. Καραθεοδωρή (1873-1950): Από το Βερολίνο στη Σμύρνη». Πρόκειται για εκτεταμένη παρουσίαση της ζωής του μεγάλου μαθηματικού, που τον χαρακτηρίζει Homo Universalis, αλλά και των ιδιαίτερων προσπαθειών να υλοποιήσει το όραμα του Βενιζέλου για ένα Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη. Η αρνητική όμως έκβαση του μικρασιατικού εγχειρήματος- κατά τον καθηγητή Χρήστου- συμπαρέσυρε στον ανεμοστρόβιλό της και το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης, που έμελλε να ανοίξει τις πύλες του στους φοιτητές του στις 10 Οκτωβρίου 1922.  

               Η εισήγηση του καθηγητή  στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κωνσταντίνου Υφαντή έχει τίτλο «Από τις Σέβρες στη Λωζάνη. Η διπλωματική διάσταση». Ο εισηγητής αναφέρεται στις διεθνείς εξελίξεις της εποχής, στις πολιτικές αλλαγές, αλλά και στις αλλαγές προσανατολισμού των γεωστρατηγικών συμφερόντων ορισμένων χωρών, που ενίσχυσαν τον κεμαλισμό. «Στο διπλωματικό πεδίο-τόνισε- η νέα κυβέρνηση αποτυγχάνει να κινηθεί αποτελεσματικά. Κυριαρχεί η τραγικά λανθασμένη αντίληψη ότι η Συνθήκη των Σεβρών αποτελούσε το ελάχιστο όριο των ελληνικών διεκδικήσεων. Έτσι η χώρα εγκλωβίζεται διπλωματικά σε ένα αυτοκαταστροφικό τελικά μαξιμαλισμό».

               Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κωνσταντίνος Κολιόπουλος αναλύει το θέμα: «Από τις Σέβρες στη Λωζάνη: Η στρατιωτική διάσταση».

               Ο επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του Α.Π.Θ. Θεοδόσης Κυριακίδης παρουσιάζει το θέμα «Οι Δίκαιοι Τούρκοι- Ένα αποσιωπημένο κεφάλαιο της Γενοκτονίας. Τα πρόσωπα του δράματος: Θύτης και θύμα/ Δίκαιος και bystander». Αναφερόμενος στο θεσμό του Ισραήλ, που απονέμει τον τίτλο του Δικαίου των Εθνών σε άτομα που έσωσαν Εβραίους κατά τη διάρκεια του Β ‘ Παγκοσμίου Πολέμου εξηγεί ότι εντοπίστηκαν αντίστοιχες περιπτώσεις Νεότουρκων και Κεμαλιστών, που κατά τη Γενοκτονία των Ελλήνων Αρμενίων και Ασσυρίων προστάτευσαν Χριστιανούς ή αρνήθηκαν να εκτελέσουν εντολές εξολόθρευσης. «Τους Δίκαιους Τούρκους  ας μην τους χαρίσουμε στους φασίστες και στους ρατσιστές, ανήκουν στην ανθρωπότητα» τόνισε ο εισηγητής.

               Ο επόμενος εισηγητής Αρχάγγελος Γ. Γαβριήλ, Ιστορικός- Αρχαιολόγος, Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων παρουσίασε το θέμα: «Η ίδρυση της Τουρκοορθόδοξης εκκλησίας και η εμπλοκή της στην Ανταλλαγή των πληθυσμών της Καππαδοκίας (1019-1924)». Η υπόθεση αυτή αφορά την ίδρυση μιας Τουρκοορθόδοξης εκκλησίας υπό τον Παύλο Καραχισαρίδη, που έμεινε γνωστός με το όνομα Παπά Ευτύμ και τις προσπάθειές του για σχισματική κίνημα στους κόλπους της εκκλησίας.

               Η Διευθύντρια Ερευνών του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών Ελισάβετ Κοντογιώργη παρουσίασε το θέμα: «Ο Fridtjot Nansen και η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας». Πρόκειται για την διάσημο Νορβηγό εξερευνητή, ο οποίος διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο κατά την περίοδο των διαπραγματεύσεων στη Λωζάνη για την εξεύρεση διπλωματικής λύσης στην ανθρωπιστική κρίση, που δημιούργησε η Μικρασιατική Καταστροφή.

               Το θέμα «Σμύρνη: Από τη Συνθήκη των Σεβρών στην Καταστροφή» ανέπτυξε η καθηγήτρια Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και βουλευτής του ΣΥΡΡΙΖΑ-Π.Σ. Σία Αναγνωστοπούλου.

               Ο τόμος συμπληρώνεται με φωτογραφίες του Συμποσίου του 2022 και με ένα πολυσέλιδο απάνθισμα από τις πρώτες σελίδες των εφημερίδων της περιόδου 1919-1923, από το αρχείο του Κωνσταντίνου Νίγδελη.

               Επειδή εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη  υπογραφή της εντυπωσιακά μακρόβιας συνθήκης της Λωζάνης, η πρωτοβουλία του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. να παρουσιάσει σε τόμο τα πρακτικά του συμποσίου «Από τη Συνθήκη των στη Συνθήκη της Λωζάνης» αποτελεί σπουδαία συνεισφορά στη μελέτης της Ιστορίας μιας κρίσιμης εποχής για την Ελλάδα.

 

Π.Σ.Α.