Πεινούσαν… αλλά πολεμούσαν, το 1821!!!

*Η μάχη της Αθήνας, του Georg Perlberg (1807-1884).

 

*Η έκκληση του Καραϊσκάκη

για να μην πέσει 

η Ακρόπολη λόγω πείνας!!!

 

 

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

 

        Γιορτάζουμε εφέτος τα 200 χρόνια της Επανάστασης του 1821, τότε που φτωχοί χωρικοί, ξυπόλητοι, άοπλοι και πεινασμένοι ξεσηκώθηκαν και κατάφεραν να απελευθερώσουν την Ελλάδα, μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς. Μελετώντας κανείς τα αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας που εναπόκεινται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, διαπιστώνει ότι σταθεροί σύντροφοι εκείνων των ταπεινών αγωνιστών ήταν η πείνα, αλλά και η πίστη στην τελική νίκη.

        Η πείνα μπορούσε να οδηγήσει σε αποτυχία το μέγιστο πατριωτικό εγχείρημα, σε κάθε φάση στα σχεδόν δέκα χρόνια του αγώνα.

        Το Φεβρουάριο του 1827 προέκυψε ένα τέτοιο ζήτημα και ανέλαβε να το λύσει ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.

Εδώ να θυμίσουμε ότι μετά από πολιορκία  που  κράτησε ως τον Ιούνιο του 1822, οι Τούρκοι παρέδωσαν αυτό το σημαντικό οχυρό, υπογράφοντας συνθήκη παράδοσης με τους Έλληνες πρόκριτους Παναγιώτη Ζαχαρίτσα, Σπύρο Πατούσα, Διονύσιο Πετράκη και Ανδρέα Καλαμογδάρτη. 

Τα πράγματα άλλαξαν όταν το 1827 πολιόρκησαν την Ακρόπολη οι Τούρκοι Κιουταχής και Ομέρ Πασάς της Καρύστου, θέλοντας να την πάρουν από τους Έλληνες.

        Έχει διασωθεί μια δραματική επιστολή του Γενικού Αρχηγού της Χέρσου Ελλάδος Γεωργίου Καραϊσκάκη σταλμένη από την Ελευσίνα στην Ερμιόνη, όπου συνεδρίαζε η Γ΄ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων. Ζητούσε να σταλούν στο στρατόπεδό του 200.000 οκάδες αλεύρου, για να μην διαλυθούν και διασκορπισθούν οι άνδρες του. Η επιστολή αυτή διαβάστηκε στην Εθνοσυνέλευση προεδρεύοντος του Γεωργίου Σισίνη. Είναι χαρακτηριστική των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν όσοι πολεμούσαν για την λευτεριά της πατρίδας.

        Ο Καραϊσκάκης σπεύδει να εξηγήσει ότι οχύρωσε το στρατόπεδο της Ελευσίνας με άνδρες που εγκατέλειψαν τα βουνά και διατύπωνε το βασικό ερώτημα:

        «Αλλά τι το όφελος, αφού αι τροφαί, όπου είναι το πρώτιστον και θεμελιώδες αναγκαίον πράγμα, λείπουν ολοτελώς; Ημείς ήλθομεν τέσσαρας ημέρας νηστικοί και εύρομεν τους εδώ αδελφούς μας σπεύδοντας να διαλυθούν, από την πολλήν πείνα. Διαλύονται ευκόλως, αλλά δυσκολώτατα συσσωματώνονται».

        Στη συνέχεια υπογράμμιζε ότι αν πέσει το στρατόπεδο που σχηματίσθηκε στην Ελευσίνα «δεν ημπορεί πλέον να ανθέξη, όχι μόνον η Ρούμελη, αλλά και όλη η Ελλάς».

        Η έκκλησή του ήταν να σταλούν τροφές για τους μαχόμενους και ζητούσε ειδικότερα διακόσιες χιλιάδες οκάδες για να θρέψουν αυτούς που με το αίμα τους θα πολεμήσουν τον εχθρό. Και κατέληγε:

        «Όποιοι σταθούν τοιούτοι πατριώται, ώστε να δείξουν εις αυτήν την κρίσιμον περίστασιν τον πατριωτισμόν των με έργα και να σώσουν την Ελλάδα με την ταχείαν πρόβλεψιν αυτών των διακοσίων χιλιάδων οκάδων του γεννήματος, αυτούς και ημείς χρεωστούμεν να γνωρίσωμεν αληθώς πατριώτας και θελητάς των καλών και της υπάρξεως του έθνους».

        Η κατάσταση ήταν δραματική. Οι ανάγκες του στρατοπέδου του Καραϊσκάκη στην ’Αττική, ήταν μεγάλες και επείγουσες, γιατί από την νίκη των επαναστατικών στρατευμάτων του, εξαρτιόταν και ή σωτηρία των πολιορκημένων Ελλήνων μέσα στην ’Ακρόπολη. Η οχυρή θέση της Ακρόπολης ήταν σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα το μοναδικό στρατηγικό έρεισμα των 'Ελλήνων ύστερα από την πτώση του Μεσολογγίου.

*Θεόδωρου Βρυζάκη. Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στην Καστέλα. Λάδι σε μουσαμά.

        Η Γ΄ Εθνική Συνέλευση έδωσε διαταγή προς τον Ελβετό Φιλέλληνα δόκτορα Λουίς Αντρέ Γκοςς να στείλει 50 ή 60 χιλιάδες οκάδες αλεύρων στην Ελευσίνα και η Συνέλευση θα τα αναπληρώσει από τη βοήθεια που έστελναν από την Ευρώπη οι Φιλέλληνες. Ο Γκος ήταν μέλος της επιτροπής για τον ανεφοδιασμό των ελληνικών στρατευμάτων.

        Στη σωζόμενη διαταγή της 27^ης Φεβρουαρίου 1827 προς τον δόκτορα Γκοςς η Εθνοσυνέλευση τονίζει:

        «Η κλεινή των Αθηνών Ακρόπολις κινδυνεύει τον έσχατον κίνδυνον, ως δεν σας λανθάνει. Η απορία του ελληνικού έθνους θεραπεύεται από τα σωτηριώδη των φιλελλήνων βοηθήματα και ο Έλλην μάχεται ανενδότως υπέρ της πίστεως και της πατρίδος του. Μ’ όλον τούτο, δια την φοράν των πραγμάτων, τα κατά την Αττικήν ελληνικά στρατόπεδα πεινούν . Η δε πείνα είναι ο φοβερώτατος εχθρός του ανθρώπου και είν’ επόμενον να διαλυθούν, ότε απαιτείται μάλιστα να συρρεύσουν εκεί και άλλα στρατεύματα, καθώς ήδη συρρέουν , από την Πελοπόννησον στρατευόμενα. Όθεν από την θέλησίν σας εκκρεμάται η θεραπεία της πείνας και η διάσωσις της Ακροπόλεως».

        Στην ίδια διαταγή υπενθυμίζει ότι αναμένεται στην Ελλάδα ο λόρδος Κόχραν και εξηγεί ότι είναι καλύτερο ο Άγγλος να βρει την Ακρόπολη στα χέρια των Ελλήνων και όχι στα χέρια των εχθρών και ας βρει ένα φορτίο τροφίμων λιγότερο, όταν μάλιστα κινδυνεύει να πέσει η Ακρόπολη στα χέρια των Τούρκων και να κινδυνεύσει και η Πελοπόννησος.

        «Είναι πασίδηλον- του έγραφαν- ότι η Ακρόπολις των Αθηνών είναι το προπύργιον της Πελοποννήσου».

        Στη διαταγή αυτή έκανε έκκληση στα φιλελληνικά του αισθήματα για να μην διαλυθούν τα στρατόπεδα της Αττικής και κατέληγε:

        «Δεν είναι καμιά αμφιβολία, ότι επιθυμείτε να συντελέσετε εις την διάσωσιν της Ακροπόλεως των Αθηνών, άρα θέλει καυχηθήτε, ότι εσυντελέσατε και κατορθώσατε τον σκοπόν, δια τον οποίον ήλθατε εις την Ελλάδα».

        Στην Εθνοσυνέλευση μετείχαν τότε μεταξύ άλλων ο Κωνσταντίνος Κανάρης, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γεώργιος Κουντουριώτης, ο Βρεσθένης Θεοδώρητος, Κίτσος Τζαβέλας κ.ά.

        Εν τω μεταξύ κατέφθασε ο λόρδος Κόχραν στα τέλη Μαρτίου 1827 και παρουσιάσθηκε στην Εθνοσυνέλευση, ζήτησε να υπάρχει ομόνοια και συντονισμένες επιχειρήσεις από την ξηρά και τη θάλασσα  για την σωτηρία και την ανεξαρτησία της Ελλάδος και «ωρκίσθη πασιφανώς ενώπιον της Συνελεύσεως επάνω εις το σπαθίον, να δουλεύση πιστώς την Ελλάδα και να χύση υπέρ αυτής το αίμα του, όταν και η Ελλάς φανή πιστή εις εαυτήν».

        Οι μέρες περνούσαν και τα τρόφιμα δεν έφταναν στα στρατόπεδα που έστηνε στην Αττική ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Έτσι ο Γενικός Αρχηγός της Χέρσου Ελλάδος στέλνει στις 18 Μαρτίου και νέα επιστολή και διεκτραγωδεί την κατάσταση, αφού και το καράβι με τη βοήθεια των Φιλελλήνων δεν είχε φανεί ακόμα. «Εις τοιαύτην κρίσιμον περίστασιν είμεθα εδώ και εκεί να διαλυθώμεν εκ της ελλείψεως τροφών» έγραφε.

Στην έκκληση της Εθνικής Συνέλευσης, ανταποκρινόμενος ό Louis-Andre Gosse στέλνει από την Ύδρα, στο στρατόπεδο της Αττικής 80.000 οκάδες αραβοσίτου, εκφράζοντας παράλληλα την ευχή ότι με τα εφόδια αυτά ό Καραϊσκάκης θα μπορούσε να συντηρηθεί για πολύ καιρό αντιμετωπίζοντας τούς Τούρκους. Το φορτίο του αραβοσίτου προς τον Καραϊσκάκη μεταφέρθηκε με εννέα καΐκια.

        Η Εθνοσυνέλευση  έστειλε από την Τροιζήνα αυτή τη φορά νέα επιστολή στις 29 Μαρτίου, ζητώντας από τους Φιλέλληνες να βοηθήσουν.

        Έστειλε όμως επιστολή και προς τον λόρδο Κόχραν να παραδώσει στα στρατεύματα ξηράς 100.000 οκάδες τρόφιμα που προορίζονταν για τη Ναυτικό.

        Την ίδια μέρα από την Τροιζήνα έγραφε ο Νικήτας Σταματελόπουλος, ο γνωστός Νικηταράς ο Τουρκοφάγος, ότι πλησιάζει η Λαμπρή και είχαν ανάγκη οι άνδρες της φρουράς της Συνέλευσης από μισθούς και από κρέατα «επειδή και ταΐνι τους λείπει ημέρας δεκαπέντε». Ζητούσε μάλιστα να λάβει μέτρα η Συνέλευση για τα καταβληθούν στους άνδρες του τα χρήματα «δια τους μισθούς και τα γεμεκλίκια των».

        Στις 30 Μαρτίου διαβάστηκε στην Εθνοσυνέλευση νέα επιστολή του Καραϊσκάκη, από το Κερατσίνι, που ζητούσε 220.000 οκάδες αλεύρι, 100.000 φυσέκια, 1.200 κοιλά κριθάρι, 100 μπάλες των εννέα λίτρων για τα κανόνια, 150 μπάλες των τεσσάρων λίτρων και 150 οκάδες πυρίτιδα και όσα περισσότερα άλογα μπορούσαν.

Τι είναι τα κοιλά με –οι και όχι με –ι;   

Σύμφωνα με τον Μ.Α. Σταμούλη «Αναμνήσεις από την Ανατολικήν Θράκην», «Θρακικά» τόμος 18, 1943 σελ. 193-217 το μέτρημα των δημητριακών γίνονταν με μεταλικά ή ξύλινα στρογγυλά δοχεία (κοιλά) συνήθως με τουρκική αρίθμηση και κάθε 40 μετρήματα ήταν μια «ντάλια». Στην περιφέρεια της Σηλυβρίας και αλλού είχαν το κοιλόν Ραιδεστού, το οποίο περιείχε σιτάρι που ζύγιζε 24-25 οκάδες. Το κοιλόν της Κωνσταντινούπολης ήτο περίπου 10% μικρότερο. Το δοχείο με το οποίον εμετρείτο, ήταν συνήθως το μισό του κοιλού και ελέγετο μισοκοίλι (σαγί) το μισό του σινικιού (1/4 του κοιλού) και το τέταρτο κουτό (1/8 κοιλού).

*Το αρχοντικό του Δημητρακόπουλου στην Αλωνίσταινα 
 

Ψωμί, ψωμί, ψωμί!!!

 

        Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άλλο έγγραφο της Πελοποννησιακής Γερουσίας προς τον εκπρόσωπό της στην Αλωνίσταινα Βασίλειο Δημητρακόπουλο. Δεν έχει χρονολόγηση, αλλά έμμεσα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι είχε γραφεί το 1822,

        Με την επιστολή αυτή ζητούσαν από τον Δημητρακόπουλο να σταματήσει να ασχολείται με την συλλογή και αποστολή αλεύρων  και να φροντίσει ώστε τα γύρω χωριά να ζυμώνουν ψωμιά και να τα στέλνουν στους αγωνιζόμενους κάθε μέρα με 100 ή 200 φορτωμένα ζώα. Το έγραφαν επίσης:

        «Κάμε αδελφέ, αυτήν την οικονομίαν δια την αγάπην της πατρίδος και της πίστεως, επειδή από εδώ δεν προφθάνομεν, με το να ξοδεύεται το ψωμί καθ’ ημέραν εις τα διαβαίνοντα στρατεύματα. Στοχάσου αδελφέ, ότι ο μεγάλος εχθρός μας είναι η πείνα, εξ αιτίας της οποίας μπορούν να διαλυθούν τα στρατεύματά μας και χανόμεθα εξάπαντος, Ει δε, όταν έχωμεν ψωμί, τον Τούρκον δεν τον φοβούμεθα, διότι με την βοήθειαν του Θεού θα τον αφανίσωμεν.Όμως ψωμί, ψωμί, ψωμί, δι΄όνομα του Θεού, αλλέως είμεθα χαμένοι. Και κάμε ότι δύνασαι ως καλός πατριώτης και η πατρίς θα σου γνωρίση την δούλευσιν»

        Βέβαια, υπάρχει και το παράδειγμα του Μεσολογγίου, οι κάτοικοι του οποίου δοκιμάσθηκαν από φοβερή πείνα και έφτασαν να τρώνε, σκύλους, γάτες ακόμα και τρωκτικά. Είναι ίσως η πιο δραματική περίπτωση πείνας και είναι γνωστή γιατί έχει περιγραφεί από όλους τους ιστορικούς.

        Κοινός παρονομαστής σε όλες τις περιπτώσεις της πείνας κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, είναι η εδραία πεποίθηση των αγωνιστών, ότι πολεμούν για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Και η πεποίθηση αυτή νικώντας κάθε δυσκολία που προέκυπτε τους οδήγησε στο ποθούμενο, 200 χρόνια πριν.

 

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

 

 

ΠΗΓΕΣ

*ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ, Έκδοση Βιβλιοθήκης της Βουλής.

* ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Α. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ «ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΕΛΒΕΤΩΝ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821- ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΒΕΤΙΚΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ», Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1975.