Το Διδυμότειχο στη "Μαύρη Βίβλο" των διωγμών 1914-1919

*Η "Μαύρη Βίβλος" των διωγμών του Ελληνισμού κατά τα έτη 1914-1919, που εξέδωσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

 

 

Γράφει ο Παντελής Αθανασιάδης

 

       

        Το «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών, είναι μια κατάμαυρη σελίδα διωγμών στη δεύτερη δεκαετία του εικοστού αιώνα, με ανελέητους διωγμούς κατά των Χριστιανών που ζούσαν στην Ανατολική Θράκη και στη Μικρά Ασία. Ήταν τα χρόνια εκείνα, που οι διωγμοί οδήγησαν σε γενοκτονίες από την Τουρκία, οι οποίες δεν δικαιώθηκαν ποτέ.

        Ειδικότερα οι Νεότουρκοι με την επανάσταση του 1908, αρχικά έδειξαν στη διεθνή κοινότητα ένα πρόσωπο αρκούντως πολιτισμένο και ευρωπαϊκό, που παρέσυρε τα υποταγμένα έθνη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία να πιστέψουν ότι θα αποκτήσουν πολιτικά δικαιώματα. Γρήγορα όμως λειτούργησε η εθνική αφύπνιση των Τούρκων, που συνέβαλε στην εντελώς εχθρική αντιμετώπιση των μειονοτήτων. Στο στόχαστρο βρέθηκαν βασικά οι Έλληνες (Θράκες, Μικρασιάτες, Πόντιοι) οι Αρμένιοι και οι Ασσύριοι.

Η αρχή έγινε από τους  Έλληνες της Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι απομακρύνθηκαν βίαια από τις πατρογονικές  εστίες τους στις αρχές του 1914. Όλη αυτή η επιχείρηση του διωγμού έγινε με την καθοδήγηση των Γερμανών, συμμάχων των Τούρκων. Η εκκένωση μεθοδεύτηκε πρώτα με ανθελληνική εκστρατεία του τουρκικού Τύπου και ταυτόχρονη καταπίεση των Ελλήνων για να εξαναγκαστούν σε δήθεν «εκούσια» μετανάστευση.

Αυτή ήταν η πρώτη πειραματική εφαρμογή των σχεδίων Γενοκτονίας, που σχεδίασαν οι Νεότουρκοι. Και όταν διαπίστωσαν όταν δεν υπήρχαν σημαντικές αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και κυρίως από τις λεγόμενες μεγάλες Δυνάμεις, εφάρμοσαν τις γενοκτονικές πολιτικές τους εναντίον των Ποντίων, των Μικρασιατών,  των Αρμενίων και των Ασσυρίων.

*Από την εφημερίδα "Πατρίς" 8 Ιανουαρίου 1914

Όλοι γνωρίζουμε, πως μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων στις αρχές του 20ου αιώνα, εφαρμόσθηκε σχέδιο διωγμών στη Θράκη. Και ήταν σχέδιο δόλιο και πειραματικό. Δοκίμαζαν τις αντοχές του ελληνικού κράτους αλλά και της διεθνούς κοινωνίας. Έτσι λοιπόν, όταν είδαν πως τα αντανακλαστικά τους ήταν ασήμαντα συστηματοποίησαν και γενίκευσαν τις φοβερές διώξεις με τις γενοκτονίες των Ποντίων, των Μικρασιατών, των Ασσυρίων και των Αρμενίων.

*Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γερμανός, που κήρυξε την Εκκλησία σε διωγμό

 

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανησυχεί και κινείται

 

       

        Η Εθναρχούσα Εκκλησία αντέδρασε αμέσως.Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανησύχησε. Από τις 30 Μαρτίου 1914 είχε επιδώσει διακοίνωση (τακρίριον) στο υπουργείο Θρησκευμάτων για την εκδίωξη των Ελλήνων από τα χωριά της Ανατολικής Θράκης. Σχημάτισε και Πατριαρχική Επιτροπή. Η Επιτροπή αυτή έκανε για το ίδιο ζήτημα προφορικό διάβημα στον Μεγάλο Βεζίρη. Η Ιερά Σύνοδος έστειλε στην Υψηλή Πύλη τον αρμόδιο εκπρόσωπό της (Καπού Κεχαγιά) να ζητήσει εξηγήσεις και να ανακοινώσει ότι το Πατριαρχείο θα αναγκασθεί να πενθήσει το ερχόμενο Πάσχα και δεν θα προσκαλέσει στις εορταστικές τελετές, τους ξένους πρέσβεις. Ζήτησε επίσης να επιτραπεί στην Πατριαρχική Επιτροπή να περιοδεύσει σε Ραιδεστό, Αδριανούπολη και αλλού για να εξετάσει επιτοπίως την κατάσταση. Πάντως στους επιχώριους μητροπολίτες, που πήγαν σε χώρους όπου συνωστίζονταν οι εκδιωκόμενοι Έλληνες, απαγορεύτηκε κάθε επαφή με Χριστιανούς.

Στους τόπους των διωγμών εστάλη η Πατριαρχική επιτροπή αποτελούμενη από τους Μητροπολίτες Αίνου Ιωακείμ, (Γεωργιάδης) Αδριανουπόλεως, Βιζύης, τον επίσκοπο Ναζιανζού, τον αρχειοφύλακα Αλέξανδρο, τον ιεροδιάκονο Αθανάσιο Μηλιώτη και τον αρχιμανδρίτη Μελέτιο. Η επιτροπή πέρασε παρά τα εμπόδια των τουρκικών αρχών από τη Μακρά Γέφυρα, την Κεσσάνη, τα Μάλγαρα, τη Ραιδεστό, την Ηράκλεια, τη Βιζύη τη Στράντζα, τη Μήδεια και την Αδριανούπολη.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γερμανός επισκέφθηκε τον Ρώσο πρεσβευτή Ντε Γκρίερς, ο οποίος του δήλωσε ότι η Ρωσία θα ήταν υπερήφανη να προστατεύσει την Ορθοδοξία και ότι θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να σταματήσει η  «μετανάστευση» των Ελλήνων! Από παντού υποσχέσεις αφού περίπου 10 μέρες νωρίτερα η αρμόδια Πατριαρχική Επιτροπή τον επισκέφθηκε και τον ενημέρωσε…

Χαρακτηριστικά η «Ακρόπολις» στις 12 Απριλίου 1914 είχε γράψει ότι το Πατριαρχείο ματαίως αποτείνεται στις πρεσβείες, γιατί ο Άγγλος, ο Ρώσος και ο Γάλλος πρεσβευτής μετέβησαν κατά σειρά στην Υψηλή Πύλη και συνέστησαν φιλικά (!) να δώσει διαταγές παύσης του κακού. Οι Τούρκοι που κατάλαβαν ότι οι παραστάσεις των πρέσβεων γίνονταν για τους τύπους και ήταν εντελώς ανώδυνες, έδιναν απλώς   υποσχέσεις…

Ειδικά ο Ρώσος πρεσβευτής Ντε Γκρίερς όταν έμαθε ότι το Πατριαρχείο δεν θα γιορτάσει το Πάσχα, έστειλε το σύμβουλο της πρεσβείας Γκιούλγκεβιτς στον Πατριάρχη, με τον οποίο έγινε ο ακόλουθος διάλογος:

        ΓΚΙΟΥΛΓΚΕΒΙΤΣ: Η Αυτού Εξοχότης ο πρέσβυς της Ρωσίας μετά λύπης έμαθεν ότι το Πατριαρχείον σκέπτεται να μην εορτάση εφέτος εις ένδειξιν πένθους δια τα εν Θράκη, το Άγιον Πάσχα. Ο κ. πρεσβευτής φρονεί ότι η τοιαύτη τυχόν απόφασις δεν θα ήτο ορθή και επιθυμεί να παρευρεθεί  ως πάντοτε, εις την μεγάλης ταύτην εορτήν της Ορθοδοξίας.

ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Πώς θέλετε να εορτάζη η μήτηρ Εκκλησία εν μέσω θρήνων και οδυρμών χιλιάδων ομογενών;

ΓΚΙΟΥΛΓΚΕΒΙΤΣ: Αλλ’ η Εκκλησία δεν είναι μόνο Ε λ λ η ν ι κ ή. Η μήτηρ Εκκλησία είναι κεφαλή της Ορθοδοξίας και οφείλει να εορτάση χάριν όλων των ορθοδόξων.

ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Όταν μιας οικογενείας έν τέκνον αποθάνη ή πάσχη, τότε τα λοιπά μέλη της οφείλουν να πενθώσιν ή να συμπάσχωσι και όχι να εορτάζωσι.

        Ο Γκιούλγκεβιτς δεν απάντησε… Φεύγοντας μόνο είπε ο πρέσβης θα έρθει αύριο να γιορτάσει την Ανάσταση. Η συνάντηση είχε γίνει το Μεγάλο Σάββατο.

 ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ: Ο κ. πρεσβευτής ημπορεί να έλθη ως απλούς χριστιανός και έσεται ευπρόσδεκτος και θα έχη τας ευχάς και ευλογίας της Εκκλησίας.

Παρά τα επανειλημμένα πατριαρχικά διαβήματα, που έγιναν τότε οι ανθελληνικοί διωγμοί συνεχίζονταν βάσει συστηματικού προγράμματος των Νεοτούρκων.

Οι μέρες του Πάσχα δεν απάλυναν τον πόνο των διωκόμενων Ελλήνων. Από πολλά σημεία της Ανατολικής Θράκης οι ομογενείς αντί να γιορτάζουν συνέρρεαν στη Μήδεια και τη Ραιδεστό για να φύγουν από την τουρκική κόλαση. Τα πλοία και τα τρένα μετέφεραν συνεχώς πρόσφυγες στην Ελλάδα.

Στη Θεσσαλονίκη έφταναν κάθε μέρα χιλιάδες διωγμένων ομογενών. Τα νοσοκομεία είχαν γεμίσει με ασθενείς, λόγω των αφόρητων κακουχιών, που είχαν υποστεί. Χιλιάδες σκηνές είχαν παραγγελθεί, χωρίς να μπορεί να εξυπηρετηθεί όλο το πλήθος των προσφύγων. Στις 13 Απριλίου έφτασαν εκεί πρόσφυγες από την περιφέρεια του Διδυμοτείχου, αφού προηγουμένως οι Τούρκοι λεηλάτησαν τα χωριά τους.

*Από την εφημερίδα "Αστηρ" 16 Απριλίου 1914

 

Το "μαύρο" Πάσχα

 

 

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε ένδειξη πένθους, δεν γιόρτασε εκείνο το Πάσχα στις 6 Απριλίου του 1914, όπως συνήθιζε με μεγαλοπρέπεια, όλα τα προηγούμενα χρόνια. Εκείνη τη χρονιά δεν μοιράσθηκαν όπως ήταν το πατροπαράδοτο έθιμο κόκκινα αυγά. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε πρωτοφανές. Αντικατόπτριζε την οξύτητα της κατάστασης. Και έμεινε στην ιστορία ως «Μαύρο Πάσχα» των Θρακών.

Αντί για γιορτές συνεδρίασε η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου την ημέρα του Πάσχα, πράγμα που έγινε για πρώτη φορά και εξέτασε την δεινή κατάσταση του υπόδουλου Γένους. 

        Το Οικουμενικό Πατριαρχείο μετά τους φοβερούς διωγμούς εξέδωσε «Μαύρη Βίβλο» στα ελληνικά και στα γαλλικά για να ενημερωθεί η ελληνική και η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Όπως αναφέρεται μάλιστα στην έκδοση αυτή «εξετοπίσθησαν ηβηδόν» (από την εφηβική ηλικία και πάνω) ολόκληροι ελληνικοί πληθυσμοί της Θράκης και των παραλίων της Μ. Ασίας ανερχόμενοι σε 284.172 άτομα.

 

 Ο τουρκισμός

 

        Στην πρόλογο της σημαντικής αυτής εργασίας , που σήμερα είναι δυσεύρετη, αναλύεται η έννοια του τουρκισμού, ως εξής:

        «Ο τουρκισμός αποτελεί έθνος διαπνεόμενον υπό ωρισμένων πεποιθήσεων και αρχών και έχον ιδίαν ιδεολογίαν και αισθηματολογίαν. Οι πρωτοπορήσαντες εν τη θρησκευτική και πολιτική αυτού ιστορία, δι’ όσων εσκέφθησαν και εκήρυξαν και έπραξαν, διεχάραξαν εις αυτόν βαθύτατα τον τρόπον του σκέπτεσθαι και ενεργείν, καθώρισαν τον βαθμόν και το είδος της ηθικής διαπλάσεως και πολιτικοκοινωνικής μορφώσεως των τούρκων  και υπέδειξαν εις αυτούς τα μέσα της περαιτέρω διαγωγής και πολιτείας αυτών. Οι τελευταίοι δε ούτοι, πιστοί θεματοφύλακες των όσα παρέλαβαν  εξηκολούθησαν δια μέσου των αιώνων κατά τον αυτόν τρόπον σκεπτόμενοι  και ενεργούντες και τοιουτοτρόπως  κατηρτίσθη ο βίος και απεκρυσταλλώθη η νοοτροπία και ο χαρακτήρ του τουρκικού έθνους». 

        Και κατέληγε ο πρόλογος:

        «Οι αναγνώσοντες τας κατωτέρω σελίδας της παρούσης Μαύρης Βίβλου θέλουσιν συνομολογήση μίαν αλήθειαν, ότι λαός εμπνεόμενος υπό τοιούτων αγρίων ενστίκτων και έχων χαρακτήρα απαίσιον δεν είναι δυνατόν να διανοίξη  εις εαυτόν την οδόν της προόδου, πολύ δε ολιγώτερον να αποβή εις τους άλλους διδάσκαλος και αρχηγός».

        Στη Μαύρη Βίβλο, περιγράφονται  αναλυτικά οι διωγμοί και τα μαρτύρια του ελληνικού πληθυσμού της Θράκης και της Μικράς Ασίας.

        Εξ αιτίας αυτών των πρωτοφανών και εξοντωτικών διωγμών, τον Ιούνιο του 2006 με απόφαση 7ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Θρακών, το οποίο έγινε στο Διδυμότειχο, αποφασίσθηκε να τιμάται από τους Θράκες μέσω των συλλογικών εκπροσωπήσεών τους, η μνήμη των θυμάτων αυτών των γενοκτονικών διωγμών, που άρχισαν το 1914. Οι Θράκες είχαν αποφασίσει τότε να προτείνουν στην Πολιτεία, την ανακήρυξη της 6ης Απριλίου ως Ημέρας Μνήμης του Θρακικού Ελληνισμού. Κάτι που δεν πέρασε νομοθετικά...

        Εξειδικεύοντας τις καταγγελίες έχω απομονώσει ειδικά την περίπτωση της γενέτειράς μου, του Διδυμοτείχου, που αναλογικά με άλλες περιοχές στο διάστημα 1914-1919, είχε παραμείνει υπό τουρκική κατοχή μικρότερο χρονικό διάστημα γιατί βάσει τουρκοβουλγαρικού συμφώνου, από το 1915 η περιοχή περιήλθε υπό την κατοχή των Βουλγάρων. Προτίμησα να χρησιμοποίησω αυτούσιες τις σελίδες της Μαύρης Βίβλου

*Και συμπληρωματικά για τους εκτοπισμούς στην επαρχία Διδυμοτείχου 

*Από τα στατιστικά της Μαύρης Βίβλου για την επαρχία Διδυμοτείχου. με τους διωγμένους κατοίκους. Τα αναφερόμενα χωριά, είναι με τα σημερινά ονόματα η Λάδη, η Σιταριά, το Ποιμενικό, το Κουφόβουνο και η Θυρέα.  

ΠΗΓΗ

*Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΔΙΩΓΜΩΝ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (1914-1919) Βιβλιοθήκη Α. Παπακώστα, Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κρήτης, Ρέθυμνο.