Σημαντικά ντοκουμέντα από την πολύπαθη ιστορία της Ξάνθης, το 1913

*Από την εσπευσμένη φυγή των Ξανθιωτών το 1913. Έρχονταν οι Βούλγαροι...

 

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

               Η συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, με την οποία τερματίσθηκε ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος, αποτέλεσε μια τραυματική εμπειρία για τους κατοίκους της Δυτικής Θράκης, την οποία απελευθέρωσε ο νικητής Ελληνικός στρατός, αλλά τα γεωπολιτικά συμφέροντα των αδίστακτων «μεγάλων» την κατακύρωσαν υπέρ της δεινώς ηττημένης Βουλγαρίας. Η Ξάνθη μεγάλη πόλη με πολιτισμό και δυναμική οικονομία, υπέστη τα πάνδεινα από τις Βουλγαρικές κατοχικές δυνάμεις.

               Οι κάτοικοί της με ψηφίσματα απευθύνθηκαν στο Βασιλέα Κωνσταντίνο, που βρίσκονταν ακόμα στην Ανατολική Μακεδονία και ετοιμάζονταν να επιστρέψει στην Αθήνα λόγω της ανακωχής, που επέβαλλαν οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, ανακόπτοντας την ορμή του ελληνικού στρατού, ο οποίος προήλαυνε ακατανίκητος και με δυνάμεις να εισέλθει ακόμα και στη Σόφια.

Η Ξάνθη έζησε φοβερά δύσκολα χρόνια. Με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου που υπεγράφη το 1913, η πόλη μαζί με όλη τη Δυτική Θράκη παραχωρήθηκε χωρίς να ερωτηθεί ο πληθυσμός, στη Βουλγαρία. Η δεύτερη βουλγαρική κατοχή αποδείχτηκε ιδιαίτερα οδυνηρή. Η Βουλγαρική κατοχή, ιδιαιτέρως αποτρόπαιη κράτησε έως τις  4 Οκτωβρίου 1919 όταν, μετά την ήττα των Γερμανών και των συμμάχων τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ελληνικός στρατός με τον στρατηγό Γεώργιο Λεοναρδόπουλο και την 9η Μεραρχία μπήκε νικητής στην Ξάνθη. Η Δυτική Θράκη πέρασε υπό Διασυμμαχικό έλεγχο έως τον Μάιο του 1920, που παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Οι νομοί Ξάνθης όμως και Ροδόπης, δοκίμασαν ξανά το 1941-1944 άλλη μια Βουλγαρική κατοχή εξίσου απεχθή και επώδυνη.

Σήμερα θα δούμε μερικά σημαντικά ντοκουμέντα από τον πρώτο καιρό της δεύτερης επανόδου των Βουλγάρων στην Ξάνθη. Η πρώτη φορά ήταν όταν κατέλαβαν την Ξάνθη κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, αλλά τους εξεδίωξαν οι Έλληνες κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Σύντομα, επήλθε το «σάβανο» της συνθήκης του Βουκουρεστίου, το καλοκαίρι του 1913.

                Προκαταβολικά η εφημερίδα «Καιροί» στις 4 Ιουλίου 1913 υπό τον τίτλο «Η Ξάνθη» δημοσίευσε το ακόλουθο σχόλιο: «Δεν δυνάμεθα να γνωρίζωμεν, εάν, ως ψιθυρίζεται, θα υπογραφή κατ’ αυτάς η ειρήνη. Αλλ΄ εάν συμβεί το τοιούτον, η Ελληνική Κυβέρνησις οφείλει βεβαίως να εξασφαλίση υπό την Ελληνικήν κατοχήν περιαγωγήν της Ξάνθης. Ακμαιότατος ο αυτόθι Ελληνισμός, αστείρευτος δε πηγή πλούτου η περιοχή. Αλλά και μόνον δια την εθνικήν  ικανοποίησιν, ότι και τμήμα, έστω και τόσον ελάχιστον της Θράκης, θα περιέλθη υπό την Ελληνικήν σημαίαν, οφείλομεν να επιμείνωμεν ανενδότως εις την παραχώρησιν της Ξάνθης».

               Η είδηση και μόνο ότι επιστρέφουν οι Βούλγαροι ήταν αρκετή για να αδειάσει η πόλη από τους κατοίκους της οι οποίοι κατέφευγαν σε άλλες περιοχές φοβούμενοι την εκδικητικότητα, την αγριότητα και την αρπακτική διάθεση των Βουλγάρων.

   

*Από την παρουσία των κομιτατζήδων στην Ξάνθη το 1913. Η λεζάντα είναι εύγλωττη. Το όνομα Δάνεφ ίσως είναι εσφαλμένο. Μάλλον πρόκειται για τον αρχικομιτατζή Τάνε Νικολώφ

Επιστολή του Μητροπολίτη Άνθιμου και διακεκριμένων Ξανθιωτών

 

               Στις 22 Αυγούστου 1913, από την Καβάλα όπου κατέφυγαν, ο μητροπολίτης Ξάνθης και Καβάλας Άνθιμος και οι διακεκριμένοι πολίτες της Ξάνθης Γ. Χεκίμογλου, Χ. Μπροκούμης και Χασήμ μπέης, έστειλαν την ακόλουθη επιστολή, με αδρές περιγραφές της συμπεριφοράς των Βουλγάρων:

               «Τα κακούργα και ληστρικά ένστικτα του Βουλγαρικού στρατού εξακολουθούν τα απαισιώτερον το ειδεχθές έργον της δηώσεως, λεηλασίας, αρπαγών και φόνων και μετά την υπογραφήν της ειρήνης και μετά την επίσημον παράδοσιν παρά των ελληνικών αρχών της ατυχούς και κενής κατοίκων Ξάνθης. Ιππείς 153 υπό την ηγεσίαν αξιωματικών, μόλις απήλθεν ο ελληνικός στρατός έσφαξαν τρείς τσιφλικούχους Μωαμεθανούς και μίαν Ελληνίδα ους συνήντησαν τυχαίως. Από τας 10 δε Αυγούστου μέχρι της αποχωρήσεώς των διήρπασαν και ελεληλάτησαν όλας τας ελληνικά οικίας και καταστήματα καταστρέψαντες τα έπιπλα τα εμπορεύματα όσα δεν ηδυνήθησαν να αποστείλουν εις Βουλγαρίαν, διέρρηξαν τα κλείθρα δύο καπνεμπορικών καταστημάτων Joseph Halpaus εκ Βρεσλάου και Export American Tobacco Company μη δυνηθέντες να κλέψωσι τα δέματα καπνών. Οικίαν Γάλλου υπηκόου Βάρδα και Μεϊμαρίδου Ιταλού, διέρρηξαν, ελεηλάτησαν και εθρυμμάτισαν. Εις παρατηρήσεις ξένων υπηκόων προς τα αρχάς δια τα γενόμενα, Διοικητής κυνικώτατα απήντησε «χρειάζονται δια τους εν Βουλγαρία πρόσφυγας, οι οποίοι είναι γυμνοί.

               Εκλιπαρούμεν υμετέραν ενεργόν επέμβασιν όπως καταστήσετε γνωστόν πεπολιτισμένη Ευρώπη και φιλοβουλγάρους κυβερνήσεις οποία θηρία επιτρέπουσι διακυβερνήσαι λαόν ο οποίος δεν ζητεί τίποτε άλλο ει μη εξασφάλισιν ζωής, τιμής και περιουσίας και ο οποίος προτιμά να παραμείνη πρόσφυξ εγκαταλείπων περιουσίαν και τα προς το ζην αναγκαία παρά να επανέλθη υπό απαίσιον Βουλγαρικόν ζυγόν».   

*Προγενέστερη φωτογραφία από την εφημερίδα "Καιροί". Τότε που έμπαινε ο απελευθερωτής Ελληνικός στρατός και απελευθέρωνε την Ξάνθη. Μετά ήρθαν οι Βούλγαροι... 

Και άλλη μαρτυρία για τις οδύνες της Ξάνθης

              

               Μια άλλη έκθεση των γεγονότων της Ξάνθης, που διαδραματίσθηκαν κατά την αποχώρηση του Ελληνικού στρατού και την παράδοση της πόλης  στους Βουλγάρους, εστάλη από τους Ι. Δ. Λαζαρίδη και Απ. Αλεξίδη. Η έκθεση είχε συνταχθεί στον καταυλισμό του Ινδζέ στις 13 Αυγούστου 1913 και είναι η ακόλουθη:

               «Την 10^ην   Αυγούστου περί την 2αν μ.μ.  ο Ελληνικός Στρατός εξεκένωσε την πόλιν της Ξάνθης και παρέδωσε αυτήν εις τακτικόν Βουλγαρικόν στρατόν, κατόπιν υπογραφής πρωτοκόλλου ότι η πόλις παρεδόθη εις αυτούς ανέπαφος και εν τάξει. Εν τω μεταξύ τα 9/10 των κατοίκων εγκατέλειψαν την πόλιν φεύγοντες την Βουλγαρικήν θηριωδίαν έχοντες πρόσφατα ακόμη δείγματα αυτής. Αυθημερόν ο Βουλγαρικός στρατός της κατοχής προέβη εις απογύμνωσιν παντός πολίτου ευρεθέντος καθ’ οδόν την νύκτα. Ο τακτικός Στρατός βοηθούμενος και παρά των επιδραμόντων κομιτατζήδων προέβη εις λεηλασίας επίπλων και εμπορευμάτων παραβιάζοντας τας θύρας οικιών και καταστημάτων. Εκ των ληστευθέντων οικιών και καταστημάτων τα οποία ιδίοις όμμασι είδαμεν και διεπιστώσαμεν, είναι τα εξής:

               Οινοπνευματοπωλείον κ. Λάμπρου Χ. Λάμπρου και Μαυρομάτη, επίσης έτερον τοιούτον του κ. Γρεζάντη, την αποθήκην αποικιακών του κ. Δαλάγδη, τρία εστιατόρια τουρκικά, το κατάστημα ετοίμων ενδυμάτων του κ. Λεβή Κανέτη, το υφασματοπωλείον κ. Ν. Παπαγγέλου, το χρυσοχοείον του εκ Νεβέσκης (σ.σ. Νυμφαίον) κ. Νικολάου του οποίου το χρηματοκιβώτιον παρεβιάσθη, τρία αλευράδικα Βουλγάρων απουσιαζόντων, το καφενείον «Η Ωραία Ξάνθη», το υποδηματοπωλείον κ. Κακαλάνη, το εμποροραφείον αδελ. Γιαννάτου, το παντοπωλείον αδελ. Πασχάλη, το οινοπνευματοπωλείον κ. Σεραφείμ Πανοχωρίτου.

*Τα πάθη της Ξάνθης στο Γαλλικό Τύπο (Temps)

               Οικίαι εληστεύθησαν πάμπολλαι εκ των οποίων δυνάμεθα να απαριθμήσωμεν τας εξής:

               Των κ. Γ. Στάμμου, αδελ. Μεταξά, Κυριάκου Κουγιουμτζόγλου, Σωτηρίου Καμπάζογλου, Σταμ. Ακατογλίδου, Μιχαήλ Κοπάνου, Κωνσταντίνου Ακατογλίδου, Μιχαήλ Παντοπούλου.

               Εδοκίμασαν επίσης να ληστεύσουν και αποθήκας καπνών αλλά δεν το κατόρθωσαν ένεκα στερεότητος των θυρών  και ταύτα πάντα εν πλήρει μεσημβρία διότι αι λεηλασία  εξηκολούθησαν και εξακολουθούν μέχρι της στιγμής ταύτης. Συνεπεία της ακατανομάστου ταύτης θρασύτητος και αναισχυντίας ο διευθύνων κύριος Στεμ της American Tobacco Com μετά των κ. Φερνάνδες διευθυντού της αγγλικής εταιρείας Κομερσιάλ παρουσιασθέντες προ του φρουράρχου της πόλεως εντόνως διεμαρτυρήθησαν. Εις απάντησιν ο κ. φρούραρχος μετά κυνισμού τοις υπέδειξεν ότι δεν πρέπει να εκπλήσσονται δια την κατάστασιν καθότι και ο ευγενέστερος ευρωπαϊκός στρατός ως επί λέξει εξεφράσθη, θα διέπραττε τα ίδια, υποσχόμενος ότι εντός ολίγου θα αποκατασταθή η τάξις. Οι ανωτέρω κύριοι μη αρκεσθέντες εις την δοθείσαν απάντησιν μετέβησαν εις το τηλεγραφείον όπως γνωστοποιήσωσι ταύτα όπου δει. Αλλά και εκεί ουδέν επέτυχον διότι παρουσία αυτών ο εκεί ευρεθείς αξιωματικός έκοψε τα σύρματα του τηλεγράφου. Επί πλέον στενώς περιέζωσεν την πόλιν, απηγόρευσε πάσαν επικοινωνίαν μετά των έξω. Μεθ’ όλην δε την διαβεβαίωσιν του φρουράρχου περί λήψεως αναγκαίων μέτρων εθεάθησαν εν πλήρει μεσημβρία άμαξαι πλήρεις επίπλων και εμπορευμάτων άνω των 50 μεταφερόμεναι εκτός της πόλεως και επιστρέφουσαι κεναί όπως φορτώσωσι και πάλιν. Επίσης και εις το ζήτημα των ατιμώσεων δεν υστέρησαν ως και άλλοτε προβαίνοντες εις όργια και παραβιάσεις επί των εναπομεινασών Οθωμανίδων. Εις επίμετρον δε όλων αυτών ο κ. φρούραρχος προσκαλέσας τους επαναπομείνατας Τούρκους προκρίτους απήτησε όπως τω υποβάλλωσιν έκθεσιν των ζημιών και κακώσεων άτινας υπέστησαν παρά του Ελλην. Στρατού κατά το διάστημα της Ελληνικής κατοχής, αλλά προσέκρουσαν προς της ανδρικής διαγωγής του εκ των προκρίτων Χασήμ βέη θαρραλέως δηλώσαντος ότι αδυνατεί να κατηγορήση τον Ελληνικόν στρατόν δι’ οιονδήποτε παρεκτροπήν τουναντίον δε θεωρεί εαυτόν και τους ομοφύλους του υπόχρεον να διακηρύξη την ευγνωμοσύνην του δια τα αγαθά της Ελληνικής Διοικήσεως.

               Υποβάλλοντες την παρούσαν έκθεσιν εις την υμετέραν εξοχότητα παρακαλούμεν όπως μεταβιβάσητε ταύτην όπου δει.

Ιωάννης Δ. Λαζαρίδης

Απ. Αλεξίδης

Εν τω καταυλισμώ του Ινδζέ τη 13^η Αυγούστου 1913»

               Ο αναφερόμενος εδώ καταυλισμός του Ινδζέ, είναι ο σημερινός Παράδεισος Καβάλας, δίπλα στον ποταμό Νέστο. 

*Το Ορτάκιοϊ

 

Δραματικά τηλεγραφήματα

 

               Δραματικά ήταν τα τηλεγραφήματα που κατέφθαναν στο υπουργείο Εξωτερικών. Θα δούμε δύο από αυτά, που έστειλε από τη Θεσσαλονίκη αρμόδιος υπάλληλος του υπουργείου (ή ενδεχομένως του κυβερνητικού Γραφείου Τύπου) ονόματι Χατζηβασιλείου. Λιτή η γλώσσα των τηλεγραφημάτων, αλλά συγκλονιστική η εικόνα που προκύπτει.

Ένα τηλεγράφημα που έφτασε στο υπουργείο Εξωτερικών στις 19 Νοεμβρίου δίνει μια αδρή εικόνα της άσχημης κατάστασης που είχε δημιουργηθεί με τους πρόσφυγες οι οποίοι έφταναν στη Θεσσαλονίκη.

«Καταφθάνουσιν Έλληνες πρόσφυγες τουρκικής και βουλγαρικής Θράκης ρακένδυτοι ελεεινοί την όψιν παρουσιάζουσι θλιβεράν εικόνα κατεστραμμένων υπάρξεων. Αφηγούνται δεινοπαθήματα ομογενών παριστώντες κατάστασιν Θράκης αναρχικήν αγρίαν. Εγνώσθη εξ αναμφισβητήτου πηγής χωρίον Μανδρίτσα περιφέρειαν Ορτάκιοϊ 18^ην  Οκτωβρίου εισήλθον στίφη βουλγάρων κομιτατζήδων οίτινες πολιορκήσαντες χωρίον συνέλεξαν δια βίας άνδρας εις σχολείον ζητούντες  δι’ απελευθέρωσιν καταβάλλουσι λύτρα ανερχόμενα 3000 λίρας. Κάτοικοι μη δυνάμενοι εξεύρωσι ποσόν εδήλωσαν εις αρχηγούς κομιτατζήδων αναμείνουν ημέρας τινάς συλλέξουν ποσόν. Κομιτατζήδες όμως ήρχισαν αγρίως κτυπούντες με υποκοπάνους όπλων μέχρι αναισθησίας δυστυχείς Έλληνας φονεύσαντες πατέρα ιατρού Σεμιτσόγλου. Απελπισία ομογενών εκορυφώθη ότε ως από μηχανής Θεός εφάνησαν άκρον χωρίου 20 έλληνες γειτονικού χωρίου οπλισμένοι οίτινες ήρχισαν πυροβολούντες κατά κομιτατζήδων οι οποίοι νομίζοντες ότι επρόκειτο περί Τουρκικού στρατού ετράπησαν φυγήν. Πυροβολισμοί εξηκολούθησαν μέχρις ότου γυναικόπαιδα κατέφυγαν εγγύς Τουρκικών συνόρων παρά Διδυμότειχον φόβον επανόδου βουλγάρων. Εκ Τουρκικής Θράκης αγγέλλονται ταραχαί και άγριος διωγμός Ελλήνων, εκπατρισμός αυξάνει. Αφίχθησαν ενταύθα υπέρ 200 οικογένειαι παριστώσαι με μελανώτατα χρώματα αναρχικήν εκεί κατάστασιν. Το χωρίον Σκόπελος, περιφέρειαν 40 Εκκλησιών αγγέλλονται  φρικώδη βασανιστήρια ομογενών. Πέριξ χωρίου τούτου υπάρχουν Τουρκικά χωρία κατεστραμμένα από αρχής βουλγαρικής κατοχής. Τώρα επανερχομένου του εγκαταλείποντος αυτά Τουρκικού πληθυσμού ευρίσκονται χωρία των κατεστραμμένα. Κατέλαβον βία υπό όμματα τουρκικών αρχών ελληνικά χωρία Σκόπελος, Δουγάντζα, Αλική, Πέτρα, Γανόχωρα και άλλα πολλά εκδιώκοντες ελληνικόν πληθυσμόν λέγοντες αυτοίς να υπάγετε εις το Βασίλειον και Έλληνες εκπατρίζονται δια σώσουν ζωήν των. Τούρκοι παρουσιάζοντες ψευδομάρτυρας βεβαιούντες ότι ζώα εκπατριζομένων ήσαν δήθεν ιδικά των κατάσχουν δια Τουρκικών αρχών. Ούτω δε δυστυχώς Έλληνες εκπατρίζονται με μόνα ενδύματα αφού ζώα των κατεσχέθησαν. Ανωτέρω ανεκοίνωσα ανταποκριτάς Reuter, Times, Temps. Χατζηβασιλείου».

Ένα δεύτερο διασωθέν τηλεγράφημα του Χατζηβασιλείου από τη Θεσσαλονίκη προς το υπουργείο Εξωτερικών στις 5 Δεκεμβρίου 1913, μας παρέχει άλλη μια παραστατική εικόνα των προβλημάτων, που αντιμετώπιζε ο πληθυσμός της Θράκης.

«Εκπατρισμός Ελλήνων Τουρκικής και Βουλγαρικής Θράκης αυξάνει καταπληκτικώς. Όταν Βούλγαροι κατέλαβον Θράκην κατέστρεψαν Τουρκικά χωρία. Τουρκικός πληθυσμός είχε αποσυρθεί.  Ήδη καταληφθείσης τουρκικής Θράκης Τούρκοι πρόσφυγες επιστρέφοντες ευρίσκουν κατεστραμμένα χωρία των και καταλαμβάνουν εγκαταλελειμμένα βουλγαρικά άτινα ως ολίγα αδυνατούν επαρκέσουν τόσον Τουρκικόν πληθυσμόν. Ούτω δε Τούρκοι καταλαμβάνουν Ελληνικά χωρία αναγκαζομένου Ελληνικού πληθυσμού εγκαταλείψη αυτά λόγω φόβου τουρκικής επιθέσεως. Εκ τούτου αριθμός Ελλήνων προσφύγων αυξάνει. Σιδηροδρομική συγκοινωνία  απ’ ευθείας Δράμας- Δεδέαγατς διεκόπη απαγορευθείσης Βουλγάρων κατασχεσάντων ατμομηχανήν φυλακισάντων δύο υπαλλήλους εταιρείας διαβάντας σύνορα. Πρόσφυγες Θράκης ανερχόμενοι 5.000 εγκατεστάθησαν προσωρινώς  Όκτσιλαρ, Γενήκιοϊ και περιφέρειαν Δράμας. Προ ημερών Βούλγαρος διοικητής Ξάνθης δια προξένου Γερμανίας εν Ξάνθη ειδοποίησε ‘Έλληνας πρόσφυγας μένοντας Όκτσιλαρ ότι δύνανται επιστρέψουν Ξάνθην αποκαθιστάμενοι πατρίδας των. Πολλοί επείσθησαν. Δυστυχώς κακοπιστία Βουλγάρων και φοράν ταύτην εξεδηλώθη. Μόλις μετέβησαν δυστυχείς πρόσφυγες πατρίδας των υπεβλήθησαν πληρωμήν προστίμων. Ηναγκάσθησαν δε  δια της βίας εις νέον εκπατρισμόν. Ήδη ευρίσκονται Γενήκιοϊ. Γερμανός πρόξενος διεμαρτυρήθη Βούλγαρον διοικητήν δια συμπεριφοράν Βουλγάρων. Υπηρεσία ενταύθα γραφείου Εργασίας διένειμε πρόσφυγας Ξάνθης διάφορα καπνοπαραγωγή χωρίς περιφερείας Δράμας και Γενήκιοϊ . Χατζηβασιλείου».

               Το δράμα που ζούσε η Ξάνθη, έφτασε και στην Ευρώπη με δημοσιεύματα και κινητοποίηση των διπλωματικών αρχών μας. Για παράδειγμα ο πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι Άθως Ρωμάνος, με επιστολή του, γνωστοποιούσε στο υπουργείο Εξωτερικών ότι αξιοποίησε σχετικό τηλεγράφημα της Κεντρικής Υπηρεσίας και προώθησε στην εφημερίδα «Temps» τις πληροφορίες για την τύχη των κατοίκων της Ξάνθης. Σχετική είδηση στην εφημερίδα αυτή, δημοσιεύθηκε πρωτοσέλιδα στις 17 Νοεμβρίου 1913. Όπως δημοσιεύσεις έγιναν και σε άλλες ευρωπαϊκές εφημερίδες.

 

Και άλλες πληροφορίες περί των  δεινοπαθημάτων της Ξάνθης

 

Από διασωθέντα έγγραφα στο πολύτιμο Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών πληροφορούμαστε ότι στις αρχές Νοεμβρίου 1913, ο πρόξενος της Ελλάδας στο Λονδίνο Νικ. Γεννάδης συνάντησε τον Άγγλο υφυπουργό Εξωτερικών στον οποίο γνωστοποίησε τις διαρπαγές και τις δηώσεις που πραγματοποίησαν στην Ξάνθη οι Βούλγαροι εναντίον των ελληνικών περιουσιών και την αναγκαστική απομάκρυνση των κατοίκων της πόλης εξαιτίας αυτών των γεγονότων. Ο Γεννάδης πληροφορούσε επίσης τον υπουργό Εξωτερικών Δ. Πανά, ότι ενημέρωσε τον Άγγλο υφυπουργό για τον δόλο και την κακουργία των Βουλγάρων και τον προειδοποίησε ότι οι Βούλγαροι ετοιμάζονται για νέα επιδρομή κατά των Ελλήνων, όπως συνέβη στην Αγχίαλο και τη Στενήμαχο.

*Η κεφαλίδα επιστολόχαρτου του Πανθρακικού Συλλόγου Αθηνών, το 1913

Κινητοποιήθηκε και ο Πανθρακικός Σύλλογος που έδρευε στην Αθήνα. Με έγγραφό του προς τον υπουργό Εξωτερικών προειδοποιούσε ότι οι κάτοικοι των χωριών της Θράκης που περιήλθαν στη Βουλγαρία υφίστανται αφόρητα μαρτύρια. Ζητούσαν επίσης από τον υπουργό να ενεργήσει κατάλληλα ώστε να σταματήσει η κατάσταση που επικρατούσε  και η οποία έφερε σε απόγνωση τους κατοίκους των χωριών στα βόρεια της Δυτικής Θράκης. Υπέγραφαν ο πρόεδρος Εμμ. Παπαντωνίου και ο γενικός γραμματέας Π.Ι. Ιωαννίδης.

               Τέλος το υπουργείο των Στρατιωτικών πληροφορούσε το υπουργείο Εξωτερικών στις 14 Σεπτεμβρίου 1913 για δύο εκθέσεις σχετικές με την αποχώρηση του Ελληνικού στρατού και την παράδοση της πόλης της Ξάνθης στους Βουλγάρους. Μαζί με τις εκθέσεις υπήρχε και μια αναφορά του 1^ου Τάγματος του 20^ου Συντάγματος Πεζικού, που μιλούσε για την αρπαγή ποιμνίων από τους Βουλγάρους, στο χωριό Κούνιστα της γειτονικής περιφέρειας Δράμας. Βούλγαροι κομιτατζήδες και τακτικός στρατός, άρπαξαν από το συγκεκριμένο χωριό 800 πρόβατα απήγαγαν 7 πολίτες και κατέφυγαν στις κορυφές του όρους Κουσλάρ.

               Αυτή είναι μια εικόνα των δεινοπαθημάτων της Ξάνθης από τους Βουλγάρους το 1913. Δεν είναι πλήρης εικόνα γιατί η ιστορία εκείνων των ημερών, οδυνηρή, τραγική, θλιβερή, είναι απέραντη. Εδώ δώσαμε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία, βασισμένα σε ορισμένα ντοκουμέντα. Τα όσα τράβηξε όμως η Ξάνθη τότε, δεν χωράνε ούτε σε ογκώδη τόμο.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

Υστερόγραφο

*Για ολοκληρωμένη κατανόηση του θέματος με επιπλέον πληροφορίες, διαβάστε και το θέμα που βρίσκεται στη θέση https://sitalkisking.blogspot.com/2018/09/1913.html

 

 

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων «Ακρόπολις», «Πατρίς», «Μακεδονία», «Καιροί», Ιουλίου 1913

*Ιστορικό Αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών