Τούρκοι ληστές κλέβουν το 1919 ελληνική χρηματαποστολή με λεία 10.000 λίρες

*Οι εφημερίδες 'Εθνος" και "Καιροί" αναφέρονται στη ληστεία της ελληνικής χρηματοποστολής

Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

        Η συνθήκη του Νεϊγύ που υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 1919 και υποχρέωνε τη Βουλγαρία να εκκενώσει τη Δυτική Θράκη την οποία κατείχε βάσει της συνθήκης του Βουκουρεστίου του 1913, γέννησε τότε μεγάλες ελπίδες στο Θρακικό ελληνισμό, ότι έρχεται η πολυπόθητη απελευθέρωση. Την ακολούθησε η Διασυμμαχική Διάσκεψη του Σαν Ρέμο (Απρίλιος 1920), με την οποία η Ελλάδα εξασφάλισε τη συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων για την αντικατάσταση των συμμαχικών στρατευμάτων από τον ελληνικό στρατό σε ολόκληρη τη Θράκη, Δυτική και Ανατολική.

        Ωστόσο, η κατάσταση δεν έπαψε να είναι ζοφερή για τον ελληνικό πληθυσμό, γιατί Βούλγαροι και Τούρκοι, σύμμαχοι της ηττημένης Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν έπαψαν να είναι εκδικητικοί και να προβαίνουν σε ωμότητες στον άμαχο πληθυσμό των περιοχών, όπου ακόμα κυριαρχούσαν.

        Μέσα σε αυτό το σκηνικό αίματος, βίας, ωμοτήτων σημειώθηκε και μια διακεκριμένη ληστεία εις βάρος του ελληνικού κράτους, το Δεκέμβριο του 1919 από Τούρκους αντάρτες, που δρούσαν στην Ανατολική Θράκη, η οποία βεβαίως ανήκε ακόμα στους Τούρκους.

*Το 'Εμπρός" για την μεγάλη ληστεία

Η ληστεία των 10.000 λιρών

        Λόγω των διπλωματικών εξελίξεων στο συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, αλλά και των συνομιλιών στο Νεϊγύ, η ελληνική κυβέρνηση είχε προωθήσει σημαντικά ποσά στη Θράκη για να υποβοηθήσει την αποκατάσταση τόσο των παλιννοστούντων Θρακών, όσο και των χειμαζόμενων, από τους διωγμούς, που είχαν παραμείνει στην Ανατολική Θράκη. Αυτό μας δείχνει και το κυβερνητικό πρόγραμμα διανομής χρηματικής και άλλης βοήθειας για την εγκατάσταση των προσφύγων που επέστρεφαν στην πατρίδα τους.

        Η είδηση για την μεγάλη ληστεία της ελληνικής κυβερνητικής χρηματικής αποστολής στην Ανατολική Θράκη, δημοσιεύθηκε σε αθηναϊκές εφημερίδες στις 8 και στις 9 Δεκεμβρίου 1919. Υπενθυμίζουμε ότι η Ανατολική Θράκη ανήκε ακόμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία αντιμετώπιζε προβλήματα λόγω της συμμετοχής της στο πλευρό των ηττημένων πλέον Γερμανών και είχε αφοπλισθεί, ενώ στην Κωνσταντινούπολη είχαν εγκατασταθεί ύπατοι αρμοστές των νικητριών δυνάμεων.

*Η Αδριανούπολη του 1913

        Σύμφωνα με την ειδησεογραφία, έξω από το Σαμάκοβο κοντά στη Βιζύη, Τούρκοι αντάρτες καιροφυλακτώντας, συνέλαβαν τα μέλη μια επιτροπής, η οποία μετέφερε 10.000 λίρες που είχε στείλει η κυβέρνηση της Ελλάδας για τους πρόσφυγες της επαρχίας εκείνης. Οι ληστές αφαίρεσαν όλες τις λίρες και κακοποίησαν τα μέλη της επιτροπής, που μετέφεραν τα χρήματα.

        Ειδοποιήθηκε ο Έλληνας αρμοστής στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα από τις πιέσεις του προς τις Τουρκικές αρχές απόσπασμα Τούρκων χωροφυλάκων εστάλη για την καταδίωξη και σύλληψη των ληστών. Χωρίς αποτέλεσμα… Κατά την εφημερίδα “Έθνος” το τουρκικό απόσπασμα “ετέθη προς το θεαθήναι εις καταδίωξιν των ληστών”.

*H αποστολή του Θεοδωρίδη για την διανομή επιδομάτων σε παλιννοστούνες

Τα κυβερνητικά επιδόματα προς παλιννοστούντες

        Η παλιννόστηση των προσφύγων προς το Δεδέαγατς, λόγω του λιμανιού, είχε αρχίσει να γίνεται αθρόα προς το Δεκέμβριο του 1919.

        Η κυβέρνηση έπαιρνε έκτακτα μέτρα για την περίθαλψη και την εγκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Θράκη. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Αύγουστου Θεολογίτη στη "Μακεδονία" (σ.σ. ο Θεολογίτης πολύ αργότερα υπήρξε υπουργός στην κυβέρνηση της ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή) ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης γενικός διευθυντής του υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας Θεοδωρίδης είχε καταφθάσει στην περιοχή με σκοπό να διανείμει στη Γκιουμουλτζίνα, το Δεδέαγατς, το Σουφλί, το Διδυμότειχο και το Καραγάτς, σε επαγγελματίες και εμπόρους επίδομα 1.000 δρχ. για την έναρξη λειτουργίας των επιχειρήσεών τους και 2.000 δρχ. για την επισκευή των σπιτιών στα αστικά κέντρα. Οι αγρότες θα έπαιρναν 1.000 δρχ. και σπόρο κριθαριού για να σπείρουν στα χωράφια τους. Οι δάσκαλοι, οι ιερείς και οι γιατροί θα έπαιρναν επίδομα 300 δρχ.

        Η παρουσία του Θεοδωρίδη με μεγάλα χρηματικά ποσά σήμαινε ότι η κυβέρνηση πρέπει να πραγματοποίησε σημαντικές χρηματικές αποστολές για την τακτοποίηση των παλιννοστούντων τόσο στη Δυτική όσο και στην Ανατολική Θράκη.

        Εκείνες τις μέρες ο Θεοδωρίδης, που επισκέφθηκε την Αδριανούπολη και γνωρίζοντας την άριστη ποιοτική εκπαίδευση την οποία πρόσφεραν τα ελληνικά σχολεία της Αδριανούπολης ζήτησε από τον μητροπολίτη Πολύκαρπο 100 δασκάλες απόφοιτες του Ζαππείου Παρθεναγωγείου για τα σχολεία της Δυτικής Θράκης. Ήδη είχαν αρχίσει να λειτουργούν τα σχολεία στο Διδυμότειχο, το Σουφλί και το Καραγάτς.

        Και ενώ στη Δυτική Θράκη, με το ιδιότυπο καθεστώς της Διασυμμαχικής Θράκης, απομακρύνθηκαν οι έποικοι Βούλγαροι και επικρατούσε σχετική τάξη και ασφάλεια, παρά τις μεμονωμένες επιθέσεις κομιτατζήδων, στην Ανατολική Θράκη που την κατείχαν οι Τούρκοι, τα πράγματα συνέχιζαν να είναι χειρότερα.

*Το ρεπορτάζ του Κονιτόπουλου για τους διωγμούς στην Ανατολική Θράκη, το Δεκέμβριο του 1919

 

       Στις αρχές Δεκεμβρίου την Αδριανούπολη είχε επισκεφθεί ο δημοσιογράφος Ανδρέας Κονιτόπουλος (σ.σ. και αυτός πολλά χρόνια αργότερα υπήρξε στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλής) ο οποίος δημοσίευσε ρεπορτάζ στη εφημερίδα "Πατρίς" υπό τον τίτλο "Ο Ελληνισμός προ νέων διωγμών".

        Σ' αυτό υπογράμμιζε μεταξύ άλλων ότι: "Μετά μακράν περιοδείαν ανά τα κέντρα του ελευθερούμενου και του υπόδουλου Ελληνισμού έφθασα εις Αδριανούπολιν όπως αντιληφθώ την εδώ κατάστασιν. Και η εντύπωσίς μου πανταχόθεν υπήρξεν μία, σταθερά και ακλόνητος: Ότι ο Ελληνισμός διατελεί υπό άγριον και εξοντωτικόν διωγμόν".

        Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι στην Αδριανούπολη ο Τούρκος συνταγματάρχης Τζαφέρ Ταγιάρ σε συνεννόηση με τον Μουσταφά Κεμάλ, διαβλέποντας ότι και η Ανατολική Θράκη θα παραδοθεί στους Έλληνες, άρχισε να οργανώνει την άμυνά του, συνεργαζόμενος με στελέχη των Νεοτούρκων. Στην ύπαιθρο κυριαρχούσαν ανεξέλεγκτοι βασιβουζούκοι, που σκότωναν, λήστευαν, βίαζαν, πυρπολούσαν, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένας.

        Το κακό για τους αλύτρωτους Έλληνες άρχισε από πολύ νωρίς. Το καλοκαίρι του 1919 και το φθινόπωρο σημειώθηκαν άπειρα κακουργήματα (Βλέπε σχετικά στο https://sitalkisking.blogspot.com/2018/07/1919.html).

        Το χειμώνα του 1919, σύμφωνα με τις καταγγελίες του Κονιτόπουλου, η κατάσταση ήταν έκρυθμη ακόμα και μέσα στην Αδριανούπολη. Οι πυροβολισμοί, οι συλλήψεις, η τρομοκρατία και οι φόνοι ήταν καθημερινό φαινόμενο.

        Τα πράγματα όμως ήταν χειρότερα σε άλλα μέρη της Ανατολικής Θράκης. Σαν παράδειγμα αναφέρονταν μια ατυχής χήρα ονόματι Ελένη, που την συνέλαβαν οι Τούρκοι στο δρόμο από Ραιδεστό προς Αίνο. Έκλεψαν ό,τι τιμαλφές είχε, την κατακρεούργησαν κόβοντας με μαχαίρια τη μύτη της, τα αυτιά της και τα δάχτυλά της. Επιπλέον της έβγαλαν και τα μάτια. Την ίδια τύχη στο ίδιο σημείο είχε και ένας Έλληνας εμπορευόμενος. Πράξη αποτρόπαια...

*Η Μακρά Γέφυρα (Ουζούν Κιοπρού)

        Στο Ουζούν Κιοπρού (Μακρά Γέφυρα) συνέλαβαν το Σωτήρη Δρόσο, τον έδειραν και τον εγκατέλειψαν καταματωμένο. Σε άλλη περίπτωση καϊμακάμης (έπαρχος) της Ραιδεστού διέταξε να γκρεμισθούν όλα τα ελληνικά σπίτια στα χωριά Σχολάρι και Κούμβαο. Στο χωριό Αμπαλάρ οι Τούρκοι διέταξαν 80 ελληνικές οικογένειες να φύγουν. Για καλή τους τύχη πληροφορήθηκε το γεγονός αυτό ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπος και έσπευσε αμέσως στον Άγγλο αρμοστή Λίστερ και τους πρόλαβαν στο δρόμο και τους επέστρεψαν στα σπίτια τους.

*Ο δραστήριος  μητροπολίτης Αδριανουπόλεως Πολύκαρπο

        Μερικές μέρες αργότερα πάλι στο Αμπαλάρ, ήρθαν να εγκατασταθούν οι οικογένειες των Κωνσταντίνου Δημητρίου (πενταμελής) Άγγελου Γεωργίου (επταμελής) Σταμάτη Αρχοντή (τριμελής) Νικολάου Χρήστου (εξαμελής) και Ηλία Μιχαήλ (τετραμελής). Οι Τουρκικές αρχές αρνήθηκαν να τους δεχθούν στο χωριό. Ο μητροπολίτης Πολύκαρπος, δεν ολιγώρησε ούτε στιγμή. Έσπευσε αμέσως στο Βαλή (νομάρχη) και τον έπεισε να σταματήσει αυτή την άδικη απαγόρευση. Ο Βαλής υποσχέθηκε να τηλεγραφήσει αμέσως να δεχθούν τους πρόσφυγες. Και πράγματι το τηλεγράφημα εστάλη... Μόνο που το κείμενό ήταν διαφορετικό!!! Ο Βαλής διέταζε να αναχωρήσουν οι ομογενείς εκτός των ορίων του Τουρκικού κράτους και να κατευθυνθούν προς το Μουσταφά Πασά (το σημερινό Σβίλεγκραντ της Βουλγαρίας). Ο Πολύκαρπος επανήλθε στο Βαλή με έντονη έγγραφη διαμαρτυρία, αλλά αυτός παρέμεινε αμετάπειστος και απάντησε με ιταμότητα, ότι αυτοί οι πρόσφυγες δεν θα παραμείνουν επί Τουρκικού εδάφους.

        Παντού στην Ανατολική Θράκη, όπως άλλωστε και στη Μικρά Ασία, σημειώνονταν διωγμοί κατά των Ελλήνων, παρά την απόβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη από το Μάιο του 1919. Ειδικά στην Ανατολική Θράκη τους διωγμούς οργάνωσε και συντόνιζε ο Τζαφέρ Ταγιάρ, που αντικατέστησε όλες τις τοπικές αρχές, οι οποίες ανήκαν στο κομιτάτο των διαλλακτικών "Ιττιλ Αφ", με μέλη του Νεοτουρκικού κομιτάτου φανατικά και πιστά σ' αυτόν. Έτσι ο πρώην νομάρχης Σελήμ πασάς είχε αντικατασταθεί με τον Τζελάλ μπέη και ο επικεφαλής της αστυνομίας από τον κορυφαίο Νεότουρκο Νουρή μπέη.

*Ο Τζαφέρ Ταγιάρ

        Ο Ταγιάρ στρατολόγησε εθελοντές οι οποίοι αμείβονταν με 15-20 τουρκικές λίρες το μήνα, με πρόγραμμα να εξοντώσουν τους Έλληνες. Ματαίως οι αντιπρόσωποι των μεγάλων δυνάμεων στη Αδριανούπολη Λίστερ της Αγγλίας, Ανρύ της Γαλλίας και Γκλου της Αμερικής, διαμαρτυρήθηκαν. Οι διωγμοί εξακολουθούσαν σε όλα τα επίπεδα.

        Οι Τούρκοι αρνήθηκαν να δεχθούν και τους καθηγητές που είχαν σταλεί από την Αθήνα για τα ελληνικά σχολεία της Ανατολικής Θράκης.

        Πάντως το Δεκέμβριο του 1919 είχε ενταθεί η άρνηση της Τουρκικής κυβέρνησης να δέχεται παλιννόστηση Ελλήνων προσφύγων, που είχαν φύγει κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, διωγμένοι από τους Βουλγάρους. Τότε είχε συσταθεί από την ελληνική κυβέρνηση στους πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και των άλλων υπό τουρκική διοίκηση περιοχών, να μη μεταβαίνουν στις εστίες τους “καθόσον η λαθραία αυτών φυγή καταλήγει εις βάρος των”.

        Η απελευθέρωση, το 1919, είχε μεγάλο κόστος για την ελληνική πλευρά, σε αίμα και σε… λίρες!!! Όμως η Θράκη έβγαινε από το σκοτάδι της σκλαβιάς, στο φως της ελευθερίας. Δύσκολος ο χειμώνας του 1919. Καινούργια χρονιά και λευτεριά έρχονταν αντάμα, αλλά τα βάσανα δεν έφευγαν ποτέ...

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

*Αρχείο εφημερίδων “Έθνος”, “Πατρίς”, “Καιροί”, “Εμπρός” Αθηνών, Δεκεμβρίου 1919.